طاعون گاوی

[Eng.probe]

● تعریف : طاعون گاوی (Rinderpest) RP یک بیماری ویروسی واگیردار است که درگاو و گاو میش اهلی وبعضی حیوانات وحشی بوجود می‌آید .
این بیماری با تب زخمهای دهانی اسهال و نکروز غدد لنفاوی و مرگ ومیر زیاد مشخص میشود ظاهر میشود.
علت شناسی(سبب شناسی)Etiologyویروس طاعون گاوی تنها ویروس دارایRNA تک رشته ای است از خانواده بارا میکسوویریده ازجنس موربیلوویروس هاست .
این ویروس با ویروسهای : دیستمپر وسرخک انسان وطاعون نشخوارکنندگان کوچک و موربیلو ویروس پستانداران دریائی وابستگی ایمنی دارند.
ویروس طاعون گاوی فقط یک سروتیپ دارد ولی ویروس مزرعه ( وحشی ) آن واگیری شدید وگسترده ای دارد که بآسانی به دامهای حساس منتقل میشود.
ویروس طاعون گاوی در مقابل نورآفتاب حساس است و از بین میرود بنابراین بایستی واکسن های تولیدی در شیشه های تاریک قهوه ای رنگ نگهداری شوند . این ویروس در لایه های خونی نازک بعد از دو ساعت غیر فعال میشود. در رطوبت بالا و یا خشکی سریعا" غیر فعال میشود. در مقابل حرارت حساس است بنابراین در زمان لیوفیلیزه و حل شدن ویروس ها بایستی در شرایط خنک نگهداری شوند . درصورتیکه و-اکسن لیوفیلزه برای مدت طولانی ذخیره میشود در ۲۰- درجه سانتیگراد بایستی نگهداری شود از شرایط مهم نگهداری واکسن است که میتوان آنرا تا چند سال نگهداری کرد . واکسن در آب خالص پتاسیل خود را سریعا" از دست میدهد برای نگهداری واکسن بایستی از سرم فیزیولوژی یا محلول ۹ در هزار نمک استفاده کرد در محلولهای مولاریون سولفات متراکم پایداری ومقاومت ویروس در مقابل حرارت بیشتر میشود.

 

[Eng.probe]

● طرز انتقال

● طرز انتقال

● طرز انتقال
طاعون گاوی در سال ۱۷۵۴ بعنوان یک بیماری واگیردار شناخته شد درآن زمان ترشحات محتوی جرم ویروسی را در دامهای أ لوده با شکاف دادن زیر غبغب دام تزریق می کردند . برای بدست آوردن ویروس در سال ۱۸۹۹ یا تسویه ترشحات از جرم میکروبی از ترشحات دامهای آلوده ویروس تهیه می کردندو به گله ها برای یکبار تزریق میشد
یک یا دو روز قبل از مشاهده علائم کلینیکی پارتیکل ویروسی به مقدار زیادی از ترشحات ومدفوع خارج میشود و ۸تا ۹ روز بعد ار مشاهده علائم کلینیکی مقدار زیادی ویروس در این ترشحات ومواد خروجی از بدن وجود دارد.
ویروس بطور مستقیم یا غیر مستقیم توسط دام آلوده یا لباس کارگران درتماس با دام آلوده ووسائل ویا ازطریق کود و آب پخش میشود . انتقال وپخش ویروس بوسیله باد و هوا به فاصله زیاد ثابت نشده ولی در فاصله کم از طریق باد وهوا نیز ویروس منتقل میشود . در ‌آفریقا بیشتر واگیریها توسط کوچ گله های گاو آلوده در مناطقیکه بدنبال آب و علف بوده اند ایجاد میشده این گله های آلوده فاصله های زیادی را درافریقا طی میکنند ( مثل گوسفند وبز عشایری در ایران ) گسترش بیماری در آفریقا از این طریق میباشد تنها سروتیپ ویروس که وجود دارد برای تهیه واکسن برای پیشگیری و نجات دامهای حساس استفاده میشود. انتقال بیماری در دامها بصورت عمودی ( Vertical) نیست . همچنین توسط بند پایان انتقال نمی یابد (Noarthropodvector) بنابراین براحتی میتوان بیماری را ریشه کن کرد و ویروس را از بین برد.
(Strainfield) با سویه ویروس مزرعه دارای مدت زیادی است بطوریکه سبب واگیری وشیوع شدید در دامهای حساس میشود وموجب مرگ ومیر زیاد میگردد . سویه دیگر ‌آن بنام (Milder Strain) تمایل به باقیماندن در ناحیه ‌آلوده دارد وآنهم بعلت عدم شناخته شدن بیماری است که علائم ظاهری ندارد مگر باسرولوژی رل میزبان های مختلف در تداوم ویروس وبیماری در گله اهمیت دارد این میزبانها عبارتند:
گاو میش اهلی که حساسیت شدیدی در مقابل ویروس دارند. گوسفند و بز که تا مدتی ویروس را نگهداری میکند اما آلودگی ندارد وتنها با سرولوژی میتوان وجود ویروس را درگله مشخص کرد بعضا" علائم تحت درماتگاهی نیز دارند ولی بیماری را به سایر حیوانات منتقل نمیکنند .
در هندوستان زمانیکه باساژ آلودگی به مقدار کم برای تهیه واکسن داده اند بیماری را به بوفالو اهلی منتقل میکنند
خوک و خوک پشت خمیده در تایلند وجزیره مالی بطور طبیعی به بیماری طاعون گاوی مبتلا میشوند وتلفات میدهند . خوک اروپائی نیز به بیماری مبتلا میشود وبراثر خوردن گوشت وفرآورده های خام ، خوک وسایر دامها آلوده میشوند و بیماری را ار این طریق به گله های گاو منتقل میکنند اغلب حیوانات وحشی واهلی زوج سم به بیماری مبتلا میشوند .

 

[Eng.probe]

● پخش جغرافیائی بیماری

● پخش جغرافیائی بیماری

● پخش جغرافیائی بیماری
ویروس طاعون گاوی در حال حاضر در هندوستان خاور نزدیک صحرای آفریقا وآنگولا حضوردارد .
دامهای حساس شدید در آفریقا بوفالو گوزن وحشی . زرافه . گاوکوهان دار بزکوهی وگاو کوهی . دامهای با حساسیت کمتر : کرگدن وآهو.
دامهای وحشی انگولا بوسیله گله گاوها آلوده میشوند و همین دامهای وحشی آلوده سبب آلودکی
گاو های دیگرمیشوند بنابراین در صورت عدم وجود طاعون گاوی در گاوها باعث میشود بیماری در طبیعت از بین برود.

 

[Eng.probe]

● دوره کمون

● دوره کمون

● دوره کمون
دوره کمون بیماری بستگی به سویه (Strain) ویروس مقدار ویروس ، راه ورود ویروس و نحوه درمعرض قرار گرفتن دام در مقابل بیماری متفاوت است از سه تا ۱۵ روز ولی معمولا" ۴ تا ۵ روز است.

 

[Eng.probe]

● علائم کلینیکی

● علائم کلینیکی

● علائم کلینیکی
بروز علائم کلینیکی نیز بستگی به Strain ویروس Field یا Milder وپایداری دام وحالات فیزیولوژیک در مقابل ‌آلودگی دارو بصور ت های فوق حاد . حاد وملایم (Mild) ظاهر میشود .
فرم فوق حاد : این فرم در دامهای جوان حساس دیده میشود که فقط با تب ۴۱-۴۰ درجه دیده میشود وبعد از ۲ تا ۳ روز منجر به مرگ میشود . بعضا" تجمع موکوس در اعضاء دیده میشود.
فرم حاد: فرم کلاسیک بیماری است و به این شرح پیشرفت میکند
ابتدا ترشحات بینی وچشم همراه با مقدار کمی ویروس قبل از تب دارد .سپس تب F۱۰۶-۱۰۴ یا ۱/۴۱-۴۰ درجه سانتیکراد.
بینی وچشم ترشحا ت موکوسی میشود در این حالت لوکوپنی . بی اشتهائی ، بی حالی وپوزه خشک است . ۹۲ و ۹۳: FIG
بعدا" تب کاهش می یابد ومیزان ویروس خون وترشحات کاهش می یابد اسهال آبکی یا خونی یا هردو حالت و FIG دهیدراسیون وخشکی پوست لاغری و از پا افتادن دام ودر نهایت مرگ بعد از ۶ تا ۱۲ روز.

 

[Eng.probe]

● جراحات/● تشخیص/● تشخیص آزمایشگاهی/● واکسیناسیون/● کنترل وریشه کنی

● جراحات/● تشخیص/● تشخیص آزمایشگاهی/● واکسیناسیون/● کنترل وریشه کنی

● جراحات
▪ جراحات زبان: دردام بیمار متفاوت است بعضی بطور مجزا وبعضی بخوبی با جراحات دیگر جمع شده است . جراحات زبانی با کانونهای خاکستری کوچک شروع میشود سپس بهم دیگر میپیوندند .اپتیلیوم نکروتیک وخاکستری سپس زخم مشاهده میشود وقرمز رنگ و خراشیده میشود.
▪ دهان: جراحات برروی لثه ها لب ها وقسمت های نرم و سخت گام . گونه وپایه زبان بوجود میاید . جراحات اولیه نکروتیک وخاکستری باندازه سرسنجاق است سپس یهم میپیوندند وقرمز رنگ وخراشیده وتکه تکه میشوند .
▪ مری : دارای نکروزهای قهوه ای و یا لکه های خراشیده.
▪ نگاری : شکمبه و هزارلا دارای جراحات کم.
▪ شیردان : ادم دار وگرفتگی دارد.
▪ روده کوچک: بخصوص در قسمتهای انتهائی ژژنوم جراحات نکروزی بخصوص در پلاکهای پایر و غددلنفاوی ناحیه ایلیاک نکرونیک . مواد داخل روده بهم چسبیده وموکوس دار اپینلیوم این نواحی نکروتیک است .
▪ راست روده : قولون دارای دیواره ادمی ودارای خون ولخته های خونی همراه با موکوس است جراحات دراین ناحیه شدید است . دیواره ها متورم همراه با جراحات ومجتمع موکوس وجراحات برجسته ای در سکوم بهم متصل شده ودارای مرزهائی ازلبه موکوس و راه راه که دراصطلاح به هاشور ببری با پوست ببری یا خطوط گورخری Zebraline نامیده میشود. FIG
▪ کبد: ممکن است دارای نقطه های خونریزی همراه با لخته های خون درکیسه صفرا باشد.FIG۹۹
▪ ریه : ممکن است آمفبزمی متراکم ودارای نواحی پنومونی باشد.
● تشخیص
تشخیص نوع طاعون گاوی FIELD در همه سنین ممکن است مشاهده شود زمانیکه شکل حاد بیماری همراه با تب وعلائم کلینیکی وجراحات همراه با شد آسان است در ایتصورت بایستی کلیه دامها و همه
سنها را بازرسی ومعاینه کرد. وآنرا از بیماری BVD.MD که معمولا" در سن ۴ تا ۲۴ ماه اتفاق می افتد تفکیک کرد .
▪ نمونه های آزمایشگاهی
زمانیکه تب از بین میرود و یا اسهال متوقف میشود میزان ویروس درترشحات وخون ومدفوع کاهش
می یابد برای دنبال کردن ویروسی بایستی زمانیکه تب بالاست از دام زنده نمونه جمع آوری کرد در اینجا میتوان خون هپاریته در کنار یخ برای جداسازی ویروس تهیه کرد.
ازبافتهای نکروتیک وجراحات وسواپ تهیه شده از ترشحات وغدد لنفاوی سطحی نیزمیتوان ویروس جدا کرد( برای تهیه غدد لنفاوی میتوان بیوپسی یا آسپیره کرد.) این نمو نة ها بایستی در کنار یخ ارسال شود
بعد از پایان تب منحصرا" میتوان خون را برای تهیه سرم برای سرولوژی و میزان تیتر آنتی بادی اقدام کرد نمونه های مناسب برای جداسازی ویروس زمانی است که دام را درتب بالا ذبح کرد وغددلنفائی تانسیل طحال وعدد لنفاوی مزانیژیک در کنا یخ نگهداری وسریعا" ظرف ۱۲ تا ۲۴ ساعت ارسال کرد . نبایستی این نمونه ها منجمد شوند . از منجمد کردن نمونه ها خودداری شود.
جراحات بافتی را نیز میتوان در فرمالین ۱۰ درصد جهت تائید پاتولوژی نگهداری کرد.
● تشخیص آزمایشگاهی
بهترین تشخیص جداسازی ویروس وشناسائی آن است لیکن از طریق سرولوژی وتعیین تیتر آنتی بادی نیز میتوان بوجود آلودگی ناشی از درگیری با ویروس مشخص کرد.
● تشخیص تفریقی
بیماری بایستی از FMD.وMCFوIBRوBVD-MD وVS.سالمونلوزیس وپاراتوبرکولوزیس ومسمومیت تشخیص داده شود.
● واکسیناسیون
واکسنهای زیر در دنیا مصرف میشود.
نوع خرگوشی در چین وکره ، نوع پرنده ای خرگوشی در کره . نوع عادت داده شده به بز در هند . و کشت سلولی آداپته شده در افریقاو خاورمیانه و هند(TCRV) .
(Tissue calture rinder pest vaccine)
یک واکسن تجربی از ژنوم FوH ویروس طاعون گاوی کاهش مدت یافته جدا شده که در دست تهیه وتولید است.
درحال حاضر دو نوع واکسن از سال ۱۹۹۶ در دنیا مصرف میشود یک عادت داده شده به بزو دیگری کشت بافت سلولی عادت داده شده (TCRV) واکسن عادت داده شده به بز ویروس رقیق شده است که اغلب ایجاد بیماری می کند یا مقدار ویروس کافی نیست وبطور تاخیری بیماری ایجاد میکند و مقاومت مادری کمی برای گوساله باقی میگذارد.واکسن رقیق شده کشت بافت سلولی در سال ۱۹۶۰ در پلورایت کنیا توسعه یافته وتولید شده است این واکسن واکسن سالم (SAFTY) برای انواع دامهای حساس به بیماری است وایجاد ایمنی طولاتی تا حدود ۷ سال می کند. در مناطق آندمیک به کلیه
گله های گاو بایستی تزریق شود. کلسترال(ایمنی مادری)درابن دامها در مناطق اندمیک متفاوت است گاهی تا ۱۱ تا ۱۲ ماهگی ایمنی وجود دارد لکن تا سه سالگی بایستی به گوساله ها همه ساله واکسن تزریق شود.. یکی از مشکلات واکسن کشت سلولی نگهداری وپایداری واکسن لیو*****ه در شرایط زنجیره سرد است و تا زمان مصرف بایستی در۲۰- نگهداری شود . که حمل در فاصله های زیاد ونگهداری طولانی گران تمام میشود . درغیر اینصورت واکسن ماندنی نیست ودرواکسیناسیون دامها ایمنی ایجاد نمی شود. اخیرا" در سال ۱۹۹۰ در تحقیقاتی که درپلوم ایسلند انجام شده نوع واکسن لیو*****ه دارای پایداری مقاومت بیشتر تهیه شده که با تسهیلات مناسب به افریقا حمل میشود .
بطور تجربی: واکسن قابل انتقال طاعون گاوی((VACCINA .VECTOR- که گله گاوها را در مقابل تزریق با Challenge ویروس طاعون گاوی محافظت میکند تهیه شده این نوع واکسن درحال تجربه و آ‌زمایش در مزارع است . این واکسن مفید برای " برنامه ریشه کنی است . ایمنی که این واکسن وکتور میدهد قابل تفکیک از ایمنی است که دراثر آ‌لودگی با ویروس در حیوانات زنده تولید میشود واکسن قادر است درمقابله بیماری در پایان ریشه کنی ایمنی مناسب بدهد بطوریکه گله ها بدون بیماری طاعون گاوی و وجود ویروس زنده طاعون گاوی داشنه باشیم
● کنترل وریشه کنی
کشورهائیکه عاری از بیماری طاعون گاوی هستند بایستی از ورود دامهای حساس وفرآ‌ورده های خام دامی ( گوشت) از کشورهای مناطق آ‌لوده یا دامهای واکسنیه شده جلوگیری کنند.. دامهای بهبود یافته carrier وعامل انتقال بیماری نیستند وسرولوژی خوبی دارند ولی در شرایط قرنطینه مناسب میتوان خوک نشخوارکنندگان را وارد کرد.
اگر بیماری در یک ناحیه اتفاق افتد بایستی ‌آنجا را قرنطینه کرد ودامهای ‌آلوده ودرمعرض ‌آلوده را کشتار و سوزانده یا دفن کرد وبطور حلقه ای تا کانون بیماری واکسینه کرد.
تجربه نشان داده است که ویروس قابل انتقال از طریق جنین نیست (noverticalvector) وتکنولوژی تهیه جنین و انتقال جنین درصورتیکه شرایطOIE رعایت شود اجازه ورود جنین داده میشود. درکشورهای پرخطر که محل دادوستد دام وتجارت دام هستند وشرایط جغرافیائی وابسته به کشورهای آلوده دارند بایستی دامهای حساس آنها واکسینه شوند . وقبل از ورود دام گله های ورودی وگله های بومی هردو واکسینه شوند.در موقع شیوع بیماری بایستی آن ناحیه قرنطینه کرده وبصورت حلقه ای واکسیناسیون انجام شود. در کشورهائیکه بیماری بومی ( آندمیک) شده است کلیه دامهای حساس بومی واکسینه میشوند وتازماینکه تیترواکسن نامشخص است توصیه میشود حداقل بمدت ۴ سال واکسیناسیون دامها ادامه داشته باشد همچتین واکسیناسیون گوساله ها تا سن ۳ سالگی ادامه داشته باشد
درمناطق آندمیک کود ومواد زائد آلوده بایستی قرنطینه شود و با مجوز از منطقه خارج شود.
حیوانات وحشی . گوسفند و بزتحت مراقبت سرولوژی باشند. سرولوژی گوسفند و بزکار را پیچیده می کند بخصوص زمانیکه از واکسن طاعون گاوی برا ی بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک استفاده می شود.
منبع:ترجمه و تدوین از دکتر سید مجتبی جعفری صادقی
articles.ir