شیر و خورشید ، نماد ایرانی _ اسلامی

سماته

عضو جدید
نماد شیر و خورشید یکی از کهن ترین نمادهای ایرانیان است که در طول تاریخ بارها به عنوان نشانه رسمی ایرانیان مورد استفاده قرار گرفته است. بررسی تاریخی بدست آمده از نقش برجسته های کهن به آن اهمیتی خاص مدادند و شیر را نماد شجاعت و خورشید را مظهر روشنایی و علامت میترا (مهر) می دانستند. اما این پیوندی در قرار گرفتن این دو نماد در کنار یکدیگر در دوره های دیگر رخ داد. میان شیر و خورشید نسبتی وجود داشت ، به این صورت که یکی برج اسد (مرداد) یکی از ماه های سال است که خورشید بیشترین درخشندگی را در آن دارد. این نماد پس از ورود اسلام و به ویژه مذهب تشیع در کنار هم قرار گرفت.
در ایران باستان آثار فراوانی بدست آمده است که تصویر شیر بر آنها نقش بسته است. از جمله نقش برجسته تخت جمشید که نبرد میان شیر و گاو را نشان می دهد.
در باور شیعی نشانه حضرت علی (ع) و یکی از القاب ایشان اسدالله است. ایرانیان عاشق خاندان علوی در تصاویری که از حضرت علی به صورت شمایل تصویر کرده اند ، حضرت عتی در حالی که شیری در کنارش ایستاده شمشیری بدست داشت ، نقش کرده است.
 

سماته

عضو جدید
نخستین این دو در تاریخ ایران از سکه ها و پرچم ها آغاز شد. بر اساس منابع میدانیم جز درفش کاویانی ، شاهان ، بزرگان ، کنارنگان و مهتران سپاه هر یک درفشی ویژه خود داشتند که آن را با نشانه هایی که شاید نشانه خاندان آنها بوده است ، می آراستند و هنگام نبرد آن را با خود می داشتند. درفش شیر پیکر به رنگ بنفش از گودرز کشوادگان یکی از درفش های مشهوری بود که از آن دوره یاد شده است.
فردوسی در شاهنامه می سراید : «ز تمثال این شیر و شمشیر و شید شرف در شرف در شرف شد پدید» این نشان استفاده از این نماد تاریخ باستانی و حتی زمان خود فردوسی است.
 

سماته

عضو جدید
در قرن چهارم هجری سلطان مسعود غزنوی به انگیزه دلبستگی به شکار شیر دستور داد به روی پرچم ایران ترسیم کنند.
در دوره سلجوقیان نقش خورشید نیز به این پرچم اضافه شد و این دو نماد در گپکنار یکدیگر قرار گرفتند.
در دوره صفویه شاه اسماعیل اول و شاه تهماسب اول بر روی پرچم خود نقش شیر و خورشید نداشتند. پرچم شاه اسماعیل یک سره سبز رنگ بود و بر بالای آن تصویر ماه قرار داشت. شاه تهماسب نیز چون خود زاده ماه فروردین (برج حمل) بود ، دستور داد به جای شیر و خورشید تصویر گوسفند ( نماد برج حمل) را هم بر روی پرچم ها و هم بر سکه ها ترسیم کنند. پرچم اران در بقیه دوران حاکمیت صفوان سبز رنگ بود و شیر و خورشید را بر روی آن زردوزی می کردند. البته موقعیت و طرز قرار گرفتن شیر در همه این پرچم ها یکسان نبوده ؛ شیر گاه نشسته بوده ، گاه نیمرخ و گاهرو به سوی بیننده. در بعضی موارد هم خورشید از شیر جدا بوده و گاه چسبیده به آن. شوالیه شاردن جهانگرد فرانسوی درباره پرچم دوره شاه عباس می نویسد : « بیرق های نوک تیز و باریک که بر روی آن آیه ای از قرآن و تصویر شمشیر دو سر حضرت علی یا شیر خورشید بوده ، در دوران صفویان رسم بوده است.»
 

سماته

عضو جدید
پرچم رسمی حکومت نادر از ابریشم سرخ و زرد بافته که بر روی آن تصویر شیر و خورشید نقش بسته بود. اما درفش ملی ایرانیان در این زمان سه رنگ سبز و سفید و سرخ با شیری در حالت نیمرخ و در حال راه رفتن داشته که خورشیدی نیمه بر آمده بر پشت آن بود و در درون دایره خورشید نوشته بود :« الملک الله» . سپاهیان نادر در تصویری که از جنگ وی با محمد گورکانی پادشاه هند کشیده شده است ، بیرقی سه گوش با رنگ سفید در دست دارند که در گوشه بالایی آن نواری سبز رنگ و در قسمت پایینی آن نواری سرخدوخته شده است. شیری با دم برافراشته به صورت نیمرخ در حال راه رفتن است و درون دایره خورشید آن باز هم « الملک الله» آمده است.
 

سماته

عضو جدید
آغا محمد خان قاجار ، سرسلسله قاجاریان ، چند تغییر اساسی در شکل و رنگ پرچم داده شد. یکی این که شکل آن برای نخستین بار از سه گوشه به چهار گوشه تغییر یافت و دوم این که آغا محمدخان به دلیل دشمنی که با نادر داشت ، سه رنگ سبز و سفید و سرخ پرچم نادری را برداشت و تنها رنگ سرخ راروی پرچم گذارد. دایره سفید بزرگی در میان این پرچم بود که در آن تصویر شیر و خورشید به رسم معمول وجود داشت. در این دوره برای نخستین بار شمشیری در دست شیر قرار داده شد.
 

سماته

عضو جدید
با پیروزی جنبش مشروطه خواهی در ایران و تشکیل مجلس ، نمایندگان مردم در اصل پنجم متمم قانون اساسی آمد : « الوان رسمی بیرق ایران ، سبز و سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است.» نمایندگانی در توجیه رنگهای به کار رفته در پرچم به استدلالات دینی متوسل شدند. رنگ سبز ، رنگ دلخواه پیامبر اسلام و نماد دین است ؛ بنابراین پیشنهاد شد رنگ سبز در بالای پرچم ملی ایران قرار گیرد. در مورد رنگ سفید نیز به این حقیقت تاریخی استناد شد که رنگ سفید ، رنگ مورد علاقه زرتشتیان است. اقلیت دینی که هزاران سال در ایران به صلح و صفا زندگی کرده اند و این که سفید نماد صلح ، آشتی و پاکدامنی است ، لازم است در زیر رنگ سبز قرار گیرد. در مورد رنگ سرخ نیز با اشاره ارزش خون شهید در اسلام به ویژه اما حسین (ع) و جان باختگان انقلاب مشروطیت ، به ضرورت پاسداشت خون شهیدان در پرچم تثبیت شد. در خصوص شیر و خورشید نز این استدلال وجود داشت که انقلاب مشروطیت در مرداد ( سال 1285 هجری شمسی ، 1906 میلادی) به پیروزی رسید یعنی در برج اسد (شیر). از سوی دیگر چون اکثر ایرانیان مسلمان شیعه و پیرو حضرت علی هستند و اسدالله از القاب حضرت علی است ، بنابراین شیر هم نشانه مرداد است و هم نشانه امام اول شیعیان. در مورد خورشید نیز چون انقلاب مشروطه در میانه ماه مرداد به پییروزی رسید و خورشید در این ایام در اوج نیرومندی و گرمای خود است ، پیشنهاد شد خورشید را نیز بر پشت شیر سوار کنند ؛ که این خورشید هم نشانه علی (ع) باشد ، هم نشانه ماه مرداد و هم نشانه چهاردهم مرداد ، یعنی روز پیروزی مشروطه خواهان ؛ و البته وقتی شیر را نشانه پیشوای امام اول دانسته شود ، شمشیر ذوالفقار را نیز در دستش قرار داده شد.



منابع : تاریخچه شیر و خورشید _ احمد کسروی
تاریخچه از پرچم _ ناصر برق ، مجله ماهور
تاریخ یعقوبی _ ابن واضح یعقوبی
شاهنامه فردوسی
پرچم و پیکر شیر و خورشید _ نصرالله بختورتاش
سفرنامه شاردن
 

Similar threads

بالا