مقدمه
علم تاريخ تحولات گذشته جامعه انساني که مي تواند زمينه سياسي، اقتصادي، اجتماعي يا فرهنگي داشته باشد را مورد مطالعه قرار مي دهد. به همين دليل رشته بسيار گسترده اي است و اشتباه است که آن را صرفا مطالعه مواد خام تاريخي بدانيم بلکه دانشجو فرا مي گيرد که چگونه از تحليل و تلفيق مواد خام تاريخي به نتايج علمي برسد. به عبارت ديگر آموختن روش تاريخي به مورخ کمک مي کند تا از ميان انبوهي از مواد خام، مواد خام معتبر را جدا کند و بر اساس روش تاريخي از بررسي آنها به نتيجه علمي برسد. در حالي که حتي مطالعه کنندگان جدي تاريخ که غيرحرفه اي هستند، هيچ معياري براي تشخيص و تعيين صحت و سقم رويدادهاي يک کتاب تاريخي ندارند و گاه از آثار غير موثق و غير معتبر استفاده مي کنند.
توانايي هاي لازم:
دانشجوي تاريخ بايد نظم و دقت فراوان و توان به تصوير و نقد کشيدن وقايع تاريخي را داشته باشد. پايه علم تاريخ، فلسفه، زمين آن جغرافيا و ديوارهاي آن جامعه شناسي، اقتصاد، سياست و فرهنگ است و دانشجوي تاريخ بايد با اين علوم آشنا باشد و از نتايج آنها بهره ببرد. فردي مي تواند در رشته تاريخ موفق شود که از پوسته رويي رويدادها عبور کرده و مسائل عميق تري را درباره ي آنها بفهمد و از ارتباط بين دو رويداد پي به رويداد سوم ببرد و با ديدن يک رويداد به علل پنهان و آشکار آن اشاره کند. همچنين دانشجو بايد با ادبيات فارسي، آمار و رياضي آشنايي داشته باشد تا بتواند به ياري ادبيات فارسي هم از منابع گذشته که رنگ ادبي دارند، استفاده کند و هم مفاهيم تاريخي را بخوبي بيان نمايد و به ياري آمار و رياضي نيز، هرچه بيشتر زبان دستاوردهاي علم تاريخ را کمي کند و داده هاي تاريخ را در قالب اعداد بيان نمايد.
موقعيت شغلي در ايران:
فارغ التحصيلان دوره کارشناسي تاريخ در وزارت آموزش و پرورش، وزارت امور خارجه، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان موزه ها، مراکز اسناد ملي و صدا و سيما براي بررسي مسائل تحقيقي تاريخ در حد تحقيقات بين المللي به کار مشغول مي شوند.
درس هاي اين رشته در طول تحصيل:
دروس پايه:
کليات و مباني علم تاريخ، متون تاريخي به زبان فارسي، عربي و خارجي، روش تحقيق، تاريخنگاري و تحولات آن در ايران و جهان، گاهشماري و تقويم، مباني تاريخ اجتماعي ايران، تاريخ انديشه هاي سياسي در ايران و اسلام، کليات جغرافيا، مباني جامعه شناسي، مباني علم سياست، فلسفه تاريخ.
دروس اصلي و تخصصي:
تاريخ ايران از ايلاميها و آريايي ها تا پايان دوره هخامنشي، دوره ي سلوکي و اشکاني، تاريخ ايران در دوره ي ساسانيان، تاريخ تحولات سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي ايران( از ورود اسلام تا پايان حکومت علويان طبرستان، دوره ي سلجوقيان، دوره ي سامانيان، ديلميان، غزنويان، دوره ي غوريان و خوارزمشاهيان، دوره ي حمله مغول و ايلخانان، از زوال ايلخانان تا آغاز حکومت صفويان، دوره ي افشاريان و زنديان، آغاز دوره ي قاجار تا انقلاب مشروطيت، انقلاب مشروطيت تا انقراض حکومت قاجاريه، از انقراض قاجاريه تا کودتاي 28 مرداد 1332، انقلاب اسلامي و ريشه هاي آن، تاريخ تحولات سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جهان اسلام(از ميلاد پيامبر اکرم(ص) تا سال 41 هجري، از سال 40 هجري تا 227 هق، از سال 227 هق تا سقوط بغداد از قرن هفتم تا دهم هجري)، تاريخ تشيع، تاريخ تحليلي زندگاني ائمه معصومين(ع)، تاريخ عثماني و خاورميانه، تاريخ يونان و رم، تاريخ بيزانس، تاريخ اروپا در قرون وسطي، تاريخ اروپا در قرون جديد، تاريخ اروپا از انقلاب فرانسه تا جنگ جهاني اول، تاريخ اروپا از جنگ جهاني اول تا کنون.
مقطع کارشناسی
با عنایت به گذشت پانزده سال از اجرای برنامه پیشین کارشناسی تاریخ و ضرورت تجدید نظر و تحول در برنامه های آموزشی رشته تاریخ در دانشگاهها و انطباق آن با هدف های علمی و ارزشی دانشگاه اسلامی، کمیته تخصصی تاریخ مرکب از نمایندگان گروههای تاریخ دانشگاهها تهران و شهرستانها تشکیل گردید و پس از برگزاری دو سمینار سراسری و جلسات بحث و بررسی گسترده از مهر ماه 1372 تا مهرماه 1375 در کمیته برنامه ریزی تاریخ گروه علوم انسانی شورایعالی برنامه ریزی برنامه جدید را برای دوره های کارشناسی با دو گرایش ازاد و دبیری تهیه و تنظیم کرد.
طول دوره تحصیل
طول دوره کارشناسی تاریخ( ازاد و دبیری) حداکثر 4 سال و تحصیلات و شکل نظام تحصیلی بصورت واحدی و در دو نیمسال می باشد که هر نیمسال 17 هفته بطول خواهد انجامید. دانشجویان کارشناسی آزاد با گذراندن 135 واحد دبیری با گذراندن 134 واحد مرکب از دروس عمومی، پایه، الزامی و اختیاری می توانند فارغ التحصیلی (کارشناس تاریخ) شناخته می شوند.
تعداد واحدها
واحدهای درسی دوره کارشناسی آزاد 135 و دبیری تاریخ 134 واحد است که به ترتیب زیر اعلام می گردد:
دروس عمومی 16 واحد( به شرح مندرج در صفحه دروس عمومی تبصره 2 رجوع شود)
درس های پایه 28 واحد
درس های الزامی 68 واحد
درس های اختیاری 23 واحد
دروس تربیت دبیر 24 واحد
جمع واحدها 135 واحد
تبصره (1): دانشجویان تاریخ رشته دبیری به جای واحدهای اختیاری، دروس تربیتی مصوب رشته دبیری را خواهند گذراند.
تبصره (2):دانشجویان رشته تاریخ به دلیل گذراندن درس انقلاب اسلامی و ریشه های تاریخی آن و نیز درس تاریخ اسلام از میلاد پیامبر تا سال 41 هجری در دروس الزامی، طبعاً نیازی به گذراندن دروس انقلاب اسلامی، و ریشه های آن و نیز درس تاریخ اسلام از دروس عمومی نخواهند داشت.
تذکر(1): بمنظور رعایت ترتیب و توالی تاریخ و رعایت پیش نیازها و نیز همزمانی دروس تاریخ ایران، اسلام و جهان، دروس هر نیمسال تحصیلی در جداولی تنظیم و ترتیب یافته که به پیوست همین برنامه ارسال می گردد. گروههای آموزشی در ارائه دروس هر نیمسال تحصیلی ملزوم به رعایت آن هستند.
تذکر(2): گروههای آموزشی ملزم هستند که دروس 4 واحدی را در یک نیمسال تحصیلی به گونه ای پیوسته اما در وقت جداگانه در دو ساعته ارائه کنند.
نقش و توانایی یا کارایی
فارغ التحصیلان دوره های کارشناسی تاریخ توانائی آن را خواهند یافت که در سازمانهای دولتی و غیر دولتی از قبیل وزارت آموزش و پرورش، وزرات امور خارجه، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت ارشاد اسلامی، سازمان موزه ها، مرکز اسناد ملی، رادیو و تلویزیون، نگهداری آرشیوهای دولتی در کلیه وزارتخانه ها و موسسات دولتی، روزنامه ها و مجلات و مراکز طبع و نشر کتاب و مانند آن، انجام مسائل تحقیقی تاریخ در حد تحقیقات بین المللی، تدریس تاریخ در دبیرستانها آمادگی برای تکمیل تحصیلات در دوره فوق لیسانس و دکتری تاریخ برای استخدام در دانشگاهها جهت تحقیق و تدریس و نظایر آنها به خدمت بپردازند.
ضرورت و توانایی
با توجه به نقش مهم علم تاریخ در سرنوشت ملت ها و اداره جوامع، ضرورت اهتمام به رشته تاریخ، آشکار است و از آنجا که جامعه اسلامی ایران در زمینه های گوناگون فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیازمند بسط در فش تاریخ و تربیت عالمان و محققان در این زمینه است و با نظر به اینکه دانشگاهها، مرکز آموزش و پرورش متخصصان در رشته های گوناگون علمی و از جمله تاریخ به شمار می رود. از اینرو ضروری و شایسته است که برنامه ریزی تاریخ، متناسب با نیازهای جامعه و پابه پای تحولات علمی در سطح جهان، در خدمت رفع نیازهای علمی و اجرائی کشور اسلامی ایران قرار گیرد و مقدمات رشد و شکوفائی و پیدایش عالمان و محققان بزرگ در این رشته از علوم انسانی رادر سطح جهان فراهم سازد.
علم تاريخ تحولات گذشته جامعه انساني که مي تواند زمينه سياسي، اقتصادي، اجتماعي يا فرهنگي داشته باشد را مورد مطالعه قرار مي دهد. به همين دليل رشته بسيار گسترده اي است و اشتباه است که آن را صرفا مطالعه مواد خام تاريخي بدانيم بلکه دانشجو فرا مي گيرد که چگونه از تحليل و تلفيق مواد خام تاريخي به نتايج علمي برسد. به عبارت ديگر آموختن روش تاريخي به مورخ کمک مي کند تا از ميان انبوهي از مواد خام، مواد خام معتبر را جدا کند و بر اساس روش تاريخي از بررسي آنها به نتيجه علمي برسد. در حالي که حتي مطالعه کنندگان جدي تاريخ که غيرحرفه اي هستند، هيچ معياري براي تشخيص و تعيين صحت و سقم رويدادهاي يک کتاب تاريخي ندارند و گاه از آثار غير موثق و غير معتبر استفاده مي کنند.
توانايي هاي لازم:
دانشجوي تاريخ بايد نظم و دقت فراوان و توان به تصوير و نقد کشيدن وقايع تاريخي را داشته باشد. پايه علم تاريخ، فلسفه، زمين آن جغرافيا و ديوارهاي آن جامعه شناسي، اقتصاد، سياست و فرهنگ است و دانشجوي تاريخ بايد با اين علوم آشنا باشد و از نتايج آنها بهره ببرد. فردي مي تواند در رشته تاريخ موفق شود که از پوسته رويي رويدادها عبور کرده و مسائل عميق تري را درباره ي آنها بفهمد و از ارتباط بين دو رويداد پي به رويداد سوم ببرد و با ديدن يک رويداد به علل پنهان و آشکار آن اشاره کند. همچنين دانشجو بايد با ادبيات فارسي، آمار و رياضي آشنايي داشته باشد تا بتواند به ياري ادبيات فارسي هم از منابع گذشته که رنگ ادبي دارند، استفاده کند و هم مفاهيم تاريخي را بخوبي بيان نمايد و به ياري آمار و رياضي نيز، هرچه بيشتر زبان دستاوردهاي علم تاريخ را کمي کند و داده هاي تاريخ را در قالب اعداد بيان نمايد.
موقعيت شغلي در ايران:
فارغ التحصيلان دوره کارشناسي تاريخ در وزارت آموزش و پرورش، وزارت امور خارجه، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان موزه ها، مراکز اسناد ملي و صدا و سيما براي بررسي مسائل تحقيقي تاريخ در حد تحقيقات بين المللي به کار مشغول مي شوند.
درس هاي اين رشته در طول تحصيل:
دروس پايه:
کليات و مباني علم تاريخ، متون تاريخي به زبان فارسي، عربي و خارجي، روش تحقيق، تاريخنگاري و تحولات آن در ايران و جهان، گاهشماري و تقويم، مباني تاريخ اجتماعي ايران، تاريخ انديشه هاي سياسي در ايران و اسلام، کليات جغرافيا، مباني جامعه شناسي، مباني علم سياست، فلسفه تاريخ.
دروس اصلي و تخصصي:
تاريخ ايران از ايلاميها و آريايي ها تا پايان دوره هخامنشي، دوره ي سلوکي و اشکاني، تاريخ ايران در دوره ي ساسانيان، تاريخ تحولات سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي ايران( از ورود اسلام تا پايان حکومت علويان طبرستان، دوره ي سلجوقيان، دوره ي سامانيان، ديلميان، غزنويان، دوره ي غوريان و خوارزمشاهيان، دوره ي حمله مغول و ايلخانان، از زوال ايلخانان تا آغاز حکومت صفويان، دوره ي افشاريان و زنديان، آغاز دوره ي قاجار تا انقلاب مشروطيت، انقلاب مشروطيت تا انقراض حکومت قاجاريه، از انقراض قاجاريه تا کودتاي 28 مرداد 1332، انقلاب اسلامي و ريشه هاي آن، تاريخ تحولات سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جهان اسلام(از ميلاد پيامبر اکرم(ص) تا سال 41 هجري، از سال 40 هجري تا 227 هق، از سال 227 هق تا سقوط بغداد از قرن هفتم تا دهم هجري)، تاريخ تشيع، تاريخ تحليلي زندگاني ائمه معصومين(ع)، تاريخ عثماني و خاورميانه، تاريخ يونان و رم، تاريخ بيزانس، تاريخ اروپا در قرون وسطي، تاريخ اروپا در قرون جديد، تاريخ اروپا از انقلاب فرانسه تا جنگ جهاني اول، تاريخ اروپا از جنگ جهاني اول تا کنون.
مقطع کارشناسی
با عنایت به گذشت پانزده سال از اجرای برنامه پیشین کارشناسی تاریخ و ضرورت تجدید نظر و تحول در برنامه های آموزشی رشته تاریخ در دانشگاهها و انطباق آن با هدف های علمی و ارزشی دانشگاه اسلامی، کمیته تخصصی تاریخ مرکب از نمایندگان گروههای تاریخ دانشگاهها تهران و شهرستانها تشکیل گردید و پس از برگزاری دو سمینار سراسری و جلسات بحث و بررسی گسترده از مهر ماه 1372 تا مهرماه 1375 در کمیته برنامه ریزی تاریخ گروه علوم انسانی شورایعالی برنامه ریزی برنامه جدید را برای دوره های کارشناسی با دو گرایش ازاد و دبیری تهیه و تنظیم کرد.
طول دوره تحصیل
طول دوره کارشناسی تاریخ( ازاد و دبیری) حداکثر 4 سال و تحصیلات و شکل نظام تحصیلی بصورت واحدی و در دو نیمسال می باشد که هر نیمسال 17 هفته بطول خواهد انجامید. دانشجویان کارشناسی آزاد با گذراندن 135 واحد دبیری با گذراندن 134 واحد مرکب از دروس عمومی، پایه، الزامی و اختیاری می توانند فارغ التحصیلی (کارشناس تاریخ) شناخته می شوند.
تعداد واحدها
واحدهای درسی دوره کارشناسی آزاد 135 و دبیری تاریخ 134 واحد است که به ترتیب زیر اعلام می گردد:
دروس عمومی 16 واحد( به شرح مندرج در صفحه دروس عمومی تبصره 2 رجوع شود)
درس های پایه 28 واحد
درس های الزامی 68 واحد
درس های اختیاری 23 واحد
دروس تربیت دبیر 24 واحد
جمع واحدها 135 واحد
تبصره (1): دانشجویان تاریخ رشته دبیری به جای واحدهای اختیاری، دروس تربیتی مصوب رشته دبیری را خواهند گذراند.
تبصره (2):دانشجویان رشته تاریخ به دلیل گذراندن درس انقلاب اسلامی و ریشه های تاریخی آن و نیز درس تاریخ اسلام از میلاد پیامبر تا سال 41 هجری در دروس الزامی، طبعاً نیازی به گذراندن دروس انقلاب اسلامی، و ریشه های آن و نیز درس تاریخ اسلام از دروس عمومی نخواهند داشت.
تذکر(1): بمنظور رعایت ترتیب و توالی تاریخ و رعایت پیش نیازها و نیز همزمانی دروس تاریخ ایران، اسلام و جهان، دروس هر نیمسال تحصیلی در جداولی تنظیم و ترتیب یافته که به پیوست همین برنامه ارسال می گردد. گروههای آموزشی در ارائه دروس هر نیمسال تحصیلی ملزوم به رعایت آن هستند.
تذکر(2): گروههای آموزشی ملزم هستند که دروس 4 واحدی را در یک نیمسال تحصیلی به گونه ای پیوسته اما در وقت جداگانه در دو ساعته ارائه کنند.
نقش و توانایی یا کارایی
فارغ التحصیلان دوره های کارشناسی تاریخ توانائی آن را خواهند یافت که در سازمانهای دولتی و غیر دولتی از قبیل وزارت آموزش و پرورش، وزرات امور خارجه، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت ارشاد اسلامی، سازمان موزه ها، مرکز اسناد ملی، رادیو و تلویزیون، نگهداری آرشیوهای دولتی در کلیه وزارتخانه ها و موسسات دولتی، روزنامه ها و مجلات و مراکز طبع و نشر کتاب و مانند آن، انجام مسائل تحقیقی تاریخ در حد تحقیقات بین المللی، تدریس تاریخ در دبیرستانها آمادگی برای تکمیل تحصیلات در دوره فوق لیسانس و دکتری تاریخ برای استخدام در دانشگاهها جهت تحقیق و تدریس و نظایر آنها به خدمت بپردازند.
ضرورت و توانایی
با توجه به نقش مهم علم تاریخ در سرنوشت ملت ها و اداره جوامع، ضرورت اهتمام به رشته تاریخ، آشکار است و از آنجا که جامعه اسلامی ایران در زمینه های گوناگون فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیازمند بسط در فش تاریخ و تربیت عالمان و محققان در این زمینه است و با نظر به اینکه دانشگاهها، مرکز آموزش و پرورش متخصصان در رشته های گوناگون علمی و از جمله تاریخ به شمار می رود. از اینرو ضروری و شایسته است که برنامه ریزی تاریخ، متناسب با نیازهای جامعه و پابه پای تحولات علمی در سطح جهان، در خدمت رفع نیازهای علمی و اجرائی کشور اسلامی ایران قرار گیرد و مقدمات رشد و شکوفائی و پیدایش عالمان و محققان بزرگ در این رشته از علوم انسانی رادر سطح جهان فراهم سازد.
