*ghazal*
عضو جدید
كاخ سروستان
كاخ سروستان متعلق به سدة پنجم مي‌باشد."اين كاخ داراي يك ميانسرا است كه گرداگرد آن فضاهاي مختلف دارد. محل نشيمن، اتاق چهارگوشه‌اي با پوشش گنبدي است كه از سويي به ميانسرا و از سوي ديگر به باغ پيرامون ساختمان راه دارد. اين گنبدخانه به تالار دراز در سمت راست خود بنام «سفره خانه» راه دارد كه در كنار ديوارهاي طولي آن ستونهايي جفتي كار شده است.
در انتهاي آن، اتاق «بزم‌گاه» جاي دارد كه داراي «كمرپوش» يا نيم طبقه بوده و در بالاي آن نوازندگان مي‌نشسته‌اند. طبقة زيرين بزم گاه، در پشت آن و به آبدارخانه راه داشته است (در بازسازي كاخ راه ورودي به آبدارخانه را بسته‌اند و اكنون ويران شده است). در سمت چپ اتاق نشيمن، «پيشخاني» دارد كه در كنار آن حوضخانه است. در جلوي آن، ايوان بزرگي است. بدين گونه اتاق نشيمن يا گنبدخانه اصلي در كل از چهار سو ديد دارد. در پشت پيشخان، يك اتاق خواب دو نفره و پشت آن يك خواب يك نفره جاي دارد كه هر دو ديد به ميانسرا دارند. در بخشهاي شمالي، آبريزگاه، گرمابه و انبار جاي گرفته است. اين تنوع در طراحي حتي در پوششهاي كاخ نيز ديده ميشود. اتاق نشيمن، گنبدي با چفد «بيز» است كه با ساختماية سنگي و آجري كار شده، سفره‌خانه، تاق آهنگ داشته است. نمونة مشابهي از تنوع را قرنها بعد در كاخ چهلستون قزوين بصورتي ديگر مي‌بينيم.[1][1]" گنبد آجري (رگچين) است و ديوارها تا جايي گوشه‌سازي از سنگ لاشه است.
ساماندهي فضايي و برخي از خصوصيات ويژة كاخ سروستان:
ويژگيهاي مهمي كه در اين بنا وجود دارد يكي شكستن قرينه در هنر معماري ايران و تنوع در طرح آن، استفاده از تاقهاي معلق در تالارهاي باريك جناحين كاخ كه از ستونهاي سنگين و كوتاه براي نگهداري آنها بكار گرفته شده است. ديگر اينكه وجود فضاهاي دسترسي به بيرون نه تنها ارتباط را آسان ساخته و ديدهاي دروني را به هم پيوسته بلكه فضاهاي پي در پي را نمايان و جلوه‌گر ساخته است.
اجراي نظام سه‌تايي و رعايت اصل محورگرايي و وجود فضاهاي واسط از خصوصيات اين بنا مي‌باشد. در اين كاخ سه ايوان متفاوت ديده ميشود كه مبين همان نظام سه تايي است كه به نظر متقارن مي‌رسد ولي در واقع تقارن ندارند اما تعادل به خوبي در آن رعايت شده و زيبايي آن حتي بيشتر از زيبايي تقارن است. چون تقارن خسته كننده است (مثل ساختمانهاي سبك رنسانس).
در تالار اصلي دهانه توسط ستونها به سه قسمت تقسيم شده كه در وجود كالبدي القا كنندة زيبايي بصري و نشانگر ريتم است. در وجه سازه‌اي براي جلوگيري از رانش تاق از دو تاق عمود بر هم استفاده شده است. به جرأت مي‌توان گفت اولين Void در معماري ايران در اين كاخ ديده شده است و همچنين اولين نيم اشكوب در معماري ايران در كاخ سروستان به اجرا درآمده است. اين كاخ داراي پيمون و هندسه و تناسبات است يا به عبارتي نمونة تناسب معماري پارتي است و عدم تقارن و در عين حال تعادل و تنوع فضايي در آن به چشم مي‌خورد.
در اين كاخ گوشه‌سازي سه كنج و نماندن را داريم. نما داراي پيل پوش است. يعني داراي نيم‌ستونهاي چسبيده به ديوار است و كنگره‌هايي در دست انداز بام آن اجرا شده است. داراي دو ايوان، يكي طولي و يكي عرضي است. در تالار ستوندار، ستونها به صورت جفت اجرا شده‌اند و مابين هر ستون نيم گنبد زده شده است. اين كاخ درونگراست و داراي فضاي خانگي است. ايوانها، تاقها و همچنين گنبدها از نظر ابعاد با هم متفاوتند و فضاها مشابه هم نيستند. در قسمت شمالي پلان فضايي به نام (دميه تاژ Demietage) با فرم مستطيل راديكال دو به حالت نيم طبقه‌اي سوار بر روي دو ستون است. براي جداسازي گنبد از بدنه از رغره‌ها استفاده كرده‌اند.
ويژگيهاي سازه‌اي بنا:
در بنا از گنبد يك پوسته (خاگي) با مقطع بيضي (چفد بيز) استفاده شده. گنبد آن آجري ـ سنگي بوده و بصورت رگچين و با گوشه‌سازي ترنبة فيلپوش مي‌باشد. سقف سفره‌خانه نيز تاق آهنگ داشته و ديوارها تا گوشه‌سازي از سنگ لاشه است. از ستونهايي جفتي در بنا استفاده شده كه مابين هر دو ستون يك نيم‌گنبد كار شده است. دهانة گنبد 12.80 متر، ارتفاع گنبد از تيزه تا كف 20 متر و ضخامت ديواري كه گنبد بر روي آن نشسته بين 1 الي 2 متر مي‌باشد.
تحليل معماري كاخ سروستان:
نحوه ارتباط فضاها با يكديگر:
نسبت فضاهاي پر و خالي:
تناسبات:
برگرفته از وبلاگ مهرازی
آخرین ویرایش:
