به طور کلی خواص متنوع پلاستیکها سبب شده که آنها در تمام صنایع بدون استثناء کاربرد فراوانی داشته باشند و این کاربردها روز به روز بسشتر و متداول تر شده ودر شرایط بهتری مواد طبیعی را جایگزین می شوند این خواص متاًثر از ساختار پلاستیکها نیز می باشند که می توان آنها را به دو رده مهم ترموستها و ترمو پلاستها تقسیم کرد.
ترمو پلاست ها(گرما نرم ها):
ترموپلاستیکها (یا پلاستیکهای گرمایی) پلاستیکهایی هستند که هرگاه گرم شوند، نرم می‌گردند و هنگام سرد شدن دوباره سخت می‌شوند و به دفعات میتوان آنها را سرد و گرم کرد. این ویژگی به خاطر خطی بودن زنجیرهای ملکولی آنها است. تکرار سیکلهای گرما و سرما ممکن است سبب تغییر رنگ یا از دست رفتن مواد نرم کننده در پلاستیک شود، که خود منجر به بروز تغییراتی در شکل ظاهری و دیگر ویژگیهای آن خواهد شد.
. از جنبه تجارتی گرما نرم ها به دو دسته تقسیم می شوند . سفت و انعطاف پذیر که گرما نرم های انعطاف پذیر مقادیر کشیدگی طولی نسبتاً زیادی در نقطه پارگی دارند ( تا حدود ۵۰۰ در صد ) مثل پلی اتیلن و پلی وینیل کلراید . با این وجود بعضی از گرما نرم ها می تواند تا حد بعضی از الاسترمر ها کشیدگی طولی نشان دهند .
ولی کاملاً با آنها تفاوت دارند که مهمترین وجه آن گرما نرم کشیده می شود و رها می شود به حالت اولیه خود بر نمی گردد.
انواع پلاستیک های ترموپلاست یا گرمانرم :
* آکریلیک ها (نام تجاری: پلکسی گلاس، دایکون) * استات سلولز (سلولوئید غیرقابل اشتعال) * نایلون (نام تجاری: مارانیل، ریلسان) * پلی تن، پلی اتیلن (نام تجاری: آلکاتن، کارلون، تلکوتن) * پلی پروپیلن (نام تجاری: کارلون- پی، پروپاتن) * پلی استیرن (نام تجاری: کارین، استیرون) * پلی تترافلوئور اتیلن P.T.F.E (نام تجاری: فلوئن، تفلون)
* پلی وینیل کلراید PVC (نام تجاری: برئون، کورویک، تلکوین، فابلون) : - PVC سخت - PVC نرم - PVC فوم
فلورو کربنها:
تفلون و کل اف و فلورو کربن ها فلزات نجیب پلاستیک ها هستند به این معنی که تقریبا در تمام محیط های خورنده تا دمای ۵۵۰ درجه فارنهایت مقاوم هستند. این ها از کربن و فلور ساخته شده اند اولین تترا فلوراتیلن توسط دوپنت تولید شد و تفلون نام گرفت. تفلون علاوه بر مقاومت خوردگی ، دارای ضریب اصطکاک کمی است که می تواند مانند یک روغن کار سطح فلزاتی که بر روی هم سایش دارند از خورده شدن در اثر اصطکاک (خوردگی فیزیکی) محافظت کند.
▪ پلی ونیل کلراید (PVC):
این ماده اساسا سخت است ولی با اضافه کردن مواد نرم کننده و وینیل استات میتوان آنرا نرم نمود. کاربرد این ماده در لوله ها و اتصالات ، دودکش ها ، هواکش ها، مخازن و روکش ها می باشد.
▪ پلی پروپیلن (PP):
پلی پروپیلن ، پرو فاکس و اسکان برای اولین بار در ایتالیا به وجود آمدند و دارای مقاومت حرارتی و خوردگی بهتری نسبت به پلی اتیل بوده و همچنین از آن سخت تر هستند. برای ساخت والو ها ، بطری هایی که توسط حرارت استریل می شوند و لوله و اتصالات به کار می رود.
ترموست ها(گرما سخت ها):
پلاستیکهای ترموست (یا سخت شو) پلاستیکهایی هستند که در ساختمان ملکولی به شکل زنجیر هستند و قبل از شکل دادن یا قالبگیری شباهت زیادی با ترموپلاستیکها دارند، ولی پس از عمل آمدن و سخت شدن، ملکولها در جهت عرضی نیز با یکدیگر ارتباط پیدا کرده و به شکل درهم پیچیده‌ای درمی‌آیند، به قسمی که زنجیر ملکولها آزادی عمل برای حرکت ندارند.
بنابراین حرارت دادن مجدد، آنها را به صورت خمیری درنمی‌آورد. ترموست ها با افزایش درجه حرارت سخت می شوند و با سرد شدن سختی خود را حفظ می کنند و با حرارت دادن تحت فشار شکل می گیرند و تغییر شکل مجدد آنها ممکن نیست ( قراضه آن قابل استفاده نیست ) . یک گرما سخت می تواند از طریق فرایند ایجاد پیوند های بین مولکولی کاملاً سفت و سخت شود .
همچنین یک گرما سخت می تواند دارای ماده اولیه سه عاملی مانند فنل یا دو عاملی مانند فرمالدئید باشد که باری تشکیل شبکه ماکرو مولکولی واکنش بدهند .
انواع پلاستیک های ترموست یا گرماسخت :
* رزین های اپوکسی (نام تجاری: باکلیت، آرالدئیت) * رزین های ملامین و فرم آلدئید (نام تجاری: ملامکس، …) * اوره فرم آلدئید (نام تجاری: بیتل، نسترویت) * رزین های فُنلیک (نام تجاری: باکلیت، اپک، استرنیت)
* رزین پلی استر (رزین ریخته گری پلاستیک های تقویت شده با الیاف شیشه با نام تجاری: فایبرگلاس G.R.P) این ماده دارای دو نوع غیر مسلح و بدون تقویت و نوع مسلح و تقویت شده است.
* فوم پلی اورتان * فوم پلی استر اورتان * فوم پلی اتر پلی اورتان
▪ سیلیکونها :
سیلیکونها دارای مقاومت حرارتی بسیار خوبی هستند. خواص مکانیکی با تغییر درجه حرارت تغییر کمی می کند. یکی از مواد تشکیل دهنده این ماده سیلیسیم است که دیگر پلاستیک ها چنین نیستند. سیلیکونها بعنوان ترکیبات قالب گیری ، رزینهای ورقه ای و بعنوان عایق در موتورهای برقی استفاده می شود اما مقاومت آنها در مقابل مواد شیمیایی کم است.
▪ پلی استرها :
پلاستیک های پلی استر ، داکرون ، دیپلون و ویبرین دارای مقاومت خوردگی شیمیایی ضعیفی هستند. مورد استفاده اصلی پلی استر ها در کامپوزیت ها بصورت الیاف می باشد. مثلا کامپوزیت پلی استر تقویت شده و شیشه دارای چنان مقاومتی می شود که در بدنه اتومبیل و قایق مورد استفاده می گردد.
▪ فنولیکها :
مواد فنولیکی (باکلیت) ، دارز ، رزینوکس از قدیمی ترین و معروفترین پلاستیک ها هستند. این مواد عمدتا بر اساس فنول فرم آلدئیدها هستند. کاربردهای آن عبارتند از : بدنه رادیو ، تلفن ، پریز ، پمپ ، سر دلکو و غلطک ها.
منبع: پایگاه مقالات علمی ملاصدرا
ترمو پلاست ها(گرما نرم ها):
ترموپلاستیکها (یا پلاستیکهای گرمایی) پلاستیکهایی هستند که هرگاه گرم شوند، نرم می‌گردند و هنگام سرد شدن دوباره سخت می‌شوند و به دفعات میتوان آنها را سرد و گرم کرد. این ویژگی به خاطر خطی بودن زنجیرهای ملکولی آنها است. تکرار سیکلهای گرما و سرما ممکن است سبب تغییر رنگ یا از دست رفتن مواد نرم کننده در پلاستیک شود، که خود منجر به بروز تغییراتی در شکل ظاهری و دیگر ویژگیهای آن خواهد شد.
. از جنبه تجارتی گرما نرم ها به دو دسته تقسیم می شوند . سفت و انعطاف پذیر که گرما نرم های انعطاف پذیر مقادیر کشیدگی طولی نسبتاً زیادی در نقطه پارگی دارند ( تا حدود ۵۰۰ در صد ) مثل پلی اتیلن و پلی وینیل کلراید . با این وجود بعضی از گرما نرم ها می تواند تا حد بعضی از الاسترمر ها کشیدگی طولی نشان دهند .
ولی کاملاً با آنها تفاوت دارند که مهمترین وجه آن گرما نرم کشیده می شود و رها می شود به حالت اولیه خود بر نمی گردد.
انواع پلاستیک های ترموپلاست یا گرمانرم :
* آکریلیک ها (نام تجاری: پلکسی گلاس، دایکون) * استات سلولز (سلولوئید غیرقابل اشتعال) * نایلون (نام تجاری: مارانیل، ریلسان) * پلی تن، پلی اتیلن (نام تجاری: آلکاتن، کارلون، تلکوتن) * پلی پروپیلن (نام تجاری: کارلون- پی، پروپاتن) * پلی استیرن (نام تجاری: کارین، استیرون) * پلی تترافلوئور اتیلن P.T.F.E (نام تجاری: فلوئن، تفلون)
* پلی وینیل کلراید PVC (نام تجاری: برئون، کورویک، تلکوین، فابلون) : - PVC سخت - PVC نرم - PVC فوم
فلورو کربنها:
تفلون و کل اف و فلورو کربن ها فلزات نجیب پلاستیک ها هستند به این معنی که تقریبا در تمام محیط های خورنده تا دمای ۵۵۰ درجه فارنهایت مقاوم هستند. این ها از کربن و فلور ساخته شده اند اولین تترا فلوراتیلن توسط دوپنت تولید شد و تفلون نام گرفت. تفلون علاوه بر مقاومت خوردگی ، دارای ضریب اصطکاک کمی است که می تواند مانند یک روغن کار سطح فلزاتی که بر روی هم سایش دارند از خورده شدن در اثر اصطکاک (خوردگی فیزیکی) محافظت کند.
▪ پلی ونیل کلراید (PVC):
این ماده اساسا سخت است ولی با اضافه کردن مواد نرم کننده و وینیل استات میتوان آنرا نرم نمود. کاربرد این ماده در لوله ها و اتصالات ، دودکش ها ، هواکش ها، مخازن و روکش ها می باشد.
▪ پلی پروپیلن (PP):
پلی پروپیلن ، پرو فاکس و اسکان برای اولین بار در ایتالیا به وجود آمدند و دارای مقاومت حرارتی و خوردگی بهتری نسبت به پلی اتیل بوده و همچنین از آن سخت تر هستند. برای ساخت والو ها ، بطری هایی که توسط حرارت استریل می شوند و لوله و اتصالات به کار می رود.
ترموست ها(گرما سخت ها):
پلاستیکهای ترموست (یا سخت شو) پلاستیکهایی هستند که در ساختمان ملکولی به شکل زنجیر هستند و قبل از شکل دادن یا قالبگیری شباهت زیادی با ترموپلاستیکها دارند، ولی پس از عمل آمدن و سخت شدن، ملکولها در جهت عرضی نیز با یکدیگر ارتباط پیدا کرده و به شکل درهم پیچیده‌ای درمی‌آیند، به قسمی که زنجیر ملکولها آزادی عمل برای حرکت ندارند.
بنابراین حرارت دادن مجدد، آنها را به صورت خمیری درنمی‌آورد. ترموست ها با افزایش درجه حرارت سخت می شوند و با سرد شدن سختی خود را حفظ می کنند و با حرارت دادن تحت فشار شکل می گیرند و تغییر شکل مجدد آنها ممکن نیست ( قراضه آن قابل استفاده نیست ) . یک گرما سخت می تواند از طریق فرایند ایجاد پیوند های بین مولکولی کاملاً سفت و سخت شود .
همچنین یک گرما سخت می تواند دارای ماده اولیه سه عاملی مانند فنل یا دو عاملی مانند فرمالدئید باشد که باری تشکیل شبکه ماکرو مولکولی واکنش بدهند .
انواع پلاستیک های ترموست یا گرماسخت :
* رزین های اپوکسی (نام تجاری: باکلیت، آرالدئیت) * رزین های ملامین و فرم آلدئید (نام تجاری: ملامکس، …) * اوره فرم آلدئید (نام تجاری: بیتل، نسترویت) * رزین های فُنلیک (نام تجاری: باکلیت، اپک، استرنیت)
* رزین پلی استر (رزین ریخته گری پلاستیک های تقویت شده با الیاف شیشه با نام تجاری: فایبرگلاس G.R.P) این ماده دارای دو نوع غیر مسلح و بدون تقویت و نوع مسلح و تقویت شده است.
* فوم پلی اورتان * فوم پلی استر اورتان * فوم پلی اتر پلی اورتان
▪ سیلیکونها :
سیلیکونها دارای مقاومت حرارتی بسیار خوبی هستند. خواص مکانیکی با تغییر درجه حرارت تغییر کمی می کند. یکی از مواد تشکیل دهنده این ماده سیلیسیم است که دیگر پلاستیک ها چنین نیستند. سیلیکونها بعنوان ترکیبات قالب گیری ، رزینهای ورقه ای و بعنوان عایق در موتورهای برقی استفاده می شود اما مقاومت آنها در مقابل مواد شیمیایی کم است.
▪ پلی استرها :
پلاستیک های پلی استر ، داکرون ، دیپلون و ویبرین دارای مقاومت خوردگی شیمیایی ضعیفی هستند. مورد استفاده اصلی پلی استر ها در کامپوزیت ها بصورت الیاف می باشد. مثلا کامپوزیت پلی استر تقویت شده و شیشه دارای چنان مقاومتی می شود که در بدنه اتومبیل و قایق مورد استفاده می گردد.
▪ فنولیکها :
مواد فنولیکی (باکلیت) ، دارز ، رزینوکس از قدیمی ترین و معروفترین پلاستیک ها هستند. این مواد عمدتا بر اساس فنول فرم آلدئیدها هستند. کاربردهای آن عبارتند از : بدنه رادیو ، تلفن ، پریز ، پمپ ، سر دلکو و غلطک ها.
منبع: پایگاه مقالات علمی ملاصدرا
