>< غار و تپه هاي پيش از تاريخ ايران ><

[P O U R I A]

[SIZE=+3]غار كرفتو
[/SIZE]​

[SIZE=+3]

[/SIZE]اين اثر باستاني طبيعي در 67 كيلومتري شمال غرب شهر ديواندره و شرق سقز قرار دارد. اين غار آهكي در دوران سوم زمين شناسي شكل گرفته است.در طول ساليان اقوام مختلفي در آن سكونت كرده اند و آنها شكل غار را تغيير داده اند و ميتوان اين غار را در ميان غارهاي دست كن نيز به حساب آورد.در قسمت جلويي غار چهار طبقه معماري صخره اي و دست كن ايجاد شده است هر طبقه اتاقهاي متعدد راهرو، پنجره و نورگير دالان و پله هاي خود را دارد و اين نشان از شناخت علم معماري توسط ساكنان باستاني اين غار دارد.در برخي نقاط غار نقوش جانوران و گياهان بر ديوارها نقاشي شده است.در طبقه سوم كتيبه اي يوناني قرار دارد كه آسيب فراوان ديده است.در آن نوشته شده است اين خانه هراكلس است،هر كس در آن وارد شود در امان است.احتمالا اين غار مدتي مورد سكونت سلوكيان بوده است كه پس از فتوحات مهرداد دوم اشكاني رو به غرب در حال حركت بودند.ستون فقرات اصلي غار قريب به 750متر است در آن دالانها و اتاقهاي متعددي وجود دارد و نقشه آن تاكنون تهيه نشده است. برخي دالانها سقفهاي بلند دارد و برخي ديگر را بايد سينه خيز رد كرد و افسانه هاي زيادي در مورد اين غار نقل شده است. آثار به دست آمده در اين غار از دوره پيش از تاريخ تا دوران اسلامي شناسايي شده است

 

[P O U R I A]

منطقه كلاردشت - هزاره دوم پ م
​

در حال ساخت كاخي براي رضا شاه بر روي تپه اي در منطقه حسن كيف كلاردشت به طور اتفاقي برخي آثار پيش از تاريخ كشف شد. اين آثار مربوط به يك گورستان از اين دوره هستند . معروفترين آنها جام زرين با نقش شير است كه بر روي كپل شير اثر صليب شكسته نشانه خورشيد ديده ميشود

[SIZE=+2]كردلر تپه [/SIZE]-هزاره چهارم پيش از ميلاد​

اين تپه در سال 1972 توسط تيم اتريشي حفاري شد. كردلر تپه كه آثار تاريخي هزاره چهارم را در دل خود دارد در نزديكي شهر اروميه قرار دارد. سفالهاي مكشوفه آن خاكستري ،نخودي و دست ساز هستند. خانه ها با ديوارهاي دفاعي ساخته ميشدند و در گوشه خانه ها برجهاي ديده باني احداث ميشده .مصالح به كار رفته در بناها خشت خام بوده است. خانه ها ستوندار هستند و سطح داخلي آنها با پوششي رنگي تزيين شده است. در برخي از آنها آتشدان قراردارد تا بتوانند آتش را زنده نگه دارند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه قلی درویش[/SIZE]-هزاره پنجم پيش از ميلاد​

روستای قمرود در 20 كیلومتری شهر قم شده است . منطقه شامل دو بخش است كه به وسیله رودخانه قمرود یا اناربار به دو بخش تقسیم می شود . ساحل راست یا بخش شرقی را قمرود و بخش غربی را البرز می نامند .تپه قلی درویش در این محل قرار دارد و اطراف آن محوطه ای باستانی به مساحت پنجاه هکتار قرار دارد.
در تپه قلی درویش لایه های هزاره پنجم و سوم پیش از میلاد شناسایی شده است اما اثری از زندگی هزاره چهارم در آن وجود ندارد. در استقرار در تپه قلی درویش یک وقفه تاریخی طولانی وجود دارد که باستان شناسان از دلیل آن بی خبرند.
قلی درویش در هزاره چهارم پیش از میلاد حدود 1000 سال خالی از سکونت بوده است، حدس زده می شود اقوام ساکن در آن به جای دیگری مهاجرت کرده باشند. کشف استقرار گاهی از دوره هزاره چهارم پیش از میلاد در بافت تاریخی قم این احتمال را قوی کرده است که ساکنان قلی درویش در این دوره تاریخی به شهر فعلی قم آمده اند و دوباره پس از 1000 سال به قلی درویش باز گشته اند .
معماري مسکوني جوامع ساکن در قلي درويش ، فضاي نيايشگاهي ، کوره هاي ذوب فلز و آثار منقول و سفالي از جمله آثار بدست آمده ازاين منطقه است. در تپه قلی درویش ساختار شهري دوره عصر آهن نيز کشف شده است.
مجموعه مدارک به دست آمده از قلي درويش از جمله ساختارهاي معماري، مهرهاي استوانه‌اي، پلمپ‌هاي در خمره، توکن‌ها و قطعه سفال مهرزده، شواهد بسيار ارزشمندي از پيچيدگي‌هايي فرهنگي را ارائه داده است.

 

[P O U R I A]

محوطه قلعه کش دابودشت شهرستان آمل-IIعصر آهن ​

محوطه باستانی قلعه کش در حاشیه غربی و جنوب غربی روستای قلعه کش بخش دابودشت شهرستان آمل قرار دارد. در مجموع تعداد 16 گمانه آزمایشی در پیرامون بلافصل محوطه قلعه کش به منظور تعیین حریم در این محوطه زده شد، که علاوه بر مشخص کردن عرصه واقعی محوطه(17 هکتار)، یافته های بسیار ویژه ای مربوط به ادوار پیش از تاریخی آهن، مفرغ،کلکولتیک بدست آمد که از جمله آنها می توان به پیکره حیوانی، تدفین انسانی، مجموعه سفالین قابل گاهنگاری نسبی و... اشاره کرد.

رود کتلکش با ورود به یک پیچ از سرعت جریان آن کاسته می شود و احتمالاً کاهش سرعت جریان آب، استعمال و انشعاب گیری از آب رودخانه جهت مصارف کشاورزی را آسان می گرداند و از دوره های مختلف مکانی مناسب برای گروه های انسانی بوده است که در نتیجه استقرار این گونه ها در طول بازه زمانی طولانی، تپه ای را ایجاد کرده است که امروزه در میان دشت هموار منطقه دابودشت به خوبی خودنمایی می نماید و اثری نامتجانس با ساختار طبیعی و هموار منطقه پدید آورده است. تپه در حصار زمینهای کشاورزی است که در فصول مختلف سال به کشت گیاهانی همچون برنج و سبزیجات اختصاص می یابد. چشم انداز امروزی محوطه به گونه ای است که در سطح تپه در طول سالیان متمادی ( به قول برخی از اهالی حدود 100 سال) افرادی بر روی آن در قسمت جنوب و شرق محوطه ساکن شدند و دست به ساخت و سازهای زیاد مسکونی زدند که این امر خود باعث تخریب محوطه طی سالهای متمادی شد. در قسمت شمال و غرب و بخشی از شرق به عنوان مزارع کشاورزی بوده که جهت کشت صیفی جات، سبزیجات و درختان میوه استفاده می شده است.

از یافته های فرهنگی در بررسی های سطحی می توان به سفالهای پیش از تاریخی و تاریخی که بصورت سفالهای خاکستری تیره و روشن، قرمز ساده و بعضا منقوش و همچنین سفالهای دوره اسلامی خصوصا سفالهای نوع اسگرافیتو اشاره کرد. قابل ذکر است تعدادی جوش کوره در ابعاد مختلف و تعدادی ابزار سنگی نیز بر سطح تپه یافت شد.
سفال خاکستری تیره و روشن بیشترین نوع سفالهای کشف شده را تشکیل میدهند. تزئینات بکار رفته بر روی سفالهای خاکستری ، شامل نقوش داغدار بصورت خطوط موازی و متقاطع، و همینطور نقوش کنده بصورت خطوط موازی می باشد. این گونه سفالین اکثرا دارای آمیزه ماسه ریز بوده . در بخش غربی تپه سه ظرف سفالین بدست آمده که دو نمونه آن خاکستری بوده است. یکی از ظروف بصورت خاکستری تیره بوده که دارای نقش گندمی افزوده می باشد. نمونه چنین ظرفی در تپه حصار دامغان و در دوره IIIC گزارش شده است. ظرف سفالین دیگر بصورت خاکستری روشن و از نوع ظروف لوله دار است که شامل یک دسته نیز بوده ودارای تزئین نقش سوزنی در بخش بالایی بدنه می باشد. یک ظرف سفالین نا متقارن که از لحاظ تکنیک ساخت در سطح بالایی قرار نداشته در کنار تدفین یافت شده قرار داشته است، که این ظرف فاقد هرگونه تزئینی بوده است .
سفال قرمز رنگ یافت شده در این محوطه خود به سفالهای قرمز ساده و منقوش تقسیم می شوند. سفالهای قرمز ساده بیشتر مربوط به سفالهای عصر آهنی و احتمالا تاریخی بوده، یک نمونه ظرف کامل قرمز رنگ در بخش غربی تپه و در کنار ظروف خاکستری ذکر شده یافت شد، این ظرف بصورت کاسه و فاقد هرگونه تزئین و بصورت دودزده بوده است .
. گونه های دیگر سفالین یافت شده، سفال نوع آشپزخانه می باشد. این مجموعه سفالین بصورت ضمخت و دارای آمیزه صدف بوده و بیشتر در نزدیکی سنگچینهای اجاق یافت شده در گمانه ها ، دیده شده است


پیکره حیوانی در بخش شمالی تپه یافت شد. این پیکره که یک پا و بدنه آن سالم مانده ، به شکل گاو نر است .
در بخش جنوبی تپه نیز به بقایایی از معماری دوره اسلامی یافت شد. شکل ظاهری این معماری ، شبیه به دهانه یک ورودی با شکل طاق مانند است. بخش شرقی تپه و در فاصله 300 متری از آن یک تدفین انسانی بدست آمد. این تدفین در جهت شرقی-غربی قرار گرفته و سر آن احتمالا بر روی یک تخته سنگی قرار داشته است. این تدفین بصورت چمباتمه ای بوده، طوریکه پاها کاملا بسمت شکم جمع شده ، همچنین انگشتان دست راست برروی دست چپ و زیر سر قرار گرفته است. از اشیائ بدست آمده از کنار تدفین می توان به یک ظرف سفالی خاکستری ساده با گردن بلند نا متقارن، یک خنجر مفرغی که نوک آن دقیقا برروی سر اسکلت قرار داشته و انتهای آن بسمت جناغ سینه بوده، یک گلوله گلی موسوم به فلاخن در پشت سر تدفین و همچنین دستبندی(احتمالا نقره ای) بر روی یکی از دستهای این اسکلت اشاره کرد. بر اساس برآمدگی پیشانی و لگن آن می توان تشخیص داد که این تدفین متعلق به یک مرد بوده است.ملاک تاریخ گذاری این تدفین بر پایه مقایسه سفالی و نمونه مشابه آن در گوهر تپه بهشهر صورت پذیرفت که در راستای آن، می توان چنین نتیجه گیری کرد که این تدفین متعلق به عصر آهنII می باشد.
لازم به ذکر است یافت یک تدفین انسانی در فاصله 300 متری شرق تپه باعث پردازش فرضیه های بسیاری نظیر جدایی فضای استقراری از گورستانی در عصر آهن می شود
سفال دوره اسلامی: سفالهای دوره اسلامی یافت شده اکثرا از نوع سفال اسگرافیتو بوده است. اینگونه سفالین دارای نقوش عموما سبز و سیاه برروی زمینه کرم رنگ بوده و از لحاظ تعداد، سفالهای دوره اسلامی از تراکم کمتری نسبت به دوره های پیش ار تاریخی برخوردار بوده است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]غار آرنی[/SIZE]هزاره چهارم پيش از ميلاد​

روستای آرنی در جنوب کشور امروزی ارمنستان قرار دارد . در کنار این روستای یک غار پیش از تاریخ به نام غار آرنی1 واقع شده که در سالهای اخیر توسط گروه باستان شناسی ارمنی-ایرلندی حفاری شده است و آثار بسیار جالبی از هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد از آن کشف شده است. حفاری ها با بودجه و همکاری دانشگاه یو سی ال ای و مجله نشنال جئو گرافی انجام شده است


در این غار دو مورد خاص کشف شده است. یکی کفشی متعلق به5500 سال پیش و دیگری کارگاه شراب سازی 6000ساله که قیمی ترین در نوع خود در دنیا است. آثار کشف شده در این غار نشان میدهند که غار از دوره نوسنگی تا قرن12 میلادی مورد استفاده قرار میگرفته است. کارگاه شراب سازی و کفش متعلق به دوره کلکلوتیک هستند.
در حفاریهای سال 2007-8 سه گور خمره کشف شدند که درون آنها استخوانهای اجساد 9تا16 سال آدمی قرار داشتند. همچنین یک خنجر فلزی، تفاله سی نوع میوه، پودر غلات، طناب، لباس ، پارچه و کلاه نیز در حفاریها کشف شدند


لنگه کفش چرمی یافت شده در غار با شماره کفش 37 امروزی برابر است و مشخص نشده است که کفش مردانه بوده یا زنانه.آزمایش رادیو کربن عمر کفش را به 3500 سال پیش از میلاد بر میگرداند. به این ترتین از کفشهای مرد یخی ایسلند و استون هنج و اهرام مصر قدیمی تر است
دستگاه شراب کشی این غار بر اساس آزمایشهای رادیو کربن به 4100 تا 4000 پیش از میلاد تعلق دارند. در کنار خمره های شراب، لیوانها و لوله های سفالی و تخم انگور نیز یافت شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده در آن زمان انگور را ابتدا با پا له میکردند و سپس آب انگور را به مخازنی با حجم 15 گالن انتقال میدادند.
متخصصان ساکنان این غار را از اقوام کورا آراکس میدانند. جالب توجه اینکه با توجه به نزدیکی این غار به مرکز فلات ایران و اینکه تا چند دهه پیش درون ایران قرار داشته بود، هیچ یک از باستان شناسان حفار غار آرنی مایل به مقایسه آثار به دست آمده در این غار با فرهنگ ایران نیستند. کفش را با آثار یافت شده از آمریکای شمالی و ایرلند همسان دانسته اند ، ولی مقایسه ای بین آن و آثار مشابه در ایران نکرده اند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]آق تپه [/SIZE]هزاره اول پيش از ميلاد تا هخامنشي

​

اين تپه در 15 كيلومتري شمال شرق گنبد كاوس در محل پيوستن رودخانه اغان و گرگان رود قرار دارد. اين تپه وسيع به شكل بيضي است و از آن آثاري از دوره هزاره اول پ م و دوره هخامنشي به دست آمده است.از دوره استقرار فلات عتيق آثار معماري به دست آمده است و از دوره فلات قديم نيزچند پاره خشت به دست آمده است.اسكلتهايي در اين تپه پيدا شدند كه مقداري از آنها متعلق به هزاره اول پ م و تعدادي متعلق به دوره فلات قديم بودند كه در كنار آنها هدايايي قرار داشت.سفالهاي به دست آمده در اين تپه از نوع زاغه اي و چشمه علي هستند.اشياي به دست آمده از اين تپه شامل اشياي گلي،سفالي،سنگي ،استخواني،مهره هاي گوناگون هستند. ساكنان اين تپه كشاورزاني بودند كه در دو نوبت در سال در فصل كاشت به اين محل مي آمدند و بقيه سال را در دهكده خود مي زيستند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]دالما تپه [/SIZE]هزاري پنجم و چهارم پيش از ميلاد
​

اين تپه باستاني در جنوب غربي درياچه اروميه و در حدود پنج كيلومتري جنوب غرب تپه حسنلو واقع شده است. ديوار خانه هاي اين تپه با چينه ساخته شده است و گاهي از ملات بسيار نازك براي ديوار چيني هااستفاده ميشده است. منازل اين منطقه واحدهاي مستقلي بودند كه در اطراف يك حياط ساخته ميشدند.سفالهاي منطقه دست ساز هستند. سفالهاي اين منطقه ساده،منقوش،تزيينات افزوده و با لعاب گلي غليظ هستند. اشياي گوناگوني نيز در اين تپه باستاني كشف شده است مانند تيغه هاي سنگي،دسته هاون،ظروف سنگي،سردوك ها،درفش و غيره.اجساد چهارده كودك در زير خانه ها كشف شده است ولي اجساد افراد بزرگ سال در اين محل هنوز كشف نشده است. تاريخ زندگي در اين روستا را ميتوان بين پنج هزار تا چهار هزار سال پ م دانست

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]گودين تپه [/SIZE]هزاره ششم تا اول پيش از ميلاد​

در گودين تپه 7 دوره تاريخي مشخص شده است كه از هزاره ششم پيش از ميلاد تا دوره مادها طبقه بندي شده است​

:دوره پيش از تاريخ گودين تپه


در ساحل جنوبي شاخه شمالشرقي رود گاماسياب در شمال دره كنگاور كنار شمال روستاي گودين ،گودين تپه قرار دارد. در اين محل آثار مشخص معماري به دست نيامده است ولي مشخص شده است ديوارهاي خانه هاي آن با روش چينه ساخته ميشدند.سفالهاي اين منطقه دست ساز هستند و در دو گروه خشن و ظريف تقسيم بندي ميشوند.سفالهاي خشن در دماي كم پخته شده اند و ناخالصي شن دارند. سفالهاي ظريف يك دست هستند و در دماي مناسب پخته شده اند دوره تاريخي اين تپه به گفته كايلر يانگ برابر سالهاي حدود5500پ م تا 500 پ م است .سفال دوره مفرغ گودين مانند سفال مفرغ يانيك تپه است. از دوره يانيك 15 محوطه در دشت كنگاور پيدا شده كه نشان از گسترش اين فرهنگ در منطقه دارد. دوره 3 گودين بيشترين وسعت استقرار رادارد و به 2400 تا 1400 پ م برميگردد. در 57 محوطه باستاني در 6 منطقه در لرستان محوطه هاي مرتبط با گودين 3 كشف شده است



دوره مادها در گودين تپه

دوره مادها در طبقه 2 گودين تپه شامل يك دژ نظامي است كه احتمالا مخصوص يكي از حاكمان محلي ماد در اين منطقه بوده. دژ بر روي قلعه قديمي مربوط به هزاره سوم پيش از ميلاد ساخته شده است. دژ قديمي تر توسط زلزله فرو ريخته و دژ مادي بر روي آن ساخته شده است. ديوارهاي دژ از خشت ساخته شده و داراي برجهاي ديدباني است. درون دژ تعدادي اتاق آشپزخانه آخور تالار ستوندار و واحدهاي ديگر معماري به دست آمده است. درون تالار ستوندار در قسمت شمالي يك آتش دان خشتي وجود داشته و دور تالار سكوهايي براي نشستن ساخته بودند. اين تالار ستوندار مقدمه اي بر ساخت تالارهاي مشابه نوشيجان و بناهاي هخامنشي است. البته خود از تالار ستون دار حسنلو الگو گرفته است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+3]تپه حسنلو [/SIZE]-هزاره هفتم پيش از ميلاد تا 250 پ م


[SIZE=+1]شهر مانايي ها -جلوه هنر و اسطوره [/SIZE]


​

تپه حسنلو در جنوب غربي درياچه اروميه و 12 كيلومتري شمال شرقي شهرستان نقده قرار دارد و ارتفاع آن از از بستر رودخانه 20 متر و قطر آن 250 تا 280 متر است.قريه حسنلو در كنار درياچه باطلاقي شور گل قرار دارد و آب تلخ و شور آن قابل استفاده نيست.تپه حسنلو در غرب قريه قرار دارد وتپه هاي كوچك و بزرگ ديگري در اطراف تپه حسنلو قرار دارند كه ارتفاع آنها ار تپه اصلي كمتر است.كاوشهاي اين منطقه در سال 1313 توسط يك تاجر عتيقه شروع شد.در 1315 توسط هيئت آمريكايي لايه هاي خاك شناسايي شدند و ازشش هزار سال پ م تادويست و پنجاه سال پ م طبقه بندي شد.سفالهاي تپه از سفالهاي خشن ابتدايي تا سفالهاي نقش دار و رنگي تكامل يافته مي باشند. طي بيست و دو حفاري از سالهاي 1335 تا 1357 توسط هيئت دانشگاه پنسيلوانيا بخشهايي از جنوب غربي تپه خاك برداري شد و دژ و استحكامات ديده شد و نقشه آن ترسيم شد.معماري بنا همانند دژ زيويه است.ديوارهاي قطور سه متري با خشت خام كه با كاه گل و گل رس قالب زده شده اند و برپايه هايي از لاشه سنگ چيده شده اند.بناي دژ در بعضي قسمتها دو طبقه بوده است.ارتفاع ديوار دژ نه متربوده و در هر 30 متر يك برج ديده باني قراردارد. ستونها از چوب درخت تبريزي بوده است كه پايه هاي سنگي داشتند و سقف با الوار تبريزي ،ني،بوريا و كاه گل ساخته شده بود.آبروهاي عميقي براي فاضلاب درون دژ وجود داشته و بيرون دژ كشاورزي داير بوده و در مواقع حمله اهالي محل به درون دژ ميرفتند.زندگي در اين دژ يك شبه به پايان رسيده است و در حمله غافلگيرانه توسط آشوري ها يا اورارتويي ها دژ به آتش كشيده شده است و قتل عام مردم جز خاكستر چيزي بر جاي نگذاشته است.به موجب آزمايش كربن14 بر روي ذغالهاي سوخته آتش سوزي را در سالهاي833پ م تا سال811پ م تخمين زده اند كه درماههاي مرداد تا مهر اتفاق افتاده ،زيرا فصلي بوده كه انگور درون دژ انبار شده بود و زغال انگورها شناسايي شده است

​

جام حسنلو كه با داستانهاي جالب كشف شده است يكي از برترين آثار زرگري دنياي باستان است.علاوه بر اين جام طلايي آثار متعدد با ارزش فلزي و سفالي در اين تپه كشف شده است و موزه هاي دنيا را رنگين كرده است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]غار كمربند و هوتو [/SIZE]هزاره دهم تا اول پيش از ميلاد
​

غار كمربند غاري است آهكي كه قدمت آن به دوره ژوراسيك بر ميگردد.نزديك غار رگه هاي سنگ چخماخ وجود دارد و ساكنان آن براي توليد ابزار خودمجبور به تهيه مواد خام از دور دست نبودند..ساكنان آن در دوره نوسنگي شكارگر غزال و در دوره فراپارينه سنگي شكارگر فك بودند.سفال،ادوات استخواني از استخوانهاي گوسفند،بز،گاو، ابزارهاي سنگي مانند تيغه وسنگ چخماخ در غار به دست آمده است. سفالهاي كمربند از نوع پوك و ترد هستند و دست ساز هستند و شاموت گياهي زياد دارند.ابزارهاي سنگي مكشوفه نيز اكثرا از جنس چخماخ هستند. آزمايش كربن ساليابي هاي مختلفي از كربنهاي غار مشخص كرده است كه از سال حدود 10325 تا 5330 پ م بوده اند





بالاي غار كمربند قرار دارد و يكصد متر با آن فاصله دارد. آثار شكارگران گرگ و فك كه همزمان ميزيسته اند به دست آمده است.اسكلت فردي در غار پيدا شد كه بدن آن از بين رفته بود و آرواره هاي بسيار محكمي داشت. دو جمجمه زن نيز در عمق 9.15متري كشف شده است. سفالهاي دو غار تقريبا شبيه هم هستند. آزمايش كربن از سالهاي 9910پ م تا 730 ميلادي كربنهاي مختلف را مشخص كرده اند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+3]تپه مارليك[/SIZE]گنجينه اي ديدني از هزاره دوم و اول پيش از ميلاد
​

تپه باستاني مارليك در دره گوهر رود در كنار شهر رودبار گيلان قرار دارد. اين تپه با وسعت حدود يك هكتار در كنار باغهاي زيتون و بيجارهاي برنج قرار دارد .در پانصد متري شمال آن تپه ديگري قرار دارد كه بر آن توسط قوم مارد قلعه اي در دو هزار سال پيش از ميلاد ساخته شده است و آثارآنرا ميتوان ديد. محل دفن اموات ساكنان اين قلعه تپه معروف مارليك است.حفاري در اين تپه از سال 1340 آغاز شد و از آن آثار هنري با ارزشي به دست آمده است. دژ پيلا قلعه كه بحث آن شد، در سال 900پ م توسط مهاجماني به آتش كشيده شده است. اين قلعه آن چنانكه بايد حفاري نشده است ولي از شواهد ميتوان حدس زد كه ساكنان اين تپه و ساكنان تپه حسنلو از نظر فرهنگي آبشخور يكساني داشته اند و با توجه به زرگري و اسطوره پردازي آنها بر روي آثار خود اين مسئله از يك احتمال ساده فراتر ميرود.تپه مارليك توسط دكتر نگهبان و كامبخش فرد حفاري شد و خواندن خاطرات حفاريهاي اين محل و درگيري باستان شناسان با قاچاقچي ها و افراد سود جوي محلي جالب است


در اين گورستان اموات با لباس دفن ميشده اند.گورها مستطيل شكل هستند.سقف و پوشش گورها از چوب است ودر طي ساليان اين چوبها پوسيده شده اند و بر روي گورها ريخته تند . از درون گورها انواع قمه سر تيرها،گرز و سپرو ساير آلات قتاله، ماكتهاي لوازم كشاورزي ، مجسمه هايي از زن و مرد ، انواع حيوانات برنزي و سفالين وآثار منحصر به فرد زرين در اين گورها قرار داده شده بودند. طرحهاي باقي مانده از آثار اين قوم نشان ميدهد كه آنها مردمي جنگاور و گله دار بودند كه به مرور زمان در اين منطقه به كشاورزي پرداختند و در عين حال مذهبي نيز بوده اند.از معروفترين آثار به دست آمده در مارليك جام گاوسر مارليك،فنجان طلاي عقاب ،جام طلاي سيمرغ اساطيري و گاو بالدار ،جام طلاي گاو و اسب، ساغر زندگي مارليك هستند. به عنوان مثال ساغر زندگي مارليك جامي به بلندي 20 سانتيمتر است كه زندگي يك بز كوهي را از بدو تولد تا مرگش به تصوير كشيده است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]پيزدلي تپه [/SIZE]هزاره چهارم پيش از ميلاد

اين تپه باستاني در 6كيلومتري شمال شرق تپه حسنلو قرار دارد.ساكنا ن تپه خانه هاي خشتي ميساختند. سفالهاي اين منطقه كه بسيار شاخص هستند دست سازو خشن هستند. سفالهاي منقوش 6 نوع طرح دارند كه به سفال پيزدلي معروف هستند.سردوك ،درفش و اشياي سنگي نيز در اين محل كشف شده است. از لحاظ گاهنگاري دوره زندگي در اين تپه در مرحله بعد از دالما تپه قرار ميگيرد و به 3800پ م تا 3500پ م بر ميگردد​

[SIZE=+2]تل ابليس [/SIZE]-هزاره پنجم پيش از ميلاد
​

تل ابليس در جنوب غرب كرمان 18 كيلومتري جنوب شرق مشيز قرار دارد. اين تپه توسط اهالي محل تخريب شده است و خاك آ ن براي كشاورزي استفاده شده است.در اين تپه ديوارها را با خشت و ملاط گل ميساختند.منازل ديوارهاي جداكننده اي داشتند كه با پشتيبانهاي خشتي تقويت ميشدند.ديوارها را با كاهگل اندود ميكردند. خانه ها چندين اتاق داشتند و. هر خانه دو اجاق داشت،. يكي در داخل و ديگري در خارج خانه. سفالهاي زيادي هم در اين تپه ديده ميشود.آنها را به چندين گروه تقسيم بندي كرده اند.سفال لاله زار خشن، سفال بردسير،سفال ابليس2،سفال نجف آباد ، علي آباد و حيدر آباد. اشياي سنگي مانند هاون كاسه،انواع ساينده، سنگ ساب تبر سنگي،پيكرك سنگي و ابزارهاي سنگي در اين تپه از دل خاك بيرون‌آورده شد. همچنين اشياي استخواني،صدفي،گلي متعدد، احجار كريمه ،اشياي فلزي مسي و انواع اجسام گلي از اين تپه بدست آمده است. آنها اجساد را در كف ساختانها دفن ميكردند. اين تپه معرف دوره استقرار روستاها در جنوب شرق ايران است. افراد ساكن اين تپه در هزاره پنج پ م در خانه هايي با بيش از يك اتاق كه با خشت دست ساز ساخته ميشد زندگي ميكردند.كشاورزي و دامداري كار آنها بود. آنها با مردم ميانرودان ارتباط فرهنگي و تجاري داشته اند


[SIZE=-1]ماخذ : ايران در پيش از تاريخ اثر دكتر ص م شهميرزادي[/SIZE]

 

[P O U R I A]

تل باكون


دو تپه نزديك به هم در 2.5 كيلومتري تخت جمشيد در دشت مرودشت قرار دارد كه به تل باكون مشهور هستند.يكي از تپه ها قديمي تر است و آثار مكشوفه در آن به حدود 5000سال پ م تعلق دارد. در تپه ديگر كه آثار آن جديدتر است بعد از اسلام هم مورد استفاده قرار گرفته است و گورستان بوده است. ديوار منازل اين منطقه از چينه بوده است و سپس آنرا با كاهگل اندود ميكردند.روي كاهگل ها را رنگ آميزي ميكردند. خانه هايي كه از زير آوار بيرون آمده اند هر يك نقشه جداگانه اي دارند. روي ديوارها رنگهاي زرد و قرمز دارند.10سانتي متر پايين ديوارها رنگ نداشته اند. خانه ها به طور شمال شرقي جنوب غربي هستند. ورودي ساختمانها از كوچه شمالي بوده است. آزمايش كربن تپه قديمي تر 5730پ م و تپه جديدتر 4502پ م را مشخص كرده است. سفالهاي باكون دست ساز هستند. نقوش روي سفالهاي نخودي در طيفي از سياه تا قهوه اي شكلاتي هستند. اشياي به دست آمده از تل باكون شامل ظروف سنگي،تيغ،داس،مخروطهاي سنگي،چكش،مشته و ديگر موارد مشابه ميباشند. اشياي گلي و سفالي شامل پيكركهاي حيواني،انساني،سردوك ها،لوله هاي سفالي و ظروف ميباشند.اشياي استخواني،مهرها و وسايل تزييني نيز ديده شده است. در اين دشت باستاني تپه هاي بسياري از پيش از تاريخ شناسايي شده اند




تپه باباجان -استقرار فرهنگ مادها
اين تپه در نورآباد لرستان قرار دارد و اولين بار از سال 1963-68 توسط خانم كلرگاف ميد حفاري شد. باباجان از يك تپه مركزي و تپه هاي جانبي تشكيل شده كه فقط تپه مركزي آن حفاري شده است. در اين تپه سه طبقه استرار مربوط به ربع اول هزاره پيش از ميلاد كشف شد. در طبقه سوم پي خانه ها از سنگ و ديوارها خشتي بود و سقفها از چوب ساخته ميشد. خانه هاي طبقه دوم نيز همين صورت بود ولي ابعاد آن بسيار بزرگتر است. كف اتاقها سنگ فرش است . معماري طبقه اول باباجان همانند طبقه چهار حسنلو است . از آنجا كه قطر ديوارها در حدود 2 متر است ميتوان حدس زد خانه ها دو طبقه بوده اند. در حقيقت طبقه يك باباجان نشان دهنده انتقال سبك معماري حسنلو4 به سمت فارس است
در تپه شرقي اتاقي منقوش كشف شده است. ستونهاي اين اتاق چوبي با پايه ستون سنگي هستند و ديوارها داراي رنگ بوده اند. پايه ستونها قرمز شده بودند و در بالاي ديوارها پنجره هاي كاذب ساخته بودند. در اين اتاق حدود دويست آجر منقوش نيز كشف شده است كه ظاهرا به يك كتيبه تزييني تعلق داشته اند

 

[P O U R I A]

تپه موشكي وتل جري


اين تپه در 16 كيلومتري جنوب شرقي تخت جمشيد قرار داردو نزديك تل جري است. در حفاريهاي اين منطقه هيچ اثر معماري كاملي از زير خاك بيرون نيامد تا بتوان نقشه آنرا تعيين نمود. قسمتي از يك بنا فاقد شكل منظم هندسي،چند كف خانه،ديوارهاي مختلف و غيره از زير آوار بيرون آمده است.سفالهاي مكشوفه دست سازند و خشن. انواع كاسه هاي سنگي و اشياي مشابه سنگي مخروطهاي گلي كوچك مهره گلي،ابزارهاي سنگي،پيكرك حيواني و غيره دراين محل كشف شده است. آثار تپه موشكي قديمي تر از تل جري ميباشند. آزمايش كربن6690پ م را نشان داده است


تپه حصار -هزاره هشتم تا دوم پيش از ميلاد
تپه حصار در حوالي دامغان قرار دارد و يكي از تپه هاي مهم باستاني فلات ايران است. زندگي در اين منطقه از هفت هزار سال پيش از ميلاد شروع شده است . در دوره پارتي مدتي دامغان يكي از شهرهاي مهم ايران بوده است و آثار متعدد پارتي در اين تپه مشهود است. همچنين از دوره هاي ماد ، هخامنشي ، سلوكي و ساساني نيز آثار متعددي پيدا شده است ولي اهميت تاريخي اين تپه مربوط به پيش از تاريخ آن است. در اين تپه گل نوشته ميخي بابلي پيدا شده كه هنوز خوانده نشده است. اين گل نوشته مربوط به دو هزار سال پ م است و نشاندهنده ارتباط فرهنگي اين منطقه با بين النهرين است. محوطه تاريخي تپه حصار بالغ بر160هكتار است .اولين بار اين منطقه توسط آرنه در 1953 حفاري شده است. سفال فرهنگ حصار خاكستري براق و ظريف است كه در شاه تپه، تورنگ تپه، ياريم تپه و دشت گرگان بسيار ديده ميشود. فرهنگ حصار با هجوم اقوام بيگانه از سمت شرق نابود شده است و فقط در شاه تپه و تورنگ تپه ادامه پيدا مي كند. حدود 1900 پ م را ميتوان پايان فرهنگ حصار به شمار آورد. در دوره بعدي سفال نارنجي جايگزين سفال حصار ميشود

ماخذ : ايران در پيش از تاريخ اثر دكتر ص م شهميرزادي​

 

[P O U R I A]

تپه گيان -از 4500 پ م
تپه گيان نزديك نهاوند و در جنوب غربي روستاي گيان است.در اين تپه مجموعا چهار دوره معماري در پنج دوره تاريخي كشف شد.به علت تخريب شديد تعيين نقشه بناها امكان پذير نيست.سفالهاي اين منطقه به سه دسته خشن،ظريف و منقوش تقسيم ميشوند.در سفالهاي منقوش علاوه بر خطوط موازي،نقوش ساده هندسي،مثلث و لوزي تو پر تعدادي صليب موسوم به مالتي نيز مشاهده مي شود. با جلو رفتن تاريخ نقوش حيوانات شامل پرندگان نيز به طرح سفالها اضافه شده است و حتي طرح ببر نيز در آنها ديده ميشود.در مجموع 122قبر در اين تپه كشف شده است..قبرهادر اعماق مختلفي از يك متر تا چهارده متري كشف شدند.در يك مورد كودكان را در خمره هاي بزرگي دفن كرده بودند
قديمترين آثار گيان به دوره مس سنگي تعلق دارد. سفال دوره مفرغ گيان خوب پخته شده و با خطوط افقي ‏ موجدار در شانه و گردن سفال تزيين شده است . سفال گيان از نخودي شروع شده و به سفال قرمز تبديل ميشود و سپس سفال رنگي منقوش ظاهر ميشود. سفالهاي دوره 4 گيان بسيار شبيه سفال شوش هستند
تپه سبز -فرهنگ خزينه،مهمه و بيات
تپه سبز در 7.5 كيلومتري جنوب غربي دهلران قرار دارد.در زيرين ترين لايه اين تپه اثري از معماري كشف نشد ولي چاله هايي براي زندگي انسان در آنجا حفر شده بود و در اطراف آن بقاياي زندگي انسان به چشم ميخورد. در لايه هاي بالاتر آثار فرهنگ خزينه و مهمه وبيات دره دهلران ديده شد كه در آنها معماري نيز وجود دارد.آثار دست ساز متعددي نيز در اين تپه پيدا شده است كه توسط انسان ساخته شده است
علاوه بر اينها تپه هاي سفيد،چغا سفيد،خزينه، اشرف آباد ،موسيان،فخر آباد نيز در منطقه دهلران واقع هستند و حفاري شده‌اند وآثار متعددي از آنها يافت شده است

 

[P O U R I A]

تپه زاغه -هزاره هفتم و ششم پيش از ميلاد
تپه زاغه در منطقه بلوك زهراي بخش جنوبي دشت قزوين و در حدود 140 كيلومتري غرب تهران و 8 كيلومتري شمال شرق دهستان سگز آباد واقع شده است.نخستين بار دكتر نگهبان در سال 1349 مطالعه و حفاري بر اين تپه را آغاز نمود.پس از آن آقاي رضا مستوفي فرد و دكتر شهميرزادي حفاري را ادامه دادند
مصالح ساخت بناهاي اين محوطه باستاني خشتهاي گلي بودند.خشتها دستي ساخته شده بودند.از سنگ به دليل كمبود آن در محل خيلي كم استفاده شده است.خشتها قبل از خشك شدن با انگشتان دست سازنده سوراخ ميشدند تا حمل آنها آسان شدو و بتوان از سوراخها به عنوان دستگيره استفاده كرد.همچنين شيارهايي نيز بر روي خشتها داده ميشدند تا ملات بتواند در بين خشتها به آساني پخش شود.آرايش ديوارها توسط كاهگل بوده و روي آنها نقوش هندسي رسم ميكردند.بعضي مكانها را با سفالهاي شكسته تزيين كرده بودند.هر بنا چهار ديوار محصور كننده داشت كه در يك ديوار با همسايه خود مشترك بوده.همه خانه ها به خياباني كه به ميدان اصلي روستا ميرسيده يك در اصلي داشته اند. جهت خانه ها شمال شرقي به جنوب غربي است و مجموعا 21خانه در حفاريها بيرون آمد. جهت وزش باد در اين منطقه از جنوب شرق به شمال غرب و يا برعكس است و جهت ساخت خانه ها به صورتي است كه ديوارها مانند يك بادشكن عمل ميكنند و از وزش باد به داخل خانه ها جلوگيري كنند.ارتباط اتاقها به همديگر و به حياط از طريق در بوده است.از آنجا كه ارتفاع بقاياي ديوارها در حفاري از 50سانتيمتر تجاوز نميكرد نميتوان در مورد در و پنجره ها نظري داد.برخي خانه ها تنور پخت نان داشتند.در هر خانه خمره هايي مخصوص نگهداري آذوغه و آب وجود داشت
سفالهاي زاغه دست ساز بودند و شاموت آنها گياهي بود.خمير خوب ورز داده نمي شد و كوره ها گل سفال را به خوبي نمي پختند.رايج ترين اشكال سفال شامل ليوان،كاسه،سبو و كماجدان بودند.برخي ساده و برخي منقوش بودند.اشياي گلي و سنگي و استخواني در اين منطقه به وفور نمايان شدند.برخي اشياي مسي نيز ديده ميشود
گورهاي اين روستا در زير خانه ها يا در معابر و كوچه قرار داشت.اجساد در جهت مشخصي در گور قرار نمي گرفتند.اجساد كودكان و نوزادان جمع شده دفن ميشدند.افراد بالغ به صورت باز خوابيده يا با پاي خم دفن ميشدند.كودكان در زير سقف و افراد مسن در محوطه باز دفن ميشدند.اجساد را قبل از دفن با گل اخري ميپوشاندند و به جز يك مورد بدون كفن دفن ميكردند.




تاريخ زندگي در اين تپه از 6470پ م تا 5525 پ م تخمين زده شده است
تپه آنو هزاره پنجم پيش از ميلاد-نقطه آغازين كوچ به فلات ايران

تپه آنو در جنوب شرقي شهر عشق آباد - اشك آباد قرار دارد. اين تپه از چهار دوره تشكيل شده است. دوره قديمي تر از هزاره پنجم شروع ميشود و سفال اين دوره بسيار شاخص است . از طريق تپه حصار وارد ايران ميشود و در سيلك نيز ديده ميشود. در هزاره چهارم تا سوم پ م فرايند زن سالاري به مرد سالاري تبديل ميشود. سفال آنو را در دوره هاي بعدي تاريخي ميتوان در بلخ ، بخارا و مرو مشاهده كردو بدين ترتيب ميتوان آنو را مركزي براي شروع مهاجرت به اطراف فرض كرد. اين تپه را يكي از اولين مراكز فرهنگ ايران باستان ميدانند

 

[P O U R I A]

غار خر -پارينه سنگي تا ساساني
​

نزديك شهر بيستون مقابل رود گاماسياب غار نيمه عميقي به طول 27متر قرار دارد.اين غار كمي بالاتر از غار شكارچيان است. در يك حفاري كوتاه مدت در اين غار ، آثار دوره مياني پارينه سنگي تا دوره ساساني به دست آمد. تعداد زياد استخوانهاي بز و گوسفند در اين غار نشاندهنده اين است كه شايد اين منطقه يكي از اولين مناطقي باشد كه اهالي آن موفق به اهلي كردن بز و گوسفند شدند. اين غاردر سال 1344توسط اسميت حفاري شده است

غار پبده دوره پارینه سنگی​

غار پبده در 24 كيلومتري شمال لالي در استان خوزستان قرار دارد وسالها تصور میشد که قديمي ترين زيستگاه بشر در ايران است كه تاكنون شناسايي شده است. در اين غار حفاري علمي ابتدايي در سال 1949 توسط پروفسور گيرشمن انجام شد.در آن سال وی اعلام کرد که این غار قدیمی ترین زیستگاه بشر در ایران است ولی با حفاریهای موفقی که در چند دهه گذشته انجام شده است، باستان شناسان مناطق دیگری را کشف کرده اند و اکنون دیگر این غار را قدیمی ترین زیستگاه نمیدانند.


به گفته مردم محلي طول غار بيش از ده كيلومتر است.البته لازم به توضيح است كه شهر لالي شهر كهني نيست و آنرا در صد سال اخير براي استقرار كاركنان شركت نفت ساخته اند. اين شهر مركز خريد عشايري است كه از خوزستان شمالي به مركز زاگرس كوچ ميكنند

 

[P O U R I A]

تپه هفتوان -هزاره سوم پيش از ميلاد تا ساساني
​

هفتوان تپه در جلگه سلماس قرار دارد و به حوضه آبريز درياچه اروميه مربوط ميشود. در اين منطقه ميتوان اطلاعات فراواني در مورد سفالهاي رنگي به دست آورد. يك هييت انگليسي در سال 1347 اين تپه را حفاري كرد. در اين تپه از هزاره سوم پ م تا دوره ساساني 8 لايه شناخته شد.سفال دوره مفرغ قديم هفتوان خاكستري وسياه است و پلان خانه هاي اين دوره دايره هستند.در اواخر هزاره سوم استقرار گسترده اي در اين محل وجود داشته و آثار ديوار دفاعي و آتش سوزه نمايان شده است. دوره وفرغ متاخر سفال منقوش رنگي دارد كه به سفال اروميه مشهور است . بر يكي از سفالهاي اين دوره نقش ارابه اي با دو اسب ديده ميشود كه اولين نمونه شناخته شده اين طرح است

تپه سگزآباد -اواخر هزاره دهم پيش از ميلاد تا هخامنشي
​

دانشگاه تهران بين سالهاي 1349 و 1356 در چارچوب حفاريهاي دشت قزوين تپه سگزآباد را حفاري نموده است. مجموعا حفاريها در پنج گمانه 10*10 با عمق متوسط 5متر انجام شده است. آثار به دست آمده مربوط به اواخر هزاره دوم پ م تا هخامنشي است .استقرار عصر آهن و قبرهاي اين دوره شناسايي شده اند. سفال كشف شده از اين تپه باستاني به نام سفال آلويي معروف است . تپه سگز آباد شرقي ترين نقطه اي است كه در آن سفال دالما ديده شده است. سفال دالما از دره سولدوز به اين محل آمده است. ارتفاع اين تپه باستاني از سطح دريا در حدود 1100 متر است

 

[P O U R I A]

تپه نور آباد -از هزاره چهارم پيش از ميلاد
​

تپه نورآباد در 80 كيلومتري خرم آباد دو كيلومتري نورآباد قرار دارد و در ابتدا توسط اول اشتاين در آن تحقيقاتي انجام شده است. پس از انقلاب آقاي سيد سجادي در اين تپه حفاري كرده و 5 دوره مضطرب را شناسايي كرده است. قديميترين دوره از 3200 پ م تا 3000 پ م را شامل ميشود و سفالي همانند گيان 5 دارد. دوره بالايي به اواسط هزاره سوم تعلق دارد و د.ره وسط از 2500 تا 1800 پ م را شامل ميشود. دوره بالايي به 2000 تا 1600 پ م تعلق دارد. صفال شاخص اين تپه نخودي با نقوش خطوط موازي مثلثي و موجدار است. همچنين آبخوري خمره كاسه ظرف سه پايه و قري نيز در ميان سفالهاي معمولي ديده ميشوند.

گوي تپه -از هزاره چهارم پيش از ميلاد
​

گوي تپه يكي از مناطق اوليه حفاري شده در شمال غرب ايران است كه فرهنگ عصر مفرغ را نمايان كرده است. برتون براون حفاري آنرا انجام داده است و لايه هاي آن از هزاره سوم پيش از ميلاد تا دوره آهن 2 مشخص شده است. سفالهاي گوي تپه طرحهاي هندسي مشبك و مثلثي دارند و نقوش حيواني مانند پرنده و گوزن بر آنها ديده ميشود

تپه قبرستان دشت قزوین-هزاره پنجم پیش از میلاد​

تپه پیش از تاریخ قبرستان در استان قزوین در 300 متری تپه سگز آباد قرار دارد و آثار تاریخی آن در زیر بقایای سیلاب مدفون شده است. سفالهای این تپه ظریف و منقوش با اشکال هندسی حیوانی و انسانی بوده اند.
در این تپه آثار معماری چندی شامل بقایای خانه، کوره ذوب فلز و آثاری از کوچه بدست آمده است.
این تپه در طول هزاره پنجم پیش از میلاد در چند دوره مورد سکونت قرار گرفته است.

 

[P O U R I A]

قبرستان روستای کشیگ نیکشهر-4700 سال پیش ، عصر مفرغ
​

در تیرماه سال 1391در زمینی به وسعت 35هکتار در روستای کشیگ نیکشهر گورستانی مربوط به عصر مفرغ کشف شده است. ظروف سفالی، اشیای مفرغی و دسته هاونهای سنگی بزرگ قدمت منطقه را تا 4700سال پیش از میلاد به عقب برده اند.این منطقه باستانی در پی عملیات حفاری آبرسانی به روستا که در 12 کیلومتری شمال نیکشهر قراردارد، به طور اتفاقی کشف شده است.


تعداد 20 گور در این منطقه کشف شده که معماری خاصی دارند. گورها دیوارهای سنگی و سقف مسطح سنگی دارند و در عمق یک و نیم متری از زمین قرار گرفته اند. گورها بسیار بزرگ و با ابعاد حدودی چهار در یک متر ساخته شده اند. آثار به دست آمده از این منطقه نشاندهنده ارتباط فرهنگی ساکنان باستانی آن با مناطق شمالی مانند بمپور هستند