زراعت پنبه
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]خصوصیات گیاهی پنبه [/FONT]
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]پنبه دارای ریشه مستقیم طویلی است که در اوایل دوره رشد با سرعت به درون خاک عمقی نفوذ میکند. همراه با افزایش عمق توسعه ریشه، از قطر ریشه به سرعت کاسته شده و ریشه منشعب میگردد. رشد ریشههای جانبی پس از باز شدن لپهها آغار میشود. ساقه اصلی در پنبه همانند ساقه اصلی در سایر گیاهان بوده و دارای برگها و شاخههای جانبی میباشد. ساقه اصلی غالباً فاقد گل است. رشد اولیه ساقه پس از سبز شدن کند است. ساقه تا حدود یک ماه پس از سبز شدن شامل چهار تا پنج میانگره بدون انشعاب است. سرعت رشد طی چهار تا هشت هفته پس از سبز شدن زیاد میشود، بطوریکه حدود 9 تا 10 هفته بعد از کاشت، 9 تا 10 گره مشخص و 5 تا 6 ساقه گل دهنده رشد یافته روی ساقه اصلی قابل مشاهدهاند. بافت ساقه چوبی شده است، اما سخت نیست. رنگ پوست ساقه در جوانی مایل به سبز یا مایل به قرمز است، اما بزودی چوب پنبهای شده و به رنگ قهوهای مایل به زرد در میآید.[/FONT]
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]در هر گره ساقه اصلی و در زاویه داخلی هر برگ یک جوانه وجود دارد که میتوان به صورت شاخه رویشی یا شاخه زایشی رشد نماید. غالباً جوانههای رویشی واقع در روی گرههای پایینی گیاه ( غالباً گرههای سه تا پنج ساقه اصلی ) [/FONT]
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]فعال شده و تولید شاخههای رویشی میکند و شاخههای زایشی روی گرههای بالاتر بوجود میآیند. فرم رشد شاخه رویشی همانند ساقه اصلی میباشد. فرم رشد شاخه زایشی به صورت زیگزاگ است. تفاوت بین شاخههای زایشی و رویشی در زاویه آنها نبست به ساقه اصلی میباشد. شاخههای رویشی به صورت کم و بیش عمودی رشد میکنند در حالی که شاخههای زایشی عموماً بطور افقی رشد مینمایند.[/FONT]
برگهای حقیقی پنبه به عرض 10 تا 15 سانتیمتر، نازک، با نگ سبز روشن تا تیره و با آرایش مارپیچی ( زاویه دو برگ متوالی 135 درجه ) روی ساقه اصلی و شاخههای رویشی قرار گرفتهاند. آرایش برگها در روی شاخههای زایشی به صورت متناوب ااست. هر برگ دارای یک دمبرگ طویل به طول پهنک است که در قاعده آن دو زائده جانبی باریک و نوک تیز به طول 7 تا 10 میلیمتر به نام گوشواره وجود دارد.
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]
[/FONT]
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]
[/FONT]
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]در روی برگ بعضی از ارقام کرکهای چند سلولی مشاهده میشوند. میزان توسعه این کرکها در بعضی از ارقام آنچنان زیاد است که اجازه تغذیه حشرات مکنده را نمیدهد و موجب مقاومت گیاه در مقابل حشرات مکنده میشود. از سوی دیگر کرکهای روی برگها ممکن است وارد محصول شده و موجب کثیفی الیاف گردند. در روی برگ و قسمتهای هوایی بوته، غدد ترشحی مشاهده میشوند که حفره یا کیسه داخلی آنها مملو از مایع قهوهای تیرهای حاوی روغنها، رزینها و گسیپول میباشد. گوسیپول، پلیفنولی سمی برای انسان و موجودات تک معدهای میباشد. ریشه فاقد غدد ترشح گوسیپول است. به نظر میرسد گوسیپول در کاهش حمله حشرات نقش داشته باشد. از سوی دیگر، غدد ترشح شهد در سمت زیرین برگ و روی رگبرگ اصلی مشاهده میشوند که در جلب حشرات نقش دارند.[/FONT]
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]گلها توسط دمگل به شاخه زایشی متصل میباشند.تعداد گل بوجود آمده در روی هر بوته ممکن است بیش از ظرفیت تولیدی محیط و گیاه بوده و در نتیجه درصدی از گلها ریزش مییابند. گلها ممکن است در اثر تنشهای محیطی، مانند کمبود مواد غذایی و رطوبت خاک، خسارت حشرات و یا فراوانی باران در زمان گلدهی نیز ریزش نمایند. هر گل توسط سه تا چهار براکته فراکاسبرگی بزرگ که در ناحیه قاعده بهم جوش خودهاند احاطه شده است. این براکتهها حفاظت جوانه گل را بعهده دارند. براکتههای فراکاسبرگی ممکن است بعد از مدتی ریزش یابند و یا تا زمان رسیدگی غوزه در اطراف آن باقی بمانند. ارقامی که در آنها براکتههای فراکاسبرگی ریزش مییابند مطلوبترند، زیرا محصول تمیزتری توسط دستگاه پنبه چین برداشت میشود.[/FONT]
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]در هر گل پنبه، 100 تا 150 پرچم وجود دارد که در ناحیه قاعده به هم جوش خورده و لوله ضخیمی را در اطراف خامه بوجود میآورند. بساکها توسط پایه کوتاهی در امتداد طول ستون پرچمها و یا فقط در رأس آن قرار دارند. دانههای گرده در مدت کوتاهی پس از باز شدن گل، آزاد شده و بلافاصله میتوانند جوانه بزنند. تخمدان زبرین از سه تا پنج برچه به هم جوش خورده تشکیل گردیده است. در هر برچه 8 تا 12 تخمک وجود دارد. کلاله از پنج شاخه تشکیل شده و در انتهای خامه قرار دارد. باز شدن گل هنگام صبح اتفاق میافتد. لاله در مدت کوتاهی بعد از باز شدن گل آماده پذیرش دانه گرده است. دانه گرده تا حدود 12 ساعت بعد جدا شدن از بساک قدرت حیاتی دارد. لقاح طی 30 دقیقه بعد از شروع جوانهزنی دانه گرده روی کلاله اتفاق میافتد. [/FONT]
[FONT=tahoma,verdana,arial,helvetica,sans-serif]جام گل، پرچمها و خامه تا هنگام عصر همان روز که گل باز گردیده است، پژمرده میشوند و 3 روز بعد ریزش مییابند. رشد جنین پس از باروری آهسته است. جنین حدود 15 روز پس از لقاح با چشم غیر مسلح در داخل تخمدان قابل مشاهده میباشد. لقاح در پنبه به صورت خودگشنی انجام میشود. بسته به وفور و میزان فعالیت حشرات، 6 تا 25 درصد دگرگشنی اتفاق میافتد. رعایت حداقل 100 متر بین ارقام مختلف در قطعات تولید بذر یا اصلاحی ضرورت دارد. میوه یا غوزه پنبه نوعی کپسول است که کروی یا تخم مرغی شکل میباشد. اندازه غوزه از خصوصیات رقم است. عملکرد وش همبستگی بیشتری با تعداد غوزه نسبت به اندازه غوزه دارد. گیاه از طریق تولید یا ریزش گل و غوزه خود را با شرایط محیطی منطبق میسازد. به همین جهت ارقامی که دارای تعداد بسیار زیادی غوزه کوچک هستند، بهتر از ارقامی که دارای تعداد کمی غوزه بزرگ میباشد، توانایی انطباق با شرایط محیطی را داشته و در نتیجه ثبات عملکرد بیشتری دارند. دانه پنبه تخم مرغی شکل بوده و به طول 7 تا 15 میلیمتر و به رنگ قهوهایتا سیاه میباشد. وزن هزار دانه پنبه 90 تا 160 گرم است. وزن هزار دانه پنبه کرکزدایی شده بطور میانگین حدود 125 گرم است. بذرهایی که در شبهای خنک میرسند، کیفیت رشدی کمتری دارند.[/FONT]
پنبه گیاهی گرمادوست است و رشد و نمو آن بستگی زیادی به دما دارد. در منابع علمی مختلف، دمای پایه برای رشد یا صفر فیزیولوژیکی پنبه را 13 تا 5/15 درجه سانتیگراد ذکر کردهاند. پنبه از گیاهان مقاوم به شوری محسوب میشود. شوری خاک معادل 15 دسیزیمنس بر متر موجب 50 درصد کاهش سبز شدن بذر پنبه میگردد. گونههای وحشی پنبه روز کوتاه میباشند بنابراین پنبه طبیعتاً گیاهی روز کوتاه میباشد. اما تقریباً تمام ارقام زراعی پنبه نسبت به طول روز بیتفاوت میباشند. پنبه به آفتاب فراوان نیاز دارد. کمبود نور موجب افزایش نسبت رشد رویشی به زایشی، ریزش گلها و نقصان تولید غوزه میگردد.