پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در 22 بهمن سال ۱۳۵۷، به دعوت امام خمینی همهپرسی حکومت جمهوری اسلامی ایران در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸ در سراسر ایران برگزار شد و ۹۸٫۲ واجدین شرکت در همهپرسی با دادن رای «آری»، با برقراری حکومت جمهوری اسلامی موافقت کردند.
در روز ۱۲ فروردین نتایج اعلام شد و این روز را روز جمهوری اسلامی نامیدند. طبق اعلاميه دولت موقت، در رفراندم 20 ميليون و 288 هزار تن (98 و دو دهم درصد آراء) به حذف سلطنت و برقراري نظامي اسلامي «بله» و 241 هزار تن «نه» گفته بودند.
برگه رایگیری چه شکلی بود؟
برگه رای، دوقسمتی بود و شامل نیمه «آری» -به رنگ سبز- و نیمه «نه» -به رنگ قرمز- بود و روی آن چنین درج شده بود:
«بسمه تعالی
دولت موقّت انقلاب اسلامی
وزارت کشور
تعرفهٔ انتخابات رفراندم
تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی
که قانون اساسی آن از تصویب ملت خواهد گذشت.»
رایدهندگان، میبایست بخش موردنظر خود را از برگه جدا میکردند و در صندوق رای میانداختند.
پیام حضرت امام خمینی قدس سره به مناسبت 12 فروردین 1358
نهال انقلاب اسلامی كه با نثار خون بهترین فرزندان ایران رشد كرده بود، سرانجام در 22 بهمن 1357 به بار نشست، و با پیروزی انقلاب اسلامی و تشكیل دولت موقت از سوی امام خمینی« قدس سره» زمینه ی مهمترین همه پرسی تاریخ ایران زمین جهت تعیین نوع حكومت در ایران فراهم شد.
روز دوازده فروردین، روز ظهور شخصیت واقعی مردم ایران، روز پیروزی مستضعفین بر مستكبرین و روز تثبیت انقلاب اسلامی است كه بی هیچ ریب و شكی زمینه ساز حكومت عدل اسلامی در سراسر جهان خواهد بود.
این روز مقدس، این یوم الله پر بركت سرآغاز حیات واقعی اسلام در عصر دنیامداران و دنیا پرستان است كه از معنویت و روحانیت گسسته و سعادت خود را در پیروی از امیال و آرزوهای حیوانی خود می دانند.
در این روز عزیز ساختار جدید سیاسی اجتماعی ایران بر مبنای آرای اكثریت قریب به اتفاق مردم یعنی 2/98 درصد آرای ملت مسلمان ایران تثبیت شد.
در این روز پر بركت نظامی متولد شد كه نور اسلام عزیز را پس از گذشت قرن های زیاد دیگرباره نه تنها در ایران اسلامی بلكه در سراسر جهان متجلی ساخت. در این روز مقدس حكومتی شكل گرفت كه شعار اصلی آن استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی بود.
این عبارت ملكوتی كه به عنوان شعار اصلی انقلاب اسلامی و توسط میلیون ها ایرانی آزاده و مسلمان در طول مبارزات درخشان ملت با سلطنت پهلوی همه روزه در جای جای ایران اسلامی فریاد كشیده شده بود، حكومتی را پایه ریزی كرد كه عدالت اسلامی یكی از اهداف عالیه ی آن بود. در این شعار مقدس كلمه ی استقلال به عنوان نخستین هدف مطرح شده بود كه رساننده ی این پیام به جهان و جهانیان بود كه امت مسلمان ایران می خواهد «اراده ی ملی» خود را حاكم بر مقدرات خویش سازد تا بتواند از نفوذ و دخالت های بیگانگان رهایی یابد و چه زیبا و متین امام خمینی قدس سره فرموده است:
«اگر استقلال كشور خودمان را تحصیل نكنیم سایر چیزها درست نخواهد شد.»
تشكیل جمهوری اسلامی نه تنها اراده ی ملی ایرانیان را بر سرنوشت خود تثبیت كرد و برای آنان استقلال و آزادی را به ارمغان آورد، بلكه این بارقه ی امید در دل محرومان و مستضعفان جهان درخشید كه بعد از قرن ها رنج و درد، جلوه ای از وعده ی خداوند تبارك وتعالی را شاهد باشند.
«صبح گاه 12 فروردین كه روز نخستین حكومت الله است از بزرگ ترین اعیاد ملی و مذهبی ماست و ملت ما باید این روز بزرگ را عید بگیرند و زنده نگه دارند روزی كه كنگره های قصر 2500 ساله حكومت طاغوتی فرو ریخت و سلطه ی شیطانی برای همیشه رخت بربست و حكومت مستضعفین جانشین آن گردید.
انتخاب واژه ی عید برای چنین روزی از سوی امام امت« قدس سره» یك انتخاب دقیق و صحیح است؛ زیرا عید به روزی اطلاق می شود كه آن روز نو و شادی آفرین باشد و باعث سربلندی و مجد یك ملت شود. بنابر این دوازدهم فروردین از بزرگترین اعیاد انقلاب اسلامی ایران می باشد.
هدف دیگر شعار اصلی انقلاب، كلمه ی آزادی بود. در رابطه با آزادی نظرات مختلف و متعددی مطرح می شود؛ اما در اسلام، آزادی جامع ترین و مانع ترین معنا را در بر دارد و آن عبارت است از: شرایط سیاسی – اجتماعی لازم برای رشد و تعالی فرد و مردم كه در آن موانع قانونی و فرهنگی مثل عرف و عادت، و موانع سیاسی، مانند سلطه ی طاغوت و استعمار و استبداد وجود نداشته باشد. یعنی انسان در انتخاب عقیده و بیان و نشر آن آزاد است. مگر آن كه به دیگران آسیبی وارد بیاید و همچنین از خود سلب آزادی به شیوه غربی ننماید به طوری كه مردم بتوانند هدایت و رشد و تعالی یابند.
هدف نهایی شعار اصلی، كلمه ی جمهوری اسلامی بود كه از به هم پیوستن جمهوری و اسلامی به دست آمده است. كلمه جمهور به معنای توده یا انبوه مردم است و منظور از گنجاندن چنین كلمه ای برای نظامِ شكل گرفته ی بعد از انقلاب، اتكا داشتن و تعیین كننده بودن رأی مردم در سرنوشت خود و كلیه ی امور اجرایی كشور می باشد و به طور كلی حكومتی را تببین می كند كه برای تأمین زندگی دنیایی توده مردم متكی به مردم باشد.
واژه ی اسلامی هم به سبب تمایز آن از دیگر نظام های جمهوری است كه ویژگی های خاص خود را دارد كه در آن ارزش های الهی و قرآنی بر تمامی شئون حاكمیت دارد و همچنین ولی فقیه كه بر طبق نظام الهی، ولایت امر و امامت امت را بر عهده می گیرد، افزون بر تأمین زندگی مردم، مسؤولیت هدایت مردم و كمك به رشد و تعالی آنان را بر عهده دارد. برای تحقق این بخش حیاتی از شعار اصلیِ انقلاب پس از پیروزی آن، نیاز بود تا رسماً ناظم مشخصی حاكم بر ایران شود و در همین راستا بود كه رهبر نهضت، امام خمینی« قدس سره» طی سخنانی فرمودند:
«... احتیاج به رفراندوم هم نیست؛ برای این كه مردم آرای خودشان را در ایران اعلام كردند. با فریادها، با دادها اعلام كردند...»
خاطره رهبر معظم انقلاب از ۱۲ فروردین ۵۸ دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله العظمی خامنهای به مناسبت فرا رسیدن یومالله 12 فروردین خاطرهای از رهبر معظم انقلاب كه در تاریخ 10 فروردین 64 منتشر شده بود را بازنشر داد كه در ادامه میآید:
سوال: ضمن تشكر از وقتى كه در اختیار ما قرار دادید همانطور كه مىدانید در آستانهى فرا رسیدن هفتمین سالگرد استقرار نظام جمهورى اسلامى ایران هستیم. شش سال پیش در چنین روزى ملت ما با شركت گستردهى خود در رفراندم جمهورى اسلامى ایران به جمهورى اسلامى رأى آرى داد اگر در این زمینه مطلبى دارید و یا احیانأ خاطرهى شیرینى از آن روزها به یاد دارید براى ما بیان كنید.
بسمالله الرحمن الرحیم
مطلب در باب روز جمهورى اسلامى و روز رفراندم خیلى زیاد است و البته خاطراتى هم از آن روز طبعاً داریم كه لابد نمىشود همهى آن مطالب را در این گفتار كوتاه آورد به طور خلاصه روز جمهورى اسلامى یك مقطع تاریخى بىنظیرى در تاریخ كشور ماست، زیرا كه براى اولین بار بعد از صدر اسلام و پس از فَترَت كوتاه اولین سالهاى فتح ایران به دست مسلمین یعنى كه در آن سالهاى كوتاه البته حكومتها تا حدود زیادى اسلامى بودند در طول این تاریخ ممتدى كه كشور ما داشته، براى اولین بار بعد از آن فَترَت و بعد از آن دوران كوتاه صدر اسلام یك حكومتى اعلان شد، یك نظامى اعلان شد كه داراى دو خصوصیت مردمى بودن و الهى بودن هست؛ یعنى جمهورى اسلامى.
اصلاً این خاطره را با هیچ خاطرهاى در تاریخ كشورمان نمىشود مقایسه كرد. نقطهى مكمل و متمم انقلاب بیستودو بهمن بود یعنى خلاصه محصول بیستودو بهمن روز جمهورى اسلامى روز دوازدهم فروردین بود.
از یك نظر دیگر هم روز جمهورى اسلامى بسیار مهم است و آن اینكه این اولین نمونه در دنیاى امروز هست كه با مكتبها، نظامها، سیاستها، دیدگاههاى مختلف، شیوههاى گوناگون حكومت را به مردم دنیا عرضه مىكند، دارد عرضه مىشود؛ این اولین نمونهاى است كه مردم دنیا دارند مىبینند جمهوریهاى دیگرى كه اعلان مىشود جمهوریهاى سوسیالیستى، جمهوریهاى به سبك دموكراسى غربى به انواع واقسامش هیچ كدام چیز جدیدى نیست اصل جمهورى هم چیز جدیدى نبود اما آن جمهورىاى كه مبانى و ارزشهاى اساسىاش و قواعد اصلیش از اسلام گرفته شده این یك چیز بىنظیرى است.
یك خصوصیت دیگر هم در روز جمهورى اسلامى ما هست و آن اینكه آن روز عید فقط ما مردم ایران نیست، بلكه عید همهى كسانى مىتواند باشد كه مسلمانند، یعنى نزدیك به یك میلیارد جمعیت. آنها هم، یعنى ملتهاى مسلمان عادت كردند كه اسلام را در حال دفاع در موضع انفعال، درحال انزوا ببینند. آن وقتى كه یك ملتى در موضع تهاجم به قدرتهاى سلطهگر و تهاجم به نظامهاى بشرى ناقص قرارمىگیرد و اعلان یك جمهورى براساس اسلام مىكند این براى همهى ملتهاى مسلمان مایهى مباهات و سربلندى است خلاصه خصوصیات گوناگونى در روز جمهورى اسلامى هست.
خاطره، من البته در آن روز، روز رأىگیرى كرمان بودم از طرف امام یك مأموریتى به من محول شده بود كه بروم بلوچستان و سر بزنم به شهرهاى بلوچستان و مردم آنجا را از نزدیك دیدار بكنم و پیام امام را براى آن مردم ببرم. پیام محبت و دلسوزى را كه ملاحظه مىكنید از همان روزهاى اوّل امام به فكر افتادند كه با این مستضعفین دورافتادهاى كه به كلى فراموش شده بودند، حتى در نظام گذشته ملاطفت و محبت كنند و من را كه آنجا سابقه داشتم آشنائى نسبتاً زیادى داشتم فرستادند آنجا براى این كار.
كرمان رسیدهبودم من در راه بلوچستان كه روز رأىگیرى بود، در فرودگاه بچههاى حزبالهى و داغ كرمان آمدند، صندوق را آوردند چند تا صندوق بود، هر كدام مىخواستند كه بیاورند من تویش رأى بیاندازم. آنها هم من را مىشناختند. یعنى سابق كه كرمان رفته بودم و مردم كرمان با من آشنا بودند. من هم خیلى به مردم كرمان از قدیم علاقه داشتم مردم خیلى بامحبت و جالب بودند همیشه در چشم من. خیلى لحظهى شیرینى بود براى من، آن لحظهاى كه این رأى را من مىانداختم توى صندوق و مىدیدم آن شور و هیجانى را كه مردم كرمان از خودشان نشان مىدادند در رأى دادن. بعد هم نشان داده شد كه خب نودونه درصد آراء به جمهورى اسلامى آرى بود.
خاطرهاى كه فقط اشاره مىكنم مخالفتهایى است كه با رأىگیرى به این شكل وجود داشت كه از طرف جناحهاى مختلف این مخالفتها بود همه هم خودشان را بعدها نشان دادند. هم آن جناحهایى كه بر مطبوعات كشور مسلط بودند، روشنفكرهاى چپ و نیمه چپ و لیبرال و التقاطى، اینها كه مطبوعات آن روز را اطلاعات، كیهان آن روز را توى مشت داشتند كه خب بحمدالله بعد همه ازاله شدند و روزنامهى حسابى دیگرى هم نبود یعنى همین روزنامهى جمهورى اسلامى كه نبود روزنامهى دیگرى هم كه بشود مورد اتفاق باشد همینطور. هرچه دلشان مىخواست مىنوشتند.
رفته بودند اینجا و آنجا این روشنفكرهاى گروهكى سیاسى ملحد و نیمهملحد از شخصیتهاى گوناگون نظر خواسته بودند كه به نظر شما آرى یا نه درست است؟ یا بیائید چندجور حكومت را مطرح كنیم و رأى بگیریم. مقصودشان هم این بود كه مردم را از آن یكپارچگى خارج كنند، اگرچه فرقى هم نمىكرد یعنى تأثیرى هم نداشت. اگر مردم خب طبیعى بود كه به آن شیوههاى دیگر رأى نمىدادند و به خصوص بعداز آنى كه امام آنجور صریح فرمودند جمهورى اسلامى نه یك كلمه كم، نه یك زیاد، لكن آنها كار خودشان را مىكردند به امید اینكه شاید بتوانند شكاف بیندازند این رأى زیاد مردم را كم كنند، رأى را تقسیم كنند از این كارها مىكردند و اوضاعى داشتیم ما در شوراى انقلاب با آن جناح لیبرال و به اصطلاح ملىگرا كه بیشترین خصوصیتشان مخالفت با خط اصیل انقلاب بود كه این شیوهاى را كه بعد هم انجام گرفت این شیوه را اثبات كنیم كه این شیوهى درستى است.
منابع: سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی – دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله العظمی خامنهای