کلوسئوم یا به قول ایتالیایی ها " کلوسئو"
کلوسئوم یا به قول ایتالیایی ها " کلوسئو"
کلوسئوم یکی از عجایب هفت گانه جدید است؛ آمفی تئاتری افسانه ای که به محلی برای مبارزات خونین در زمان روم باستان تبدیل شده بود خیلی ها با شنیدن کلمه « روم» به یاد گلادیاتورها و مسابقه های مرگبار آنها در دوران گذشته می افتند؛ مسابقه های هیجان انگیزی که در آنها هزاران تماشاچی دور تا دور هم می نشستند و مبارزه این گلادیاتورها یا اسیران جنگی قدرتمند را با همدیگر یا با شیرهای درنده تماشا می کردند. یکی از این جایگاه های معروف که رومی های قدیم در آن می نشستند و این مبارزه های مهیج را تماشا می کردند. آمفی تئاتر کلوسئوم است که سال های طولانی به محل مبارزه گلادیاتورهای زیادی در دوران روم باستان تبدیل شده بود.
این آمفی تئاتر افسانه ای یکی از عجایب هفت گانه جدید دنیا به شمار می رود. کلوسئوم آمفی تئاتر بیضی شکلی است که در مرکز شهر روم پایتخت ایتالیا قرار دارد و یکی از بزرگ ترین سازه هایی است که در امپراتوری روم بنا شده و از شاهکارهای معماری و مهندسی دوران روم باستان به شمار می رود.
تا قرون وسطی این آمفی تئاتر به نام فلاویان خوانده می شد اما پس از این دوران به دلیل وجود مجسمه بزرگی از «نرو» که پیش از امپراتوری فلاویان بر روم حکمفرما بود، نام این آمفی تئاتر را به کلوسئوم که معنای ریشه ای آن بزرگ و عظیم است، تغییر دادند. بعد از نرو، این سرزمین در عرض یک سال چهار امپراتور را به خود دید تا اینکه وسپاسیان از خاندان فلاویان در سال های 70 تا 72 به قدرت رسید و از یک سو برای اینکه سلطه و سیطره اش را روی مردم روم دو چندان کند و خودی نشان بدهد و از سوی دیگر تنش های یک سال اخیر را کم کند، دستور داد آمفی تئاتری با وسعت تقریباً 2500 متر مربع با بیش از 45 متر ارتفاع و گنجایشی بالغ بر 50 هزار نفر بسازند.
امپراتور وسپاسیان مرد باهوشی بود چون می دانست که باید برای مردم نمادی بسازد که یادآور خدماتش به رومیان باشد؛ به خاطر همین تصمیم گرفت با خشک کردن زمین های باتلاقی بین تپه های اسکوئیلین و کائلین آمفی تئاتر بزرگی بنا کند. البته در زمان فرمانروایی نرو، او برای خوشحال کردن مردم یک قصر بسیار بزرگ با دریاچه ای مصنوعی ساخت اما به خاطر اینکه در آن زمان مردم روم قحطی زده و گرسنه بودند و بیماری بین آنها بیداد می کرد، این کار نرو به هیچ عنوان رومی ها را خوشحال نکرد. در هر حال در حین ساخت آمفی تئاتر کلوسئوم امپراتور وسپاسیان از دنیا رفت و نتوانست کامل شدن آن را ببیند. پس از مرگ او، تیتوس- پسر ارشد امپراتور- بر تخت پادشاهی نشست و دستور به ادامه کار و کامل کردن این بنای عظیم داد.
در سال 81 هم برادر تیتوس با در دست گرفتن امور روم ساختن بنا را دنبال کرد. حدود هشت سال طول کشید تا ساخت این بنا تمام شد و تیتوس اسم این آمفی تئاتر را به افتخار فلاویان، جد بزرگشان آمفی تئاتر فلاویان گذاشت و پس از آن به دستور او جشن 100 روزه ای برای افتتاح آمفی تئاتر به پا کردند. از آن روز به بعد آمفی تئاتر فلاویان به محلی برای مبارزه گلادیاتورها و تشویق هزاران تماشاچی مشتاق که جنگجوی موردعلاقه خود را تشویق می کردند تبدیل شد. تمام افراد جامعه می توانستند برای تماشای مسابقه و برنامه های مختلف به کلوسئوم بیایند اما آمفی تئاتر طوری طراحی شده بود که هرکس براساس موقعیت و کلاس اجتماعی اش در جایگاه مخصوص می نشست و برنامه را تماشا می کرد. امپراتور و خانواده اش در پایین ترین نقطه آمفی تئاتر می نشستند تا از نزدیک شاهد مبارزه ها باشند و دیگر خانواده های اشرافی و ثروتمند در ردیف های بالاتر و افراد عادی جامعه و زن ها در قسمت های بالاتر جایگاه و دور تا دور آن می نشستند.
مهندسان این بنا برای سرما و گرمای هوا هم چاره ای اندیشیده و سرپناهی را روی ستون هایی تعبیه کرده بودند که هنگام بارندگی یا گرمای سوزان خورشید آن را بالای سر مردم باز می کردند و از دور طوری به نظر می رسید که انگار آمفی تئاتر سقف دارد. یکی از جالب ترین بخش ها در معماری آمفی تئاتر کلوسئوم این است که ثروتمندان روی صندلی هایی که از سنگ مرمر ساخته شده بود و عوام روی صندلی های چوبی می نشستند؛ البته چشم انداز همه ردیف های این آمفی تئاتر به خوبی طراحی شده بود و تماشاچی ها از هر نقطه آن به راحتی می توانستند میدان مبارزه را تماشا کنند.
همچنین گفته می شود که تورهای مخصوصی رو به روی جایگاه امپراتور و خانواده اش نصب کرده بودند تا در حین نبرد گلادیاتورها خون افرادی که زخمی می شدند به طرف پادشاه و خانواده اش نپاشد. کلوسئوم مجهز به 80 ورودی بود که البته تعداد زیاد درها بی علت نبود؛ مردمی که برای تماشای مبارزات به کلوسئوم می آمدند به راحتی و بدون هیچ مشکلی وارد می شدند و اگر زمانی حین تماشای برنامه مشکلی پیش می آمد در عرض چند دقیقه همه این 50 هزار نفر از 80 خروجی بدون هیچ ترافیکی خارج می شدند. در قسمت پایینی زمین آمفی تئاتر- یعنی جایی که برنامه اجرا می شد- اتاقک های کوچکی برای نگهداری گلادیاتورها و حیوانات درنده ساخته شده بود.
برای اجرای نمایش در ورودی ای را که به زمین آمفی تئاتر راه داشت باز می کردند تا حیوانی که می خواستند با آن نمایش دهند وارد میدان شود. برای گلادیاتورها و بردگان و اسرا هم سطحی صاف شبیه به آسانسور طراحی کرده بودند تا به راحتی آنها را جا به جا کنند و حتی گفته می شود در این مکان با جاری کردن آب به داخل آمفی تئاتر از طریق کانال، آبراه و اتاقک های تحتانی، نمایش ها و نبردهای دریایی هم اجرا می شد.
به این ترتیب در تمام سال هایی که این آمفی تئاتر محلی برای اجرای نمایش های خونین گلادیاتورها بود، هزاران انسان و حیوان در این قتلگاه کشته شدند تا اینکه در قرن چهارم مسابقات گلادیاتورها غیرقانونی اعلام شد و فقط جنگ بین حیوانات درنده تا قرن ششم ادامه یافت.
در سال های بعدی زمانی که کلوسئوم متروکه شد از سنگ های مرمر آن برای ساخت دیگر بناها استفاده کردند تا اینکه زلزله باعث شد نیمی از دیوارهای آن فرو بریزد.با این حال هنوز هم گردشگرانی که برای بازدید از کلوسئوم به روم سفر می کنند، می توانند اجرای نمایشی مبارزه گلادیاتورها را در آنجا مشاهده کنند.
کلوسئوم در قرون وسطی آمفی تئاتر کلوسئوم در دوران قرون وسطی دچار تغییر و تحولات فراوانی شد. در قرن ششم کلیسای کوچکی در محوطه درونی آمفی تئاتر ساخته شد که با گذشت زمان تبدیل گورستان شد. حتی زمانی که در کلوسئوم دیگر خبری از نمایش های خونین و وحشتناک نبود، تعدادی از رومی ها برای زندگی به آنجا نقل مکان کرده و از بخش های گنبدی شکل آمفی تئاتر به جای خانه یا مغازه استفاده کردند. در متون قدیمی نوشته شده که این کار تا قرن ها بعد ادامه داشت تا اینکه در سال 1349 زلزله مهیبی رخ داد و باعث شد بخش خارجی قسمت جنوبی این آمفی تئاتر که خاک زمین آن استواری کمتری نسبت به دیگر قسمت ها داشت خسارت بیشتری ببیند و به این ترتیب این قسمت از آمفی تئاتر ویران شود. نمایش گلادیاتورها در کلوسئوم هزاران نبرد بین گلادیاتورها به نمایش گذاشته شد؛ مبارزه های پر از خشونتی که تماشاچی های زیادی را به این آمفی تئار بزرگ می کشاندند. البته علاوه بر این مبارزه ها برنامه های مختلف دیگری هم در این مکان اجرا می شد که به آنها لقب مونرا داده بودند. یکی دیگر از نمایش های مشهوری که در این آمفی تئاتر برگزار می شد شکار حیوانات وحشی یا ونیتیو بود. در این نمایش انواع و اقسام حیوانات مثل کرگدن، اسب آبی، فیل، زرافه، گاومیش، شیرهای وحشی، خرس، پلنگ، ببرهای مازندران، کروکودیل و شترمرغ را از آفریقا و خاورمیانه به روم می آوردند و مبارزان به نبرد با آنها خوانده می شدند و باید آنها را شکار می کردند.
برای اجرای این نمایش معمولاً دکورهای متحرکی می ساختند و درون میدان مسابقه را با درخت ها و ساختمان ها تزئین می کردند تا نمایش ها هرچه باشکوه تر و هیجان انگیزتر برگزار شوند. گفته می شود مارکوس آلپیوس تراجانوس- نخستین امپراتور غیر رومی- بعد ازا ینکه توانست بر این سرزمین پیروز شود 11 هزار حیوان و 10 هزار گلادیاتور را به خدمت گرفت و با برپایی 123 روز نمایش خونین و پر هیجان این پیروزی را جشن گرفت.
در دست نوشته های به دست آمده از دوران باستان هم آورده شده که در روزهای نخستین افتتاح آمفی تئاتر به دستور تینوس نمایش های دریایی زیادی برگزار می شد و در آن اسب ها و گاوهایی که شنا کردن را یاد گرفته بودند به میدان مسابقه که پر از آب شده بود می آوردند. نمایش پر هیجان دیگری هم به نام جنگ دریایی بین یونانی های اهل دریای مدیترانه و کورینتیانس ها در این مکان برگزار می شد.
منبع: همشهری سرنخ، شماره 61.
