کمبود عناصر غذایی
- شروع کننده موضوع amir93
- تاریخ شروع
تیرنگ
عضو جدید
[FONT="]مقدمه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]تمامی موجودات زنده اين کره خاکی از جمله گياهان برای رشد و نمو و ادامه حيات خود، نياز به مواد غذايی دارند، البته مقدار آن عناصر برای انواع مختلف گياهان متفاوت است. در بيشتر خاکها مقدار نسبی اين عناصر، برابر نيازهای طبيعی گياه نيست و از آن گذشته زمين نمیتواند اين گونه مواد را به اندازه کافی توليد کند و آن مقداری هم که در خاک وجود دارد، به مرور زمان به وسيله گياه جذب میشود، پس برای بدست آوردن محصول کافی، لازم است همه ساله مواد مورد نياز را بسته به نوع گياه به خاک اضافه نمود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]هر چند که عناصر معدنی مقدار کمی از وزن يک گياه را تشکيل می دهد ولی هر کدام از اين عناصر وظايفی را در انجام فعاليتهای حياتی گياه و تعادل بين رشد رويشی و زايشی بر عهده دارند و عدم وجود و يا وجود بيش از حد اين عناصر در خاک، اختلالاتی را در گياه بوجود می آورد که روی رشد و نمو گياه و در نهايت روی کمّيت و کيفيت محصول تأثير خواهد گذاشت[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]عناصر غذايی مورد نياز گياه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]بطور کلی تعداد عناصر مورد نياز گياه که درمحلول خاک موجود میباشند، شامل 13 عنصر است که بر اساس ميزان مصرف گياه به دو دسته زير تقسيم می شوند[/FONT][FONT="]:
( Macroelements) -1 [/FONT][FONT="]عناصر پر مصرف و يا بزرگ عناصر عناصری از قبيل: نيتروژن، فسفر، پتاسيم، کلسيم، منيزيم وگوگرد که بيشتر مورد نيازگياه می باشند را عناصر پرمصرف می گويند[/FONT][FONT="].
(Microelements) -2 [/FONT][FONT="]عناصر کم مصرف و يا ريز عناصر عناصری چون آهن، منگنز، روی، مس، بُر، موليبدن و کلر که به مقدار بسيار کم موردنياز گياه می باشند را عناصر کم مصرف يا ريزمغذی می گويند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]البته سه عنصرکربن، اکسيژن و هيدروژن هم از عناصر مورد نياز گياهند ولی چون اين عناصر به فراوانی در هوا و آب يافت می شوند، به عنوان عناصر غذايی خاک محسوب نمی شوند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]علائم ظاهری کمبود عناصر غذايي در درختان ميوه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]کمبودهای شديد عناصر غذايی در گياه به صورت علائمی مختلف قابل مشاهده است که میتوان به مواردی چون تغيير رنگ، سوختگی، توقف رشد جوانه های انتهايی، تغيير شکل ميوه ها، تفاوت در عملکرد، زودرسی، ديررسی، کوچک شدن ميوه ها، نارسايی در رشد، کاهش گسترش ريشه و کاهش خاصيت انبارداری ميو ه ها اشاره نمود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]لازم به ذکر است که نشانه های کمبود، گاهی مشابه هم بوده و همچنين عوامل ديگری چون تغييرات دما، استفاده از سموم، حشرات، باد و ديگر عوامل طبيعی نشانه هايی را از خود به جای می گذارند که مشابه علائم کمبود است. به همين دليل، تشخيص و معالجه کمبود عناصر غذايی از روی علائم ظاهری بايد با احتياط و به وسيله کارشناسان با تجربه انجام گيرد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]معمولاً کمبود عناصر غذايی در گياهان ناشی از موارد زير است[/FONT][FONT="]:
- 1[/FONT][FONT="]کمبود واقعی: کمبود عناصر غذايی در خاک و يا وجود ترکيب شيميايی غير قابل جذب آن برای گياه[/FONT][FONT="].
-2[/FONT][FONT="]کمبود دروغين: کمبود عناصر غذايی به علت ايجاد شرايط خاص در محيط کشت[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]در اين حالت ريشه ها قادر به جذب عناصر موجود در خاک نمي باشند مانند موارد زير[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]الف) سرد بودن خاک: در اين حالت پتاسيم موجود در خاک جذب ريشه نمیشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]ب)غرقابی بودن خاک: آهن، مس و کلسيم در خاک غرقابی جذب نمیشوند. به عنوان مثال آبياری پی در پی در خاک، شرايط احياء و اکسيداسيون در خاک را فعال نموده و عناصری مثل آهن و منگنز به خاطر اکسيده شدن غير قابل جذب میگردند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]ج) اسيديته[/FONT][FONT="] ( pH) [/FONT][FONT="]نامناسب: در خاکهای خيلی اسيدی، منگنز و روی و در خاکهای قليايی آهن، منيزيم و بُر جذب نمیشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]د[/FONT][FONT="]( [/FONT][FONT="]اثر متقابل و منفی عناصر نسبت به يکديگر: در اين حالت حضور يک عنصر باعث عدم جذب عنصر ديگر می شود. مثلاً حضور پتاسيم بيش از حد باعث کمبود منيزيم می شود و يا حضور بيش از حد ازت باعث رشد سبزينه ای گياه شده و تعادل مصرف برخی عناصر مورد نياز در گياه را به هم میزند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]از ديگر دلايل ظهور کمبود عناصر در گياه، می توان به موارد زير اشاره نمود[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]شستشوی خاک بويژه در خاکهای سبک که باعث کمبود عناصر محلول در خاک مثل ازت و منيزيم میشود. در شرايط اسيدی خاک، اين حلاليت برای آهن و کلسيم بروز کرده و شسته میشوند و در شرايط قليايی شستشوی پتاسيم اتفاق می افتد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]با فشرده شدن خاک و عدم تبادلات گازی در خاک، گاز دی اکسيد کربن محبوس شده و با کربناتهای خاک تشکيل بی کربنات داده و رسوب کلسيم میدهد و شرايط قليايی ايجاد شده در خاک، منجر به کمبود برخی عناصر میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]مصرف کود حيوانی نپوسيده در ابتدا باعث میشود تا ازت موجود در خاک صرف پوسيدن کود شده و در نتيجه گياه با کمبود ازت مواجه شود و از طرفی با مصرف کود حيوانی، ميزان بعضي از عناصر، در خاک چندين برابر افزايش يافته و منجر به کمبود جذب ديگر عناصر موجود در خاک میشود. استفاده از کودهای شيميايی پر مصرف و عدم کاربرد کودهای شيميايی کم مصرف، منجر به کمبود آنها در خاک شده که لزوم يک مديريت صحيح در مصرف کودهای پر مصرف و کم مصرف در خاک ضروری به نظر میرسد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]در زمان خشکی و تبخير بيش از حد ازسطح خاک، برخی نمکهای محلول مثل کلرور پتاسيم و سديم و کمی هم کلسيم و منيزيم و يا ترکيبات نيترات به سطح خاک آمده و در نتيجه جذب اين عناصر براي ريشه امکان پذير نمیباشد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]چند روش براي تعيين كمبود عناصر[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]براي تعيين كمبود عناصر غذايي در گياهان روشهايي وجود دارد كه در اينجا به صورت اختصار به معرفي آنها مي پردازيم[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]۱[/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]آناليز و تجزيه خاك: اين آزمايش در آزمايشگاه هاي تجزيه آب و خاك بوسيله كارشناسان مجرب صورت ميگيرد. بدين صورت كه از خاك مزرعه يا باغ نمونه گيري شده و با مراجعه به آزمايشگاه، اسيديته، شوري و املاح محلول در خاك، ميزان عناصر موجود درخاك تعيين ميشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]۲[/FONT][FONT="]( [/FONT][FONT="]آناليز و تجزيه بافتهاي گياهي (برگ و دمبرگ): اين آزمايش وقتي گياه در حال رشد است انجام ميشود. كه اين آزمايش براي تأييد اختلالات ظاهري مورد استفاده قرار ميگيرد. با تجزيه برگ، ميزان عناصر موجود درآن اندازه گيري ميشود و با ميزان طبيعي (مستلزم وجود آزمايشگاه هاي استاندارد) كه بايستي در برگ وجود داشته باشد مقايسه ميشود[/FONT][FONT="].
(3 [/FONT][FONT="]تشخيص ظاهري از روي علائم: گياهان با ايجاد علائم خاصي بر روي اندا مهاي خود به خصوص بر گها به كمبود عناصر مختلف عكس العمل نشان ميدهند. اين علائم ميتواند به عنوان محكي براي تشخيص استفاده شوند اما نميتواند معيار دقيقي براي تشخيص كمبود عناصر باشد، به عبارتي ديگر بعضي از عناصر كم مصرف علائمي شبيه به يكديگر دارند و در مواردي نيز كمبود يك عنصر به صورت پنهان ميباشد و هيچگونه علائم ظاهري بوجود نميآورد ولي بر روي عملكرد نهايي گياه تأثير ميگذارد. با توجه به اينكه برگها كارخانه توليد مواد غذايي براي ميو هها هستند كه اگر سالم نباشند عملكرد و كيفيت ميوه نيز كاهش مييابد، لذا با بروز اولين علائم بايد جهت رفع خسارت به درمان پرداخت[/FONT][FONT="] .
[/FONT][FONT="]رابطه علائم کمبود عناصر غذايی با تحرک آنها در گياه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]محل ظهور علائم کمبود عناصر غذايی در گياهان، به وسعت و ميزان انتقال عناصر غذايی از برگهای پير به قسمتهای جوان گياه بستگی دارد كه ميتوان عناصر را بر اساس جابه جايي در گياه به دو دسته تقسيم نمود[/FONT][FONT="]:
(1[/FONT][FONT="]عناصر متحرك (پويا يا موبايل[/FONT][FONT="](
[/FONT][FONT="]علائم كمبود اين عناصر، ابتدا در برگهاي پير (برگهاي پاييني) اتفاق ميافتد زيرا اين عناصر ميتوانند از برگهاي پير پاييني به سوي برگهاي جوان بالايي حركت كنند، كه اين عناصر عبارتند از: ازت،[/FONT][FONT="](N) [/FONT][FONT="]و منيزيم[/FONT][FONT="](Mg) [/FONT][FONT="]پتاسيم[/FONT][FONT="]( K )[/FONT][FONT="]فسفر[/FONT][FONT="]( P)
(2 [/FONT][FONT="]عناصر غيرمتحرك (ايستا يا ساكن[/FONT][FONT="](
[/FONT][FONT="]علائم كمبود اين عناصر ابتدا در برگهاي جوان (برگهاي بالايي) اتفاق ميافتد زيرا اين عناصر نميتوانند از برگهاي پير پاييني به سوي برگهاي جوان بالايي حركت كنند، كه اين عناصر عبارتند از کلسيم[/FONT][FONT="](Ca) [/FONT][FONT="]و بُر[/FONT][FONT="]( B) [/FONT][FONT="]موليبدن[/FONT][FONT="] (Mo) [/FONT][FONT="]،منگنز [/FONT][FONT="](Mn) [/FONT][FONT="]،روی[/FONT][FONT="] (Zn) [/FONT][FONT="]،مس[/FONT][FONT="] (Cu) [/FONT][FONT="]آهن[/FONT][FONT="] (Fe)
[/FONT][FONT="]عدم رسيدگي به وضعيت تغذيه اي گياه، سلامتي گياه، عملكرد و كيفيت محصول را به ميزان قابل توجهي كاهش داده و در نتيجه توليدكننده متضرر ميگردد. فهم قواعد تغذيه گياهان و تشخيص علائم كمبود و بيشبود عناصر غذايي و استفاده از كودهاي مناسب، كليدهاي سلامت و سودآوري محصول ميباشند كه بايستي رعايت شوند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود عناصر پر مصرف در درختان ميوه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]همانطور که قبلاً اشاره شد عناصری از قبيل: نيتروژن، فسفر، پتاسيم، کلسيم، منيزيم وگوگرد که بيشتر مورد نياز گياه میباشند را عناصر پرمصرف ميگويند که کمبودشان در گياه میتواند باعث اختلالاتی در رشد و شکل ظاهری گياه شود كه به بررسي آنها ميپردازيم[/FONT][FONT="]:
- 2[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود نيتروژن[/FONT][FONT="]
N)
[/FONT][FONT="]اين عنصر برای توليد اسيدهای آمينه و پروتئين لازم است و مهمترين عامل رشد محسوب میشود. به عبارتي چون ازت جزء مهمی از مولکول کلروفيل را تشکيل میدهد، بنابراين اولين علايم ظهور کمبود ازت، رنگ پريدگی برگها ميباشد[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]برگها معمولاً به رنگ سبز مايل به زرد و زرد روشن در مي آيند كه به علت عدم تشکيل کلروفيل ميباشد. در اواخر رشد رنگ زرد، قرمز و بنفش مايل به قرمز مشاهده میشود که در نتيجه ي تشکيل رنگ آنتوسيانين است. در کمبود ازت برگها کوچک، ساقه و شاخه ها لاغر میشوند و معمولاً با زاويه کوچکی نسبت به ساقه اصلی می ايستند و شاخه های جانبی کمی تشکيل می شود، زردی در بر گهای پير [/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]پاييني) زودتر ظاهر میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]لازم به ذكر است كه كودهاي ازته به دو صورت ميتواند به خاك اضافه شود[/FONT][FONT="]:
1) [/FONT][FONT="]به صورت آلي: مثل كودهاي دامي، پودر استخوان و خون خشك و برگهاي پوسيده [/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]۲[/FONT][FONT="]) [/FONT][FONT="]به صورت معدني: مثل كودهاي شيميايي از قبيل نيترات آمونيوم، فسفات آمونيوم، اوره[/FONT][FONT="].
-2 [/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود فسفر[/FONT][FONT="]P)
[/FONT][FONT="]اين عنصر در تلقيح گلها، رشد ريشه، انتقال انرژی و همچنين تنظيم خواص ژنتيکی گياه نقش دارد. در بعضی جهات کمبود ازت و فسفر با هم شباهت دارند. رشد قسمت هوائی و ريشه در هر دو کند يا متوقف میشود و همچنين برگها کوتاه، باريک و نازک میشوند و رشد طولی گياه عمودی بوده و ساقه های جانبی به ندرت ظاهر می شود. تعداد برگ و شاخه ها محدود شده و ممکن است جوانه های کناری به خواب بروند يا بميرند. ظهور شکوفه و جوانه های برگی کم شده و در نتيجه ميزان محصول (دانه و ميوه) نيزکاهش مييابد ولی در هنگام کمبود فسفر رنگ برگها سبز تيره، کدر مايل به آبی با ته رنگ برنزی يا بنفش است و رنگ ميو هها سبز و ممکن است به شدت رنگی شده باشند، گوشت ميوه نرم و شيره ميوه خيلی ترش و خاصيت انباری آن نيز كم ميشود. يک علامت مهم ديگر، کوتولگی و کوتاه ماندن گياهان است به اين صورت كه گياهان دچار کمبود فسفر، اغلب با گياهان جوان اشتباه گرفته میشوند و در بر گهای پيرتر تحت شرايط حاد کمبود، رگبر گها به شكل مشبک و قهوه ای رنگ پريده در ميآيد[/FONT][FONT="].
- 3[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود پتاسيم[/FONT][FONT="]K)
[/FONT][FONT="]اين عنصر برای سنتز و انتقال مواد مغذی در گياه لازم بوده و در رفع آثار سوء عدم تعادل بعضی از عناصر غذايی گياه در خاک کمک میکند و همچنين در تنظيم فعاليت جذب آب موثر میباشد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]نقش پتاسيم در درختان ميوه به قرار زير میباشد[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]مقاومت گياهان را در برابر کم آبی و خطرات سرمازدگی افزايش میدهد ، مقاومت گياهان را در برابر آفات و بيماريها از جمله آتشک گلابی و شانکر مرکبات افزايش میدهد ،کيفيت و خاصيت انبارداری محصولات باغی را افزايش میدهد ، شدت نور را کنترل و عمل فتوسنتز را تشديد میکند و راندمان آب آبياری را افزايش میدهد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]اهم کودهای محتوی پتاسيم عبارتند از[/FONT][FONT="]:
1) [/FONT][FONT="]سولفات پتاسيم [/FONT][FONT="]
2) [/FONT][FONT="]کلريد پتاسيم : مقدار پتاسيم موجود در كلريد پتاسيم 60 درصد بوده و مصرف اين کود در خاکهای شور و يا آبهای آبياری که ميزان کلر آنها از 3 ميلی اکی والانت در ليتر ( 100 میلی لیتر در لیتر) بالاتر باشد و بعضی از درختان ميوه ی حساس به کلر نظير مرکبات توصيه نمیگردد[/FONT][FONT="].
3) [/FONT][FONT="]نيترات پتاسيم [/FONT][FONT="]
4) [/FONT][FONT="]سولفات پتاسيم منيزيم: اين کود به صورت معدنی بوده و به دو صورت گرانوله و دانه ريز قابل توليد میباشد.مصرف اين کود عمدتاً برای با غهای مرکبات و انگور به ميزان 200 الی 500 کيلوگرم در هکتار و به صورت سرک و يا قبل از کاشت قابل توصيه است. مصرف کودهای محتوی پتاسيم در باغهای ميوه ترجيحاً به صورت چالکود پيشنهاد میشود[/FONT][FONT="].
- 4[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود کلسيم[/FONT][FONT="]Ca)
[/FONT][FONT="]اين عنصر در پايداری ديواره سلولی، توسعه سلول و فرايندهای داخلی، پايداری غشاهای سلولی، تعادل کاتيون و آنيون، فعال کننده برخی آنزيمها و همچنين تنظيم فشار اسمزی نقش دارد. کمبود آن باعث تجزيه ديوار سلولی و خشكيدگي برگها ميشود. لازم به ذکر است که کلسيم در توسعه ريشه نقش داشته و از صدمات ناشی از تنشهای سرمازدگی جلوگيری میکند.علائم کمبود در حاشية بر گها بيشتر از نقاط ديگر برگ ديده میشود و در نتيجه باعث تغيير شکل برگ به صورت فنجانی رو به پائين می شود اين علامت تا نقاط اتصال برگ به دمبرگ گسترش میيابد، اما بر گها نمی افتند بلکه فقط لکه های بافت نکروتيک شده در نوک دمبرگ ايجاد میشود و همچنين حاشيه برگ نامنظم و پاره پاره میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]برای افزايش کيفيت، افزايش مدت زمان انبارداری محصولات باغی و کاهش بيمار یهای فيزيولوژيکی محلول پاشی کلسيم انجام میشود که میتوان از کلرورکلسيم به[/FONT][FONT="] ( (Cacl [/FONT][FONT="]مقدار 10 تا 30 کيلوگرم در هزار ليتر آب استفاده کرد[/FONT][FONT="].
-5 [/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود منيزيم[/FONT][FONT="](Mg):
[/FONT][FONT="]منيزيم تنها جزء معدنی مولکول کلروفيل است. منيزيم در ساخته شدن روغن در گياه دخالت داشته و باعث تنظيم جذب فسفر در گياه می شود و نيز در توليد هيدروکربنها و مواد قندی موثر است. منيزيم انتقال دهنده فسفر به دانه گياهان است و همچنين فعال کننده آنزيمهای دی هيدروژناز و د ی کربوکسيلاز است و در تنفس سلولی اهميت حياتی دارد. اين عنصر فعال کننده آنزيمها و در اعمال اکسيداسيون و احياء در گياه نقش دارد و عامل جداسازی مولکول اکسيژن در فتوسنتز است. از نشانه هاي كمبود آن در گياه، زردي بين رگبر گها ميباشد و نشانه هاي كمبود ابتدا در برگهاي پير مشاهده ميشود و در صورت كمبود شديد، برگها شروع به ريزش ميكنند. اين عنصر در خاك سريع شسته شده و از دسترس گياه خارج ميشود كه براي رفع اين كمبود از كربنات و سولفات منيزيم استفاده ميشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]محلول پاشی سولفات منيزيم دو تا پنج مرتبه برای رفع کمبود در درختان ميوه لازم و ضروري است. اولين محلول پاشی در اوايل خرداد و مراحل بعدی با دو هفته فاصله از هم انجام ميگيرد، ميزان مصرف 2 تا [/FONT][FONT="]۵[/FONT][FONT="] کيلوگرم در [/FONT][FONT="]1000 [/FONT][FONT="]ليتر آب میباشد. محلول پاشی منيزيم در مرکبات، انگور و سيب برای جلوگيری از کلروز برگ موثر است[/FONT][FONT="].
- 6[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود گوگرد[/FONT][FONT="]S)
[/FONT][FONT="]اين عنصر در توليد پروتئين و بعضی از اسيدهای آمينه موثر است. بو و مزه برخي از محصولات باغي و زراعي (مثل سير، پياز و خردل) مربوط به گوگرد است[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]مهمترين علامت كمبود اين عنصر در گياه رشد ناقص و رنگ پريدگی ميباشد. كمبود گوگرد در پار ه اي از گياهان نشانه هايي شبيه به کلروز ناشي ازکمبود نيتروژن ايجاد ميكند كه مربوط به كمبود پروتئين در گياه است، با اين وجود در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت يکنواخت در سرتاسر گياه حتی در بر گهای جوان وجود دارد. اغلب در اثر كمبود اين عنصر سطح پائينی بر گها و دمبرگها به رنگ قرمز مايل به صورتی در مي آيد گاهي در اثر شدت کمبود، علايم به صورت قهو های يا لکه های نکروتيک ظاهر ميشود و همچنين دمبر گها و بر گها اغلب عمودی، پيچ خورده و شکننده میشود. ساقه های گياهان مبتلا کوتاهتر و نازکتر از معمول و چوبی ميشوند، سطح برگ کوچک و تعداد برگها نيزکم، تعداد و وزن ميو ه ها نيزکاهش مييابد. براي مثال در هلو برگهای جوان در اثر كمبود اين عنصر، زرد و برگهای پير بدشکل و کج و معوج ميشوند، جوانه های انتهائی رشد نکرده و در نتيجه شاخه های جانبی نيز رشد نمی کنند و برگهای روی اين شاخه ها در اثر شدت کمبود، کمی قرمز و پس از اين مرحله خزان میکنند. گوگرد را ميتوان به صورت سوپر فسفات معمول (نه سوپر فسفات تريپل) سولفات آمونيوم و گل گوگرد و يا سولفات كلسيم به خاك افزود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]علائم کمبود عناصر کم مصرف[/FONT][FONT="] (Microelements)[/FONT][FONT="]در درختان ميوه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]همانطور که قبلاً اشاره شد عناصری چون آهن، منگنز، روی، مس، بُر، موليبدن و کلر که به مقدار بسيار کم مورد نياز گياه میباشند را عناصر کم مصرف ميگويند ولی با اينکه اين عنصر به مقدار کم برای گياه لازم است ولی همين مقدار کم برای فعاليتهای گياهی لازم و ضروری است و کمبود اين عناصر در گياه میتواند باعث اختلالاتی در رشد و شکل ظاهری گياه شود[/FONT][FONT="].
-1[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود آهن[/FONT][FONT="]Fe)
[/FONT][FONT="]اين عنصر در توليد مولکول کلروفيل و همچنين در فعاليتهای انتقال انرژی نقش دارد. آهن يکی از عناصر ضروری برای رشد نهايی درختان ميوه ميباشد و در صورت کمبود آن در سلو لهای برگ، سبزينه (کلروفيل) به مقدار کافی توليد نمیشود و برگها رنگ پريده به نظر میرسند. زردی برگ شکل خاصی از کمبود آهن است كه در کشور ما به فراواني ديده ميشود. به عبارتي کمبود آهن باعث كاهش غلظت کلروفيل و ديگر رنگريز ه های گياهی نظير کاروتن و گزانتوفيل در سلول ميشود كه در نهايت فتوسنتز شديداً کاهش يافته و بصورت کلروز (زردی) ظاهر میشود و چون آهن قابليت تحرک کمی در گياه دارد معمولاً علائم کمبود در برگهای جوان [/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]بالايی) ديده میشود و رنگ پريدگی معمولاً بين رگبرگها بوده و خود رگبرگها سبز باقی میمانند و در برخی موارد مثل درخت گلابی برگها سفيد رنگ میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]برای رفع کلروز محلول پاشی آهن کلاته يا سولفات آهن به تعداد دو يا چند بار در طول فصل رشد توصيه میشود. در درختان ميوه اولين محلول پاشی چهار هفته پس از گل دهی و سه هفته پس از اولين محلول پاشی میباشد مقدار مصرف بر اساس توصيه شرکتهای سازنده و دستورالعمل الصاقی روی بسته محصول میباشد[/FONT][FONT="].
- 2[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود منگنز[/FONT][FONT="]Mn)
[/FONT][FONT="]اين عنصر برای توليد کلروفيل و در نتيجه فتوسنتز مؤثر میباشد. نقش منگنز در گياه مشارکت آن در سيستمهای ترکيبی است. منگنز در واکنشهای انتقال الکترون و در توليد کلروفيل نقش دارد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]منگنز همانند آهن عنصری غير متحرك در گياه است و علائم کمبود آن ابتدا در برگهای جوان درخت ظاهر میشود. مهمترين نشانه کمبود منگنز، کلروز بين برگها میباشد که معمولاً تمام قسمتهای بالای درخت را فرا میگيرد، رشد درخت نيز کاهش يافته و در بعضی مواقع درختان به صورت کوتاه باقی میمانند. بر خلاف کمبود آهن در کمبود اين عنصر، قسمت نوک و حاشيه برگهای درخت به صورت سبز باقی میمانند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]از کودهای مهم منگنز میتوان به سولفات منگنز اشاره نمود که هم به صورت خاکی و هم محلول پاشی به کار میرود كه بهتر است اين كود به صورت خاكي به ميزان 100 گرم براي هر درخت در سايه انداز مصرف گردد. همچنين براي رفع اين كمبود به ازاي هر هكتار 5 کیلوگرم کلات منگنز در 1000 لیتر آب به صورت تؤام جهت رفع کامل كمبود مصرف گردد[/FONT][FONT="].
- 3[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود روی[/FONT][FONT="]Zn)
[/FONT][FONT="]اين عنصر، عنصر مهمی در فعاليت بسياری از آنزيمها از جمله ايندول استيک اسيد (عامل رشد) و تريپتوفان میباشد. روی در بسياری از سيستمهای آنزيمی گياه نقش کاتاليزوری فعال کننده و يا ساختمانی دارد و در ساخته شدن و تجزيه پروتئينهای گياه دخيل است. کمبود روی در گياه عمدتا از بر گهای جوان به صورت ريز برگی، کچلي و کوچک شدن ميان گر ه های سرشاخه شروع میشود. در اثر کمبود اين عنصر علاوه بر اينکه رشد برگ کم میشود، برگها قبل از موقع می ريزند، تعداد جوانه کمتری تشکيل شده و بيشتر آنها شکوفا نمیشود. همچنين مقدار اکسين در دمگلها کم شده، ممکن است گلها قبل از باز شدن بريزند، پوست درختان دچار کمبود، سخت و شکننده میشود. خسارت عمده کمبود اين عنصر علاوه بر ريز شدن ميوه ها، ريزش قبل از رسيدن آنها است بطوريکه گاهی تا 80 درصد ميوه ها می ريزند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]کمبود اين عنصر بيشتر در خاکهای شنی، آهکی و قليايی به علت[/FONT][FONT="] pH [/FONT][FONT="]بالای خاک مشاهده میشود. در درختان اولين علائم کمبود روی در زمان گلدهی ظاهر میشود. شاخه ها نرم و نازک شده و فاصله ميانگره ها کم میشود، برگها در انتها موج دار شده و اندازه آنها کاهش می يابد. به طوری که برگها ی انتهايی شاخه به صورت روشن در می آيد، بدين ترتيب کمبود اين عنصر سبب جارويی شدن انتهای شاخه ها، كچلی و ايجاد ريز برگی میشود[/FONT][FONT="](. (Roset [/FONT][FONT="]برای جبران کمبود روی در درختان ميوه از سولفات روی به صورت محلول پاشی در زمان متورم شدن جوانه يا پس از ريزش گلبر گها به ميزان 2 تا 3 کيلوگرم در 1000 ليتر آب استفاده میشود، محلول پاشی سولفات روی برای درختان هسته دار مثل هلو، زردآلو و گلابی در پائيز زمانی که بر گها سبز است نتيجه بهتری دارد[/FONT][FONT="].
- 4[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود مس[/FONT][FONT="]Cu)
[/FONT][FONT="]اين عنصر در توليد کلروپلاست، فعاليتهای آنزيمی و همچنين در واکنشهای انتقال الکترون سهيم می باشد. کمبود مس در درختان ميوه با پلاسيدگی بر گهای انتهايی و ريزش آنها مشخص میشود. از کودهای مهم مس میتوان به سولفات مس [/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]کات کبود) اشاره نمود که به دو صورت خاکی و محلول پاشی به کار میرود که بهترين زمان محلول پاشی مس در درختان ميوه هنگام متورم شدن جوانه ها در بهار است چون اگر روی ميوه سيب و گلابی پاشيده شود باعث زنگارآن میشود[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]سولفات مس به روش خاكي هر 2 الي 3 سال يكبار به ميزان50 تا 100 گرم در 1000 ليتر آب براي هر درخت در سايه انداز در فصل پائيز و زمستان مصرف شود و همچنين اين كود به صورت محلول پاشي با غلظت 5/0درصد مورد استفاده قرار مي گيرد[/FONT][FONT="].
- 5[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود بُر[/FONT][FONT="]B)
[/FONT][FONT="]اين عنصر براي رشد نوک ساقه و ريشه (مريستم انتهايی) لازم و ضروري است. بُر نقش عمده ای در فعاليتهای حياتی گياه دارد و در تقسيم سلولی بافت ها، تشکيل جوانه های برگ و گل، ترميم بافتهای آوندی، متابوليسم قند و مواد هيدروکربن دار و انتقال آنها، تنظيم مقدار آب و هدايت آن در سلول، انتقال کلسيم در گياه و تنظيم نسبت کلسيم به پتاسيم در بافتهاي گياهی، متابوليسم چربی، سنتز پکتين و در تشکيل ديواره سلولی نقش دارد. علائم کمبود بُر در برگ، شاخه، ميوه و حتی ريشه درختان ديده ميشود. بعلت عدم پويايی و تحرك بُر در گياه، کمبود آن ابتدا در برگهای جوان و سرشاخه ها بروز مینمايد. اولين علامت قابل مشاهده توقف رشد جوانه انتهايی است که بلافاصله پس از آن برگهای جوان سبز کمرنگ شده و اين رنگ پريدگی در قاعده برگها بيشتر از نوک برگها میباشد، مرحله بعدی کمبود بُر، سياه شدن جوانه های رويشی و بافتهای مريستمی، کاهش فاصله ميانگره ها، ايجاد حالت کوتولگی يا تراکم و کوچک شدن برگها در سرشاخه میباشد. ميوه ها به حد کافی رشد نکرده، بد شکل و دارای گر ه های متعدد شده، زير پوست ميوه بافت چوب پنبه ای ضخيمی تشکيل شده و با توسعه از پوست تا مغز ميوه ادامه میيابد. در برخی از ارقام وقتی کمبود بُر همراه با کمبود کلسيم باشد، ميوه در بعضی قسمتها ترک بر می دارد. در کمبودهای خفيف سطح ميوه پوشيده از شکاف ريز شده که ظاهر ميوه را به رنگ حنايی در می آورد.به طور كلي به علت نقش اين عنصر در فرايند تشکيل ميوه، کمبود آن سبب رشد و نمو ضعيف پرچم ها، کاهش دوره گرده افشانی موثر و در نتيجه کاهش تشکيل ميوه میشود. ميو ه ها قبل از رسيدن می ريزند و در زير پوست ميوه لکه های آبگز، قهوه ای، چوب پنبه ای و گوشت ميوه ها تلخ، بدمزه و پوک میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]همانطور كه قبلاً هم اشاره شد بُر يکی از مهمترين عناصری است که در جوانه زدن دانه گرده تشکيل ميوه و انتقال مواد فتوسنتزی به محل مصرف نقش دارد. بر در درختان ميوههای خزا ندار و هسته دار برای تشکيل ميوه، افزايش عملکرد وکاهش بعضی از بيمار یها مثل آتشک گلابی موثر است. کمبود بُر در درختان ميوه باعث باد زدگی گلهای گلابی، کاهش تشکيل ميوه، نکروزه شدن پوست تنه درخت سيب، ايجاد لک ههای چوب پنبه ای و ترکيدن ميو ه ها و تنه درخت میشود. بهترين زمان محلول پاشی بُر در درختان ميوه هنگام متورم شدن جوانه در اوايل بهار با غلظت [/FONT][FONT="]۵[/FONT][FONT="] کيلوگرم اسيد بوريک در 1000 ليتر آب میباشد[/FONT][FONT="].
- 6[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود موليبيدن[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]اين عنصر در توليد آنزيمهای مربوط به مصرف نيتروژن در گياه و همچنين در تبديل نيتراتها به اسيد آمينه نقش دارد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]اين عنصر در افزايش عملكرد و كيفيت محصول و همچنين بر روي جذب عناصر ديگر توسط گياه نقش دارد. موليبيدن تنها عنصري است كه كمبود آن موقعي ديده ميشود كه زير [/FONT][FONT="]۶[/FONT][FONT="] باشد، افزودن مقداري آهك ميتواند مشكل را حل كند. علائم[/FONT][FONT="] pH [/FONT][FONT="]آهك در خاك كم و كمبود اين عنصر كمتر در شكل ظاهري گياه قابل مشاهده ميباشد و تا حدودي مشابه علائم كمبود ازت ميباشد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]از کودهای مهم موليبدن میتوان به موليبدات آمونيوم، موليبدات پتاسيم، موليبدات سديم و تری اکسيد موليبدن اشاره نمود. موليبدات آمونيوم، موليبدات پتاسيم به ميزان 500گرم در هكتار به صورت خاكي مصرف ميگردد كه براي يكنواختي در پخش میتوان با كودهاي [/FONT][FONT="]NPK[/FONT][FONT="]مخلوط و مصرف نمود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]کوددهی[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]ميزان عناصر غذايی موجود در خاک بستگی به ساختمان و بافت خاک، سوابق کشت و کار و عمليات انجام شده بر روی آن دارد. خاکها در اثر تداوم برداشت محصول، از نظر مواد معدنی و عناصر غذايی فقير میشوند و نياز به کود پيدا میکنند که براي جبران آن، میتوان طی يک برنامه زمانبندی مشخص اقدام به استفاده از کودهای مختلف شيميايی، حيوانی و گياهی نمود. هدف از زمانبندی مصرف کود، به دست آوردن بهينه ترين واکنش گياه به کود میباشد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]مقدار و زمان مصرف کود دو عامل بنيادين برای کاربرد بهينه کودهای شيميايی و افزايش بازده مصرفی آنها است. بديهی است که مقدار کود مصرفی، بر اساس مقدار عناصر غذايی موجود در خاک، ميزان جذب عناصر توسط گياه و نياز گياه در طول دوره رشد تعيين میگردد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]با کاهش غلظت عناصر غذايی در خاک، مقدار کود مصرفی افزايش میيابد، ليکن دريافت عناصر غذايی به وسيله گياهان، نمايانگر جذب توسط همه ريشه هايی است که در قسمتهای کود داده شده و کود داده نشده گسترش يافته اند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]عناصر غذايی موجود در کودها به روشهای مختلفي چون پخش در خاک، برگ پاشی[/FONT][FONT="] (Foliar application) [/FONT][FONT="]، و کود آبياری[/FONT][FONT="](Fertigation)[/FONT][FONT="]در اختيار گياهان گذاشته میشوند هر چند تلاش میشود که عناصر غذايی در توده خاک رويين يکنواخت توزيع شود ولی در عمل چنين نبوده و غلظت آنها میتواند در هر نقطه از خاک متفاوت باشد. بدين ترتيب پخش صحيح کود، برای يکسان کردن غلظت عناصر غذايی در محلول خاک به منظور دستيابی به عملکرد بهينه و افزايش بازده آنها ضروری است. با آنکه کودهای شيميايی مهمترين منبع تامين عناصر غذايی گياه هستند استفاده بجا و بهينه از آنها در حصول نتيجه مورد نظر، حفظ نظام اکولوژی محيط و تضمين سلامت مصرف کنندگان توليدات کشاورزی نقش اساسی دارند. بی شک تشخيص کمبود عناصر غذايي مورد نياز گياه در مصرف بهينه و به موقع آن نقشی دو چندان دارد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]خلاصه مطالب[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]تغذيه بهينه گياه، شرط اصلی بهبود کمی وکيفی محصول است[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]نشانه های کمبود گاهی مشابه بوده و همچنين عوامل ديگری چون تغييرات دما، استفاده از سموم، حشرات، باد و ديگر عوامل طبيعی نشانه هايی را از خود به جای میگذارند که مشابه علائم کمبود است. به همين دليل، تشخيص و معالجه کمبود عناصر غذايی از روی علائم ظاهری بايد با احتياط و به وسيله کارشناسان با تجربه انجام گيرد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]در تغذيه گياه نه تنها بايد هر عنصر به اندازه کافی در دسترس آن قرار گيرد بلکه ايجاد تعادل و رعايت نسبت ميان همه عناصر غذايی از اهميت بسزايی برخوردار است. زيرا در حالت عدم تعادل تغذيه ای، با افزودن مقداری از عناصر غذايی نه تنها افزايش عملکردی رخ نمیدهد بلکه اختلالاتی در رشد گياه ايجاد میکند که نهايتاً منجر به افت محصول میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]قابليت استفاده يا حلاليت برخي از عناصر غذايي نيز با افزايش[/FONT][FONT="] PH[/FONT][FONT="]کاهش می یابد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]تأمين احتياجات غذايی گياه تحت کنترل زارع يا باغ دار است چه بسا شناخت عناصر مورد نياز گياه، نقش اين عناصر در طول دوره رشدی گياه وهمچنين چگونگی تشخيص کمبود و بيشبود (مسموميت) در صورت بروز، از روی علائم ظاهری میتواند کشاورز را در رسيدن به هدف ارزشمندش ياری کند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]خاکها در اثر تداوم برداشت محصول، از نظر مواد معدنی و عناصر غذايی فقير میشوند و نياز به کود پيدا میکنند که براي جبران آن، میتوان طی يک برنامه زمانبندی مشخص اقدام به استفاده از کودهای مختلف شيميايی، حيوانی و گياهی نمود[/FONT][FONT="].[/FONT]
[/FONT][FONT="]تمامی موجودات زنده اين کره خاکی از جمله گياهان برای رشد و نمو و ادامه حيات خود، نياز به مواد غذايی دارند، البته مقدار آن عناصر برای انواع مختلف گياهان متفاوت است. در بيشتر خاکها مقدار نسبی اين عناصر، برابر نيازهای طبيعی گياه نيست و از آن گذشته زمين نمیتواند اين گونه مواد را به اندازه کافی توليد کند و آن مقداری هم که در خاک وجود دارد، به مرور زمان به وسيله گياه جذب میشود، پس برای بدست آوردن محصول کافی، لازم است همه ساله مواد مورد نياز را بسته به نوع گياه به خاک اضافه نمود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]هر چند که عناصر معدنی مقدار کمی از وزن يک گياه را تشکيل می دهد ولی هر کدام از اين عناصر وظايفی را در انجام فعاليتهای حياتی گياه و تعادل بين رشد رويشی و زايشی بر عهده دارند و عدم وجود و يا وجود بيش از حد اين عناصر در خاک، اختلالاتی را در گياه بوجود می آورد که روی رشد و نمو گياه و در نهايت روی کمّيت و کيفيت محصول تأثير خواهد گذاشت[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]عناصر غذايی مورد نياز گياه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]بطور کلی تعداد عناصر مورد نياز گياه که درمحلول خاک موجود میباشند، شامل 13 عنصر است که بر اساس ميزان مصرف گياه به دو دسته زير تقسيم می شوند[/FONT][FONT="]:
( Macroelements) -1 [/FONT][FONT="]عناصر پر مصرف و يا بزرگ عناصر عناصری از قبيل: نيتروژن، فسفر، پتاسيم، کلسيم، منيزيم وگوگرد که بيشتر مورد نيازگياه می باشند را عناصر پرمصرف می گويند[/FONT][FONT="].
(Microelements) -2 [/FONT][FONT="]عناصر کم مصرف و يا ريز عناصر عناصری چون آهن، منگنز، روی، مس، بُر، موليبدن و کلر که به مقدار بسيار کم موردنياز گياه می باشند را عناصر کم مصرف يا ريزمغذی می گويند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]البته سه عنصرکربن، اکسيژن و هيدروژن هم از عناصر مورد نياز گياهند ولی چون اين عناصر به فراوانی در هوا و آب يافت می شوند، به عنوان عناصر غذايی خاک محسوب نمی شوند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]علائم ظاهری کمبود عناصر غذايي در درختان ميوه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]کمبودهای شديد عناصر غذايی در گياه به صورت علائمی مختلف قابل مشاهده است که میتوان به مواردی چون تغيير رنگ، سوختگی، توقف رشد جوانه های انتهايی، تغيير شکل ميوه ها، تفاوت در عملکرد، زودرسی، ديررسی، کوچک شدن ميوه ها، نارسايی در رشد، کاهش گسترش ريشه و کاهش خاصيت انبارداری ميو ه ها اشاره نمود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]لازم به ذکر است که نشانه های کمبود، گاهی مشابه هم بوده و همچنين عوامل ديگری چون تغييرات دما، استفاده از سموم، حشرات، باد و ديگر عوامل طبيعی نشانه هايی را از خود به جای می گذارند که مشابه علائم کمبود است. به همين دليل، تشخيص و معالجه کمبود عناصر غذايی از روی علائم ظاهری بايد با احتياط و به وسيله کارشناسان با تجربه انجام گيرد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]معمولاً کمبود عناصر غذايی در گياهان ناشی از موارد زير است[/FONT][FONT="]:
- 1[/FONT][FONT="]کمبود واقعی: کمبود عناصر غذايی در خاک و يا وجود ترکيب شيميايی غير قابل جذب آن برای گياه[/FONT][FONT="].
-2[/FONT][FONT="]کمبود دروغين: کمبود عناصر غذايی به علت ايجاد شرايط خاص در محيط کشت[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]در اين حالت ريشه ها قادر به جذب عناصر موجود در خاک نمي باشند مانند موارد زير[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]الف) سرد بودن خاک: در اين حالت پتاسيم موجود در خاک جذب ريشه نمیشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]ب)غرقابی بودن خاک: آهن، مس و کلسيم در خاک غرقابی جذب نمیشوند. به عنوان مثال آبياری پی در پی در خاک، شرايط احياء و اکسيداسيون در خاک را فعال نموده و عناصری مثل آهن و منگنز به خاطر اکسيده شدن غير قابل جذب میگردند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]ج) اسيديته[/FONT][FONT="] ( pH) [/FONT][FONT="]نامناسب: در خاکهای خيلی اسيدی، منگنز و روی و در خاکهای قليايی آهن، منيزيم و بُر جذب نمیشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]د[/FONT][FONT="]( [/FONT][FONT="]اثر متقابل و منفی عناصر نسبت به يکديگر: در اين حالت حضور يک عنصر باعث عدم جذب عنصر ديگر می شود. مثلاً حضور پتاسيم بيش از حد باعث کمبود منيزيم می شود و يا حضور بيش از حد ازت باعث رشد سبزينه ای گياه شده و تعادل مصرف برخی عناصر مورد نياز در گياه را به هم میزند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]از ديگر دلايل ظهور کمبود عناصر در گياه، می توان به موارد زير اشاره نمود[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]شستشوی خاک بويژه در خاکهای سبک که باعث کمبود عناصر محلول در خاک مثل ازت و منيزيم میشود. در شرايط اسيدی خاک، اين حلاليت برای آهن و کلسيم بروز کرده و شسته میشوند و در شرايط قليايی شستشوی پتاسيم اتفاق می افتد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]با فشرده شدن خاک و عدم تبادلات گازی در خاک، گاز دی اکسيد کربن محبوس شده و با کربناتهای خاک تشکيل بی کربنات داده و رسوب کلسيم میدهد و شرايط قليايی ايجاد شده در خاک، منجر به کمبود برخی عناصر میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]مصرف کود حيوانی نپوسيده در ابتدا باعث میشود تا ازت موجود در خاک صرف پوسيدن کود شده و در نتيجه گياه با کمبود ازت مواجه شود و از طرفی با مصرف کود حيوانی، ميزان بعضي از عناصر، در خاک چندين برابر افزايش يافته و منجر به کمبود جذب ديگر عناصر موجود در خاک میشود. استفاده از کودهای شيميايی پر مصرف و عدم کاربرد کودهای شيميايی کم مصرف، منجر به کمبود آنها در خاک شده که لزوم يک مديريت صحيح در مصرف کودهای پر مصرف و کم مصرف در خاک ضروری به نظر میرسد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]در زمان خشکی و تبخير بيش از حد ازسطح خاک، برخی نمکهای محلول مثل کلرور پتاسيم و سديم و کمی هم کلسيم و منيزيم و يا ترکيبات نيترات به سطح خاک آمده و در نتيجه جذب اين عناصر براي ريشه امکان پذير نمیباشد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]چند روش براي تعيين كمبود عناصر[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]براي تعيين كمبود عناصر غذايي در گياهان روشهايي وجود دارد كه در اينجا به صورت اختصار به معرفي آنها مي پردازيم[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]۱[/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]آناليز و تجزيه خاك: اين آزمايش در آزمايشگاه هاي تجزيه آب و خاك بوسيله كارشناسان مجرب صورت ميگيرد. بدين صورت كه از خاك مزرعه يا باغ نمونه گيري شده و با مراجعه به آزمايشگاه، اسيديته، شوري و املاح محلول در خاك، ميزان عناصر موجود درخاك تعيين ميشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]۲[/FONT][FONT="]( [/FONT][FONT="]آناليز و تجزيه بافتهاي گياهي (برگ و دمبرگ): اين آزمايش وقتي گياه در حال رشد است انجام ميشود. كه اين آزمايش براي تأييد اختلالات ظاهري مورد استفاده قرار ميگيرد. با تجزيه برگ، ميزان عناصر موجود درآن اندازه گيري ميشود و با ميزان طبيعي (مستلزم وجود آزمايشگاه هاي استاندارد) كه بايستي در برگ وجود داشته باشد مقايسه ميشود[/FONT][FONT="].
(3 [/FONT][FONT="]تشخيص ظاهري از روي علائم: گياهان با ايجاد علائم خاصي بر روي اندا مهاي خود به خصوص بر گها به كمبود عناصر مختلف عكس العمل نشان ميدهند. اين علائم ميتواند به عنوان محكي براي تشخيص استفاده شوند اما نميتواند معيار دقيقي براي تشخيص كمبود عناصر باشد، به عبارتي ديگر بعضي از عناصر كم مصرف علائمي شبيه به يكديگر دارند و در مواردي نيز كمبود يك عنصر به صورت پنهان ميباشد و هيچگونه علائم ظاهري بوجود نميآورد ولي بر روي عملكرد نهايي گياه تأثير ميگذارد. با توجه به اينكه برگها كارخانه توليد مواد غذايي براي ميو هها هستند كه اگر سالم نباشند عملكرد و كيفيت ميوه نيز كاهش مييابد، لذا با بروز اولين علائم بايد جهت رفع خسارت به درمان پرداخت[/FONT][FONT="] .
[/FONT][FONT="]رابطه علائم کمبود عناصر غذايی با تحرک آنها در گياه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]محل ظهور علائم کمبود عناصر غذايی در گياهان، به وسعت و ميزان انتقال عناصر غذايی از برگهای پير به قسمتهای جوان گياه بستگی دارد كه ميتوان عناصر را بر اساس جابه جايي در گياه به دو دسته تقسيم نمود[/FONT][FONT="]:
(1[/FONT][FONT="]عناصر متحرك (پويا يا موبايل[/FONT][FONT="](
[/FONT][FONT="]علائم كمبود اين عناصر، ابتدا در برگهاي پير (برگهاي پاييني) اتفاق ميافتد زيرا اين عناصر ميتوانند از برگهاي پير پاييني به سوي برگهاي جوان بالايي حركت كنند، كه اين عناصر عبارتند از: ازت،[/FONT][FONT="](N) [/FONT][FONT="]و منيزيم[/FONT][FONT="](Mg) [/FONT][FONT="]پتاسيم[/FONT][FONT="]( K )[/FONT][FONT="]فسفر[/FONT][FONT="]( P)
(2 [/FONT][FONT="]عناصر غيرمتحرك (ايستا يا ساكن[/FONT][FONT="](
[/FONT][FONT="]علائم كمبود اين عناصر ابتدا در برگهاي جوان (برگهاي بالايي) اتفاق ميافتد زيرا اين عناصر نميتوانند از برگهاي پير پاييني به سوي برگهاي جوان بالايي حركت كنند، كه اين عناصر عبارتند از کلسيم[/FONT][FONT="](Ca) [/FONT][FONT="]و بُر[/FONT][FONT="]( B) [/FONT][FONT="]موليبدن[/FONT][FONT="] (Mo) [/FONT][FONT="]،منگنز [/FONT][FONT="](Mn) [/FONT][FONT="]،روی[/FONT][FONT="] (Zn) [/FONT][FONT="]،مس[/FONT][FONT="] (Cu) [/FONT][FONT="]آهن[/FONT][FONT="] (Fe)
[/FONT][FONT="]عدم رسيدگي به وضعيت تغذيه اي گياه، سلامتي گياه، عملكرد و كيفيت محصول را به ميزان قابل توجهي كاهش داده و در نتيجه توليدكننده متضرر ميگردد. فهم قواعد تغذيه گياهان و تشخيص علائم كمبود و بيشبود عناصر غذايي و استفاده از كودهاي مناسب، كليدهاي سلامت و سودآوري محصول ميباشند كه بايستي رعايت شوند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود عناصر پر مصرف در درختان ميوه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]همانطور که قبلاً اشاره شد عناصری از قبيل: نيتروژن، فسفر، پتاسيم، کلسيم، منيزيم وگوگرد که بيشتر مورد نياز گياه میباشند را عناصر پرمصرف ميگويند که کمبودشان در گياه میتواند باعث اختلالاتی در رشد و شکل ظاهری گياه شود كه به بررسي آنها ميپردازيم[/FONT][FONT="]:
- 2[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود نيتروژن[/FONT][FONT="]
N) [/FONT][FONT="]اين عنصر برای توليد اسيدهای آمينه و پروتئين لازم است و مهمترين عامل رشد محسوب میشود. به عبارتي چون ازت جزء مهمی از مولکول کلروفيل را تشکيل میدهد، بنابراين اولين علايم ظهور کمبود ازت، رنگ پريدگی برگها ميباشد[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]برگها معمولاً به رنگ سبز مايل به زرد و زرد روشن در مي آيند كه به علت عدم تشکيل کلروفيل ميباشد. در اواخر رشد رنگ زرد، قرمز و بنفش مايل به قرمز مشاهده میشود که در نتيجه ي تشکيل رنگ آنتوسيانين است. در کمبود ازت برگها کوچک، ساقه و شاخه ها لاغر میشوند و معمولاً با زاويه کوچکی نسبت به ساقه اصلی می ايستند و شاخه های جانبی کمی تشکيل می شود، زردی در بر گهای پير [/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]پاييني) زودتر ظاهر میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]لازم به ذكر است كه كودهاي ازته به دو صورت ميتواند به خاك اضافه شود[/FONT][FONT="]:
1) [/FONT][FONT="]به صورت آلي: مثل كودهاي دامي، پودر استخوان و خون خشك و برگهاي پوسيده [/FONT][FONT="]
[/FONT][FONT="]۲[/FONT][FONT="]) [/FONT][FONT="]به صورت معدني: مثل كودهاي شيميايي از قبيل نيترات آمونيوم، فسفات آمونيوم، اوره[/FONT][FONT="].
-2 [/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود فسفر[/FONT][FONT="]
P) [/FONT][FONT="]اين عنصر در تلقيح گلها، رشد ريشه، انتقال انرژی و همچنين تنظيم خواص ژنتيکی گياه نقش دارد. در بعضی جهات کمبود ازت و فسفر با هم شباهت دارند. رشد قسمت هوائی و ريشه در هر دو کند يا متوقف میشود و همچنين برگها کوتاه، باريک و نازک میشوند و رشد طولی گياه عمودی بوده و ساقه های جانبی به ندرت ظاهر می شود. تعداد برگ و شاخه ها محدود شده و ممکن است جوانه های کناری به خواب بروند يا بميرند. ظهور شکوفه و جوانه های برگی کم شده و در نتيجه ميزان محصول (دانه و ميوه) نيزکاهش مييابد ولی در هنگام کمبود فسفر رنگ برگها سبز تيره، کدر مايل به آبی با ته رنگ برنزی يا بنفش است و رنگ ميو هها سبز و ممکن است به شدت رنگی شده باشند، گوشت ميوه نرم و شيره ميوه خيلی ترش و خاصيت انباری آن نيز كم ميشود. يک علامت مهم ديگر، کوتولگی و کوتاه ماندن گياهان است به اين صورت كه گياهان دچار کمبود فسفر، اغلب با گياهان جوان اشتباه گرفته میشوند و در بر گهای پيرتر تحت شرايط حاد کمبود، رگبر گها به شكل مشبک و قهوه ای رنگ پريده در ميآيد[/FONT][FONT="].
- 3[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود پتاسيم[/FONT][FONT="]
K) [/FONT][FONT="]اين عنصر برای سنتز و انتقال مواد مغذی در گياه لازم بوده و در رفع آثار سوء عدم تعادل بعضی از عناصر غذايی گياه در خاک کمک میکند و همچنين در تنظيم فعاليت جذب آب موثر میباشد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]نقش پتاسيم در درختان ميوه به قرار زير میباشد[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]مقاومت گياهان را در برابر کم آبی و خطرات سرمازدگی افزايش میدهد ، مقاومت گياهان را در برابر آفات و بيماريها از جمله آتشک گلابی و شانکر مرکبات افزايش میدهد ،کيفيت و خاصيت انبارداری محصولات باغی را افزايش میدهد ، شدت نور را کنترل و عمل فتوسنتز را تشديد میکند و راندمان آب آبياری را افزايش میدهد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]اهم کودهای محتوی پتاسيم عبارتند از[/FONT][FONT="]:
1) [/FONT][FONT="]سولفات پتاسيم [/FONT][FONT="]
2) [/FONT][FONT="]کلريد پتاسيم : مقدار پتاسيم موجود در كلريد پتاسيم 60 درصد بوده و مصرف اين کود در خاکهای شور و يا آبهای آبياری که ميزان کلر آنها از 3 ميلی اکی والانت در ليتر ( 100 میلی لیتر در لیتر) بالاتر باشد و بعضی از درختان ميوه ی حساس به کلر نظير مرکبات توصيه نمیگردد[/FONT][FONT="].
3) [/FONT][FONT="]نيترات پتاسيم [/FONT][FONT="]
4) [/FONT][FONT="]سولفات پتاسيم منيزيم: اين کود به صورت معدنی بوده و به دو صورت گرانوله و دانه ريز قابل توليد میباشد.مصرف اين کود عمدتاً برای با غهای مرکبات و انگور به ميزان 200 الی 500 کيلوگرم در هکتار و به صورت سرک و يا قبل از کاشت قابل توصيه است. مصرف کودهای محتوی پتاسيم در باغهای ميوه ترجيحاً به صورت چالکود پيشنهاد میشود[/FONT][FONT="].
- 4[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود کلسيم[/FONT][FONT="]
Ca) [/FONT][FONT="]اين عنصر در پايداری ديواره سلولی، توسعه سلول و فرايندهای داخلی، پايداری غشاهای سلولی، تعادل کاتيون و آنيون، فعال کننده برخی آنزيمها و همچنين تنظيم فشار اسمزی نقش دارد. کمبود آن باعث تجزيه ديوار سلولی و خشكيدگي برگها ميشود. لازم به ذکر است که کلسيم در توسعه ريشه نقش داشته و از صدمات ناشی از تنشهای سرمازدگی جلوگيری میکند.علائم کمبود در حاشية بر گها بيشتر از نقاط ديگر برگ ديده میشود و در نتيجه باعث تغيير شکل برگ به صورت فنجانی رو به پائين می شود اين علامت تا نقاط اتصال برگ به دمبرگ گسترش میيابد، اما بر گها نمی افتند بلکه فقط لکه های بافت نکروتيک شده در نوک دمبرگ ايجاد میشود و همچنين حاشيه برگ نامنظم و پاره پاره میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]برای افزايش کيفيت، افزايش مدت زمان انبارداری محصولات باغی و کاهش بيمار یهای فيزيولوژيکی محلول پاشی کلسيم انجام میشود که میتوان از کلرورکلسيم به[/FONT][FONT="] ( (Cacl [/FONT][FONT="]مقدار 10 تا 30 کيلوگرم در هزار ليتر آب استفاده کرد[/FONT][FONT="].
-5 [/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود منيزيم[/FONT][FONT="](Mg):
[/FONT][FONT="]منيزيم تنها جزء معدنی مولکول کلروفيل است. منيزيم در ساخته شدن روغن در گياه دخالت داشته و باعث تنظيم جذب فسفر در گياه می شود و نيز در توليد هيدروکربنها و مواد قندی موثر است. منيزيم انتقال دهنده فسفر به دانه گياهان است و همچنين فعال کننده آنزيمهای دی هيدروژناز و د ی کربوکسيلاز است و در تنفس سلولی اهميت حياتی دارد. اين عنصر فعال کننده آنزيمها و در اعمال اکسيداسيون و احياء در گياه نقش دارد و عامل جداسازی مولکول اکسيژن در فتوسنتز است. از نشانه هاي كمبود آن در گياه، زردي بين رگبر گها ميباشد و نشانه هاي كمبود ابتدا در برگهاي پير مشاهده ميشود و در صورت كمبود شديد، برگها شروع به ريزش ميكنند. اين عنصر در خاك سريع شسته شده و از دسترس گياه خارج ميشود كه براي رفع اين كمبود از كربنات و سولفات منيزيم استفاده ميشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]محلول پاشی سولفات منيزيم دو تا پنج مرتبه برای رفع کمبود در درختان ميوه لازم و ضروري است. اولين محلول پاشی در اوايل خرداد و مراحل بعدی با دو هفته فاصله از هم انجام ميگيرد، ميزان مصرف 2 تا [/FONT][FONT="]۵[/FONT][FONT="] کيلوگرم در [/FONT][FONT="]1000 [/FONT][FONT="]ليتر آب میباشد. محلول پاشی منيزيم در مرکبات، انگور و سيب برای جلوگيری از کلروز برگ موثر است[/FONT][FONT="].
- 6[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود گوگرد[/FONT][FONT="]
S) [/FONT][FONT="]اين عنصر در توليد پروتئين و بعضی از اسيدهای آمينه موثر است. بو و مزه برخي از محصولات باغي و زراعي (مثل سير، پياز و خردل) مربوط به گوگرد است[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]مهمترين علامت كمبود اين عنصر در گياه رشد ناقص و رنگ پريدگی ميباشد. كمبود گوگرد در پار ه اي از گياهان نشانه هايي شبيه به کلروز ناشي ازکمبود نيتروژن ايجاد ميكند كه مربوط به كمبود پروتئين در گياه است، با اين وجود در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت يکنواخت در سرتاسر گياه حتی در بر گهای جوان وجود دارد. اغلب در اثر كمبود اين عنصر سطح پائينی بر گها و دمبرگها به رنگ قرمز مايل به صورتی در مي آيد گاهي در اثر شدت کمبود، علايم به صورت قهو های يا لکه های نکروتيک ظاهر ميشود و همچنين دمبر گها و بر گها اغلب عمودی، پيچ خورده و شکننده میشود. ساقه های گياهان مبتلا کوتاهتر و نازکتر از معمول و چوبی ميشوند، سطح برگ کوچک و تعداد برگها نيزکم، تعداد و وزن ميو ه ها نيزکاهش مييابد. براي مثال در هلو برگهای جوان در اثر كمبود اين عنصر، زرد و برگهای پير بدشکل و کج و معوج ميشوند، جوانه های انتهائی رشد نکرده و در نتيجه شاخه های جانبی نيز رشد نمی کنند و برگهای روی اين شاخه ها در اثر شدت کمبود، کمی قرمز و پس از اين مرحله خزان میکنند. گوگرد را ميتوان به صورت سوپر فسفات معمول (نه سوپر فسفات تريپل) سولفات آمونيوم و گل گوگرد و يا سولفات كلسيم به خاك افزود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]علائم کمبود عناصر کم مصرف[/FONT][FONT="] (Microelements)[/FONT][FONT="]در درختان ميوه[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]همانطور که قبلاً اشاره شد عناصری چون آهن، منگنز، روی، مس، بُر، موليبدن و کلر که به مقدار بسيار کم مورد نياز گياه میباشند را عناصر کم مصرف ميگويند ولی با اينکه اين عنصر به مقدار کم برای گياه لازم است ولی همين مقدار کم برای فعاليتهای گياهی لازم و ضروری است و کمبود اين عناصر در گياه میتواند باعث اختلالاتی در رشد و شکل ظاهری گياه شود[/FONT][FONT="].
-1[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود آهن[/FONT][FONT="]
Fe) [/FONT][FONT="]اين عنصر در توليد مولکول کلروفيل و همچنين در فعاليتهای انتقال انرژی نقش دارد. آهن يکی از عناصر ضروری برای رشد نهايی درختان ميوه ميباشد و در صورت کمبود آن در سلو لهای برگ، سبزينه (کلروفيل) به مقدار کافی توليد نمیشود و برگها رنگ پريده به نظر میرسند. زردی برگ شکل خاصی از کمبود آهن است كه در کشور ما به فراواني ديده ميشود. به عبارتي کمبود آهن باعث كاهش غلظت کلروفيل و ديگر رنگريز ه های گياهی نظير کاروتن و گزانتوفيل در سلول ميشود كه در نهايت فتوسنتز شديداً کاهش يافته و بصورت کلروز (زردی) ظاهر میشود و چون آهن قابليت تحرک کمی در گياه دارد معمولاً علائم کمبود در برگهای جوان [/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]بالايی) ديده میشود و رنگ پريدگی معمولاً بين رگبرگها بوده و خود رگبرگها سبز باقی میمانند و در برخی موارد مثل درخت گلابی برگها سفيد رنگ میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]برای رفع کلروز محلول پاشی آهن کلاته يا سولفات آهن به تعداد دو يا چند بار در طول فصل رشد توصيه میشود. در درختان ميوه اولين محلول پاشی چهار هفته پس از گل دهی و سه هفته پس از اولين محلول پاشی میباشد مقدار مصرف بر اساس توصيه شرکتهای سازنده و دستورالعمل الصاقی روی بسته محصول میباشد[/FONT][FONT="].
- 2[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود منگنز[/FONT][FONT="]
Mn) [/FONT][FONT="]اين عنصر برای توليد کلروفيل و در نتيجه فتوسنتز مؤثر میباشد. نقش منگنز در گياه مشارکت آن در سيستمهای ترکيبی است. منگنز در واکنشهای انتقال الکترون و در توليد کلروفيل نقش دارد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]منگنز همانند آهن عنصری غير متحرك در گياه است و علائم کمبود آن ابتدا در برگهای جوان درخت ظاهر میشود. مهمترين نشانه کمبود منگنز، کلروز بين برگها میباشد که معمولاً تمام قسمتهای بالای درخت را فرا میگيرد، رشد درخت نيز کاهش يافته و در بعضی مواقع درختان به صورت کوتاه باقی میمانند. بر خلاف کمبود آهن در کمبود اين عنصر، قسمت نوک و حاشيه برگهای درخت به صورت سبز باقی میمانند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]از کودهای مهم منگنز میتوان به سولفات منگنز اشاره نمود که هم به صورت خاکی و هم محلول پاشی به کار میرود كه بهتر است اين كود به صورت خاكي به ميزان 100 گرم براي هر درخت در سايه انداز مصرف گردد. همچنين براي رفع اين كمبود به ازاي هر هكتار 5 کیلوگرم کلات منگنز در 1000 لیتر آب به صورت تؤام جهت رفع کامل كمبود مصرف گردد[/FONT][FONT="].
- 3[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود روی[/FONT][FONT="]
Zn) [/FONT][FONT="]اين عنصر، عنصر مهمی در فعاليت بسياری از آنزيمها از جمله ايندول استيک اسيد (عامل رشد) و تريپتوفان میباشد. روی در بسياری از سيستمهای آنزيمی گياه نقش کاتاليزوری فعال کننده و يا ساختمانی دارد و در ساخته شدن و تجزيه پروتئينهای گياه دخيل است. کمبود روی در گياه عمدتا از بر گهای جوان به صورت ريز برگی، کچلي و کوچک شدن ميان گر ه های سرشاخه شروع میشود. در اثر کمبود اين عنصر علاوه بر اينکه رشد برگ کم میشود، برگها قبل از موقع می ريزند، تعداد جوانه کمتری تشکيل شده و بيشتر آنها شکوفا نمیشود. همچنين مقدار اکسين در دمگلها کم شده، ممکن است گلها قبل از باز شدن بريزند، پوست درختان دچار کمبود، سخت و شکننده میشود. خسارت عمده کمبود اين عنصر علاوه بر ريز شدن ميوه ها، ريزش قبل از رسيدن آنها است بطوريکه گاهی تا 80 درصد ميوه ها می ريزند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]کمبود اين عنصر بيشتر در خاکهای شنی، آهکی و قليايی به علت[/FONT][FONT="] pH [/FONT][FONT="]بالای خاک مشاهده میشود. در درختان اولين علائم کمبود روی در زمان گلدهی ظاهر میشود. شاخه ها نرم و نازک شده و فاصله ميانگره ها کم میشود، برگها در انتها موج دار شده و اندازه آنها کاهش می يابد. به طوری که برگها ی انتهايی شاخه به صورت روشن در می آيد، بدين ترتيب کمبود اين عنصر سبب جارويی شدن انتهای شاخه ها، كچلی و ايجاد ريز برگی میشود[/FONT][FONT="](. (Roset [/FONT][FONT="]برای جبران کمبود روی در درختان ميوه از سولفات روی به صورت محلول پاشی در زمان متورم شدن جوانه يا پس از ريزش گلبر گها به ميزان 2 تا 3 کيلوگرم در 1000 ليتر آب استفاده میشود، محلول پاشی سولفات روی برای درختان هسته دار مثل هلو، زردآلو و گلابی در پائيز زمانی که بر گها سبز است نتيجه بهتری دارد[/FONT][FONT="].
- 4[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود مس[/FONT][FONT="]
Cu) [/FONT][FONT="]اين عنصر در توليد کلروپلاست، فعاليتهای آنزيمی و همچنين در واکنشهای انتقال الکترون سهيم می باشد. کمبود مس در درختان ميوه با پلاسيدگی بر گهای انتهايی و ريزش آنها مشخص میشود. از کودهای مهم مس میتوان به سولفات مس [/FONT][FONT="]([/FONT][FONT="]کات کبود) اشاره نمود که به دو صورت خاکی و محلول پاشی به کار میرود که بهترين زمان محلول پاشی مس در درختان ميوه هنگام متورم شدن جوانه ها در بهار است چون اگر روی ميوه سيب و گلابی پاشيده شود باعث زنگارآن میشود[/FONT][FONT="]. [/FONT][FONT="]سولفات مس به روش خاكي هر 2 الي 3 سال يكبار به ميزان50 تا 100 گرم در 1000 ليتر آب براي هر درخت در سايه انداز در فصل پائيز و زمستان مصرف شود و همچنين اين كود به صورت محلول پاشي با غلظت 5/0درصد مورد استفاده قرار مي گيرد[/FONT][FONT="].
- 5[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود بُر[/FONT][FONT="]
B) [/FONT][FONT="]اين عنصر براي رشد نوک ساقه و ريشه (مريستم انتهايی) لازم و ضروري است. بُر نقش عمده ای در فعاليتهای حياتی گياه دارد و در تقسيم سلولی بافت ها، تشکيل جوانه های برگ و گل، ترميم بافتهای آوندی، متابوليسم قند و مواد هيدروکربن دار و انتقال آنها، تنظيم مقدار آب و هدايت آن در سلول، انتقال کلسيم در گياه و تنظيم نسبت کلسيم به پتاسيم در بافتهاي گياهی، متابوليسم چربی، سنتز پکتين و در تشکيل ديواره سلولی نقش دارد. علائم کمبود بُر در برگ، شاخه، ميوه و حتی ريشه درختان ديده ميشود. بعلت عدم پويايی و تحرك بُر در گياه، کمبود آن ابتدا در برگهای جوان و سرشاخه ها بروز مینمايد. اولين علامت قابل مشاهده توقف رشد جوانه انتهايی است که بلافاصله پس از آن برگهای جوان سبز کمرنگ شده و اين رنگ پريدگی در قاعده برگها بيشتر از نوک برگها میباشد، مرحله بعدی کمبود بُر، سياه شدن جوانه های رويشی و بافتهای مريستمی، کاهش فاصله ميانگره ها، ايجاد حالت کوتولگی يا تراکم و کوچک شدن برگها در سرشاخه میباشد. ميوه ها به حد کافی رشد نکرده، بد شکل و دارای گر ه های متعدد شده، زير پوست ميوه بافت چوب پنبه ای ضخيمی تشکيل شده و با توسعه از پوست تا مغز ميوه ادامه میيابد. در برخی از ارقام وقتی کمبود بُر همراه با کمبود کلسيم باشد، ميوه در بعضی قسمتها ترک بر می دارد. در کمبودهای خفيف سطح ميوه پوشيده از شکاف ريز شده که ظاهر ميوه را به رنگ حنايی در می آورد.به طور كلي به علت نقش اين عنصر در فرايند تشکيل ميوه، کمبود آن سبب رشد و نمو ضعيف پرچم ها، کاهش دوره گرده افشانی موثر و در نتيجه کاهش تشکيل ميوه میشود. ميو ه ها قبل از رسيدن می ريزند و در زير پوست ميوه لکه های آبگز، قهوه ای، چوب پنبه ای و گوشت ميوه ها تلخ، بدمزه و پوک میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]همانطور كه قبلاً هم اشاره شد بُر يکی از مهمترين عناصری است که در جوانه زدن دانه گرده تشکيل ميوه و انتقال مواد فتوسنتزی به محل مصرف نقش دارد. بر در درختان ميوههای خزا ندار و هسته دار برای تشکيل ميوه، افزايش عملکرد وکاهش بعضی از بيمار یها مثل آتشک گلابی موثر است. کمبود بُر در درختان ميوه باعث باد زدگی گلهای گلابی، کاهش تشکيل ميوه، نکروزه شدن پوست تنه درخت سيب، ايجاد لک ههای چوب پنبه ای و ترکيدن ميو ه ها و تنه درخت میشود. بهترين زمان محلول پاشی بُر در درختان ميوه هنگام متورم شدن جوانه در اوايل بهار با غلظت [/FONT][FONT="]۵[/FONT][FONT="] کيلوگرم اسيد بوريک در 1000 ليتر آب میباشد[/FONT][FONT="].
- 6[/FONT][FONT="]نقش و علائم کمبود موليبيدن[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]اين عنصر در توليد آنزيمهای مربوط به مصرف نيتروژن در گياه و همچنين در تبديل نيتراتها به اسيد آمينه نقش دارد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]اين عنصر در افزايش عملكرد و كيفيت محصول و همچنين بر روي جذب عناصر ديگر توسط گياه نقش دارد. موليبيدن تنها عنصري است كه كمبود آن موقعي ديده ميشود كه زير [/FONT][FONT="]۶[/FONT][FONT="] باشد، افزودن مقداري آهك ميتواند مشكل را حل كند. علائم[/FONT][FONT="] pH [/FONT][FONT="]آهك در خاك كم و كمبود اين عنصر كمتر در شكل ظاهري گياه قابل مشاهده ميباشد و تا حدودي مشابه علائم كمبود ازت ميباشد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]از کودهای مهم موليبدن میتوان به موليبدات آمونيوم، موليبدات پتاسيم، موليبدات سديم و تری اکسيد موليبدن اشاره نمود. موليبدات آمونيوم، موليبدات پتاسيم به ميزان 500گرم در هكتار به صورت خاكي مصرف ميگردد كه براي يكنواختي در پخش میتوان با كودهاي [/FONT][FONT="]NPK[/FONT][FONT="]مخلوط و مصرف نمود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]کوددهی[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]ميزان عناصر غذايی موجود در خاک بستگی به ساختمان و بافت خاک، سوابق کشت و کار و عمليات انجام شده بر روی آن دارد. خاکها در اثر تداوم برداشت محصول، از نظر مواد معدنی و عناصر غذايی فقير میشوند و نياز به کود پيدا میکنند که براي جبران آن، میتوان طی يک برنامه زمانبندی مشخص اقدام به استفاده از کودهای مختلف شيميايی، حيوانی و گياهی نمود. هدف از زمانبندی مصرف کود، به دست آوردن بهينه ترين واکنش گياه به کود میباشد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]مقدار و زمان مصرف کود دو عامل بنيادين برای کاربرد بهينه کودهای شيميايی و افزايش بازده مصرفی آنها است. بديهی است که مقدار کود مصرفی، بر اساس مقدار عناصر غذايی موجود در خاک، ميزان جذب عناصر توسط گياه و نياز گياه در طول دوره رشد تعيين میگردد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]با کاهش غلظت عناصر غذايی در خاک، مقدار کود مصرفی افزايش میيابد، ليکن دريافت عناصر غذايی به وسيله گياهان، نمايانگر جذب توسط همه ريشه هايی است که در قسمتهای کود داده شده و کود داده نشده گسترش يافته اند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]عناصر غذايی موجود در کودها به روشهای مختلفي چون پخش در خاک، برگ پاشی[/FONT][FONT="] (Foliar application) [/FONT][FONT="]، و کود آبياری[/FONT][FONT="](Fertigation)[/FONT][FONT="]در اختيار گياهان گذاشته میشوند هر چند تلاش میشود که عناصر غذايی در توده خاک رويين يکنواخت توزيع شود ولی در عمل چنين نبوده و غلظت آنها میتواند در هر نقطه از خاک متفاوت باشد. بدين ترتيب پخش صحيح کود، برای يکسان کردن غلظت عناصر غذايی در محلول خاک به منظور دستيابی به عملکرد بهينه و افزايش بازده آنها ضروری است. با آنکه کودهای شيميايی مهمترين منبع تامين عناصر غذايی گياه هستند استفاده بجا و بهينه از آنها در حصول نتيجه مورد نظر، حفظ نظام اکولوژی محيط و تضمين سلامت مصرف کنندگان توليدات کشاورزی نقش اساسی دارند. بی شک تشخيص کمبود عناصر غذايي مورد نياز گياه در مصرف بهينه و به موقع آن نقشی دو چندان دارد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]خلاصه مطالب[/FONT][FONT="]:
[/FONT][FONT="]تغذيه بهينه گياه، شرط اصلی بهبود کمی وکيفی محصول است[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]نشانه های کمبود گاهی مشابه بوده و همچنين عوامل ديگری چون تغييرات دما، استفاده از سموم، حشرات، باد و ديگر عوامل طبيعی نشانه هايی را از خود به جای میگذارند که مشابه علائم کمبود است. به همين دليل، تشخيص و معالجه کمبود عناصر غذايی از روی علائم ظاهری بايد با احتياط و به وسيله کارشناسان با تجربه انجام گيرد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]در تغذيه گياه نه تنها بايد هر عنصر به اندازه کافی در دسترس آن قرار گيرد بلکه ايجاد تعادل و رعايت نسبت ميان همه عناصر غذايی از اهميت بسزايی برخوردار است. زيرا در حالت عدم تعادل تغذيه ای، با افزودن مقداری از عناصر غذايی نه تنها افزايش عملکردی رخ نمیدهد بلکه اختلالاتی در رشد گياه ايجاد میکند که نهايتاً منجر به افت محصول میشود[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]قابليت استفاده يا حلاليت برخي از عناصر غذايي نيز با افزايش[/FONT][FONT="] PH[/FONT][FONT="]کاهش می یابد[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]تأمين احتياجات غذايی گياه تحت کنترل زارع يا باغ دار است چه بسا شناخت عناصر مورد نياز گياه، نقش اين عناصر در طول دوره رشدی گياه وهمچنين چگونگی تشخيص کمبود و بيشبود (مسموميت) در صورت بروز، از روی علائم ظاهری میتواند کشاورز را در رسيدن به هدف ارزشمندش ياری کند[/FONT][FONT="].
[/FONT][FONT="]خاکها در اثر تداوم برداشت محصول، از نظر مواد معدنی و عناصر غذايی فقير میشوند و نياز به کود پيدا میکنند که براي جبران آن، میتوان طی يک برنامه زمانبندی مشخص اقدام به استفاده از کودهای مختلف شيميايی، حيوانی و گياهی نمود[/FONT][FONT="].[/FONT]
amir93
عضو
آخرین ویرایش: