به نام خدا
سلام بر مهندسان گل
جزوه مختصری که براتون تو این تاپیک گذاشتم مربوط به درس سوانح طبیعی و سکونتگاه های انسانیه که دکتر رحیمیون (مدیر گروه شهرسازی دانشگاه ازاد همدان) تو ترم تابستون در 5 جلسه و به طور خیلی خیلی خلاصه و بسیار ساده گفتن. البته باید بگم که این جزوه مطالبیه که استاد سر کلاس میگفتن و من مینوشتم و خود استاد اصلا چیزی به عنوان جزوه یا کتاب به ما معرفی نکردن.البته میدونم خیلی جزوه ناقصیه ولی امیدوارم که واستون مفید باشه.
به خاطر پراکندگی مطالب و غلط املایی در تایپ هم پیشاپیش معذرت میخوام.
نام درس: سوانح طبیعی و سکونتگاهای انسانی
نام استاد: دکتر رحیمیون
گردآورنده: امیر مهدی
بلایا چیست؟
شهرها نباید بر روی گسل ها پیشرفت کنند.
سیل:
شهر در جایی که احتمال وقوع سیل وجود دارد نباید ساخته شود .
معمولا جاهای سیل خیز پایین شهرهاست.اما از سر ناچاری این مکانها را میسازیم که دلایل ان عبارت است از >>>1 ) دلایل اقتصادی 2) کمبود زمین.
معمولا اگر فرد برایش دلایل مالی مهم نباشد بهترین مکان شهر را انتخاب میکند.
شهرهای قدیمی معمولا در مسیر سیل ها و سوانح و بستر رود خانه ها تشکیل میشدند و میدانستند که این مشکلات وجود دارد اما ساخت انها برایشان دلیلی داشت>>>
1)دسترسی به آب:
در زمان گذشته انسانها از گسل و زلزله اطلاعات کافی نداشتند که گسل را مد نظر خود در ساخت شهر ها کنند. معمولا شهرها را در کنار رودخانه ها به دلیل داشتن آب شیرینش می ساختند و در کنار دریاها نمی ساختند چون آب دریا شور است.
2)خاک:
خاک حاصلخیز در کنار رودخانه ها وجود دارد. انسانها برای کشاورزی و نامین غذایشان شهر را در مکانی که خاک خوب وجود داشته می ساختند.
در کشور ما شدت ساخت اینگونه شهرها بیشتر میشود چون همه جای ایران خاک خوب وجود ندارد. ولی علی رغم شرایط بدی که تشخیص میدادند مجبور بودند که به دلایل نیازها ساخت و ساز کنند.
بیشتر شهرها مشکل سیلاب دارند.
رود خانه ای که خشک میشود و دوباره پر آب میشود بسیار خطرناکتر از رودخانه ای است که همیشه آب دارد.
از خطرات دیگر میتوان >>> به شنهای روان در مناطق کویری و خشکسالی نام برد.
و هر چند سال یکبار در این مناطق اتفاق می افتد.
میتوان از خطرات دیگر به طور مثال از آتشفشان— طوفان نام برد.اما آنچه که عمومیت دارد زلزله و سیل است که در کشورهایی که دارای آب و هوای خشک دارند شدتش بیشتر است.
شرایط اقلیمی جهان>>> زاویه تابش خورشید بر روی کره زمین باعث میشود که یک منطقه هوایش گرمتر باشد و یک منطقه سردتر باشد.
خط استوا>>>زمین را به دو نیم کره تقسیم میکند. منطقه ای که خورشید همیشه عمود میتابد در خط استوا تا مدار 23 درجه شمالی وجنوبی بالاتر از خط استوا است.
وقتی هوا گرم میشود گرما روبه بالا میرود و دوباره برمیگردد که باعث چرخش جریانات بر روی کره زمین میشود که اگر اب هم همراه این چرخه گردد در این صورت بخار به بالا میرود و ابر تشکیل شده و باران را تشکیل میشود.
زمین شناسی>>>
لایه های کره زمین:
پوسته: شناور است و حرکت میکند . در ابتدا قاره ها به هم چسبیده بودند اما به دلیل حرکات پوسته زمین که مایع و مذاب است باعث جدا شدن قاره ها در فرایند چندین میلیون ساله شده است. این فعالیتها باعث بوجود امدن کوه ها میشود. و نیز این حرکات باعث آزاد شدن انرژی ایجاد زلزله و آتشفشان میشوند.هیمالیا به دلیل این حرکتهای پوسته زمین بوجود آمده است.
به ژاپن کمربند زلزله ای میگویند.
هرچه روبه شرق میرویم شدت زلزله بیشتر و آتشفشان بیشتر است.همه فلات ایران چین خورده است.
حرکات پوسته زمین در اقلیم هم موثر است.
نسبت خشکی به دریا از عوامل اصلی اقلیم است.
هرچه ارتفاع بالاتر میرود هوا سردتر میشود . هر1000 متر 6 درجه هوا را سردتر میکند.
البرز همراه با دریاچه خزر یک منطقه خاص در شمال ایجاد کرده است.
مناطق شمالی باهم متفاوتند.
شرایط ایجاد بارندگی این است که آب بخار شود و همراه آب بالا برود و دوباره به زمین برمیگردد. اگر این هوا برنگردد بارندگی ایجاد نمیشود.
نکته : دشتهای آسیای مرکزی خشک سرد است . قطب هم به نوعی بیابان است چون بارندگی کم است.چون زاویه تابش خورشید مایل است و همه جا یخ زده است.
کمتر از 200 میلی متر را خشک میگویند.
بین 400 تا 500 را نیمه خشک میگویند.
بالای 500 میلی متر را منطقه بارانی میگویند.
جایی که خشک باشد از نظر گیاهی ضعیف است و خاکهای این منطقه رسی است.در این منطقه ممکن است که کل بارندگی سالانه اش در یک روز باشد و بارندگی مداوم نیست.چون خاک این مناطق قدرت جذب اب را ندارند و باعث بوجود آمدن سیل میشوند. ممکن است یک رودخانه در این مناطق خشک شده باشد اما ناگهان وحشتناک پر اب میشود. دلیلش این است که خاک این منطقه آب جذب نمیکند و رود خانه بسیار پر آب میشود.
کوه زاگرس و البرز حاصل زلزله است و منبع زلزله است و زلزله این منطقه فعال است که تقریبآ هرروز در این مناطق زلزله صورت میگیرد. اما چون خیلی ضعیف هستند گفته نمیشوند.
در بعضی جاها گسل های اصلی تری وجود دارد که گاهی باعث جدا شد دو کوه از هم میشود.
هسته مرکزی ایران هم دارای گسل است.
بزرگترین گسل ها را در زاگرس داریم که توان مقابله با زلزله تا9 ریشتر را دارد.
شهر تهران بر روی دوتا از این گسلها قرار گرفته است. هم شمال و هم جنوب.اگر در تهران زلزله بیاید نمیشود کاری کرد.
(زلزله خیزی همدان متوسط است).
معمولا خود زلزله کمتر از اتفاقات بعد زلزله کشته میدهد.مشکلات بعد زلزله عبارت است از بیماری ها. آتش سوزی ها و....
زلزله و سیل به دلیل هشدارهایی وسیعی که کرده از سایر بلایا معروفترند.
گاهی جریانات جوی از اقیانوس آرام بلند میشود و جهتش روبه شرق است که این جریانات در ایران هم باعث بارندگی میشوند.
گاهی یک منطقه ممکن است از جایی دیگر 200 میلی متر بیشتر بیشتر بارندگی داشته باشد که باعث ایجاد جنگل میشود. مانند کوه های کردستان . کرمانشاه و ایلام.
در زمستانهای شمال که بارندگی کمتر است کوه های بلند و با ارتفاع منابع آبی را تامین مکنند.
متوسط بارندگی >>>>
در ایران 200میلی متر است
در مناطق خشک 100 میلی متر است
در همدان 300 تا 400 میلی متر است
آستارا با 1800 میلی متر بیشترین میزان بارندگی در ایران را دارد.
خشکسالی در ایران زیاد است.
هرگاه بخواهد در یک منطقه سکونتگاههای برنامه ریزی شود باید برنامه های بلند مدت استفاده کنند.
اگر در طراحی برنامه ریزی نشود باعث ایجاد مشکلات میشود .اکثر سکونتگاههای ما هم مشکل سیل دارند وهم مشکل زلزله دارند.
کتاب معرفی شده در کلاس برای مطالعه>>>>
1: مدیریت بحران در نواحی شهری. مجید عبدالهی. سازمان شهرداریها ودهیاریهای کشور(وابسته به وزارت کشور). در این کتاب در مورد ویژگیهای سیلها و زلزله . نحوه کار شهرسازی ها و ... را توضیح داده است.
عوامل طبیعی : 1) اقلیم - 2) زمین ساخت
اقلیم:
1)عوامل : زلزله.سیل. اتشفشان و....
2)عناصر:دما – بارش- باد – رطوبت – زاویه تابش
-عناصر میتوانند باعث ایجاد نوعی حادثه شوند.
به طور مثال:
1) دما: دمای بیش از حد باعث یخ زدگی و سرما زدگی میشود
2) بارش: بارش بیش از حد برف و باران و یا کمتر از حد
3) باد: وزش بیشتر از حد باد و یا حتی وزش کمتر از حد باد میتواند مشکل ساز باشد.
4) رطوبت: رطوبت هم میتواند مشکل ساز باشد.
5) زاویه تابش خورشید: میزان زاویه تابش خورشید هم میتواند مشکل ساز باشد.
نکته : در مطالعات طبیعی شهری بسیار مهم است به خاطر عناصر بالا باید این عوامل را بشناسیم و مطالعات جامعه داشته باشیم.
نکته : شهرسازان سعی میکنند تمامی این عوامل را بر روی نقشه بیاورند و تصمیم گیری کنند جهت توسعه ی شهری که شهر روبه کجا باشد.
نقشه های زمین شناسی :
نقشه های زمین شناسی : نقشه گسل ها>>>>>حریم گسل ها (این نقشه ها را در مقیاس 25000 و 50000 داریم.که در واقع حریم ها را مشخص میکند)( در این قسمت سازمان نقشه برداری مشخص میکند که باید بر روی این گسل ساخت . ساز کرد و یا نه و مشخص میکند که چگونه باید ساخته شود)
نقشه های توپوگرافی : نقشه رود خانه ها و مسیل ها>>>>حریم رودخانه مشخص میشود.(در این قسمت سازمان آب مشخص میکند و ضوابط را متعیین میکند).
نقشه های خاک شناسی>>>>1) حریم زمین لغزش ها - 2) قابلیت اراضی
قابلیت اراضی:نشان میدهد که هر خاکی به چه دردی میخورد.(مثلا برای کاربری کشاورزی جایی که خاکش قابلیت بالا دارد نباید توسعه شهری یابد. جایی که خاکش قابلیت کمتری دارد باید توسعه شهری یابد).
اگر شهری بر روی گسل باشد باید مطالعات بر روی زمین ان مکان بیشتر باشد.
در توسعه شهری باید محیط زیست مد نظر ما باشد زیرا ممکن است که باعث تخریب محیط زیست شود و اثرات جبران ناپذیری برای ما بگذارد.
در افزایش تراکم در شهر باید مطالعات داشته باشیم زیرا بازهم از عوامل طبیعی تاثیر پذیر است. مانند : سیل خیزی و وزش باد و ...
سازمان ملل در بحث بلایای طبیعی مطالعات و تحقیق های زیادی کرده است.
خطر احتمالی: چیزی است که همه موجودات با آن مواجه میشوند ولی ممکن است این خطرات برای یک عده کم و برای یک عده زیاد باشد.
چیزی که برای ما اهمیت دارد درک خطرات احتمالی برای ما(مثلا اگر جایی سیل خیز است نباید ساخت و ساز کرد) و راهکارهای آن این است که کارهایی کنیم که این خطرات احتمالی را کم کنیم و سازمان ملل هم به دنبال همین کار است.
زلزله و سیل ممکن است در زمانی کوتاه همه چیز را نابود کنند.
خود انسان هم بلایایی برای خود ساخته است( مثلا ساخت یک کارخانه شیمیایی که ممکن است با منفجر شدنش چندین انان را بکشد) و یا ساخت اتومبیل و یا آلودگی هوا و یا جنگ های که بین کشور ها صورت میگیرد که باعث مرگ و میر میشوند.
در امار هایی که سازمان مختلف داده اند سیل و زلزله ( در آسیا بیشترین امار را دارد) و بعد از ان طوفان بیشترین امار را دارد.
کشور چین بالاترین آمار را در این بلایا دارد . مثلا در سال 1931 رودخانه زرد جان 2 میلیون انسان را گرفت.
مهمترین عامل مرگ و میر در این چند ساله شرایط اقلیمی (طوفانهای دریایی) بوده که بیشترینش در شرق آسیا است( مانند سونامی )
سازمان ملل اثرات این بلایا را در قسمت زیر گفته است:
مرگ و میر (کم شدن افراد فعال جامعه)
جراحت و زخمی شدن (ناتوان شدن افراد فعال جامعه)
خسارتهای مالی
سرمایه گذاری دوباره
زیر ساختهای اقتصادی از بین میرود (کارخانه – صنایع و... از بین میرود)
تبعات اجتماعی
اثرات زیست محیطی (هزینه های زیادی را باید بکنند که محیط زیست به حالت نرمال برگردد)
سازمان ملل عناصر آسیب پذیر از بلایا را طبقه بندی کرده است(در قسمت زیر توضیح داده شده است)
الف)عناصر مادی
مزارع – ساختمانها – دامها – ساختمانها و ...مختل میشوند
ب) بلایای طبیعی: تغییر در شرایط محیطی که سبب گسسته شدن روند عادی زندگی مردم و قرار گیری انها در معرض این عناصر میشود
معرفی کتاب:
راهنمای بهسازی محیط در بلایای طبیعی – محمد عطار و ابولقاسم ربیعی
کتابچه راهنمای کنترل سیل در طرح ریزی شهرش- سال 71 – مرکز مطالعات
سمینار روش های جلوگیری از خسارتهای سیل – سال 72
مجموعه مقالات بلایای طبیعی – سال 71 – شهرداری تهران
مقاله نقش برنامه ریزی شهری در کاهش بلایا در مدیریت بحران – نوشته خانم حمیدی
مقاله سمینار ارزیابی الگوهای قطعه بندی سوانح طبیعی از عوامل طبیعی – نوشته خانم حمیدی
هدف اساسی از شناخت بلایا : مصونیت شهرها در برابر بلایای طبیعی. شناخت حریم ها و نقاط خطرناک که شهر نباید به سمت این مناطق توسعه پیدا کند.
در حوزه سیل : شهرهای ما به اجبار در کنار رودخانه ساخته شده است که این رودخانه ها با توجه به شرایط اقلیمی خشک دارای توزیع آب یکسانی نیست.اما انسان به خاطر اب و خاک مجبور به ساخت و ساز در این مکانها بوده است. انسانها در ابتدا با قنات آب را به جایی دیگر منتقل کردندو شهر ها را در مکانی دیگر میساختند. اما باید گفت که سیستم کانال کشی در آن زبان پیشرفته نبوده است.
در ایران وابستگی به ابهای زیر زمینی زیاد است .
آب دهانه رودها که به دشتها میریزد (این مکان را مخروط افکنه میگویند)بهترین مکان برای ساخت شهر بوده است.این مکان خاک حاصلخیز داشته است .
آب رودخانه های فصلی در فصول پر بارش گاهی به 10 برابر میرسد.و ممکن است هر چند سال یکبار سیلاب بیاید.
اکثر شهر ها و روستا های ما مشکل سیلاب دارند
مسیل چیست؟ به محلی که ابهای رودخانه جمع میشود و تبدیل به سیل میشود.مسیل ها خشک هستند و گاهی در بعضی فصول سال آب دارند (مانند رودخانه های کوچک داخل تهران)
توسعه شهر و افزایش جمعیت موجب افزایش قیمت زمین شد و باعث ای شد مردم به قسمت های سیلابی و ارزان روی بیاورند و بتدریج این مناطق زیاد شد.
وجود پوشش گیاهی از بوجود امدن سیل جلوگیری میکند.آب توسط گیاه جذب میشود.
برای تهیه و اجرای طرح های توسعه شهری استعلام حریم از سازمان مربوطه باید گرفته شود و در داخل طرح ها جای داده شود و در گزارش ها به تصویب مربوطه برسد.
حوزه آبریز رودخانه به نوع توپوگرافی آن بستگی دارد (میزان اندازه حوزه آبریز) که به این در واقع سیستم هیدرولوژی میگویند که بخشی از انبه زمین نفوذ میکند – بخشی بخار میشود ( و اینها به جنس زمین - شیب زمین - مکان زمین و توپوگرافی بستگی دارد).
انسانها با وارد کردن آلودگی به داخل آب – کشاورزی در حوزه آبریز و دستکاری در حوزه آبریز (مثل احداث سد در جلوی آبریز) میتواند به این سیستم اسیب برساند. مثل از بین بردن جنگلها و فرسایش خاک ها . در اکثر جاهای کشور این اتفاق افتاده است. مخصوصا در شمال کشور جنگلها را از بین برده اند و زمین کشاورزی ایجاد کرده اند که باعث فرسایش خاک میشود.
عوامل بالا موجب >>> 1)افزایش حجم روان اب 2)میزان دبی آب 3)تغییر در کیفیت آب (وارد شدن سموم به داخل آب)
دبی آب؟ میزان ابی که از بستر روخانه عبور میکند را دبی اب میگویند.
عواملی که باعث ایجاد این تحولات میشود؟
1)تغییر مسیر رودخانه(کانال کشی و ...)
2)نفوذ پذیری و یا نفوذ ناپذیری ( در اکثر شهر ها با کوچکترین بارندگی ابگرفتگی ایجاد میشود چون از مصالح نفوذ ناپذیر استفاده میشود . مثل سیمان . اسفالت . موزائیک و ...)
در مطالعات اقلیمی در امارهای جهانی میزان بارش را در طول روز و ماه و سال امار داده میشود که این امارها بلند مدت است(20ساله)و میتوان متوجه شد که چه میزان جریان اب در یک منطقه وجود دارد و با توجه به این مطالعات باید حریم ها تعیین شوند.
سیلاب های شهری - اب گرفتگی های شهری ناشی از عوامل نفوذ ناپذیری است که در ساخت شهر به کار میرود و این سیلاب ها به سمت چاله ها میروند ( مثل رفتن اب به داخل مترو)و وقتی این ابها جریان پیدا میکند به سمت پایین شهر میرود و همه جا را خراب میکند و پایین شهر بیشترین ضرر را میبیند. و راهکار ان این است که روان اب را کم کنیم.و وقتی روان اب را کم نشود مجبور به استفاده زیاد از تاسیسات میشوید و هزینه ان بالا است.
و راهکار ان این است که باید طوری کفسازی کرد که اب به داخل زمین نفوذ کند . زیاد کردن فضای سبز هم تاثیر بسیار زیادی دارد .
vayaha
سلام بر مهندسان گل
جزوه مختصری که براتون تو این تاپیک گذاشتم مربوط به درس سوانح طبیعی و سکونتگاه های انسانیه که دکتر رحیمیون (مدیر گروه شهرسازی دانشگاه ازاد همدان) تو ترم تابستون در 5 جلسه و به طور خیلی خیلی خلاصه و بسیار ساده گفتن. البته باید بگم که این جزوه مطالبیه که استاد سر کلاس میگفتن و من مینوشتم و خود استاد اصلا چیزی به عنوان جزوه یا کتاب به ما معرفی نکردن.البته میدونم خیلی جزوه ناقصیه ولی امیدوارم که واستون مفید باشه.
به خاطر پراکندگی مطالب و غلط املایی در تایپ هم پیشاپیش معذرت میخوام.
نام درس: سوانح طبیعی و سکونتگاهای انسانی
نام استاد: دکتر رحیمیون
گردآورنده: امیر مهدی
بلایا چیست؟
شهرها نباید بر روی گسل ها پیشرفت کنند.
سیل:
شهر در جایی که احتمال وقوع سیل وجود دارد نباید ساخته شود .
معمولا جاهای سیل خیز پایین شهرهاست.اما از سر ناچاری این مکانها را میسازیم که دلایل ان عبارت است از >>>1 ) دلایل اقتصادی 2) کمبود زمین.
معمولا اگر فرد برایش دلایل مالی مهم نباشد بهترین مکان شهر را انتخاب میکند.
شهرهای قدیمی معمولا در مسیر سیل ها و سوانح و بستر رود خانه ها تشکیل میشدند و میدانستند که این مشکلات وجود دارد اما ساخت انها برایشان دلیلی داشت>>>
1)دسترسی به آب:
در زمان گذشته انسانها از گسل و زلزله اطلاعات کافی نداشتند که گسل را مد نظر خود در ساخت شهر ها کنند. معمولا شهرها را در کنار رودخانه ها به دلیل داشتن آب شیرینش می ساختند و در کنار دریاها نمی ساختند چون آب دریا شور است.
2)خاک:
خاک حاصلخیز در کنار رودخانه ها وجود دارد. انسانها برای کشاورزی و نامین غذایشان شهر را در مکانی که خاک خوب وجود داشته می ساختند.
در کشور ما شدت ساخت اینگونه شهرها بیشتر میشود چون همه جای ایران خاک خوب وجود ندارد. ولی علی رغم شرایط بدی که تشخیص میدادند مجبور بودند که به دلایل نیازها ساخت و ساز کنند.
بیشتر شهرها مشکل سیلاب دارند.
رود خانه ای که خشک میشود و دوباره پر آب میشود بسیار خطرناکتر از رودخانه ای است که همیشه آب دارد.
از خطرات دیگر میتوان >>> به شنهای روان در مناطق کویری و خشکسالی نام برد.
و هر چند سال یکبار در این مناطق اتفاق می افتد.
میتوان از خطرات دیگر به طور مثال از آتشفشان— طوفان نام برد.اما آنچه که عمومیت دارد زلزله و سیل است که در کشورهایی که دارای آب و هوای خشک دارند شدتش بیشتر است.
شرایط اقلیمی جهان>>> زاویه تابش خورشید بر روی کره زمین باعث میشود که یک منطقه هوایش گرمتر باشد و یک منطقه سردتر باشد.
خط استوا>>>زمین را به دو نیم کره تقسیم میکند. منطقه ای که خورشید همیشه عمود میتابد در خط استوا تا مدار 23 درجه شمالی وجنوبی بالاتر از خط استوا است.
وقتی هوا گرم میشود گرما روبه بالا میرود و دوباره برمیگردد که باعث چرخش جریانات بر روی کره زمین میشود که اگر اب هم همراه این چرخه گردد در این صورت بخار به بالا میرود و ابر تشکیل شده و باران را تشکیل میشود.
زمین شناسی>>>
لایه های کره زمین:
پوسته: شناور است و حرکت میکند . در ابتدا قاره ها به هم چسبیده بودند اما به دلیل حرکات پوسته زمین که مایع و مذاب است باعث جدا شدن قاره ها در فرایند چندین میلیون ساله شده است. این فعالیتها باعث بوجود امدن کوه ها میشود. و نیز این حرکات باعث آزاد شدن انرژی ایجاد زلزله و آتشفشان میشوند.هیمالیا به دلیل این حرکتهای پوسته زمین بوجود آمده است.
به ژاپن کمربند زلزله ای میگویند.
هرچه روبه شرق میرویم شدت زلزله بیشتر و آتشفشان بیشتر است.همه فلات ایران چین خورده است.
حرکات پوسته زمین در اقلیم هم موثر است.
نسبت خشکی به دریا از عوامل اصلی اقلیم است.
هرچه ارتفاع بالاتر میرود هوا سردتر میشود . هر1000 متر 6 درجه هوا را سردتر میکند.
البرز همراه با دریاچه خزر یک منطقه خاص در شمال ایجاد کرده است.
مناطق شمالی باهم متفاوتند.
شرایط ایجاد بارندگی این است که آب بخار شود و همراه آب بالا برود و دوباره به زمین برمیگردد. اگر این هوا برنگردد بارندگی ایجاد نمیشود.
نکته : دشتهای آسیای مرکزی خشک سرد است . قطب هم به نوعی بیابان است چون بارندگی کم است.چون زاویه تابش خورشید مایل است و همه جا یخ زده است.
کمتر از 200 میلی متر را خشک میگویند.
بین 400 تا 500 را نیمه خشک میگویند.
بالای 500 میلی متر را منطقه بارانی میگویند.
جایی که خشک باشد از نظر گیاهی ضعیف است و خاکهای این منطقه رسی است.در این منطقه ممکن است که کل بارندگی سالانه اش در یک روز باشد و بارندگی مداوم نیست.چون خاک این مناطق قدرت جذب اب را ندارند و باعث بوجود آمدن سیل میشوند. ممکن است یک رودخانه در این مناطق خشک شده باشد اما ناگهان وحشتناک پر اب میشود. دلیلش این است که خاک این منطقه آب جذب نمیکند و رود خانه بسیار پر آب میشود.
کوه زاگرس و البرز حاصل زلزله است و منبع زلزله است و زلزله این منطقه فعال است که تقریبآ هرروز در این مناطق زلزله صورت میگیرد. اما چون خیلی ضعیف هستند گفته نمیشوند.
در بعضی جاها گسل های اصلی تری وجود دارد که گاهی باعث جدا شد دو کوه از هم میشود.
هسته مرکزی ایران هم دارای گسل است.
بزرگترین گسل ها را در زاگرس داریم که توان مقابله با زلزله تا9 ریشتر را دارد.
شهر تهران بر روی دوتا از این گسلها قرار گرفته است. هم شمال و هم جنوب.اگر در تهران زلزله بیاید نمیشود کاری کرد.
(زلزله خیزی همدان متوسط است).
معمولا خود زلزله کمتر از اتفاقات بعد زلزله کشته میدهد.مشکلات بعد زلزله عبارت است از بیماری ها. آتش سوزی ها و....
زلزله و سیل به دلیل هشدارهایی وسیعی که کرده از سایر بلایا معروفترند.
گاهی جریانات جوی از اقیانوس آرام بلند میشود و جهتش روبه شرق است که این جریانات در ایران هم باعث بارندگی میشوند.
گاهی یک منطقه ممکن است از جایی دیگر 200 میلی متر بیشتر بیشتر بارندگی داشته باشد که باعث ایجاد جنگل میشود. مانند کوه های کردستان . کرمانشاه و ایلام.
در زمستانهای شمال که بارندگی کمتر است کوه های بلند و با ارتفاع منابع آبی را تامین مکنند.
متوسط بارندگی >>>>
در ایران 200میلی متر است
در مناطق خشک 100 میلی متر است
در همدان 300 تا 400 میلی متر است
آستارا با 1800 میلی متر بیشترین میزان بارندگی در ایران را دارد.
خشکسالی در ایران زیاد است.
هرگاه بخواهد در یک منطقه سکونتگاههای برنامه ریزی شود باید برنامه های بلند مدت استفاده کنند.
اگر در طراحی برنامه ریزی نشود باعث ایجاد مشکلات میشود .اکثر سکونتگاههای ما هم مشکل سیل دارند وهم مشکل زلزله دارند.
کتاب معرفی شده در کلاس برای مطالعه>>>>
1: مدیریت بحران در نواحی شهری. مجید عبدالهی. سازمان شهرداریها ودهیاریهای کشور(وابسته به وزارت کشور). در این کتاب در مورد ویژگیهای سیلها و زلزله . نحوه کار شهرسازی ها و ... را توضیح داده است.
عوامل طبیعی : 1) اقلیم - 2) زمین ساخت
اقلیم:
1)عوامل : زلزله.سیل. اتشفشان و....
2)عناصر:دما – بارش- باد – رطوبت – زاویه تابش
-عناصر میتوانند باعث ایجاد نوعی حادثه شوند.
به طور مثال:
1) دما: دمای بیش از حد باعث یخ زدگی و سرما زدگی میشود
2) بارش: بارش بیش از حد برف و باران و یا کمتر از حد
3) باد: وزش بیشتر از حد باد و یا حتی وزش کمتر از حد باد میتواند مشکل ساز باشد.
4) رطوبت: رطوبت هم میتواند مشکل ساز باشد.
5) زاویه تابش خورشید: میزان زاویه تابش خورشید هم میتواند مشکل ساز باشد.
نکته : در مطالعات طبیعی شهری بسیار مهم است به خاطر عناصر بالا باید این عوامل را بشناسیم و مطالعات جامعه داشته باشیم.
نکته : شهرسازان سعی میکنند تمامی این عوامل را بر روی نقشه بیاورند و تصمیم گیری کنند جهت توسعه ی شهری که شهر روبه کجا باشد.
نقشه های زمین شناسی :
نقشه های زمین شناسی : نقشه گسل ها>>>>>حریم گسل ها (این نقشه ها را در مقیاس 25000 و 50000 داریم.که در واقع حریم ها را مشخص میکند)( در این قسمت سازمان نقشه برداری مشخص میکند که باید بر روی این گسل ساخت . ساز کرد و یا نه و مشخص میکند که چگونه باید ساخته شود)
نقشه های توپوگرافی : نقشه رود خانه ها و مسیل ها>>>>حریم رودخانه مشخص میشود.(در این قسمت سازمان آب مشخص میکند و ضوابط را متعیین میکند).
نقشه های خاک شناسی>>>>1) حریم زمین لغزش ها - 2) قابلیت اراضی
قابلیت اراضی:نشان میدهد که هر خاکی به چه دردی میخورد.(مثلا برای کاربری کشاورزی جایی که خاکش قابلیت بالا دارد نباید توسعه شهری یابد. جایی که خاکش قابلیت کمتری دارد باید توسعه شهری یابد).
اگر شهری بر روی گسل باشد باید مطالعات بر روی زمین ان مکان بیشتر باشد.
در توسعه شهری باید محیط زیست مد نظر ما باشد زیرا ممکن است که باعث تخریب محیط زیست شود و اثرات جبران ناپذیری برای ما بگذارد.
در افزایش تراکم در شهر باید مطالعات داشته باشیم زیرا بازهم از عوامل طبیعی تاثیر پذیر است. مانند : سیل خیزی و وزش باد و ...
سازمان ملل در بحث بلایای طبیعی مطالعات و تحقیق های زیادی کرده است.
خطر احتمالی: چیزی است که همه موجودات با آن مواجه میشوند ولی ممکن است این خطرات برای یک عده کم و برای یک عده زیاد باشد.
چیزی که برای ما اهمیت دارد درک خطرات احتمالی برای ما(مثلا اگر جایی سیل خیز است نباید ساخت و ساز کرد) و راهکارهای آن این است که کارهایی کنیم که این خطرات احتمالی را کم کنیم و سازمان ملل هم به دنبال همین کار است.
زلزله و سیل ممکن است در زمانی کوتاه همه چیز را نابود کنند.
خود انسان هم بلایایی برای خود ساخته است( مثلا ساخت یک کارخانه شیمیایی که ممکن است با منفجر شدنش چندین انان را بکشد) و یا ساخت اتومبیل و یا آلودگی هوا و یا جنگ های که بین کشور ها صورت میگیرد که باعث مرگ و میر میشوند.
در امار هایی که سازمان مختلف داده اند سیل و زلزله ( در آسیا بیشترین امار را دارد) و بعد از ان طوفان بیشترین امار را دارد.
کشور چین بالاترین آمار را در این بلایا دارد . مثلا در سال 1931 رودخانه زرد جان 2 میلیون انسان را گرفت.
مهمترین عامل مرگ و میر در این چند ساله شرایط اقلیمی (طوفانهای دریایی) بوده که بیشترینش در شرق آسیا است( مانند سونامی )
سازمان ملل اثرات این بلایا را در قسمت زیر گفته است:
مرگ و میر (کم شدن افراد فعال جامعه)
جراحت و زخمی شدن (ناتوان شدن افراد فعال جامعه)
خسارتهای مالی
سرمایه گذاری دوباره
زیر ساختهای اقتصادی از بین میرود (کارخانه – صنایع و... از بین میرود)
تبعات اجتماعی
اثرات زیست محیطی (هزینه های زیادی را باید بکنند که محیط زیست به حالت نرمال برگردد)
سازمان ملل عناصر آسیب پذیر از بلایا را طبقه بندی کرده است(در قسمت زیر توضیح داده شده است)
الف)عناصر مادی
مزارع – ساختمانها – دامها – ساختمانها و ...مختل میشوند
ب) بلایای طبیعی: تغییر در شرایط محیطی که سبب گسسته شدن روند عادی زندگی مردم و قرار گیری انها در معرض این عناصر میشود
معرفی کتاب:
راهنمای بهسازی محیط در بلایای طبیعی – محمد عطار و ابولقاسم ربیعی
کتابچه راهنمای کنترل سیل در طرح ریزی شهرش- سال 71 – مرکز مطالعات
سمینار روش های جلوگیری از خسارتهای سیل – سال 72
مجموعه مقالات بلایای طبیعی – سال 71 – شهرداری تهران
مقاله نقش برنامه ریزی شهری در کاهش بلایا در مدیریت بحران – نوشته خانم حمیدی
مقاله سمینار ارزیابی الگوهای قطعه بندی سوانح طبیعی از عوامل طبیعی – نوشته خانم حمیدی
هدف اساسی از شناخت بلایا : مصونیت شهرها در برابر بلایای طبیعی. شناخت حریم ها و نقاط خطرناک که شهر نباید به سمت این مناطق توسعه پیدا کند.
در حوزه سیل : شهرهای ما به اجبار در کنار رودخانه ساخته شده است که این رودخانه ها با توجه به شرایط اقلیمی خشک دارای توزیع آب یکسانی نیست.اما انسان به خاطر اب و خاک مجبور به ساخت و ساز در این مکانها بوده است. انسانها در ابتدا با قنات آب را به جایی دیگر منتقل کردندو شهر ها را در مکانی دیگر میساختند. اما باید گفت که سیستم کانال کشی در آن زبان پیشرفته نبوده است.
در ایران وابستگی به ابهای زیر زمینی زیاد است .
آب دهانه رودها که به دشتها میریزد (این مکان را مخروط افکنه میگویند)بهترین مکان برای ساخت شهر بوده است.این مکان خاک حاصلخیز داشته است .
آب رودخانه های فصلی در فصول پر بارش گاهی به 10 برابر میرسد.و ممکن است هر چند سال یکبار سیلاب بیاید.
اکثر شهر ها و روستا های ما مشکل سیلاب دارند
مسیل چیست؟ به محلی که ابهای رودخانه جمع میشود و تبدیل به سیل میشود.مسیل ها خشک هستند و گاهی در بعضی فصول سال آب دارند (مانند رودخانه های کوچک داخل تهران)
توسعه شهر و افزایش جمعیت موجب افزایش قیمت زمین شد و باعث ای شد مردم به قسمت های سیلابی و ارزان روی بیاورند و بتدریج این مناطق زیاد شد.
وجود پوشش گیاهی از بوجود امدن سیل جلوگیری میکند.آب توسط گیاه جذب میشود.
برای تهیه و اجرای طرح های توسعه شهری استعلام حریم از سازمان مربوطه باید گرفته شود و در داخل طرح ها جای داده شود و در گزارش ها به تصویب مربوطه برسد.
حوزه آبریز رودخانه به نوع توپوگرافی آن بستگی دارد (میزان اندازه حوزه آبریز) که به این در واقع سیستم هیدرولوژی میگویند که بخشی از انبه زمین نفوذ میکند – بخشی بخار میشود ( و اینها به جنس زمین - شیب زمین - مکان زمین و توپوگرافی بستگی دارد).
انسانها با وارد کردن آلودگی به داخل آب – کشاورزی در حوزه آبریز و دستکاری در حوزه آبریز (مثل احداث سد در جلوی آبریز) میتواند به این سیستم اسیب برساند. مثل از بین بردن جنگلها و فرسایش خاک ها . در اکثر جاهای کشور این اتفاق افتاده است. مخصوصا در شمال کشور جنگلها را از بین برده اند و زمین کشاورزی ایجاد کرده اند که باعث فرسایش خاک میشود.
عوامل بالا موجب >>> 1)افزایش حجم روان اب 2)میزان دبی آب 3)تغییر در کیفیت آب (وارد شدن سموم به داخل آب)
دبی آب؟ میزان ابی که از بستر روخانه عبور میکند را دبی اب میگویند.
عواملی که باعث ایجاد این تحولات میشود؟
1)تغییر مسیر رودخانه(کانال کشی و ...)
2)نفوذ پذیری و یا نفوذ ناپذیری ( در اکثر شهر ها با کوچکترین بارندگی ابگرفتگی ایجاد میشود چون از مصالح نفوذ ناپذیر استفاده میشود . مثل سیمان . اسفالت . موزائیک و ...)
در مطالعات اقلیمی در امارهای جهانی میزان بارش را در طول روز و ماه و سال امار داده میشود که این امارها بلند مدت است(20ساله)و میتوان متوجه شد که چه میزان جریان اب در یک منطقه وجود دارد و با توجه به این مطالعات باید حریم ها تعیین شوند.
سیلاب های شهری - اب گرفتگی های شهری ناشی از عوامل نفوذ ناپذیری است که در ساخت شهر به کار میرود و این سیلاب ها به سمت چاله ها میروند ( مثل رفتن اب به داخل مترو)و وقتی این ابها جریان پیدا میکند به سمت پایین شهر میرود و همه جا را خراب میکند و پایین شهر بیشترین ضرر را میبیند. و راهکار ان این است که روان اب را کم کنیم.و وقتی روان اب را کم نشود مجبور به استفاده زیاد از تاسیسات میشوید و هزینه ان بالا است.
و راهکار ان این است که باید طوری کفسازی کرد که اب به داخل زمین نفوذ کند . زیاد کردن فضای سبز هم تاثیر بسیار زیادی دارد .
vayaha
آخرین ویرایش:
