اسم فارسي لطفا/ و خواص دارويي؟
بارهنگ
نام علمی : Plantago lanceolata
نام عمومی :Plantain
نام انگلیسی : Common plantain ،Plantago seed
نام خانواده : Plantaginaceae ( خانواده بارهنگ )
گیاهشناسی :
بارهنگ گیاهی است چند ساله ، علفی و به ارتفاع تا 70 سانتیمتر . ساقه ی این گیاه اکثراً ایستاده و گاهی بطرف زمین متمایل شده است و همچنین فاقد شیار بوده و به تعداد فراوان است. برگ های بارهنگ بیضی شکل و با دمبرگ های بلند هستند که از این گیاه خارج می شوند. این برگ ها دارای 9 – 3 رگبرگ مشخص و برجسته هستند. گل ها کوچک و به صورت اجتماع سنبله استوانه ای ، در انتهای ساقه قرار گرفته اند و به رنگ سبز متمایل به قهوه ای هستند. قسمت مورد استفاده گیاه برگ و دانه آن است. دانه ها کوچک ،تخم مرغی و به رنگ قهوه ای تیره هستند . زمان جمع آوری این دانه ها ،از اواسط بهار به بعد است. گیاه تقریباً در تمام نقاط ایران رویش دارد.
تاریخچه :
بارهنگ از دیرباز در دسترس بشر و در کشاورزی مصرف می شده است . رویش گونه های خاصی از بارهنگ ،همراه با سکنی گزیدن انسان در مناطق مختلف ، بویژه در مستعمرات اروپایی افزایش یافته است. سرخپوستان آمریکای شمالی و مائوری های نیوزیلند ( New zealand maori ) بارهنگ را ردپای مرد انگلیسی ( English mans foot ) می نامند زیرا رویش آن از نواحی مربوط به مستعمره های آنگلیسی آغاز شد. گونه های بارهنگ در درمان های گیاهی کاربرد داشت و گاهی نیز به همین منظور به مستعمره ها برده می شد. دانه بارهنگ در تفاله ی مالت ( که قبلا بعنوان کود مصرف می شد ) و پشم صادر شده به انگلیس دیده شده و کاربرد آن در خوراک طیور ، متداول است. مخلوطی از دانه ی آسیاب شده بارهنگ و روغن ، بطور موضعی برای رفع التهاب بکار می روند . همچنین مخلوط جوشانده ی آن را با عسل برای درمان گلودرد مصرف می کنند. کاربرد دانه و کلوئید تصفیه شده ی بارهنگ ،در محصولات مسهل تجاری و عرضه شده به صورت فله ای متداول است.
منبع جغرافیایی :
انتشار این گیاه در کل اروپا ،شمال و قسمت های مرکزی آسیاست. قسمت اعظم محصول از کشت ان و مقدار کم تری از آن بصورت خودرو تهیه می شود. محصولات گیاه از بلغارستان ، شوروی سابق ،مرز یوگسلاوی ،رومانی ، مجارستان ،لهستان و هلند به سراسر جهان صادر می گردد.
ترکیبات مهم :
این ترکیبات عبارتند از : ایریدوئید گلوکزید از جمله آکوبین ( رینانتین ) . موسیلاژ به میزان حدود 5/6 درصد که حاوی حداقل چهار پلی ساکارید می باشد. تانن ها ،کومارین از جمله آسکولتین ، فلاونوئید از جمله آپی ژنین ، اسید سیلی سیک به میزان حداقل 1 درصد و املاح روی و پتاس .
اثرات مهم :
برگ بارهنگ دردرمان تورم نزله های قسمت های فوقانی تنفسی ( به علت دارا بودن تانن و موسیلاژ گیاه ) موثر استو تمام اشکال خیسانده عصاره ی مایع ،شربت ، آب برگ تازه و پاستیل های تهیه شده از آن ، مصرف می شود.
عصاره ی آبی در حالت سرد و عصاره مایع آن،همچنین آب برگ بارهنگ ،اثرات توقف باکتری ها و باکتری کشی را داراست ؛درحالی که دمکرده و جوشانده ی برگ فاقد اثر است ؛ چرا که در اثر گرما د- گلوکزید از آن شکسته شده و از عمل فعال شدن اجسام بعدی جلوگیری می شود.
دانه – دانه ی بارهنگ دردرمان یبوست ( اثر اصلی ) و بعنوان داروی ضد التهاب دستگاه گوارش مصرف می شود.
طریقه و میزان مصرف :
برگ – بروی 4 – 2 گرم برگ خرد یا پودر شده ، یک لیوان آب سرد ر یخته و تا حد جوشیدن ، حرارت می دهیم . بعد از آن حرارت را خاموش می کنیم. سپس 10 دقیقه صبر می کنیم و محلول را صاف کرده و میل می کنیم.
فراورده های گیاهی برگ بارهنگ ،اکثراً بصورت تی بگ حدود یک گرمی عرضه می شود و داروهای گیاهی تهیه شده از برگ ، بصورت قطره یا شربت ، بعنوان ضد سرفه و خلط آور تهیه شده که در بازارهای جهان ، در دسترس هستند.
دانه – منابع مختلف مصرف روزانه ی بین 15 – 5 گرم دانه را توصیه کرده اند. دانه ها را داخل نصف استکان آب ریخته و بهم زده و میل می کنید.
عوارض جانبی :
برگ و دانه در حد مصرف دارویی ،دارای عارضه نیستند.
مهمترین اثرات گزارش شده بارهنگ :
( مربوط به برگ و دانه Plantago major ) ضد آلزایمر ،ضد آلتریت ،ضد تصلب شرائین ، ضد باکتری ، ضد سرطان ، ضد کرم ، ضد شکنندگی عروق ، ضد ادم ، ضد التهاب ، ضد اکسیدان ، ضد تب ، ضد رماتیسم ، ضد قارچ کاندیدا ، ضد عفونی کننده ، ضد تومور ، ضد سرفه ، ضد زخم های داخلی ، قابض ، بازکننده ی برونش ها ، ملین ، مسهل ، معرق ، هضم کننده ی غذا ، ادرار اور ، خلط آور ، محافظ کبد ، محرک ایمنی بدن ، کاهش دهنده ی چربی ، مقوی رحم ، ترشح کننده اسید اوریک در ادرار و درمان کننده زخم.
نکات ضروری :
1: در هنگام مصرف بارهنگ باید مقدار زیاد مایعات نوشید تا موسیلاژ روی سطح دانه بخوبی بتوانند جذب آب شده و متورم شوند و از متراکم شدن در معده و روده جلوگیری شود.
2: مصرف بارهنگ درزمان حاملگی و شیردهی توصیه نمی شود ؛چون روغن دانه که شباهتی به روغن خردل دارد ،باعث تحریک رحم شده و با حالت مسهلی که ایجاد می کند ممکن است مشکل ساز شود.
3: روغن مذکور دانه ،ممکن است باعث آلرژی ، التهاب و درماتیت در بعضی افراد حساس گردد.
4: دانه های بارهنگ موجود در بازار ایران ممکن است مربوط به گونه دیگری از بارهنگ به نام Plantago major ( یا بارهنگ کبیر با نام های مترادف Plantago exaltata و یا Plantago cernata ) باشد ، اینگونه بارهنگ دارای برگ های پهن و بزرگ که بروی سطح زمین قرار گرفته اند. در پهنک این برگ ها 3 تا 11 رگبرگ سراسری در طول برگ بخوبی نمایان است. گل ها بصورت سنبله درازی بروی محوری که از وسط برگ ها ظاهر شده که سپس به میوه و دانه هایی که بروی همین محور قرار دارند تبدیل می شوند. قسمت های مورد استفاده این گیاه دانه ، برگ و ریشه است که در طب عوام از آنها استفاده می شود. گونه ی دیگری که ممکن است از دانه آن بعنوان بارهنگ استفاده شود Plantago media می باشد. . دانه اکثر گونه های بارهنگ ( Plantago ) حاوی موسیلاژ بوده که در نقاط مختلف جهان مورد مصرف دارویی مشابه دارند.
5: طبق کتاب گیاهان دارویی سنتی ایران جناب آقای دکتر غلامرضا امین ، مخلوطی از دانه های بارهنگ ، قدومه ،تخم مرو و به دانه را در ایران به نام چهارتخمه تهیه می کنند که در طب عوام بعنوان نرم کننده سینه و برطرف کننده سرفه و هارش های گلو مصرف می شود.
منبع