>< غار و تپه هاي پيش از تاريخ ايران ><

[P O U R I A]

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]شهر دقيانوس -شهر كهن جيرفت[/SIZE] هزاره پنجم تا سوم پيش از ميلاد

​

جيرفت مركز حوزه فرهنگي جازموريان در جنوب شرقي ايران است.شرايط اقليمي براي وجود زندگي در اين منطقه بسيار مناسب است .سنگواره هاي حيواني عظيم جثه در زه كلوت جازموريان،آثار پراكنده دوران پارينه سنگي هزاره پنج پ م و آثار دوران نوسنگي هزاره سوم پ م بيانگر اين موضوع است.شكوفايي تمدن اين محل در دوره آغاز شهر نشيني در هزاره سوم و دوم پ م است.در هزاره سوم پ م در متون اكدي ياد شده است كه نارام سين هياتي بازرگاني براي خريد چوب ،مس وبافته به مكن كه در منطقه جازموريان قرار دارد فرستاده است.فرمانرواي اين منطقه به نام مانودانو در متون اكدي ذكر شده است كه احتمالا جيرفت مركز حكومتي او بوده است




در دوران هخامنشي اين منطقه بسيار رونق داشته است و چوبهاي كاخ آپاداناي شوش از اين منطقه آمده است.در بازگشت اسكندر از هند به فارس يكي از محلهاي اقامتي سپاه او جيرفت بوده است.آثاري نيز از دوره اشكاني و ساساني در اين محل ديده ميشود. در سالهاي گذشته پس از يك فصل پر باران و بروز سيل آثار متعدد بسياري از زير خاك بيرون آمد كه توجه تجار غير قانوني عتقه را به خود جلب كرد ودر مدت كوتاهي اين آثار به موزه هاي خارج منتقل شدند.

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه حاجي فيروز [/SIZE]از هزاره هشتم پيش از ميلاد تا اسلامي

​

اين تپه در شرق دره سولدوز در 2 كيلومتري تپه حسنلو قرار دارد. اين تپه در حفاري هاي مختلفي كه داشته به 16دوره تاريخي تقسيم شده است كه از پيش از تاريخ تا پس از اسلام ادامه دارد. در اين تپه بقاياي 18ساختمان نمايان شد كه به هزاره هشتم پ م تعلق دارند و مستقل از هم بنا شده اند. نقشه آنها مربع شكل است. ديوارهايي

​

عظيم در جهت شمالي جنوبي قرار دارند. ورودي خانه ها عمدتا از سمت شرق يعني خلاف جهت وزش باد در منطقه است. در شرق بعضي واحدها انبارهاي بدون سقفي قرار دارد. خانه ها با يك ديوار به دو قسمت مساوي تقسيم ميشدند.يكي نشيمن و ديگري براي كارهاي روزمره و آشپزخانه كه اجساد كودكان را در اين محل خاك ميكردند.سفالهاي دوره حاجي فيروز دست ساز و داراي شاموت گياهي هستند. تنوع ظروف سفالي اين منطقه بسيار زياد است. همچنين آثار گوناگون سنگي،گلي،استخواني و صدفي در اين منطقه كشف شده است.همچنين آثاري از حصير و سبد بر روي ديوارها كشف شده است. اجساد را در كف اتاقها دفن ميكردند. در برخي موارد از استودان استفاده شده بود كه استخوانهاي چند نفر در آنها قرار داشت. افراد به صورت جمع شده طوري دفن ميشدند كه سر آنها رو به شمال باشد.اين جهت شمالي جنوبي در استودانها نيز رعايت ميشد.نمونه هايي هم از استخوانهاي سوخته آدم در محل پيدا شده است و اين احتمال وجود دارد كه اجساد را ميسوزاندند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]موشه لان تپه(اسماعیل آباد)[/SIZE]هزاره پنجم پیش از میلاد


​

اين تپه باستاني در دشت ساوجبلاغ كرج قرار داردو در جنوب اتوبان تهران قزوين قرار دارد. در حفريات اين تپه باستاني سطح خاك بكر مشخص نشده است. بناهاي اين تپه از خشت ساخته شده بودند و كف اتاقها و سطح ديوارها را با كاهگل ميپوشاندند. سفالهاي اين تپه دست ساز ،قرمز با نقوشي به خطوط سياه هستند. نقش حيوان مخصوصا پرنده بيشتر از نقش گياه بر روي سفالها ديده ميشود.كاسه اي مرمري از اين تپه پيداشده است كه كاملا شبيه كاسه مشابهي است كه در تپه زاغه كشف شده است.شباهت آنقدر است كه ميتوان گفت هر دوي آنها را يك نفر ساخته است

[SIZE=+2]تپه ازبكي [/SIZE]هزاره هفتم پيش از ميلاد
​

اين تپه باستاني در دشت ساوجبلاغ كرج قرار دارد. تا چند سال پيش رود خرآب كه انشعابي از رود كردان است از كنار تپه مي گذشته است ولي هم اكنون تغيير مسير داده و جاي آنها نهري سيماني گرفته است.آثار به دست آمده از اين منطقه متعلق به نيمه دوم هزاره هفتم پ م است كه به دوره فلات قديم مشهور است.در گورستاني در اين منطقه آثاري از عصر آهن نيز كشف شده است. چند قلعه عظيم خشتي نيز بر روي تپه هاي منطقه قرار دارد كه آخرين دوره آنها متعلق به دوره مادها است. آثاري نيز از قرن7اسلامي ديده ميشود

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]قره تپه [/SIZE]سفال با نقش زرافه- دوره نوسنگي
​

اين تپه در روستاي جوكين از توابع شهريار 40 كيلومتري جنوب غرب تهران قرار دارد. سفالهاي بدست آمده از اين تپه بسيار زيبا هستند و سفالهايي كه چه با حفاري مجاز چه به صورت غير مجاز بيرون آمده اند موزه هاي نقاط مختلف جهان را زينت بخشيده اند.خانه هاي تپه در غرب آن ساخته شده اند و در شرق تپه محلي براي دفن مردگان بوده است.خانه ها خشتي بودند كه خشت آنها قبل از مصرف مقداري حرارت ديده بود.همچنين از گل اخري براي رنگ آميزي ديوارها استفاده ميشده است.اثر چند كوره هم در روستا پيدا شده است.سفالهاي اين تپه باستاني دست ساز و خشن هستندولعاب گلي غليظ دارندونقوش تزييني آنها خطوط هندسي هستند. بز كوهي روي سفالها به وفور ديده ميشود و روي يكي از سفالها نقش يك زرافه نيز كشيده شده است كه در نوع خود بي نظير است. .نوع دفن اجساد به صورتي بوده كه پاها بر ستون فقرات عمود باشد. جهت خاصي را براي دفن اموات خود در نظر نمي گرفتند. ساق پاها را از زانو خم ميكردند و در امتداد ران ميگذاشتند. دستها در امتداد بدن قرار داده ميشد. در يك مورددست يكي از اجساد در روي صورتش قرار گرفته بود. در گورها ظروف سفالي نيز قرار ميدادند

[SIZE=+2]تپه شورابه [/SIZE]-به طور كلي تخريب شده است​

اين تپه در شمال كوه كركس و در 800متري غرب باغ فين كاشان قرار دارد.در سال 1379 اين محل را تسطيح كردند و مقداري سفال در بلندي هاي آن پيدا شد كه طبق معمول تا سازمان ميراث فرهنگي به خود جنبيد ديگر اثري از تپه باقي نمانده بود و تسطيح با موفقيت به پايان رسيده بود.سفالهاي اين منطقه ساده بودند و در كوره هاي ابتدايي حرارت ديده بودند به اين دليل روي آنها خوب پخته شده بود ولي داخل سفالها شكننده بود. اين نقطه به اقوامي تعلق دارد كه از دامنه هاي شمالي كوه كركس به دشتها سرازير شده بودند و با كشاورزي و دامداري آشنا بودند.آنها يكي از نخستين ساكنين روستاهاي فلات قديم در دشت كاشان هستند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه هاي باستاني شوش [/SIZE]
​

تپه جوي در شمال تپه جعفر آباد،تپه بند بال، بوهلان و تپه معروف آكروپل شوش از تپه هاي معروف پيش از تاريخ منطقه شوش هستند كه آثار متعددي در آنها پيدا شده است و به دوره سوزيانا تعلق دارند و در اين تپه ها آدميان در روستاها ساكن شده اندو در اين منطقه تپه هاي باستاني بسياري ديده ميشود و آنهايي كه نام برده شدند معروف ترين هستند. شوش بخشي از كشور ايران است كه اولين آثارشهر نشيني و تجارت در آن ظهور كرده است و انسان در نه هزار سال پ م در اين منطقه كشاورزي ميكرده است. در اين منطقه پيشرفت خانه سازي و تشكيل خانواده همزمان با بين النهرين صورت گرفته است. از هزاره چهام پ م از شوش كوزه هاي دراز باريك به دست آمده است. اوايل هزاره سوم پ م بر لوحهاي گلي خط تصويري نوشته شده است كه كليد واژه آن هنوز رمز گشايي نشده اند. اين لوحها براي مصارف تجاري ساخته شده است. در اين دوره تاريخي ايلاميها در شوش قدرت گرفته اند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+3]تپه سيلك [/SIZE]-از 5500 سال پيش از ميلاد

​

سيلك محوطه باستاني وسيعي است در كنار روستاي ديزچه در كنار جاده اي كه كاشان را به فين وصل ميكند.اين محوطه دو تپه شمالي و جنوبي با فاصله 600متر دارد.در اطراف تپه جنوبي دو گورستان قرار دارد. اين منطقه توسط رومن گيرشمن حفاري شده است.در تپه شمالي دو دوره فرهنگي مشخص شد كه قديميترين آثار آن به 7500سال پيش تعلق دارد و حدود 6100سال پيش متروك شده است.درتپه جنوبي نيز از 6100سال پيش زندگي جاري بوده است. دوره ديگري نيز شناخته شده است كه در اين دوره زيگورات سيلك ساخته شده است و به 5000سال تا 4250سال پيش تعلق دارد. دو گورستان به 3500 سال قبل و 3000 سال قبل يعني دوره ماد ها تعلق دارند. اين منطقه را شايد بتوان تنها شهر جهان محسوب كرد كه هفت هزار و پانصد سال در آن زندگي جاري است.خاكسپاري در اين دو گورستان مادي با موارد ديگر خاكسپاري در فلات ايران فرق دارد و نشان از ظهور فرهنگ جديدي دارد. آنها ابتدا گودالي حفر ميكردند و جسد را در آن قرار ميدادند سپس روي آنرا خاك ميريختند تا مانند سقفي شيرواني از سطح زمين بالاتر آيد و روي تپه خاكي را سنگ ميگذاشتند. درون قبرها اشياي سفالي و مفرغي و تزييني قرار ميدادند. در اين زمان هنوز طلا شناخته نشده بود. سفال مادي اين دوره شبيه سفالهاي نوشيجان و گودين و همچنين شبيه سفالهاي فريگ است .سبك ساخت اين سفالها با دوره هاي قبل متفاوت است.در اين ميان ظروف آبخوري با آبريزهاي به شكل منقار پرندگان ديده ميشود كه كاملا نوظهور است. اين ظروف طرحهاي متنوعي دارندو مشابه آنها در شمال غرب ايران ديده شده ولي آنها بدون طرح هستند



گيرشمن كشف كرد كه سازه عظيم سيلك بر روي سكو قرار گرفته است كه بعد از آن در شهرهاي اورارتويي ومادي ميتوان اين نوع سكوها را مشاهده كرد.كاسه هاي با لبه واريخته در اين مكان بسيار ديده ميشوند كه به دوره آغاز نگارش تعلق دارند و بر روي آنها آثاري از نگارش ديده ميشود كه به دوره آغاز نگارش ايلامي تعلق دارند.در حفاري هايي كه در زمستان سال 1380 انجام شد ديوار خشتي سكوي زيگورات نمايان شد و اين زيگورات را ميتوان قديمي ترين زيگورات فلات ايران و بين النهرين ناميد. چهار گوشه زيگورات رو به چهار جهت اصلي جفرافيايي بوده و سه طبقه داشته است.دو برجك قوس دار نيز در بالاترين سطح زيگورات قرار دارند كه رو به سمتي هستند كه در طلوع آفتاب اولين شعاعهاي نور خورشيد را جذب ميكنند. بر بالاي زيگورات نيز اتاقكي قرار داشته است.البته بايد گفت نظرات مختلفي در مورد زيگورات بودن يا نبودن اين سازه بيان شده است و در مورد آن نمي توان نظر قطعي داد، تنها مي توان آنرا به عنوان يك نظريه قبول كرد

تعداد 32 زيگورات در ايران و بين النهرين شناسايي شده است كه به دوره هاي تاريخي اورنمو موسس سلسله اور در حدود سالهاي 2112پ م تا زمان آشور بانيپال پادشاه آشور در سال 631پ م تعلق دارند. در ايران سه زيگورات شوش،هفت تپه و چغازنبيل قرار دارند.زيگورات سيلك چهارمين زيگورات كشف شده در فلات ايران ميباشد.اين زيگورات كه از بقيه موارد مشابه قديمي تر است در مركز فلات ايران قرار دارد و از اين پس نبايد بناي زيگورات را بنايي سومري تلقي نمود بلكه ميتوان آنرا سبكي معماري فرض كرد كه از مركز فلات ايران برآمده است.

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه عبدالحسين [/SIZE]-هزاره دهم تا هشتم پيش از ميلاد
​

اين تپه باستاني در نزديكي نهاوند قرار دارد.ساكنان اوليه اين تپه فاقد معماري خاصي بودند و به صورت گذرا در اين محل زندگي ميكردند. آنها در زمين حفره هايي ايجاد ميكردند وديوارهاي داخلي آنرا گل اندود ميكردند.در اين چاله ها بذر پسته،گندم و تعدادي قلوه سنگ كشف شد.دوره بعدي زندگي خانه هايي مربع شكل ساخته است كه داخل آنها تنور نيز وجود داشته است و ديوارها از خشت ساخته شده است. ابزارهاي زيادي در اين تپه كشف شد كه اكثرا از سنگ ساخته شده بودند.پيكان،رنده،خراشنده،� �يغه داس، تيغهاي هلالي،تراشه ها و ابزارهاي متفاوت ديگر،دسته هاون،سنگهاي ساب،هاون سنگي،ظروف سنگي و غيره از اشيايي هستند كه در اين تپه كشف شده اند. همچنين اشياي گلي متعدد و پيكركهاي به شكل حيوان و انسان كه از گل ساخته شده بودند نيز در اين محل ديده شده اند. اشياي استخواني از استخوان بز،گوسفند،گوزن،گرگ،گراز و پلنگ شاخته شده بودند. قبر ها نيز در زير خانه ها قرار داشت.در قبور اشياي منزل و تزييني قرار ميدادند. زندگي در اين تپه در بين سالهاي 9000پ م تا 7800پ م بوده است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه سراب [/SIZE]-هزاره دوازدهم تا دهم پيش از ميلاد

​

اين تپه باستاني در 7كيلومتري شمال شرق كرمانشاه واقع است. اين تپه در سال 1338 حفاري شده است.سفالهاي موجود در منطقه از نوع قرمز ساده،با نقوش بچه قورباغه اي و سفال نخودي داغدار هستند.مهره ظروف،دستبند،وسايل آشپزخانه سنگي در حفاريهاي مختلف به دست آمده است. در ميان اين اشياي سنگي پيكركهاي گلي بسياري از انسان و حيوان كشف شده است كه يكي از آنها به نام ونوس سراب از شهرت جهاني بر خوردار است..مجموعا 797 پيكرك حيواني به دست آمده است. آنها را ميتوان به سه دسته تقسيم كرد :سگهاي با دم خميده،خوكهاوگرازها و حيوانات شاخدار. همچنين تعداد650پيكرك انسان در اين محل كشف شد كه 18 عدد مرد و بقيه زن بودند. به گفته بريدوود كه در اين منطقه مطالعات زيادي كرده است تاريخ نگاري اين تپه بين 11000پ م تا 9000پ م ميباشد .سه نمونه آزمايش كربن14 سالهاي حدود شش هزار پ م را نشان ميدهد

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه يحيي [/SIZE]-هزاره پنجم-دوره استقرار در روستا
​

اين تپه در دره سوغون در 30 كيلومتري شمال شرق دولت آباد در جنوب كرمان قرار دارد. آثار اين تپه از دوره استقرار در روسوها تا دوره هاي بعدي زندگي آدمي است.ديوارهايي كه از دل خاك بيرون آمدند اندود قرمز رنگ داشتند. اين ديوارها از خشت ساخته شده بودند. كف اتاقها نيز اندود كاهگل داشته است. سفالهاي اين منطقه با دست ساخته شده بودند. آنها ساده يا منقوش بودند. 63 عدد تيغه سنگ چخماخي تعدادي درفش،دسته هاون،هاون، كاسه سنگي، اشيايي ساخته شده از سنگ مرمر، مهره هايي از صدف و فيروزه، پيكركهاي از سنگ و گل و سلاح از اين منطقه پيدا شده است. آزمايشات كربن ساليابي مواد باقي مانده از اين تپه 4302 پ م را نشان ميدهد

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه تولايي [/SIZE]-سوزياناي عتيق
​

اين تپه باستاني در 15 كيلومتري جنوب انديمشك قرار داردو در حوزه رودخانه دز واقع شده است.در كنار اين تپه كانال آبي از دوره ساسانيان قرار دارد. در برخي گمانه ها قلوه سنگهاي منظمي كه روي زمين ريخته شده بودند كشف شد و احتمالا در اين محل چادر اهالي پهن بوده است.از اين محل اشياي گوناگوني به دست آمده است.سوتهاي گلي،سر دوك،پيكركهاي به شكل انسان،دسته هاون،هاون،فلاخن هاي گلي،ساطور،صفحات مدور گلي،گلوله هاي كوچك سنگي و مانند اينها. به دليل فرصت زماني محدود براي حفاري در اين منطقه اطلاعات زيادي از اين منطقه باستاني نداريم.ساكنان تپه موقتي در اينجا زندگي ميكردند و در چادر ساكن بوده اند. سفالهاي مكشوفه متعلق به دوره سوزياناي عتيق ميباشند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]ياريم تپه [/SIZE]-نوسنگي تا عصر آهن
​

اين تپه باستاني در 9 كيلومتري جنوب گنبد كاووس قرار دارد.رودخانه قره سو از شمال تپه ميگذرد و تمامي قسمت شمالي آنرا شسته است. بقاياي به دست آمده از اين تپه حداكثر به دوره نوسنگي حدود هزاره پنجم پ م ميرسد. اين تپه آثار معماري نيز دارد كه در آنها ديوارها از خشت تشكيل شده اند و كف از خاك كوبيده،سفالهاي به دست آمده به پنج گروه تقسيم ميشوند.سفالهاي دوره نوسنگي كه دست ساز هستند،سفالهاي قرمز،سفالهاي خاكستري،نارنجي وقرمز پارتي.در دوره نو سنگي ساكنان اين تپه اجساد را در زير خانه هاي خود دفن ميكردند و پس از دوره آهن اجساد خود را در بيرون از خانه ها در گورستاني كنار تپه دفن ميكردند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+3]ري باستان


ري يا رگا از شهرهاي تاريخي ايران است.مركز ري باستان درپاي صخره اي به نام چشمه علي بوده كه سرچشمه نهرسورن بوده است .در اين منطقه كاوشهاي باستان شناساني همچون دكتر اشميت تمدني6000ساله را نمايان كرده است.بر كوه نقاره خانه آثار قلعه اي باستاني ديده ميشود كه در محوطه كارخانه سيمان قرار دارد. و تا همين اواخر استودانهايي در اطراف آن وجود داشته است. ادوات سنگي و استخواني متعددي در ناحيه چشمه علي پيدا شده است كه نشان از پيشرفته بودن مردم آن زمان در صنعت و هنر دارد. بر تپه ميل آتشگاهي وجود دارد كه به دوران ساسانيان تعلق دارد. حفاريهاي اين منطقه توسط دمورگان انجام شده است. همچنين تپه چال ترخان ،تپه مرتضي كرد و تپه هاي بسياري در محدوده ري قرار دارند كه چند هزار سال تمدن در دل آنها خوابيده است
[/SIZE]



درتاريخ طبري ميخوانيم -به ري آتشگاهي بود كه از آن قديم تر نبود- همچنين در تاريخ طبري يزدگردسوم پس از شكست از حلوان به ري آمد و آتش مقدس را برداشت و به مرو رفت
مسعودي نيز در مروج الذهب احداث آتشكده ري را به فريدون نسبت ميدهد. او ميگويد آتشكده ري قبل از ظهور زرتشت وجود داشته است.ري قبل از زرتشت هم شهري مذهبي بوده است و چون اعراب در فتح ري با مردم آنجا صلح كردند آتشكده را باقي گذاشتند




از ديگر آثار باستاني ري دژ رشكان است كه به دوره اشكانيان تعلق دارد. بقاياي آثار دژ رشكان در سوي غربي كوه سرسره در محدوده كارخانه گليسيرين قرار دارد. در غرب قلعه آثار حمام، در شرق آن استخر، در جنوب آثار خندق ديده ميشود. بر روي باروها سوراخهايي براي تير اندازي تعبيه شده است.گورستاني باستاني نيز در كنار آن قرار دارد. در شرق كارخانه سيمان چند چهار ضلعي سنگي به چشم ميخورد كه سوراخي در وسط دارند و هر ضلع آن 4 متر است. مورد استفاده آن براي ما مشخص نيست.سراسر كوه شمالي ري گورستان است و استودانهايي در آن ديده ميشود.ابو دلف نقل كرده عرب آثار بسياري از ري خراب كرد ولي به گورستانها كاري نداشت .در ضمن علاوه بر گورهاي باستاني گورهايي از عهد ديلميان ،آل بويه ،سلجوقيان و غيره ديده ميشود ،مانند منطقه اي به نام تپه گبري قبرستان پيش از اسلام بوده است و اين تپه هم اكنون همچون قلعه اي ديده ميشود ،البته اكنون به دليل كمبود زمين در اطراف ري نزديكي به حرم عبدالعظيم مورد استفاده انبار آستان قدس رضوي قرار گرفته است!!! در اين منطقه در حفاريهاي سال1300 پارچه هاي ابريشمي از عهد ديلميان از دل خاك بيرون آورده شد.
هرمز پسر يزدگرد دوم و سه تن از خاندان او توسط فيروز در ري به قتل رسيدند.اين احتمال ميرود كه در بي بي شهربانو مقبره دختريزدگرد سوم نيز قرار داشته باشد. در شمال چشمه علي آثاري از باروي ري ديده ميشود كه متعلق به عهداشكانيان است. ظاهرا خانه حسن صباح نيز در محله قديمي روده در كوچه صوفي قرار داشته كه اكنون تخريب شده است. در كنار بقعه بي بي شهربانو دخمه بزرگي قرار دارد كه بي شباهت به معابد ميترايي نيست






حرم عبدالعظيم يا روضه الشجره در ري قرار دارد. در روضه الشهدا ذكر شده است كه او را در اين محل پاي درخت سيبي دفن كرده اند. بقعه در اعصار مختلف مورد مرمت قرار گرفته است. ابتدا در عهد سلجوقي مجد الملك محمد براوستاني از وزيران شيعي مذهب بارگاهي نيكو ميسازد.شاه طهماسب نيز آنرا گسترده تر مي كند.در سال 944 قمري نيز ايوان حرم ساخته ميشود.ناصر الدين شاه ايوان را آينه كاري و گنبد را تذهيب مي كند.ضريح نقره از فتحعليشاه و آينه كاري ايوان جنوبي از اعتماد السلطنه است. قديمترين اثر اين بقعه صندوق عتيق آن است. در غرب حرم در مسجد هلاكو آرامگاه ناصر الدين شاه و در حرم مقبره رضا شاه قرار داشته است كه در اوايل انقلاب تخريب شده است
علامه مجلسي نوشته است كه حضرت عبدالعظيم به فرمان علي النقي در دوره خلافت المعنزالله از سامره از راه طبرستان! به ري آمد و در حدود سال 250 قمري چند سالي قبل از شهادت امام علي النقي فوت كرد و او را در زير درخت سيبي دفن كردند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]پناهگاه سنگي ورواسي [/SIZE]-پارينه سنگي جديد و فرا پارينه سنگي​

در11كيلومتري كرمانشاه در دره تنگ كنشت قرار دارد.آثار دوران مياني پارينه سنگي جديد، ودوران فراپارينه سنگي، در اين غار بدست آمده است. در اين غار انواع تراشنده ها كشف گرديد و با تعويض هر دوره تاريخي در لايه هاي حفاري شكل تيغها نيز تغيير ميكرد. از آنها ميتوان اين نتيجه را گرفت كه توليد ريز تيغه در دوره فرا پارينه سنگي يك تحول تدريجي بوده است. اين پناهگاه مسلط به تنگ كنشت است و ميتوان از آنجا حيواناتي را كه از تنگ ميگذرند را كنترل رد اين پناهگاه هيچ اثر فرهنگي شامل اجاق و مانند آن ندارد و براي كمين كشيدن شكار در دوره هاي مختلف تاريخي استفاده ميشده است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]غار علي تپه [/SIZE]-فرا پارينه سنگي
​

اين غار در نزديكي بهشهر كنار درياي خزر قرار دارد و نزديك غارهاي هوتو و كمربند است. در اين غار آثار دوران فرا پارينه سنگي نمايان شده است. كهن ترين آثار به دست آمده از اين غار همانند آثار موسوم به درياس كهن در شمال غرب اروپا است كه به حدود 10500 سال پيش تعلق دارند.60درصد چرندگان در اين سال در منطقه را غزالها و تنها 20درصد را بز و گوسفند تشكيل ميدادند. پس از اينكه كمي هوا گرمتر ميشود تعداد غزالها كمتر ميشود و حيواناتي همچون فوك،اسب،خوك وروباه هم به گوسفند و بز اضافه ميشوند. در حدود9300 سال پيش كه مصادف است با آخرين دوره يخبندان دوباره تعداد غزالها زياد ميشود و 9000سال پيش كه دوره يخبندان به اتمام ميرسد غار علي تپه براي هميشه متروك ميشود و ساكنان آن به دشتها سرازير ميشوند و فرهنگ فرا پارينه سنگي در اين منطقه به اتمام ميرسد

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]غار آبي سهولان

[/SIZE]اين غار آبي در 43كيلومتري شرق مهاباد قرار دارد و تشكيل آن به دوره دوم زمين شناسي بر ميگردد ولي در هيچ يك از كتب كردي و تركي نامي از آن برده نشده است وتنها ژاك دمورگان فرانسوي در كتاب خود به نام جغرافياي ايران در سالهاي 1892الي1896 از آن نام برده است. او به كمك اهالي محل با كلك غار را پيموده است و نقشه اي از آن تهيه كرد. درون غار سفالهاي اشكاني و پيه سوزهاي دوره ايلخاني كشف شده است


​

غار از دو بخش تشكيل شده است. بخش آبي آن از سه حوضچه تشكيل شده و عمق متوسط آن15متر است و عميق ترين محل آن31 متر عمق دارد.قنديلهايي كه از سقف آويزان شده اند بسيار ديدني هستند و برخي از آنها مانند حيوانات هستند و اهالي محل براي آنها اسم گذاشته اند.بخش ديگر قسمت خشكي غار است. در دوراني كه سربازان روس در اين منطقه مردم را قتل عام ميكردند مردم محل ماهها در اين غار زندگي كرده اند. حيوانات غار خفاش و كفتر هستند.خفاشها در جاهايي از غار كه نور نميگيرد به صورت خوشه وار زندگي ميكنند. نزديك غار چند قلعه وجود دارد كه قبلا به درون غار مرتبط بوده اند ولي به دليل زلزله هم اكنون راه ارتباطي آنها مسدود شده است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+3]منطقه باستاني يري[/SIZE] -هزاره اول پيش از ميلاد

[SIZE=+1]سنگ افراشتهاي شهر يري [/SIZE]


​

منطقه باستاني معروف به شهر يري در شمال غربی روستای پيرازمیان در 31 کیلومتری شرق مشگین شهر در کنار رود قره سو قرار دارد. وسعت این منطقه تاریخی 400 هکتار است و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می شود. قدمت قلعه و معبد به 1450 پیش از میلاد و قوشا تپه به 7 هزاره پیش از میلاد می رسد.

اولین بار در حدود ده سال پیش از انقلاب اسلامی چارلز برنی در این محوطه کاوش کرد و از سال 1383 تا 1385 سه فصل حفاری به سرپرستی علیرضا هژبری نوبری در آن انجام شد.

در اولین فصل حفاری که در آبان 83 آغاز شد قبرهای عصر آهن بررسی شدند که پیش از آن توسط جویندگان عتیقه تخریب شده بودند و تنها ساختمان بندی قبرها معلوم بود. در این دوره سفالها یی مربوط به دوره کالکو لتیک کشف شد و قدمت منطقه را به 3500 سال از از عصر آهن به عقب برد. این سفالها شبیه سفالهای مناطق باستانی دالما و حاجی فیروز هستند. به این ترتیب برای اولین بار قدمت سکونت بشر در استان اردبیل به دوره مس- سنگ رسید. برخی از سفالها منقوش و برخی با طرح سبدی بودند. تعدادی سفال دو لایه نیز در حفاری کشف شد که احتمال می رود لایه دوم سفال برای ترمیم قسمتهای شکسته سفال به کار رفته است.

در منطقه یری تعداد زیادی سنگ شیشه برنده(ابسیدین) کشف شد که می تواند گواهی بر ارتباط این منطقه با قفقاز و آناتولی باشد زیرا سابقه استخراج این نوع سنگ در این مناطق شناخته شده است. از ابسیدین برای برش سنگهای سخت در دوره کالکولتیک استفاده می شده است.

در منطقه یری چند دوره تاریخی از مس- سنگی ، عصر آهن1 و عصر آهن 2 مشخص شد و بقایایی از قلعه ای متعلق به دوره آهن کشف گردید.

در فصل بعدی حفاری در سال 84 بقایایی از سفال، مفرغ و نقوش انسانی دیده شد که باستان شناسان آنها را نذوراتی متعلق به معبد میدانستند. یکی از این دو معبد در زیر دیوار دفاعی قلعه قرار داشت . باستان شناسان نتیجه گرفتند در دوره اورارتویی که ساکنان شهر یری بر روی معبد خود قلعه ساخته بودند از دین خود روی گردانده اند و خدای اورارتویی( خالدی) را پذیرفته اند. البته این امر میتواند اختیاری یا به اجبار صورت گرفته باشد.

در این فصل حفاری یک لایه نیز در زیر محوطه داخلی قلعه کشف شد که به شخری متروک و قدیمی تر تعلق داشن. برخی سفالهای قهوه ای مایل به بنفش و سفالهای داغدار و سیاه نیز در این محل کشف شدند که به پیش از عصر آهن تعلق دارند.

در فصل سوم حفاری مشخص شد که در دوره اورارتوییان قلعه به آتش کشیده و متروک شده است. وجود خاکستر در لایه های خاک قلعه نشان دهنده آتش سوزی قلعه است . به این ترتیب دوئره های متوالی زندگی بشر از 7000 تا دوره اورارتوییان در شهر یری به صورت متوالی مشخص شد. در این فصل تعداد زیادی ظروف سفالی، اشیای زرین مانند آویز، دگمه های زینتی و پلاکهای طلایی و مفرغی کشف گردید.

نیایشگاه اصلی منطقه یری در این فصل از زیر خاک بیرون آمد که شامل بیش از 300 سنگ افراشت با ارتفاعهای مختلف از 35 تا 250 سانتیمتر با شکلهای انسانیهستندو اشکال حجاری شده روی سنگها مشابهند و حاوی صورت آدمی( بدون دهان) ، دست و شمشیر هستند.

این منطقه بدون شک استقرار تک دوره ای نداشته است. چارلز برنی دوره آنرا همزمان با هخامنشیان ولی خارج از محدوده دولت آنها می داند. اینگراهام و سامرز آنرا به پیش از هزاره اول تعلق دانسته اند. با توجه به نبود سفال در کنار سنگ افراشت نمیتوان نظر دقیقی در مورد زمان سنگ افراشت داد ولی آنها میانه هزاره دوم تا میانه هزاره اول را بهترین دوره برای سنگ افراشت دانسته اند. معماری قبور مربوط به عصر آهن2 است.
در مناطق دیگری از آذربایجان نیز سنگ افراشت وجود دارد مانند سنگ افراشت نشت بان سراب ولی هیچ کدام دارای حجاری نیستند.

در غرب محل تجمع سنگها غاری قرار دارد که ساکنان محلی آنرا قاراکوهبل نام نهاده اند. روبروی آن چند تخته سنگ بر روی هم گذاشته شده اندو به این ترتیب سه فصل حفاری منطقه باستانی یری در سال 84 به پایان رسید.

مدیر کل میراث فرهنگی اردبیل در سال 84 طی بازدید از منطقه اعلام کرد که در سال 85 حریم شهر یری تعیین خواهد شد و این منطقه باستانی به ثبت ملی و جهانی خواهد رسید. ولی در مرداد سال 85 تحقیقات باستان شناسی منطقه تعطیل شد. وی در مرداد سال 86 اعلام کرد که کار طراحی سازه محافظ با اعتباری به مبلغ بیست میلیون تومان انجام خواهد شد در حالی که این کار نیاز به صد میلیون تومان بودجه دارد. در هر صورت تا پایان سال 86 هیچ گونه اقدامی در جهت حفاظت از سنگ افراشتها انجتم نشده بود.




منطقه یری که وسیع ترین منطقه تاریخی استان اردبیل و یکی از با اهمیت ترین مناطق پیش از تاریخ شمال غرب ایران است به شماره 6162 به ثبت آثار ملی رسید. ولی به دلیل عدم حفاظت از منطقه سرمای بی سابقه زمستان سال 86 سنگ افراشتها را مورد حمله قرار داد و در اول بهمن 86 با یک زیر نویسی تلوزیونی در شبکه خبر اعلام شد که 80% از آثار تاریخی منطقه یری بر اثر سرما از میان رفته است. در واقع یکی از با ارزش ترین و بی نظیر ترین آثار باستانی ایران و جهان در اثر بی مسولیتی سازمان میراث فرهنگی از دست رفت و به هیچ وجهه قابل مرمت نیست.

 

[P O U R I A]

[SIZE=+1]دخمه هاي سنگي روستاي ويند كلخوران[/SIZE] -پيش از تاريخ​

روستاي ويند كلخوران در غرب اردبيل نزديك سرعين قرار دارد .در اين روستا دخمه هاي سنگي متعددي قرار دارد كه به احتمال زياد خانه اهالي محل در پيش از تاريخ بوده است. هنوز بررسي علمي معتبري در اين منطقه انجام نشده است .در غرب روستا تعداد 40 دخمه بر روي كوهي قرار دارد كه در دهي اخير مورد استفاده انبار روستاييان بوده ولي سازمان ميراث فرهنگي به تازگي آنها را تخليه كرده و مورد حفاظت قرار داده است. يك دخمه بزرگ نيز درون روستا و چهار عدد ديگر در شرق روستا قرار دارند.درون دخمه ها رد كلنگ حفاران مشاهده ميشود و ر يكي از دخمه هاي شرقي نقش انساني بر روي ديوار كنده شده است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه دينخواه [/SIZE]-از هزاره سوم پ م​

تپه دينخواه در جنوب درياچه اروميه نزديك تپه حسنلو قرار دارد و توسط موزه مترو پوليتن حفاري شده است . دوره هاي آن از مفرغ متاخر تا اسلامي را شامل ميشوند. قديم ترين دوره دينخواه همانند دوره 4 حسنلو است . سفال قرمز و نخودي دينخواه با نقوش سياه و قرمز همانند سفال خابور بين النهرين است و ارتباط اين دو منطقه را نشان ميدهد

[SIZE=+2]حمام سنگی گیوی[/SIZE]- دوره نامشخص

​

حمام سنگی در شهر گیوی در جنوب اردبیل قرار دارد. این حمام یک اتاقک مربع شکل با ابعاد حدود 5 متر است که در دل کوهی سنگی کنده شده است و یک در ورودی دارد. درون حمام دو چشمه وجود دارد یکی آب گرم و دیگری آب سرد دارد. آب دو چشمه در حوضچه سنگی جمع میشود و تبدیل به آبی با درجه حرارت ملایم و مطبوع برای شستن بدن میشود. مردم شهر گیوی هنوز هم در این حمام خود را میشویند. آنها عقیده دارند آب حمام اثر خاصی بر آنها دارد و بعد از استحمام به شدت گرسنه میشوند. درون حمام سکوهایی برای نشستن درون سنگ کنده شده است و به دلیل چشمه آب گرم درون فضا مملو از بخار است.

به درستی مشخص نیست این حمام دست کند کی ساخته شده است. میتوان آنرا با دخمه های سنگی بسیاری که در منطقه آذربایجان قرار دارند مقایسه کرد که اکثرا مربوط به دوره اورارتویی هستند. برای تعیین دوره تاریخی این حمام نیاز به کار کارشناسی ویژه ای است که تاکنون انجام نشده است. ولی شاید این حمام قدیمی ترین حمام دنیا باشد که هنوز هم از آن استفاده میشود و آب گرم دارد.​

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]غار تمتمه[/SIZE]
​

این غار در سال 1949 توسط پرفسور استنلی کون حفاری شده است. آثار سکونت این غار مربوط به دوره پارینه سنگی میانی و یکی از قدیمی تریم مناطق یافت شده در ایران است. ارتفاع غار از سطح دریا 1500 متر است و منطقه سردسیر است بنا بر این احتمال میرود این غار تنها در فصول گرم سال استفاده میشده است. محل غار در کوه تمتمه در 18 کیلومتری جنوب غرب شهر ارومیه است

[SIZE=+2]تپه علي كش [/SIZE]هزاره هشتم تا ششم پيش از ميلاد
​

اين تپه باستاني در نزديكي دهلران قرار دارد و در آن سه دوره فرهنگي مشخص شده است و آنها را با نامهاي دوره بزمرده،دوره علي كش و دوره محمد جعفر ميشناسيم. در هركدام از اين دوره ها ميتوان نوع خاصي از معماري را مشاهده نمود. در اين منطقه بيش از سي هزار قطعه سفال به دست آمده است كه آنها را در هفت گروه طبقه بندي كرده اند.قديمي ترين سفالهاي منطقه دهلران را از اين تپه بدست آورده اند.ابزارهاي سنگي به دست آمده در اين منطقه عبارتند از سنگهاي ساب، ساينده، كوبنده، هاون و دسته هاون، ساطورهاي قلوه سنگي، كلنگ، شيارگر، تخته گوش، ظروف سفالي، مته و سوراخ كننده ها ، سلاحها و غيره .پيكرك هاي فراوان گلي واجزاي گوناگون تزييني از استخوان و صدف و اجناس ديگر نيز در منطقه ديده شده اند. اشيايي از جنس فيروزه و مس نيز در حفاريهاي علي كش كشف شده است كه در اين منطقه وجود نداشته است و نشان از ارتباط با مناطق دور دست دارد. از دوره هاي مختلف اسكلتهاي دفن شده مختلفي بدست آمده است و هر يك در دوره خود روش مخصوص دفن خود را داشته اند
دوره هاي مختلف زندگي در اين تپه عبارتند از دوره بزمرده در حدود 7500پ م تا 6750پ م دوره علي كش حدود 6750پ م تا 6000پ م و دوره محمد جعفر حدود6000پ م تا 5600پ م
حدود9000سال قبل قسمتهاي مركزي دشت رسوبي دهلران پوشيده از مخلوطي از خاك قرمز رنگ و خاكهاي سفيد رنگي بود كه از كوههاي اطراف توسط باران فرسوده ميشد.در آن هنگام دهكده بزمرده در دامنه كوه جبل حمرين تشكيل يافت.ساكنان اين روستا با استفاده از رسوبات قرمز رنگ براي خود خانه هايي ميساختند. الگوي اقتصادي اين اهالي مطابق الگوي متداول در نواحي استپي است.آنهاگوشت گوسفند و بز را مصرف ميكردند و به شكار نيز ميپرداختند.علاوه بر حيوانات سم دار حيوانات آبزي نيز شكار ميكردند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه چغابنوت [/SIZE]هزاره هشتم تا چهارم پيش از ميلاد-اولين آثار نگارش در فلات ايران
​

اين تپه كوچك در 6 كيلومتري تپه چغاميش قرار دارد.در سال 1976 هييت باستان شناسي نيو يورك در حال حفاري در تپه چغاميش بود كه تيغه بلدوزري در تپه چغابنوت آثاري باستاني را از زير خاك بيرون مي آورد و هييت حفار دانشگاه شيكاگو به آن محل ميروندو حفاري در آنجا را در دستور كار خود ميگذارند. حفاري در اين محل آثار مختلفي از دوره هاي سوزيانا را از دل خاك بيرون آورد. آثار به دست آمده مربوط به دوره سوزياناي قديم،ميانه و سوزياناي عتيق هستند.بيشترين آثار معماري مربوط به دوره سوزياناي ميانه است.در اين محل ساختمانهاي گرد به همراه كوره مي ساختند و كفهاي خانه را با گل اندود مي كردند. اشياي به دست آمده سفالهايي به شكل پياله ،كاسه هاي ساده ،كاسه هاي با بدنه مقعروسبوهاي با گردنبند بلند بودند. در برخي موارد آثاري از صفحات صاف گلي پخته ديده شد كه يك سمت آنرا با دقت صاف كرده بودند. اين سمت صاف آماده علامت گذاري بود و بعضي از پلاكها با ناخن علامتگذاري شده اند.اين آثار كه در نوع خود بي نظير است نشاندهنده اولين آثار نگارش در اين منطقه استنتايج آزمايش كربن14 سالهاي بين7000 تا 3700 پ م را نشان ميدهد. اين محل ابتدا دوره اهلي كردن و توليد غذا را طي كرده است. ابتدا در ميانه هزاره هشتم پ م و پيش از اختراع سفال چغابنوت مسكون بوده است و تا آغاز دوره سوزياناي عتيق نيزآباد بوده است.براي مدتي متروك ميشود و در هزاره پنجم پ م تا هزاره چهارم پ م دوباره در اين منطقه زندگي جريان مييابد


[SIZE=+2] تپه چغاميش [/SIZE]از دوره سوزيانا تا هخامنشي

چغاميش تپه اي بزرگ در جنوب دزفول است و در دشتي قرار دارد كه رودهاي كارون و دز از آن ميگذرند.آثاري از سوزياناي عتيق تا دوره هخامنشي در اين تپه كشف شده اند.آثار معماري گوناگوني در اين منطقه پيدا شده كه به دوره هاي مختلفي تعلق دارند.سفالهاي دوره سوزياناي جديد ،ميانه ،قديم و عتيق نيز در اين منطقه يافت شده است.علاوه بر تيغه هاي سنگي،انواع سنگ ساب ،مشته آس ،كوبه ،سنگ انگشتي ،تخته گوشت ،كج بيل ،پاشنه در و آثار متعدد ديگر سنگي در اين محل كشف شده است. همچنين اشياي سفالي،سردوك،فلاخن هاي گلي،ژتون هاي گلي، اشياي استخواني،مهرها، اشياي تزييني،پيكرك هاي گلي،اشياي فلزي نيز در تپه چغاميش يافت شده است.

 

[P O U R I A]

[SIZE=+1]نقش برجسته آنو با ني ني[/SIZE]

در اين سنگ نگاره نقش آنو با ني ني پادشاه مقتدر لولوبي حك شده است و در شهر سر پل ذهاب قرار دارد.او لباسي كوتاه ،مطبق با كفشهاي صندل دارد و از نيمرخ حجاري شده است.در دست راست سلاح و در دست چپ كماني دارد و در زير پايش دشمني شكست خورده خوابيده است. الهه اي ديهيم شاهي را به پادشاه ميدهد و با طنابي هشت اسير را نگه داشته است كه همگي لخت هستند. در بالاي سر الهه دايره اي است كه درون آن ستاره اي چهار پر قرار دارد. در زير اين تصوير، كتيبه اي به زبان اكدي نوشته شده است كه ميگويد:آنوباني ني پادشاه لولوبوم تصوير خود و تصوير نيني را بر كوه بادير نقش نمود.آنكس كه اين لوح را محو نمايد به نفرين و لعنت آنو،آنونوم،بل،بليت،رامان، ايشتار،سين و شمش گرفتار باد و نسل او بر باد رواد. اين نقش برجسته در دو هزار و دويست پ م حجاري شده است.

اين سنگ نگاره بر روي صخره اي به نام كل-گارا كنده شده است . بر روي اين صخره سه نقش برجسته ديگر از زمان لولوبيان قرار دارد و از نظر موضوع مشابه هم هستند


[SIZE=+2]جعفر آباد - شوش [/SIZE]دوره سوزيانا


جعفرآباد در 7 كيلومتري شوش و در كنار رود شائور و جاده انديمشك اهواز قرار دارد. اين تپه به سه دوره تاريخي تقسيم شده است.دوره اول معماري چينه اي وخشتي داشته است. چند خانه از دوره دوم نيز حفاري شده است كه ديوارهاي خشتي داشته اند و كف آنها نيز با خشت چيده شده بود. سفالهاي اين تپه همگي از دوره سوزيانا هستند. در ضمن ادوات سنگي گوناگوني مانند هاون،سنگ ساب، تيغه،رنده و غيره از اين تپه بدست آمده است

از سال 1969 تا 1978 هشت فصل كاوش توسط هيات باستان‌شناسي فرانسه در ايران به سرپرستي ژنوييودلفوس در تپه‌ها ي جوي، جعفر آباد و بندبال انجام شد. در طي اين كاوش‌ها كهن‌ترين آثار و بقاياي فرهنگي در تپه جعفرآباد به دست آمده است. اين تپه به عنوان شاخص مراحل گوناگون فرهنگ‌هاي دوران مختلف ده نشيني در حوزه فرهنگي شوش است. براي نخستين بار در دوره روستا نشيني قديم (5000- 4800 پ . م ) در محوطه باستاني جعفر آباد شوش سفال‌هاي نخودي دشت شوشان توليد شدند. زيست‌گاه اوليه آن حدود 2000 متر مربع مساحت داشت و سه بار به طور عمده تجديد بنا شده بود.
معماري اين فاز متشكل از اتاق‌هاي مسكوني بزرگ يا تالارهايي است كه با انبارهاي كوچك‌تر در بافت زيست‌گاهي بسيار هسته‌اي قرار گرفته است. به همين دليل فضاي باز محوطه كم است. يك كارگاه سفال‌گري در جعفرآباد در يك مقطع زماني كه اين محوطه مسكوني نبود سفال توليد مي‌كرده است. در اين محوطه باستاني سفال‌هاي منقوش ظريف، پيكرك‌ها، حلقه‌هاي سفالي و گل ميخ‌ها يا مخروطي سفالي سوراخ شده يافت شده است. اين اشيا در بندبال نيز در لايه‌هاي هم دوران به دست آمده است و احتمالا به نجيب‌زادگان يا كنش‌هاي آييني مربوط مي شود. كوره سفال‌پزي و احتمالا كارگاه پيكره‌سازي تنها مدارك حاكي از وجود فعاليت‌هاي صنعتي است.
گورهاي متعلق به دو نوزاد و يك كودك به دست آمده كه احتمالا در گوشه ساختمان‌هاي متروك جعفرآباد قرار داشته‌اند. آخرين بار در لايه چهارم، اندازه زيست‌گاه جعفرآباد به طور چشم‌گيري كاهش يافت. تقريبا هم‌زمان با متروك شدن جعفرآباد ساكنان اين محوطه به احتمال در سه كيلومتري آن جوي را بنيان نهادند. زيست‌گاه جوي مساحتي نزديك يك تا يك ونيم هكتار دارد و شامل بنا‌هايي مشابه جعفرآباد است

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]سه گابي [/SIZE]از شش هزار سال پيش
​

اين منطقه باستاني بين كرمانشاه و دره اسد آباد در 10 كيلومتري غرب گودين تپه قرار دارد. چند اثر معماري به صورت خانه هاي مستقل در اين محل از زير خاك بيرون آورده شد.در برخي از آنها اجاقهاي صليبي شكل ديده ميشد كه كنار آنها سنگ سابهايي در كف اتاق جاسازي شده بود. انواع مختلفي سفال نيز در اين تپه مشاهده شده است و به دسته بندي مشخصي تقسيم شده اند.درمورد نحوه تدفين هنوز اطلاع مشخصي نداريم. علاوه بر اين انواع اشياي سنگي،استخواني،گلي،پيكركها و مهرهاي مسطح در اين محل كشف شده است. روي يكي از مهرها تصوير انساني عريان ديده ميشود و بقيه آنها نقوش هندسي دارند. ساكنان اين منطقه در دوره نوسنگي كشاورز و دامدار بوده اند. گاهنگاري اين تپه زندگي از سال6000پ م تا حدودسالهاي 3850 پ م را نشان ميدهد كه در چند نوبت در چرخه زندگي در اين تپه وقفه هاي چند صد ساله افتاده است

[SIZE=+2]شهر سوخته[/SIZE]​

شهر سوخته در 57كيلومتري جاده زابل به زاهدان قرار دارد. اين محوطه عظيم باستاني كه در سيستان قرار دارد يكي از مراكزآغاز شهر نشيني در فلات مركزي ايران ميباشد . به دليل آتش سوزي كه در سالهاي 3200 تا2750 پ م در اين شهر اتفاق افتاده است نام آنرا شهر سوخته گذاشته اند و هنوز سند مكتوبي كه نام اين شهر را مشخص كند بدست نيامده است اين شهر 151 هكتار وسعت دارد و از پنج بخش تشكيل شده بود: بخش مسكوني با وسعت 80 هكتار،بخش مركزي،صنعتي،يادماني و گورستان.در 5000سال پيش از ميلاد اين منطقه آباد بوده و درختان بيد مجنون،افرا و سپيدار در آن وجود داشته و رود هيرمند زمينهاي كشاورزي آنرا آبياري ميكرده است.درياچه هامون در 3200 پ م درياچه بزرگ و پر آبي بوده است . با حفاريهايي كه در شهر انجام گرفته است آثار لوله كشي فاضلاب به دست آمده كه نشان از فرهنگ شهر نشيني با تدبير در اين منطقه دارد.شهر سوخته يك مركز بزرگ صنعتي در زمينه سفال و زيور آلات بوده.زرگران اين شهر ورقهاي نازكتر از يك ميليمتري طلا را به اشكال مختلف در مي آوردند و در آنها سنگهاي لاجورد قرار ميدادند. صيدماهي نيز از فعاليتهاي مردم شهر بوده كه با قلاب و تور انجام ميشده است. پارچه بافي و حصير بافي نيز در اين مكان انجام ميگرفته است

تمدني ناشناخته از اوئايل دوره شهر نشيني در فلات ايرانبه همراه: اولين تخته نرد، اولين انيميشن، اولين درخت زيره ، اولين نشانه هاي جراحي بر بشر ​

باستان شناسان 108 گور در اين منطقه را بررسي كرده اند و در بعضي از آنها تا 8 جسد وجود داشت در ميان اجساد سي و يك مرد،سي و شش زن و چندين كودك و نوزاد وجود داشتند كه آنها را يك نفري يا چند نفري خاك كرده بودند. باستان شناسان عقيدي دارند در يك دوره طولاني در اين شهر مادران از سوءتغذيه رنج برده اند وبسياري از نوزادان خود را مرده به دنيا آورده اند. در حفاريهاي اين منطقه مشخص شد كه اولين تخته نرد در اين منطقه ساخته شده است و تخته نرد 60 خانه اي بدست آمده از اين منطقه اولين در جهان است.همچنين قديمي ترين درخت زيره در اين منطقه از خود آثاري بر جاي گذاشته است.در ضمن قديمي ترين انيميشن جهان باستان بر روي سفالي كه از شهر سوخته يدست آمده نقش بسته است كه بزي را نشان ميدهد كه دارد از درختي برگهايش را ميجود و بر روي درخت ايستاده است. اين قطعه سفال متعلق به پنج هزار سال پيش است. تخته نرد به دست آمده از شهر سوخته صد تا دويست سال قديمي تر از نمونه مشابه آن در بين النهرين است .معماري خانه ها بر پايه خشت ميباشد.سفال اين منطقه از نوع نخودي است.معروفترين سفال آن از نوع تركمني است كه حدود چهل درصد سفالهاي منطقه را به خود اختصاص ميدهد از مهمترين آثار به دست آمده در اين محل يك لوح نوشته گلي به خط ايلامي قديم است .زنان در شهر سوخته نقش مهمي داشتند و انها براي نشان دادن حق مالكيت از مهر استفاده ميكردند كه تعداد زيادي از آنها به دست آمده است .از ميان بيش از چهل هزار جسدي كه در شهر سوخته خفته اند باستان شناسان تنها به يك جسد دست يافته اند كه به مرگ طبيعي نمرده است واحتمالا اعدام شده است. در قبرها ابزاري را قرار ميدادند كه با زندگي فرد ارتباط داشته اند. در اكثر آنها بوته سير نيز ديده ميشود. در برخي از قبرها ورقه هاي نازك طلا با سوراخهاي ريزي قرار دارد كه موي اسب به سختي از درون سوراخها عبور ميكند.هنوز مشخص نيست با چه وسيله اي اين سوراخها را ايجاد ميكردند. در يكي از گورها اسكلت سر زني پيدا شده است كه روي آن جاي عمل جراحي نمايان است.همچنين يك چشم مصنوعي نيز به تازگي از يكي از گورهاي اين منطقه كشف شده است و جنس آن از قير طبيعي است و جاي مويرگهاي چشم را در آن تعبيه كرده اند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]سرخدم لكي واقوام ال پي[/SIZE]-عصر آهن جديد



​

مردمان ناحيه لرستان امروزي ايران در نيمه نخست هزاره اول پ م پادشاهي كما بيش مستحكمي به نام ال پي تاسيس كردند كه شاهك نشينهاي متعددي آنرا تشكيل ميداد.اين پادشاهي در زاگرس به نام الي مايي تا دوره ساسانيان تداوم داشت.متنهاي آشوري دو شهر اين پادشاهي به نام مرئوبيشتو و اكودو را ثبت كرده اند كه اولي در خرم آباد و دومي در كوهدشت هستند.سرخدم لري نيايشگاه شهر اكودو و سرخدم لكي بناهاي كنار نيايشگاه است

كوه چنگري در ارتفاعات شمالي شهر كوهدشت و در دامنه شمالي آن منطقه باستاني سرخدم لكي قرار دارد. اين منطقه به صورت طبيعي تراس بندي شده است و با دخالت آدم به صورت پلكان بزرگي در آمده است كه در بين صخره ها محصور است. ابتداي دوره تاريخي اين منطقه به عصر آهن جديد ميرسد. در كنار اين محوطه سرخدم لري قرار دارد كه نيايشگاهي از نيمه دوم عصر آهن است. بناهاي سرخدم لكي نيايشگاه نبوده و بناهاي متعدد گوناگوني در آن ديده ميشود

​

در سرخدم لكي آثار معماري ، سفال،فلز سنگ و غيره كشف شده است كه به عصر آهن جديد تعلق دارد. وجود سفالينه هاي دوران اسلامي در اين محل نشانگر آباداني آن در اين دوره ميدهد. در سرخدم لكي اثار معماري سقف دار پيدا نشده است و احتمالا اين محل اقامتگاه كوچ نشينان بوده است. معماري اين محل را ميتوان با معماري تپه باباجان و تپه گيان مقايسه نمود.سفال نخودي رنگ گونه الب سفالهاي اين منطقه است.تزيينات سفالها ساده هستند. مهر سنگي مكشوفه از اين ناحيه قابل قياس با مهرهاي ايلامي است و تصوير فردي نيايشگر و حيواني بالدار شبيه عقرب بالدار است.

[SIZE=-1]

[/SIZE]​

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه موشكي [/SIZE]هزاره هفتم پيش از ميلاد

​

اين تپه در 16 كيلومتري جنوب شرقي تخت جمشيد قرار داردو نزديك تل جري است. در حفاريهاي اين منطقه هيچ اثر معماري كامل از زير خاك بيرون نيامد تا بتوان نقشه آنرا تعيين نمود. قسمتي از يك بنا فاقد شكل منظم هندسي،چند كف خانه،ديوارهاي مختلف و غيره از زير آوار بيرون آمده است.سفالهاي مكشوفه دست سازند و خشن. انواع كاسه هاي سنگي و اشياي مشابه سنگي مخروطهاي گلي كوچك مهره گلي،ابزارهاي سنگي،پيكرك حيواني و غيره دراين محل كشف شده است. آثار تپه موشكي قديمي تر از تل جري ميباشند. آزمايش كربن6690پ م را نشان داده است
در دشت مرودشت تپه هاي مشهور ديگري از پيش از تاريخ موجود هستند كه ميتوان از تل جري،تل گپ ،تل نخودي و غيره نام برد

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه گنج دره [/SIZE]-هزاره نهم تا هفتم پيش از ميلاد

​

اين تپه در ده كيلومتري هرسين به كرمانشاه قرار دارد و معرف دوره نوسنگي است.اتاقهاي بناهاي اين تپه عمدتا در جهت جنوب شرقي،شمال غربي هستند.منازل جنب يكديگر ساخته ميشدند. در لايه هايي از تپه كه قديمي تر بوده محلهاي زندگي بسيار ساده بودند و فقط شامل حفره هايي در دل خاك هستند كه انسانها در اين حفره ها زندگي ميكردند.سفالهاي كمي از اين تپه به دست آمده است. ابزارهاي سنگي از سنگ چخماخ و پيكركهاي انسان و حيوان كه از گل ساخته شده اند در گنج دره كشف شده است. در اين تپه 41 اسكلت انسان كشف شد. بچه ها را در گوشه اتاقها جمع شده يا دراز كش دفن ميكردند. اجساد افراد بالغ را به صورت جمع شده دفن ميكردند. در يك مورد يك فرد بالغ ويك نوجوان و يك كودك در تابوتي گلي دفن شده اند. تاريخ زندگي در اين تپه از8500پ م تا 6500پ م ميباشد

[SIZE=+2]تپه گوران[/SIZE]-اواسط هزاره هفتم تا 650 پيش از ميلاد-اولين استقرار در روستاها با بناهاي چوبي و گلي
​

در حدود 65 كيلومتري جنوب كرمانشاه در دره هوليلان در كنار ساحل جازمن رود تپه باستاني گوران قرار دارد. در اين تپه از دوره نوسنگي تا دوره اسلامي اشيايي به دست آمده است. كلبه هاي ساكنان تپه از چوب بوده كه چند اتاق داشته است.كف اتاقها حصير مي انداخته اند. در دوره هاي بعدي خانه ها را از گل ميساختند و در خانه ها نيمكتهاي كوچك گلي ديده ميشود. سفالهاي اين تپه همگي دست ساز هستند.سفالهاي خاكستري مايل به قهوه اي ،سفالهاي منقوش عتيق،سفال منقوش استاندارد،سفال ساده نخودي وسفالهاي لعابدار گلي قرمز رنگ انواع سفالهاي به دست آمده از اين محل هستند. اشياي مختلف سنگي ،استخواني،گلي مانند پيكركهاي انسان و حيوان و اشياي صدفي در اين تپه باستاني كشف شده اند. اجساد درون خانه ها دفن ميشدند و كنار آنها هدايايي قرار نمي دادند،جز در مواردي معدود. ساكنان اين محل از اواسط هزاره هفتم پ م يعني حدود سالهاي 6500 پ م در اين محل ساكن شده اند و در 5500پ م با ساخت بناهاي گلي يكي از اولين روستاهاي دايمي منطقه را تاسيس كرده اند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تورنگ تپه [/SIZE]-ابتداي نوسنگي​

تورنگ تپه در حدود 20 كيلومتري شمال شرقي گرگان قرار دارد.اين محوطه از چندين تپه كوچك و بزرگ باستاني تشكيل شده است.سفالهاي مكشوفه در اين تپه به دوره پيش از تاريخ و ابتداي نوسنگي تعلق دارد.سفالهاي اين منطقه داراي تزيين بودند و در برخي موارد داخل و خارج سفال تزيين شده بود


[SIZE=+2]يانيك تپه [/SIZE]-نوسنگي متاخر و عصر آهن


اين تپه كه توسط چارلز برني حفاري شده است يكي از چندين تپه باستاني دور درياچه اروميه است كه در 32 كيلومتري جنوب تبريز وغرب خسرو شهر قرار دارد.آثار به دست آمده متعلق به دوره هاي نوسنگي متاخر،دوره اول برنز قديم،دوره دوم برنز قديم و دوره آهن است. در اين تپه نيز منازل مسكوني با ديوارهاي خشتي گرد حياطي مستقل ساخته ميشدند و در حياط انباريهايي قرار داشت.ورودي خانه ها از روي سقف آنها بود و در به شكل امروزي نداشتند. سفالها دست ساز بودند و نقوشي ساده بر روي آنها وجود داشت.تيغه هاي سنگي و ظروف سنگي از اين تپه بدست آمده است.اجساد كف اتاقها دفن ميشدند.آثار به دست آمده از نظر تاريخي طيف گسترده اي را دارند و از دوره نو سنگي يعني حدود شش هزار سال پ م تا دوره عصر آهن يعني ششصد پ م طبقه بندي شده اند
فرهنگ يانيك مربوط به دوره تاريخي اواخر هزاره سوم پ م تا هزاره دوم پ م است. ظاهرا اين فرهنگ از سمت آناتولي به اين منطقه آمده است. سفال آن ظريف نازك خاكستري است كه نقوشي روي سفالها كنده شده اند. اين فرهنگ را ميتوان از درياچه اروميه تا الوند و همدان و دشت قزوين پي گيري نمود.خانه هاي دوره مفرغ قديم يانيك تپه پلان دايره دارند كه در مركز تيركي براي نگه داشتن سقف درآنها تعبيه شده است و سقف آنها از چوب و پوست بوده است. سفال اين دوره خاكستري دست ساز صيقل داده شده با نقوش كنده كاري است كه با گچ نقوش را پر ميكردند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]تپه خالصه[/SIZE]-هزاره ششم پیش از میلاد
​

تپه خالصه به شکل مربع درون شهر خرم دره قرار دارد و 1537 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این تپه در سال 1382 به سرپرستی آقای ابوالفض عالی حفاری شده است. ابزار سنگی ( تنها یک ابزار استخوانی) قطعات سفال و تکه های سنگ در پیمایش سطحی تپه به دست آمد. سفالهای تپه ساده و منقوش هستند و بیشتر در رنگ نارنجی قرمز و نخودی دیده میشوند که به دلیل دمای نا مناسب کوره داخل سفال خاکستری شده است. نقوش سفالها شبیه دوره اول سیلک و زاغه است. چند ساطور سنگی کوبنه شبه ساطور و سنگ مادر در این تپه یافت شده است. فن آوری تولید تیغه در این تپه دیده منی شود لذا احتمال میرود ابزار سنگی متعلق به قبل از دوره نوسنگی باشند.
احتمالا این تپه قدیمی ترین منطقه استقراری کشف شده در حوزه ابهر رود است و قدمت آن به هزاره ششم پیش از میلاد می رسد

[SIZE=+2][/SIZE]

[SIZE=+2]دره هوليلان [/SIZE]-فراپارينه سنگي و نوسنگي
​

در غار كوچك مارگورگلانسراب ودر محل درمار آثار فرا پارينه سنگي و نوسنگي ديده شده است در درمار كه غار نسبتا وسيعي است آثار سفالهاي پارتي نيز مشاهده شده است. اين غار ابزارهاي متعددي از فرا پارينه سنگي را نمايان كرده است. تداوم دوره فرا پارينه سنگي به نو سنگي در اين غار به خوبي مشاهده ميشود

گستردگی آثار یافت شده در این محل بسیار است. قدیمی ترین آثار کشف شده مربوط به پارینه سنگی قدیم هستند

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]شهداد[/SIZE]-هزاره چهارو و سوم پيش از ميلاد
​

در سال 1346 هييت جغرافي دانشگاه تهران در كنار ساحل غربي دشت لوت سفالينه هايي را كشف كرد و اين احتمال كه اين منطقه زادگاه تمدنهايي باستاني باشد قوت گرفت. در نتيجه با حفاريهاي بعدي تمدنهايي از هزاره چهارم و سوم پيش از ميلاد در محل كشف شد. ظروف بي شمار و متنوع سفالي-كوره ذوب مس - ظروف مفرغي با اشكال گوناگون در گورستان شهداد كشف شدند.در يكي از قبرها پرچم فلزي مربوط به چهار هزار سال پيش از ميلاد ديده شد و به عنوان قديمي ترين پرچم ايران شناخته شده است.

پس از يك وقفه 17 ساله حفاريهاي اين منطقه دوباره آغاز شد و آثار معماري نيز كشف شد. محله كشاورزان با توجه به نزديكي آنان به زمينهاي شخم خورده و محله صنعتگران با توجه به تعداد زيادي مهره هاي نيمه كاره در آن مشخص شدند.

[SIZE=+2]گوهر تپه [/SIZE]هزاره سوم تا اول پيش از ميلاد
​

گوهر تپه از حوالي بهشهر قراردارد و باستان شناسان در آنجا آثار كوره هاي ذوب فلز كشف كرده اند كه متعلق به اوايل هزاره اول پ م ميباشد. پيش از اين در اين منطقه سنگهاي آهن كشف شده بود، ولي تا كشف كوره ذوب فلز نميشد بر دستيابي اهالي اين منطقه به صنعت فلز كاري نظر قطعي داد. با توجه به كوره هاي سفال و ذوب فلز، اين منطقه صنعتي بوده است. نكته جالب اينكه بادهاي غربي شرقي در محل جريان دارد و ساكنان آن كوره هاي خود را در قسمت شرقي ساخته بودند تا دود كوره ها وارد منازل مسكوني آنها نشود. دو دوره تاريخي اين تپه مربوط به هزاره سو م پ م و هزاره اول پ م ميباشد

سايت موزه گوهر تپه
​

در اين محل به كوشش سازمان ميراث فرهنگي موزه سرباز باستان شناسي افتتاح شده است .بازديدكنندگان ميتوانند آنچه را كه باستان شناسان از دل خاك بيرون آورده‌اند را مشاهده كنند .نحوه تدفين و اجناسي كه در گذشته كنار مردگان قرار داده ميشد در اين موزه ديده ميشود

 

[P O U R I A]

[SIZE=+2]كوهدشت لرستان[/SIZE]​

چندين محل پيش از تاريخ در كوه سارون در منطقه كوهدشت لرستان پيدا شده است كه هوميان2 يكي از معروفترين آنها بود. همچنين برد اسپيد1 كه واژه اي لري به معني سنگ سفيد است محل ديگري است كه آثار نوسنگي در آن نمايان شده است. آثار پيدا شده در هوميان2 متعلق به فرا پارينه سنگي هستندومحل ديگري به نام هوميان1 آثار مياني پارينه سنگي دارد. در اين محلها با فاصله بسيار كمي از هم آثار چهار دوره نوسنگي،فرا پارينه سنگي و پارينه سنگي جديد ميانه و زبرين را ميتوان مشاهده كرد

يك پيرمرد 60 ساله اهل كوهدشت تعريف مي كرد كه زماني كه جوان بود در دامنه كوهي كنار روستايشان قطعاتي از طلا پيدا شده بود. كدخداي روستا مردان روستا را به گروههاي مختلفي تقسيم كرد و كل دامنه كوه را كندند و به اندازه دو وانت عتيقه پيدا كردند.يك نفر هم از دربار آمد و همه آنها را خريد.مزدي كه او گرفته بود چند برابر مزدي بود كه از كار ساختماني در اين مدت مي گرفت