شته گل سرخ...
شته گل سرخ...
شته گلسرخ
Metopolophium dirhodum Syn: Rose-grain aphid
Afide verde maggiore della ros
Bleiche Getreidelaus
Family: Aphididea
Order:Homoptera
تاریخچه:
شته ی گلسرخ یکی از مهمترین آفات گلسرخ در دنیا بوده و از لحاظ اقتصادی سالانه خسارت زیادی را وارد می آورد. از آفات مهم انواع درختچه هاي گلسرخيان، به ويژه در اوايل بهار بشمار ميرود و خسارت آن قابل توجه است.
مناطق انتشار:
کم و بیش در اکثر نقاط کشور می باشد.در مناطق معتدله جمعیت غالب دارد و البته سطح پراکنش جهانی دارد.
در هر نقطه از ایران که گلسرخ پیدا شود این شته هم وجود دارد.
شکل شناسی:
اين حشره به صورتهاي ماده بالدار زنده زا،ماده تخم گذار و نر بالدار ديده مي شود.
حشره کامل به طول 5/2 -2/2 م م می باشد. به رنگ سبز تا سبز تیره می باشد. طول حشره بالغ بی بال این شته در حدود 8/2 تا 4/3 میلیمتر و رنگ آن سبز مایل به قهوه ای با زائده و پاهای سیاه رنگ می باشد . دارای کورنیکول ساده و سیاه به طول 5/2-7/1 برابر دم می باشد. شاخک بلند به اندازه طول بدن دارد.
در افراد بي بال زنده زا ،سر، قفسه سينه و شكم سبز يا ارغواني است. دم زرد مايل به سبزو بلند و شاخك خيلي طويل و به رنگ بدن ميباشد.
در شته هاي بالدار زنده زا، سر، پيش گرده، اسكوتوم و لبهاي قفسه سينه و سپرچه سياه رنگ و بين سر و پيش گرده نوار سبز تيره وجود دارد. شكم سبز روشن و در هر طرف پهلو سه لكه سياه رنگ وجود دارد.
شاخك همچنين خيلي طويل و در مفصل سوم تعداد زيادي سانسوريا ديده مي شود. رنگ پاها متغير و از زرد مايل به سبز تا سبز كم رنگ تغيير ميكند. پنجه ها سياه رنگ، دم طويل و سبز رنگ مي باشد. كورنيكول بلند، ضخيم و سياه رنگ ميباشد.
نرهاي بالدار، سياه رنگ، شكم تيره و زرد مايل به سبز. قسمت اعظمdisk سياه به صورت نوار ديده مي شود. شاخك ها بيشتر از طول بدن، خرطوم زرد كمرنگ، نوك تيره.
در ماده هاي تخم گذار، رنگ هاي قرمز Rust شاخك كوتاه حدود نصف بدن، چشم ها قرمز كورنيكول سياه رنگ و كوتاهتر از كورنيكول افراد زنده زا . ساقپاي عقب داراي تعدادي سانسوريا.
[FONT="]شکل 1. مشخصات ظاهری فرم بی بال
[/FONT]
میزبانها و طرز خسارت:
از ابتدای بهار که گلها برگ می کنند، در اطراف برگها و ساقه های نازک و جوانه ها و غنچه ها به خصوص برگچه های سرشاخه، این شته یافت می شود.
با خرطوم خود شیره نباتی را می مکد.در نتیجه باعث ضعیف و پژمرده شدن گیاه و مانع بازشدن برگ ها و شکفتن گلها می شود.حداكثر فعاليت اين شته در اوايل بهار روي انواع نباتات خانواده گلسرخيان خيلي زياد است. به طوريكه اگر كنترل نشود غنچه ها كوچك مانده و گلها شكل طبيعي خود را از دست مي دهند.
[FONT="]
[/FONT]
شکل 2. نمونه از خسارت حاصل از شته گلسرخ
[FONT="]
[/FONT]
[FONT="]
شکل 3. نمونه خسارت[/FONT]
زیست شناسی:
شته ی گلسرخ زمستان را به صورت ماده های بکرزایی در حال تولید مثل سپری می نماید و در طول زمستان می توان تمامی سنین پورگی و ماده های بکرزای بالدار و بی بال را مشاهده نمود.این شته در تابستان به علت نامساعد بودن کیفیت غذایی میزبان و دمای زیاد هوا به میزبان دوم خود مهاجرت می کند.
در زمستانهاي سرد مناطق سردسير اين شته زمستان را به صورت تخم ميگذراند. در نسل هاي پاييزه افراد نر و ماده بوجود ميآيند. حشره ماده پس از جفتگيري، در انتهاي شاخه ها نزديك جوانه تخم هاي خود را ميگذارد. هر شته ماده چهار تا شش عدد تخم مي گذارد. و در سال چندین نسل دارد.
در ابتدای بهار تخم این شته ها که از سال قبل بر روی درخت گذاشته شده بتدریج شروع به باز شدن کرده و افراد مؤسس را به وجود مي آورند. و در نتیجه زادآوری شته ها سطح زیرین برگها و ساقه های گل دهنده ( گل سُرخ و نسترن ) مملو از این شته ها میشود
در طی آزمایشات در اصفهان روی این شته مشخص شد که این شته در دمای 22 درجه سانتیگراد نسبت به سایر دماهای آزمایشی دارای کوتاهترین دوران پورگی ، بیشترین نرخ رشد و نمو، بالاترین میزان پوره زایی و کوتاهترین طول نسل است.بنابراین در این دما جمعیت شته ی گل سرخ می تواند به سرعت افزایش یابد و کلونی های زیادی را به وجود آورد. همچنین دمای آستانه حداقل برای این شته 05/9 درجه سانتیگراد است.
با توجه به این آستانه ، برای تبدیل پوره سن اول به حشره کامل نیاز به 5/77 درجه روز می باشد.
مدیریت تلفیقی آفت (IPM):
برای کنترل هر چه بهتر این آفت ابتدا باید عوامل موثر بر جمعیت آن را شناخت.در یک پژوهش بیواکولوژی شته ی گلسرخ با بررسی تغییرات فصلی جمعیت آن طی سالهای 1382و1383 در دو نقطه از شهر اصفهان مورد مطالعه
قرار گرفت.همچنین مطالعات تکمیلی تا اثیر دما(15،18،22،25 درجه سانتیگراد) بر برخی از ویژگیهای ریختی شتهی گلسرخ، دشمنان طبیعی، پارازیتیسم فصلی زنبور پارازیتوئید غالب و فون شته های گلسرخ در اصفهان مورد بررسی قرار گرفت.
برای برسی تغییرات جمعیت در هر نقطه از 10 سرشاخه به طور تصادفی نمونه برداریهای هفتگی انجام شد و مراحل زیستی شته گل سرخ به تفکیک شمارش و ثبت گردیدند.
نتایج نشان داد که شته ی گلسرخ در شرایط آب و هوایی اصفهان در بهار طی ماه های فروردین و اردیبهشت و در پاییز طی ماه آبان و اوایل آذر دارای جمعیت زیادی روی گلسرخ می باشد.
در مکانهائی که حمله این شته مقارن با سفیدک گل سُرخ باشد می توان با مخلوط کردن دو سم قارچ کُش و حشره کُش فقط یکبار مبارزه نمود . باید توجه داشت که دو سم مصرفی قابلیت اختلاط با یکدیگر را داشته باشند .
مبارزه با شته ها زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که بمحض ظهور اولین کُلُنی های شته آغاز گردد .
بعلاوه در این زمان هنوز تعداد پارازیتها و شکاری ها زیاد نبوده و سمپاشی زیان زیادی به آنها وارد نمی کند .مبارزه با شته در محیط های بسته آپارتمان نسبتا ساده بوده و با چند بار استفاده از حشره کُش های معمولی که برای مبارزه با مگس از آنها استفاده میشود از بین میرود .
اما در محیط باز دفع شته بسیار مشکل است
مطالعه ی پارازیتیسم فصلی زنبور پارازیتوئید شته گلسرخ در طبیعت فعالیت این زنبور را در دو مقطع زمانی از سال طی ماه های بهار و پاییز روی شته گلسرخ نشان داد.
حداقل و حداکثر درصد پارازیتیسم صحرائی این زنبور در بهار به ترتیب 75/2 ، 69/11 و در پاییز 84/0 و 72/2 درصد بود. در بررسی فون شته های گلسرخ در اصفهان تعداد 10 گونه شته متعلق به خانواده ی Aphididae شناسایی شدند که از این تعداد یک گونه برای فون ایران و چهار گونه برای فون اصفهان جدید بوده و برای اولین بار گزارش شدند...
از دشمنان طبیعی این شته، تعداد 4 گونه کفشدوزک ازخانواده ی Coccinellidae، سه گونه لارو مگس های گل از خانواده ی Syrphidae، دو گونه مگس شکارگر از خانواده ی Chamaemyiidae ، تعدادی سن شکارگر از خانواده های Miridae و Anthocoridae و یک گونه سوسک شکارگر از خانواده Cantharidae شناسایی شدند.همچنین یک گونه کنه ی پارازیت خارجی نیز از خانواده ی Erythraeidaeجمع آوری گردید.از میان چهار زنبور پارازیتوئید جمع آوری شده از خانواده ی Braconidae و گونه ی Aphidius rosae haliday به عنوان زنبور پارازیتوئید غالب در اصفهان برای اولین بار از ایران گزارش گردید.
سمومی که در مبارزه علیه شته ها بکار برده می شود ، اغلب سموم فسفره میباشند که خاصیت تماسی دارند مانند : مالاتیون به نسبت 2 در 1000 ، گوزاتیون ، دیازینون و سوپر اسید ، که بر حسب ماده موثر آنها از یک تا یک و نیم گرم در یک لیتر آب مصرف میشوند . سموم نفوذی موسوم به سیستمیک مانند : فسامیدون ، متاسیتوکس و سموم مشابه که دارای خاصیت نفوذی میباشند برتری چشم گیری به سموم تماسی شته کُش دارند .
زیرا علاوه بر اینکه شته ها در سطح زیرین برگها و مکانهای دیگری از گیاه که سم مستقیما به آنها نمی رسد را از بین میبرد ، بلکه به پارازیت ها و شکاری های مفید آنها نیز صدمه زیادی وارد نمی آورد .
و نیز علیه کَنِه های گیاهی موثر می باشد و دوام آنها برحسب رشد گیاه و نوع سم بین 10 تا 20 روز طول می کشد . برای اینکه مقدار ماده موثر بیشتری داخل گیاه شود ، لازم است که سمپاشی زمانی که برگها باندازه کافی رشد کرده باشند انجام گیرد . بنابراین باید این سموم را دیر تر از سموم شته کُش تماسی مصرف نمود.
1.بهداد، ا.، 1366.آفات و بیماریهای درخشان و درختچه های جنگلی و گیاهان زینتی ایران. انتشارات سپهر.807 صفحه
2.رضوانی،ع.، 1383.شته های درختان و درختچه های ایران. موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی.139 صفحه
3.مهرپرور، محسن، 1383،پایان نامه (کارشناسی ارشد) صنعتی اصفهان-کشاورزی-گیاهپزشکی
4.رسولی،غلامرضا.1385،جزوه آفات جالیزی، سبزی و صیفی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.
5. زاهدی، ک.، 1371، آفات گیاهان زینتی و صیفی در ایران و روشها مبارزه با آنها. انتشارات مرکز نشر دانشگاهی تهران
.