بلوری
عضو جدید
چای مکی
نامعلمی : Hibiscus sabdariffa
نام انگلیسی:Hibiscus Tea
نام فارسی: چای ترش
نام عربی: الکر کدیه الشای
گیاهان از ابتدای تمدن بشرتاکنون کاربردهای متنوعی داشته‌اند گروهی به عنوان ماده غذایی تامین کننده نیازهای تغذیه‌ای هستند، گروهی خاصیت دارویی داشته و تسکین دهنده آلام جسمی می‌باشند. گیاهان دارویی اگر چه از دیر باز برای آدمیان آشنا و در بسیاری از مواقع مرهم دردهای بشر بوده است. اما پیشرفتهای علمی و فناوری طی دو دهه اخیر اهمیت و نقش سازنده گیاهان دارویی در تامین نیازهای بشر به ویژه در حیطه دارو و درمان دو چندان ساخته است. همچنین با توجه به عوارض جانبی ناشی از استفاده داروهای شیمیایی بیشتر کشور های دنیا به داروهای گیاهی و گیاه درمانی روآورده اند. تا بدانجا که 80 درصد داروهایی عرضه شده در برخی کشورها منشا گیاهی و طبیعی دارد. کشور ایران دارای شرایط آب و هوایی متنوعی می‌باشد 11 اقلیم از 13 اقلیم جهانی، که این امر خود موجب تنوع رشد گیاهان مختلف منجمله گیاهان دارویی شده است. بهره برداری از این گیاهان هنوز آنطور که در کشورهای مترقی دنیا معمول است در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است. علت آن عدم شناخت مردم از خواص این گیاهان می‌تواند باشد امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا منجمله شرق آسیا، اروپا گرایش شدیدی به جمع آوری و همچنین تولید گیاهان دارویی به وجود آمده است. استان سیستان و بلوچستان بدلیل برخورداری از تنوع اقلیمی، محل و رویشگاه طبیعی تعداد زیادی از گیاهان دارویی می‌باشد. از بین 295 گونه گیاه دارویی که در سطح استان جمع آوری شده 190 گونه از لحاظ نیاز اکولوژیک در کشور هند مشترک هستند که این نشان از دامنه سازگاری بالای این گونه‌های با ارزش با شرایط محیطی مختلف دارد که با کشت گونه‌های مستعد گیاهان دارویی در دو فصل زارعی (پائیز و بهار) اولا گامی در جهت تغییر در الگوی کاشت ثانیا افزایش در آمد کشاورزان منطقه و اشتغالزایی ثالثا گامی در حفظ و نگهداری ذخایر ژنتیکی گیاهی منطقه برداشه شود. براساس گزارش FAO ارزش صادرات گیاهان دارویی در سال 1995 در چین بالغ به 880 میلیون دلار بوده است. چای مکی گیاهی دو منظوره است که اجزای مختلف آن میوه، فیبر، چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد به طور کلی در بسیاری از کشورها، کاسبرگ این گیاه به خاطر خواص دارویی و همچنین در صنایع غذایی استفاده می‌شود و الیاف و چوب آن در تولید خمیر کاغذ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه در ایران می‌تواند بعنوان یک محصول جدید مطرح باشد. در زراعت هر گیاه دارویی، استفاده از حداکثر ظرفیت محیط و تعیین مناسب ترین شرایط رشد، در راستای افزایش عملکرد و حداکثر رسانیدن بهره وری، امری مهم و مد نظر مدیریت زراعی می‌باشد
تاریخچه چای مکی
بیش از 300 گونه از این گیاه در سراسر جهان در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر یافت می‌شود. موطن اصلی این گیاه غرب آفریقا است و امروزه در سطح وسیعی در غرب آفریقا، آسیا، استرالیا از هند تا مالزی، اتریش، آمریکای مرکزی و بسیاری از کشورهای گرمسیر کشت می‌شود. دانه ها توسط برده های آفریقایی به دنیای جدید آورده شده است. این گیاه در نواحی تولید کننده به نام روسل در ساوانا نیجریه از بیشترین محبوبیت و پذیرش برخوردار است و در این منطقه به صورت گیاه زراعی کشت می‌شود. خوراکی بودن کاسبرگها در جاوا در سال 1687 ثبت شده است. روسل در برزیل در قرن 17 و در جامائیکا در سال 1707 و در گواتمالا در سال 1840 کشت می شده است. در سال 1909 حدود 6/1 هکتار در کوئیزلند کشت می شده است. در ایسلند شخصی به نام مایو و گیاه شناسان دیگر تخمین زدند که در ایسلند و هاوایی سطح زیر کشت روسل 81 هکتارمی باشد. چای مکی بومی ایران نمی باشد و کشت این گیاه در ایران تنها در سیستان و بلوچستان گزارش شده است. سطح کشت چای مکی در استان سیستان و بلوچستان 80 هکتار می‌باشد که در زابل در سال 1379 در پژوهشکده کشاورزی زابل کشت شده است. پراکنش این گیاه در استان سیستان و بلوچستان مطابق نقشه زیر ذکر شده است.
گیاه شناسی
چای مکی گیاهی یک ساله، شاخه دار، ارتفاعی حدود 429- 64 سانتی متر، رنگ آن سبز تیره متمایل به قرمز . دارای پایه 18=x کروموزومی می‌باشد و بصورت تتراپلوئید ( 72=n4) وجود دارد .برگ‌ها متناوب، رگبرگها پنجه‌ای و برگ‌ها دارای 7- 3 لوب و حاشیه برگ‌ها دندانه ای، بدون کرک، دم برگ بلند یا کوتاه دارند. گل‌ها بزرگ و دم گل کوتاه، رنگ آن قرمز متمایل به زرد با مرکز تیره، هرمافرودیت می‌باشد. میوه ها 5/2 سانتی متر طول دارند و به وسیله کاسبرگ‌های گوشتی مانند که محتوی 34- 22 دانه در هر کپسول می‌باشد احاطه شده اند، دانه ها به رنگ قهوه‌ای تیره و جوانه زنی بذر بصورت اپی ژیل (برون زمینی) می‌باشد. گیاهی خودگشن و این مقدار از 68 %– 2% متغیر و توسط حشرات هم گرده افشانی می‌شود. دارای یک ریشه راست و عمیق و قابل نفوذ می‌باشد .نام محلی این گیاه علاوه بر روسل در نواحی انگلیسی زبان سورل، روزل، سورل قرمز، سورل جامائیکایی، سورل هندی، سورل گینه ای و در فرانسه اوسلد و در آفریقای شمالی و خاور نزدیک روسل کاکاد نامیده می‌شود. در ایران این گیاه و محصول کاسبرگ آن بنامهای چای مکی یا چای مکه، چای قرمز و چای ترش شناخته می‌شود .(15)واریته ها
واریته های متعددی شناخته شده اند که معروفترین آن‌ها عبارتند :
1- واریته سابداریفا
گیاهی یک ساله، راست، درختچه ای، انبوه، ارتفاع ( 4/2 ) متر، ساقه‌ای قوی، صاف یا نسبتاً صاف، استوانه ای شکل و قرمز می‌باشد. برگ‌ها بزرگ، منفرد و متناوب با رگبرگ‌های پنجه‌ای قرمز رنگ ( 12 – 5/7 ) سانتی متر طول، سبز رنگ و با دم برگ کوتاه یا بلند هستند. برگ‌ها در گیاهچه ها ی جوان و برگ‌های بالایی گیاهان پیر ساده و شبیه هم هستند. برگ‌های پایین تر 5 – 3 و یا حتی 7 لوب عمیق دارند. حاشیه برگ‌ها دندانه ای است. گل‌ها به صورت منفرد در زاویه برگ ایجاد می‌شوند، ( 5/12 ) سانتی متر عرض داشته و به رنگ زرد یا نخودی می‌باشد. گلبرگها سفید با مرکز قرمز رنگ در پایه میله پرچم واقع شده اند و زمانیکه در انتهای روز، پژمرده می‌شوند رنگ آن‌ها بنفش می‌گردد. دارای کاسبرگ خوراکی قرمز تا زرد کمرنگ، که این واریته الیاف کمتری دارد.کاسبرگ به رنگ قرمز می‌باشد و از 5 کاسبرگ بزرگ با یک اپی کالیکس 12- 8 قسمتی، تشکیل یافته و پیرامون پایه می‌باشد که شروع به بزرگ شدن، گوشتی شدن، انحنا یافتن همراه با آبدار شدن و (7/5 – 2/3 ) سانتی متر طول داشته و کپسول های مخملی را کاملاً احاطه، که این کپسول ها 2- 5/1 سانتی متر طول دارند، کپسولها قبل از رسیدن سبز، 5 برچه ای بوده و در هر برچه 2 ردیف دانه وجود دارد که در هر ردیف 4- 3 دانه قهوه‌ای روشن کلیوی شکل، 5- 3 میلی متر طول و کاملاً کرک دار هستند. کپسولها در موقع خشک شدن قهوه‌ای و در این زمان دانه ها رسیده می‌باشند و با شکاف های اولیه کپسول باز می‌شود و دانه ها ریزش می‌کند. در آفریقا در خط استوا گیاهان وحشی این گونه در نقاطی که درجه حرارت بین 15 تا 30 درجه سانتی گراد باشد رشد می‌کند. چای ترش گیاهی خود گشن می‌باشد و به دلیل گرده افشانی توسط حشرات میزان کمی هم دگرکشنی در آن صورت می‌گیرد، که بین 68/0 -2/ درصد متغیر است. پایه کروموزومی چای ترش 18=Xبوده و عمدتاً به صورت آلوپلی پلوئیدی (72=n 4) وجود دارد. در گیاه چای ترش صفت ساقه قرمز غالب بوده و رنگ سبز ساقه یک صفت مغلوب است (بوته های همو زیگوت دارای ساقه به رنگ سبز می‌باشد) و همچنین شکل لوبی در برگ‌ها نسبت به شکل غیر لوبی غالب می‌باشد یا بریدگیهای کم عمق برگ بیشتر انواع خوراکی نسبت به بریدگیهای عمیق حالت مغلوب را نشان می‌دهد
2-واریته آلتیزیما
گیاه یک ساله، کم شاخه، راست، با ارتفاع ( 8/4 ) متر می‌باشد. بیشتر بخاطر الیاف کشت می‌شود و از کاسبرگ آن کمتر استفاده می‌شود .در هندوستان، هند شرقی، نیجریه و تا اندازه ای در بعضی از نقاط گرمسیر در آمریکا کشت می‌شود. ساقه های این واریته سبز و برگ‌های آن سبز، گاهی برگ‌ها رگبرگ‌های قرمز دارند. گل‌ها به رنگ زرد و کاسبرگهایش قرمز یا سبز، غیر گوشتی، خاردار و مصرف غذایی ندارد.
3-ریکو
در سال 1912 نام‌گذاری شد. گیاهی با رشد نسبتاً کم، بوته ای، معمولاً برگ‌ها ساده که در مدت زمان طولانی به وجود می‌آیند و اغلب مواقع دارای 3 لوب می‌باشند. گل‌ها دارای چشم ها (نقاط) قرمز تیره و دانه‌های گرده آن زرد طلایی است. کاسبرگ در زمان بلوغ دارای 5 سانتی متر طول و 2/3 سانتی متر عرض دارد. براکته ها (برگک ها) به صورت افقی هستند. بیشترین محصول هر گیاه کاسبرگ آن است برای آب میوه و شربت استفاده می‌شود و رنگ آن قرمز تیره است .
4-ویکتور
گیاهی با ارتفاع 13/2 متر، راست و تنومند است. گل‌ها دارای چشم ها (نقاط) قرمز تیره و دانه‌های گرده قهوه‌ای طلایی می‌باشد. ویکتور در بعضی جاها زودتر نسبت به ریکو شکوفه می‌دهد. کاسبرگها نسبت به کاسبرگ‌های ریکو بلندتر هستند. براکته ها (برگک ها) بلند تر، طولانی تر و دارای فرورفتگی به سمت بالا هستند؛ و عصاره آن در آب میوه، مربا و شربت مصرف می‌شود و کاملاً قرمز است.
5-آرچر
این گیاه بعضی اوقات روسل سفید نامیده می‌شود. گیاهی بلند و قوی شبیه ویکتور ولی ساقه های آن سبز رنگ است. گل‌ها زرد و دانه‌های گرده قهوه‌ای است. کاسبرگها سبز رنگ یا سبز متمایل به سفید و کوچکتر نسبت به دو واریته دیگر، اما محصول این گیاه خیلی بیشتر است. عصاره و آب میوه و دیگر محصولات تقریباً بدون رنگ است. میوه های سبز روسل رشد داده می‌شود در سرتاسر سنگال، مخصوصاً در ناحیه کاپ ورت مثل یک سبزی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد
.6-سایر واریته ها:واریته های خوراکی چای مکی، مصری ( V.Masri )، سودانی (V.Sudani )، (Sabhi 17 dark color )، (Sabahia 17 light color ). تعدادی از واریته های فیبری چای مکی عبارتند از Hs24، Hs7910،Hs4288، Amv1، Amv2، Asop3
خواص دارویی
روسل خنک کننده و آرام بخش، که بیشتر در موارد موضعی استفاده می‌شود. همچنین تاثیراتی برای پایین آوردن تب دارد. برگهایش خاصیت ضد اسکوربیک (کمبود ویتامین C ) و مصارف تغذیه ای دارد برگ‌ها در درمان سرماخوردگی، سرفه و در بعضی موارد به عنوان ضماء روی آبسه استفاده می‌شود. میوه ها نیز ضد اسکوربیک می باشدگل ها حاوی گوسی پتین، آنتوسیانین، گلیکوساید، هیبسین می‌باشد .همچنین انرژی زا، باعث کاهش فشار خون، در درمان سوء هاضمه و ناراحتی‌های کبدی استفاده می‌شود. کاسبرگ در آب جوشیده می‌شود و به عنوان یک نوشیدنی برای افرادی که دارای حملات قلبی هستند استفاده می‌شود. از کاسبرگ خشک در نیجریه یک نوشیدنی غیر الکلی به نام زبو بدست می‌آید. این نوشیدنی در مقایسه با سایر نوشیدنی های بدون الکل بسیار ارزان می‌باشد ولی بواسطه عمر بسیار کوتاه آن (24 ساعت در دمای اتاق) اگر منجمد نشود از قابلیت پذیرش محدودی برخوردار است. کاسبرگ باعث کاهش فشار خون و دارای خواص آنتی اسکوربیک می‌باشد. دانه ها نیز تقویتی و تب بر هستند. ریشه تلخ آن حالت تقویتی دارد و در گزارشات بیشتر به عنوان ضد عفونی کننده، تقویتی، هضم غذا، تقویت جنسی، سرطان، سرماخوردگی، سرفه، تب، حملات قلبی، بیماری‌های عصبی استفاده می‌شود .همچنین باعث کاهش میزان جذب الکل و کاهش شدت اثرات الکل می‌شود .همچنین از گلبرگ آن یک نوع رنگ زرد بدست می‌آید که مصرف پزشکی دارد .فشار خون سیستولیک بیماران گروه تجربی در مقایسه با زمان قبل ازمصرف در روز دوازدهم 2/11 درصد و سه روز پس از قطع مصرف چای فشار خون سیستولیک گروه تجربی و شاهد به میزان 9/7 درصد و فشار دیاستولیک آن‌ها به میزان 6/5 درصد افزایش یافت. التهابات روده‌ای را فعال می‌نماید و غلظت خون را بالا می برد. برگ‌های آن خاصیت آرام بخش دارند و در درمان سرفه مورد استفاده قرار می گیرند.
سایر استفاده ها
الیاف بدست آمده از ساقه در صنعت نساجی، نخ و ریسمان استفاده می‌شود. دانه و کنجاله بذر نیز در تغذیه طیور استفاده می‌گردد. برای پاسخ دادن به تقاضای روز افزون صنعت کاغذ سازی به تولید منابع فیبری اهیمت زیادی داده شده است، بسیاری از گونه‌های گیاه فیبر دار مورد شناسایی کشت و مورد ارزیابی قرار گرفته است. از چای ترش به دلیل دارا بودن فیبر و میزان سلولز بالا کاغذ با کیفیتی تولید می‌شود لذا درصنعت کاغذ سازی اهمیت زیادی یافته است. این گیاه در صنعت نساجی و تهیه زغال چوب هم استفاده می‌شود. دانه و کنجاله بذر چای ترش در تغذیه طیور استفاده می‌گردد، کنجاله حاصله پس از روغن کشی حاوی مقادیر کمی از مواد ضد تغذیه ای از قبیل تانن، باز دارنده آلفا آمیلاز، بازدارنده پروتئازها، گوسیپول و اسید فایتیک است. قیمت کنجاله دانه چای ترش در کشور نیجریه قیمت کنجاله سویا است، بنابراین استفاده از آن در جیره طیور باعث کاهش قیمت جیره نسبت به کنجاله سویا می‌شود. در گذشته از این گیاه و گونه دیگری از آن برای انعقاد شیره کائوچوک حاصل از لندولفیا استفاده شده است.
ارزش غذایی
کارشناسان تغذیه معتقدند دم کرده برگ این گیاه منبعی غنی از آهن و مس می‌باشد. از پودر خوب آسیاب شده کاسبرگ می‌توان به عنوان طعم دهنده در کیک، شکلات، بستنی نیز استفاده نمود. با آسیاب کردن کاسبرگها و خیساندن آن‌ها در آب و سپس صاف کردن می‌توان نوشیدنی خوش طعمی درست کرد. کاسبرگ‌های تازه حاوی کلسیم، نیاسین، آهن، ریبوفلاوین و رنگیزه هیبستین می‌باشد که یک آنتوسیانین است. کاسبرگ‌های خشک شده محتوای هیبستین، سابدارتین و فلونوئید گوسی پتلینت است. (15)
نامعلمی : Hibiscus sabdariffa
نام انگلیسی:Hibiscus Tea
نام فارسی: چای ترش
نام عربی: الکر کدیه الشای
گیاهان از ابتدای تمدن بشرتاکنون کاربردهای متنوعی داشته‌اند گروهی به عنوان ماده غذایی تامین کننده نیازهای تغذیه‌ای هستند، گروهی خاصیت دارویی داشته و تسکین دهنده آلام جسمی می‌باشند. گیاهان دارویی اگر چه از دیر باز برای آدمیان آشنا و در بسیاری از مواقع مرهم دردهای بشر بوده است. اما پیشرفتهای علمی و فناوری طی دو دهه اخیر اهمیت و نقش سازنده گیاهان دارویی در تامین نیازهای بشر به ویژه در حیطه دارو و درمان دو چندان ساخته است. همچنین با توجه به عوارض جانبی ناشی از استفاده داروهای شیمیایی بیشتر کشور های دنیا به داروهای گیاهی و گیاه درمانی روآورده اند. تا بدانجا که 80 درصد داروهایی عرضه شده در برخی کشورها منشا گیاهی و طبیعی دارد. کشور ایران دارای شرایط آب و هوایی متنوعی می‌باشد 11 اقلیم از 13 اقلیم جهانی، که این امر خود موجب تنوع رشد گیاهان مختلف منجمله گیاهان دارویی شده است. بهره برداری از این گیاهان هنوز آنطور که در کشورهای مترقی دنیا معمول است در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است. علت آن عدم شناخت مردم از خواص این گیاهان می‌تواند باشد امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا منجمله شرق آسیا، اروپا گرایش شدیدی به جمع آوری و همچنین تولید گیاهان دارویی به وجود آمده است. استان سیستان و بلوچستان بدلیل برخورداری از تنوع اقلیمی، محل و رویشگاه طبیعی تعداد زیادی از گیاهان دارویی می‌باشد. از بین 295 گونه گیاه دارویی که در سطح استان جمع آوری شده 190 گونه از لحاظ نیاز اکولوژیک در کشور هند مشترک هستند که این نشان از دامنه سازگاری بالای این گونه‌های با ارزش با شرایط محیطی مختلف دارد که با کشت گونه‌های مستعد گیاهان دارویی در دو فصل زارعی (پائیز و بهار) اولا گامی در جهت تغییر در الگوی کاشت ثانیا افزایش در آمد کشاورزان منطقه و اشتغالزایی ثالثا گامی در حفظ و نگهداری ذخایر ژنتیکی گیاهی منطقه برداشه شود. براساس گزارش FAO ارزش صادرات گیاهان دارویی در سال 1995 در چین بالغ به 880 میلیون دلار بوده است. چای مکی گیاهی دو منظوره است که اجزای مختلف آن میوه، فیبر، چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد به طور کلی در بسیاری از کشورها، کاسبرگ این گیاه به خاطر خواص دارویی و همچنین در صنایع غذایی استفاده می‌شود و الیاف و چوب آن در تولید خمیر کاغذ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه در ایران می‌تواند بعنوان یک محصول جدید مطرح باشد. در زراعت هر گیاه دارویی، استفاده از حداکثر ظرفیت محیط و تعیین مناسب ترین شرایط رشد، در راستای افزایش عملکرد و حداکثر رسانیدن بهره وری، امری مهم و مد نظر مدیریت زراعی می‌باشد
تاریخچه چای مکی
بیش از 300 گونه از این گیاه در سراسر جهان در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر یافت می‌شود. موطن اصلی این گیاه غرب آفریقا است و امروزه در سطح وسیعی در غرب آفریقا، آسیا، استرالیا از هند تا مالزی، اتریش، آمریکای مرکزی و بسیاری از کشورهای گرمسیر کشت می‌شود. دانه ها توسط برده های آفریقایی به دنیای جدید آورده شده است. این گیاه در نواحی تولید کننده به نام روسل در ساوانا نیجریه از بیشترین محبوبیت و پذیرش برخوردار است و در این منطقه به صورت گیاه زراعی کشت می‌شود. خوراکی بودن کاسبرگها در جاوا در سال 1687 ثبت شده است. روسل در برزیل در قرن 17 و در جامائیکا در سال 1707 و در گواتمالا در سال 1840 کشت می شده است. در سال 1909 حدود 6/1 هکتار در کوئیزلند کشت می شده است. در ایسلند شخصی به نام مایو و گیاه شناسان دیگر تخمین زدند که در ایسلند و هاوایی سطح زیر کشت روسل 81 هکتارمی باشد. چای مکی بومی ایران نمی باشد و کشت این گیاه در ایران تنها در سیستان و بلوچستان گزارش شده است. سطح کشت چای مکی در استان سیستان و بلوچستان 80 هکتار می‌باشد که در زابل در سال 1379 در پژوهشکده کشاورزی زابل کشت شده است. پراکنش این گیاه در استان سیستان و بلوچستان مطابق نقشه زیر ذکر شده است.
گیاه شناسی
چای مکی گیاهی یک ساله، شاخه دار، ارتفاعی حدود 429- 64 سانتی متر، رنگ آن سبز تیره متمایل به قرمز . دارای پایه 18=x کروموزومی می‌باشد و بصورت تتراپلوئید ( 72=n4) وجود دارد .برگ‌ها متناوب، رگبرگها پنجه‌ای و برگ‌ها دارای 7- 3 لوب و حاشیه برگ‌ها دندانه ای، بدون کرک، دم برگ بلند یا کوتاه دارند. گل‌ها بزرگ و دم گل کوتاه، رنگ آن قرمز متمایل به زرد با مرکز تیره، هرمافرودیت می‌باشد. میوه ها 5/2 سانتی متر طول دارند و به وسیله کاسبرگ‌های گوشتی مانند که محتوی 34- 22 دانه در هر کپسول می‌باشد احاطه شده اند، دانه ها به رنگ قهوه‌ای تیره و جوانه زنی بذر بصورت اپی ژیل (برون زمینی) می‌باشد. گیاهی خودگشن و این مقدار از 68 %– 2% متغیر و توسط حشرات هم گرده افشانی می‌شود. دارای یک ریشه راست و عمیق و قابل نفوذ می‌باشد .نام محلی این گیاه علاوه بر روسل در نواحی انگلیسی زبان سورل، روزل، سورل قرمز، سورل جامائیکایی، سورل هندی، سورل گینه ای و در فرانسه اوسلد و در آفریقای شمالی و خاور نزدیک روسل کاکاد نامیده می‌شود. در ایران این گیاه و محصول کاسبرگ آن بنامهای چای مکی یا چای مکه، چای قرمز و چای ترش شناخته می‌شود .(15)واریته ها
واریته های متعددی شناخته شده اند که معروفترین آن‌ها عبارتند :
1- واریته سابداریفا
گیاهی یک ساله، راست، درختچه ای، انبوه، ارتفاع ( 4/2 ) متر، ساقه‌ای قوی، صاف یا نسبتاً صاف، استوانه ای شکل و قرمز می‌باشد. برگ‌ها بزرگ، منفرد و متناوب با رگبرگ‌های پنجه‌ای قرمز رنگ ( 12 – 5/7 ) سانتی متر طول، سبز رنگ و با دم برگ کوتاه یا بلند هستند. برگ‌ها در گیاهچه ها ی جوان و برگ‌های بالایی گیاهان پیر ساده و شبیه هم هستند. برگ‌های پایین تر 5 – 3 و یا حتی 7 لوب عمیق دارند. حاشیه برگ‌ها دندانه ای است. گل‌ها به صورت منفرد در زاویه برگ ایجاد می‌شوند، ( 5/12 ) سانتی متر عرض داشته و به رنگ زرد یا نخودی می‌باشد. گلبرگها سفید با مرکز قرمز رنگ در پایه میله پرچم واقع شده اند و زمانیکه در انتهای روز، پژمرده می‌شوند رنگ آن‌ها بنفش می‌گردد. دارای کاسبرگ خوراکی قرمز تا زرد کمرنگ، که این واریته الیاف کمتری دارد.کاسبرگ به رنگ قرمز می‌باشد و از 5 کاسبرگ بزرگ با یک اپی کالیکس 12- 8 قسمتی، تشکیل یافته و پیرامون پایه می‌باشد که شروع به بزرگ شدن، گوشتی شدن، انحنا یافتن همراه با آبدار شدن و (7/5 – 2/3 ) سانتی متر طول داشته و کپسول های مخملی را کاملاً احاطه، که این کپسول ها 2- 5/1 سانتی متر طول دارند، کپسولها قبل از رسیدن سبز، 5 برچه ای بوده و در هر برچه 2 ردیف دانه وجود دارد که در هر ردیف 4- 3 دانه قهوه‌ای روشن کلیوی شکل، 5- 3 میلی متر طول و کاملاً کرک دار هستند. کپسولها در موقع خشک شدن قهوه‌ای و در این زمان دانه ها رسیده می‌باشند و با شکاف های اولیه کپسول باز می‌شود و دانه ها ریزش می‌کند. در آفریقا در خط استوا گیاهان وحشی این گونه در نقاطی که درجه حرارت بین 15 تا 30 درجه سانتی گراد باشد رشد می‌کند. چای ترش گیاهی خود گشن می‌باشد و به دلیل گرده افشانی توسط حشرات میزان کمی هم دگرکشنی در آن صورت می‌گیرد، که بین 68/0 -2/ درصد متغیر است. پایه کروموزومی چای ترش 18=Xبوده و عمدتاً به صورت آلوپلی پلوئیدی (72=n 4) وجود دارد. در گیاه چای ترش صفت ساقه قرمز غالب بوده و رنگ سبز ساقه یک صفت مغلوب است (بوته های همو زیگوت دارای ساقه به رنگ سبز می‌باشد) و همچنین شکل لوبی در برگ‌ها نسبت به شکل غیر لوبی غالب می‌باشد یا بریدگیهای کم عمق برگ بیشتر انواع خوراکی نسبت به بریدگیهای عمیق حالت مغلوب را نشان می‌دهد
2-واریته آلتیزیما
گیاه یک ساله، کم شاخه، راست، با ارتفاع ( 8/4 ) متر می‌باشد. بیشتر بخاطر الیاف کشت می‌شود و از کاسبرگ آن کمتر استفاده می‌شود .در هندوستان، هند شرقی، نیجریه و تا اندازه ای در بعضی از نقاط گرمسیر در آمریکا کشت می‌شود. ساقه های این واریته سبز و برگ‌های آن سبز، گاهی برگ‌ها رگبرگ‌های قرمز دارند. گل‌ها به رنگ زرد و کاسبرگهایش قرمز یا سبز، غیر گوشتی، خاردار و مصرف غذایی ندارد.
3-ریکو
در سال 1912 نام‌گذاری شد. گیاهی با رشد نسبتاً کم، بوته ای، معمولاً برگ‌ها ساده که در مدت زمان طولانی به وجود می‌آیند و اغلب مواقع دارای 3 لوب می‌باشند. گل‌ها دارای چشم ها (نقاط) قرمز تیره و دانه‌های گرده آن زرد طلایی است. کاسبرگ در زمان بلوغ دارای 5 سانتی متر طول و 2/3 سانتی متر عرض دارد. براکته ها (برگک ها) به صورت افقی هستند. بیشترین محصول هر گیاه کاسبرگ آن است برای آب میوه و شربت استفاده می‌شود و رنگ آن قرمز تیره است .
4-ویکتور
گیاهی با ارتفاع 13/2 متر، راست و تنومند است. گل‌ها دارای چشم ها (نقاط) قرمز تیره و دانه‌های گرده قهوه‌ای طلایی می‌باشد. ویکتور در بعضی جاها زودتر نسبت به ریکو شکوفه می‌دهد. کاسبرگها نسبت به کاسبرگ‌های ریکو بلندتر هستند. براکته ها (برگک ها) بلند تر، طولانی تر و دارای فرورفتگی به سمت بالا هستند؛ و عصاره آن در آب میوه، مربا و شربت مصرف می‌شود و کاملاً قرمز است.
5-آرچر
این گیاه بعضی اوقات روسل سفید نامیده می‌شود. گیاهی بلند و قوی شبیه ویکتور ولی ساقه های آن سبز رنگ است. گل‌ها زرد و دانه‌های گرده قهوه‌ای است. کاسبرگها سبز رنگ یا سبز متمایل به سفید و کوچکتر نسبت به دو واریته دیگر، اما محصول این گیاه خیلی بیشتر است. عصاره و آب میوه و دیگر محصولات تقریباً بدون رنگ است. میوه های سبز روسل رشد داده می‌شود در سرتاسر سنگال، مخصوصاً در ناحیه کاپ ورت مثل یک سبزی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد
.6-سایر واریته ها:واریته های خوراکی چای مکی، مصری ( V.Masri )، سودانی (V.Sudani )، (Sabhi 17 dark color )، (Sabahia 17 light color ). تعدادی از واریته های فیبری چای مکی عبارتند از Hs24، Hs7910،Hs4288، Amv1، Amv2، Asop3
خواص دارویی
روسل خنک کننده و آرام بخش، که بیشتر در موارد موضعی استفاده می‌شود. همچنین تاثیراتی برای پایین آوردن تب دارد. برگهایش خاصیت ضد اسکوربیک (کمبود ویتامین C ) و مصارف تغذیه ای دارد برگ‌ها در درمان سرماخوردگی، سرفه و در بعضی موارد به عنوان ضماء روی آبسه استفاده می‌شود. میوه ها نیز ضد اسکوربیک می باشدگل ها حاوی گوسی پتین، آنتوسیانین، گلیکوساید، هیبسین می‌باشد .همچنین انرژی زا، باعث کاهش فشار خون، در درمان سوء هاضمه و ناراحتی‌های کبدی استفاده می‌شود. کاسبرگ در آب جوشیده می‌شود و به عنوان یک نوشیدنی برای افرادی که دارای حملات قلبی هستند استفاده می‌شود. از کاسبرگ خشک در نیجریه یک نوشیدنی غیر الکلی به نام زبو بدست می‌آید. این نوشیدنی در مقایسه با سایر نوشیدنی های بدون الکل بسیار ارزان می‌باشد ولی بواسطه عمر بسیار کوتاه آن (24 ساعت در دمای اتاق) اگر منجمد نشود از قابلیت پذیرش محدودی برخوردار است. کاسبرگ باعث کاهش فشار خون و دارای خواص آنتی اسکوربیک می‌باشد. دانه ها نیز تقویتی و تب بر هستند. ریشه تلخ آن حالت تقویتی دارد و در گزارشات بیشتر به عنوان ضد عفونی کننده، تقویتی، هضم غذا، تقویت جنسی، سرطان، سرماخوردگی، سرفه، تب، حملات قلبی، بیماری‌های عصبی استفاده می‌شود .همچنین باعث کاهش میزان جذب الکل و کاهش شدت اثرات الکل می‌شود .همچنین از گلبرگ آن یک نوع رنگ زرد بدست می‌آید که مصرف پزشکی دارد .فشار خون سیستولیک بیماران گروه تجربی در مقایسه با زمان قبل ازمصرف در روز دوازدهم 2/11 درصد و سه روز پس از قطع مصرف چای فشار خون سیستولیک گروه تجربی و شاهد به میزان 9/7 درصد و فشار دیاستولیک آن‌ها به میزان 6/5 درصد افزایش یافت. التهابات روده‌ای را فعال می‌نماید و غلظت خون را بالا می برد. برگ‌های آن خاصیت آرام بخش دارند و در درمان سرفه مورد استفاده قرار می گیرند.
سایر استفاده ها
الیاف بدست آمده از ساقه در صنعت نساجی، نخ و ریسمان استفاده می‌شود. دانه و کنجاله بذر نیز در تغذیه طیور استفاده می‌گردد. برای پاسخ دادن به تقاضای روز افزون صنعت کاغذ سازی به تولید منابع فیبری اهیمت زیادی داده شده است، بسیاری از گونه‌های گیاه فیبر دار مورد شناسایی کشت و مورد ارزیابی قرار گرفته است. از چای ترش به دلیل دارا بودن فیبر و میزان سلولز بالا کاغذ با کیفیتی تولید می‌شود لذا درصنعت کاغذ سازی اهمیت زیادی یافته است. این گیاه در صنعت نساجی و تهیه زغال چوب هم استفاده می‌شود. دانه و کنجاله بذر چای ترش در تغذیه طیور استفاده می‌گردد، کنجاله حاصله پس از روغن کشی حاوی مقادیر کمی از مواد ضد تغذیه ای از قبیل تانن، باز دارنده آلفا آمیلاز، بازدارنده پروتئازها، گوسیپول و اسید فایتیک است. قیمت کنجاله دانه چای ترش در کشور نیجریه قیمت کنجاله سویا است، بنابراین استفاده از آن در جیره طیور باعث کاهش قیمت جیره نسبت به کنجاله سویا می‌شود. در گذشته از این گیاه و گونه دیگری از آن برای انعقاد شیره کائوچوک حاصل از لندولفیا استفاده شده است.
ارزش غذایی
کارشناسان تغذیه معتقدند دم کرده برگ این گیاه منبعی غنی از آهن و مس می‌باشد. از پودر خوب آسیاب شده کاسبرگ می‌توان به عنوان طعم دهنده در کیک، شکلات، بستنی نیز استفاده نمود. با آسیاب کردن کاسبرگها و خیساندن آن‌ها در آب و سپس صاف کردن می‌توان نوشیدنی خوش طعمی درست کرد. کاسبرگ‌های تازه حاوی کلسیم، نیاسین، آهن، ریبوفلاوین و رنگیزه هیبستین می‌باشد که یک آنتوسیانین است. کاسبرگ‌های خشک شده محتوای هیبستین، سابدارتین و فلونوئید گوسی پتلینت است. (15)
آخرین ویرایش:
