همچنین اخیرا اداره ثبت اختراع ایران بر اساس سیستم IPC، اختراعات را طبقه بندی می نماید. در ذیل ترجمه طبقه بندی بین المللی اختراعات مورد استفاده در اداره ثبت اختراعات ایران آورده شده است:
بخش الف: نیازهای انسانی
• زیر بخش: کشاورزی
• زیربخش: مواد غذایی ـ تنباکو
• زیربخش: اقلام شخصی یا خانگی
• زیربخش: سلامتی و بهداشت، سرگرمی و تفریحات
بخش ب: انجام عملیات مختلف؛ حمل ونقل و ترابری
• زیربخش: جداسازی، مخلوط کردن
• زیربخش: عملیات مختلف شکل دادن
• زیربخش: چاپ ونشر
• زیربخش: حمل ونقل، ترابری
• زیربخش: فناوری ساختارهای ذره بینی، نانو فناوری
بخش ج: شیمی ـ متالورژی
• زیربخش: شیمی
• زیربخش: متالورژی
بخش د: منسوجات، کاغذ
• زیربخش: منسوجات یا سایر مواد قابل انعطاف که به صورت دیگری ارائه نمی شوند
• زیربخش: کاغذ
بخش هـ : ساختمان ها و بناهای ثابت
• زیربخش: ساختمان
• زیربخش: حفاری زمین و صخره، استخراج معدن
بخش و: مهندسی مکانیک، روشنایی، گرمایش و اسلحه ها و انفجار
• زیربخش: انواع موتور یا پمپ
• زیربخش: مهندسی به مفهوم عام آن
• زیربخش: روشنایی، گرمایش
• زیربخش: انواع اسلحه، انفجار
بخش ز: فیزیک
• زیربخش: وسایل
• زیربخش: صنعت هسته ای
بخش ح: برق
2- جستجوی پتنت در منابع بین المللی
1-2- انواع راهبردها در جستجوی پتنت ها
برای کاربران دلایل و راهبردهای متفاوتی در انتخاب نوع جستجوی اطلاعات پتنت وجود دارد. مخترعان، آزمایش کنندگان پتنت، مدیران تجارت علمی و وکلای قضایی همه دلایل متفاوتی برای جستجوی پتنت دارند. در عمل دلایل متفاوتی برای اجرای جستجو در مجموعه پتنت ها وجود دارد، هرکدام ار آنها نیازمند دیدگاه متفاوتی در روش جستجوی اجرایی دارند. تعدادی از دلایل رایج و روش ها در زیر آمده است:
(Pre-application search =PAS): مخترع بایستی هر سند چاپ شده یا دانش های عمومی یا پتنت هایی که در کشور دیگری صادر شده و به اختراع مربوط است، را جستجو کند.
State of the art searches: به کاربر این اجازه را می دهد که روش فناوری رایج کلی را برای حل مشکل مهارتی تعیین کند و از این اطلاعات به عنوان پیش زمینه ای برای فعالیت تحقیق و توسعه و به منظور دانستن آنچه در پتنت های منتشر شده موجود است استفاده کند.
Novelty searches: هدف از این جستجو کشف این است که آیا پتنت مشابهی در این زمینه وجود دارد؟
Patentability or validity searches: برای یافتن پتنت های مرتبط به منظور تعیین شرایط دیگر پتنت شدن اجرا می شود.
Name searches: یافتن اطلاعاتی در زمینه پرونده های پتنت منتشرشده که در برگیرنده افراد خاص و یا شرکت خاص به عنوان درخواست دهنده، وکیل، صاحب پتنت و یا مخترع است.
Technological activity searches: برای شناسایی شرکت و یا مخترعانی مفید است که در زمینه خاصی از فناوری فعال هستند.
Infringement searches: موضوع این جستجو یافتن پتنت ها و درخواست های پتنت منتشر شده ای است که ممکن است بوسیله یک فعالیت صنعتی مورد تجاوز قرار گرفته باشند.
Legal status searches: اعتبار پتنت و یا درخواست پتنت منتشر شده را مورد بررسی قرار می دهد.
2-2- مفاهیم اساسی در جستجوی پتنت
در زمینه جستجوی پتنت، نیاز به آشنایی با مفاهیم متنوعی وجود دارد که ذیلا برخی از مهمترین این مفاهیم ارایه میشود.
Patent: یک حق انحصاری است که توسط یک نهاد قانونی به مخترعان برای استفاده و بهرهبرداری از اختراعشان برای دوره زمانی موقت (عموما 20 سال از زمان تشکیل پرونده) اعطا (issue) میشود. صاحب/مالک پتنت میتواند مانع بهرهبرداری تجاری سایرین از اختراع شود. در عوض حق مالکیت، صاحب پتنت (Assignee) باید اطلاعات اختراع خود را بصورت کامل افشا نماید.
Applicant: فرد یا شرکتی که درخواست ثبت اختراع (پتنت) میدهد و قصد بکارگیری آن (تولید محصول یا واگذاری به دیگران تحت لیسانس) را دارد. در اکثر کشورها، این فرد یا شرکت لزوما همان مخترع نیست.
Applicant country: کشور (تابعیت) صاحب اختراع می باشد.
Application date: تاریخ ارایه یک درخواست برای یک پتنت، به یک اداره پتنت میباشد.
Grant: یک حق قانونی موقت (عموما 20 سال از زمان تشکیل پرونده) است که برای جلوگیری از دسترسی بدون اجازه به فناوری تبیین شده در پتنت صورت میگیرد.
Grant date: زمانی است که یک اداره پتنت، پتنتی را به مخترع (یا صاحب اختراع) اعطا میکند. این زمان به عنوان مثال در اداره پتنت که بصورت بررسی ماهوی عمل می کند بین 3 تا 5 سال به طور می انجامد.
Publication date: زمانی است که درخواست پتنت انتشار عمومی میشود. این انتشار معمولا 18 ماه بعد از priority date انجام میشود.
Priority country: اولین کشوری است که در آن برای پتنت، تشکیل پرونده (filing) شده است.
Priority date: اولین تاریخ تشکیل پرونده یک درخواست پتنت است.
3-2- جستجو پتنت در منابع و پایگاههای رایگان
برای جستجو در ادارات ملی و منطقه ای مالکیت فکری، میتوان به لینک موجود در WIPO مراجعه نمود. در این لینک آدرس و مشخصات ادارات ملی و منطقهای ارایه شده است. اما در این نوشتار، به منظور بهینهتر شدن جستجو و گردآوری اطلاعات، تعدادی سایت جستجو منابع پتنت، معرفی میگردند. این سایتها، معمولا چندین اداره ثبت اختراع را مورد جستجو قرار میدهند. جدول 1 نحوه استفاده از این سایتها را نشان میدهد:
4-2- جستجو پتنت در منابع و پایگاههای پولی
با توجه به اینکه هریک از پایگاه های معرفی شده در فوق، اطلاعات پتنت های یک یا چند کشور را منتشر می نمایند لذا دسترسی به کل اطلاعات پتنت های منتشر شده در دنیا بصورت رایگان میسر نمی باشد. از این رو برخی شرکت های خصوصی، اطلاعات پتنت های منتشر شده را در وب سایت مشخصی منتشر نموده اند تا با استفاده از موتور جستجوی هوشمند بتوان اطلاعات اختراعات ثبت شده را به آسانی جستجو نمود.
برای این منظور یکی از بانک اطلاعات اختراعات ثبت شده Qpat نام دارد که متعلق به شرکت فرانسوی Questel است. در پایگاه اطلاعاتی Qpat بیش از 70 میلیون پتنت و متعلق به بیش از 95 کشور در کلیه حوزه های فناوری و بصورت بروز شده وجود دارد، که بیانگر گستردگی آن است. با توجه به اینکه چندین پایگاه اطلاعاتی تخصصی پتنت در دنیا وجود دارد، در ادامه تفاوت های اساسی دو پایگاه Qpat و Thomson آورده شده است:
• دامنه تعداد اسناد اختراعات در Qpat حدودا 60 درصد بیشتر از Thomson است.
• تعداد کشورهای تحت پوشش در Qpat حدوداً دو برابر Thomson است.
• سرعت جستجوی در پایگاه کیوپت 60 درصد بیشتر از (Thomson Delphion) است.
• تعداد مراجع ثبت اختراعات تحت پوشش در Qpat بیش از پنج برابر Thomson است.
• تابعیت Thomson امریکا ولی تابعیت Qpat فرانسه است که در ایران نمایندگی رسمی دارد.
• Qpat از طریق نمایندگی خود (موسسه دارایی های فکری و فناوری مدرس) خدمات آموزشی ارایه می دهد.
• تعداد زبان رسمی تحت پوشش در Qpat دو برابر Thomson است.
• هزینه خرید سالانه قیمت Qpat و Thomson تقریبا برابر است ولی خدمات قابل ارائه در Qpat بیشتر است.
ملاحظه می شود که در جمیع ویژگی ها، پایگاه Qpat نسبت به پایگاه Thomson قدرتمندتر و کارآمدتر می باشد. لازم به ذکر است نام تجاری جدید پایگاه Qpat تحت عنوان Orbit معرفی شده است.
برای توضیحات تکمیلی در خصوص نحوه عملکرد می توانید به پایگاه www.Qpat.ir مراجعه نمایید.
بحث و نتیجه گیری:
پتنت عموماً دارای قسمت هایی نظیر عنوان اختراع، سابقه و شرح فنی آن است. توصیف فنی اختراع میبایست با بیانی روشن و به زبان رسمی کشور هدف و به حد کافی دارای جزئیات باشد طوری که بتواند شخصی را با فهم متوسط از آن فن به استفاده یا بازسازی آن اختراع قادر سازد. پتنت ها دارای تاریخ های متفاوتی هم چون تاریخ تقدم، تاریخ درخواست، تاریخ انتشار و تاریخ اعطای پتنت هستند، که سن اختراع را نشان دهد. همه پتنت ها نام و آدرس مخترع، متقاضی و مالک را نشان می دهند. همچنین پتنت ها دارای شماره پتنت می باشند. علاوه بر مشخصات شناسنامه ای اختراع، متن اختراع شامل چکیده، توصیف، نقشه و رسم ها و ادعاها می باشد. برای جستجوی پتنت، چندین پایگاه داده رایگان وجود دارد که البته این پایگاه ها دارای محدودیت می باشند. به هرحال پایگاه داده های پولی همچون Qpat و Thomson ایجاد شده است که Qpat قدرتمندتر و کارآمدتر می باشد و با استفاده از آن می توان اطلاعات اختراعات ثبت شده را به آسانی جستجو نمود.