براي داشتن رابطه دوستانه با والدين توجه به نكات زير ضروريست:
1- داشتن رابطه صميمي بين اعضاء خانواده نيازمند زمينه هاي قبلي است از جمله آنها وجود رابطه عاطفي بين والدين است. اگر فضاي اوليه بين پدر و مادر رابطه صميمانه و عاطفي مثبت باشد، به تدريج به يك يك اعضاء و به رابطه بچه ها با هر يك از والدين نيز سرايت مي كند. اما اگر آن رابطه اوليه مخدوش باشد و صميمت وجود نداشته باشد فرزند به سختي مي تواند آن ويژگي را در خانواده ايجاد كند. پس نقش اول را والدين و چگونگي رابطه آنها با يكديگر ايفا مي كنند.
2- براي گسترش يا ايجاد صميمت بين خود و ديگر اعضاي خانواده از فردي شروع كنيد كه فكر مي كنيد بهتر مي توانيد با او چنين رابطه صميمانه اي داشته باشيد. مثلا نسبت به مادرتان يا يكي از برادران تان كه از نظر روحي و اخلاقي با وي تشابه و قرابت بيشتري داريد آغاز كنيد و به تدريج به ديگر اعضاء سرايت دهيد.
3- انتظار نداشته باشيد اين رابطه صميمانه بلافاصله و سريعا بين شما و ديگر اعضاء خانواده شكل گيرد. بلكه نيازمند زمان است و به تدريج به هدف خود خواهيد رسيد.
4- انتظار نداشته باشيد همان رابطه كه بين شما و يكي از دوستان صميمي تان خارج از خانه، وجود دارد همان نوع رابطه بين شما و والدين تان برقرار شود. زيرا علاوه بر جايگاه خاص والدين و رابطه والد - فرزند فاصله سني بين شما و آنها به طور معمول مانع طبيعي است و اجازه داشتن همان رابطه صميمانه بين دوستان را به شما نمي دهد.
5- ويژگي دلسوزي والدين تان يك ويژگي و خصوصيت ارزشمندي است كه هر چند ممكن است از سطح سواد پائيني برخوردار است ولي دلسوزي و عطوفت و شفقت آنها نسبت به يكايك فرزندان از جمله نسبت به شما بسيار ارزشمند است و آن را قدر بشناسيد و از همين خصوصيت آنها كمك گرفته و با برجسته كردن آن، گفتگوها و ارتباطات بين خودتان را گسترش دهيد.
6- با احترام گذاشتن و تواضع نشان دادن و درشتي نكردن نسبت به آنها، نظر والدين تان و نيز ديگر اعضاي خانواده تان را به خود جلب كرده و زمينه رابطه صميمانه را فراهم كنيد.
7- احسان كردن نسبت به والدين و ديگر اعضاء زمينه ديگري است براي جلب نظر آنها به سوي خود. انسان بنده احساس است. بدون چشمداشت از ديگران (والدين و اعضاي خانواده) به كمك آنها بشتابيد.
8- عواطف خود را بدون تعارف و صريحا بر همه آنهايي كه دوست شان داريد، ابراز كنيد، زيرا ابراز محبت يكي از اهرم هاي مهم در ايجاد رابطه صميمانه است.
رعايت حقوق ووظايف متقابل فرزندان ووالدين موجب ايجاد ارتباط صميمي ودوستانه در خانواده خواهد شد
حقوق متقابل فرزندان ووالدين:
اسلام از نظر حقوقى حساب ويژهاى براى پدر و مادر بازكرده همان گونه كه در جنبههاى عاطفى نيز حساب جداگانهاى براى آنها در نظر گرفته است لذا در روايات آمده كه اگر پدر و مادرى از فرزندانشان راضى باشند موجب خير و بركت و سعادت فرزند مىشود اگر در حق فرزندان خود دعا كنند خداوند به اين دعا توجه خاصى مىنمايد و اگر والدين از فرزندان ناراضى باشند و خداى ناكرده به آنها نفرين كنند ممكن است، خداوند بر چنين فرزندانى كه موجب ناراحتى والدين مي شوند قهر و غضب نمايد حتى از نظر حقوقى در بخش قصاص و ديات آمده كه اگر پدرى خداى ناكرده فرزند خود را به قتل برساند قصاص نمىشود مگر در يك شرايط استثنايى با تشخيص حاكم شرع، همچنين از نظر شرعى پدر و مادر مىتوانند به اندازه نيازشان از اموال فرزند خود بردارند و مسائلى از اين قبيل در فقه اسلامى زياد وجود دارد يا در روايات آمده «نيكى كردن به والدين بزرگترين فريضه است» و يا اينكه مىفرمايد «بهشت زير پاى مادران است» اين همه آيه و روايت كه در اين زمينه وارد شده حاكى از اهميتى است كه خداوند براى والدين قائل شده است و اينها بدون حكمت نيست چه اينكه اينها در مقابل زحماتى كه والدين براى فرزندان متحمل مىشوند ناچيز است آنها از لحظه انعقاد نطفه تا هنگام تولد و همچنين بعد از تولد دوران شيرخوارگى و بعد كودكى مشكلاتى بسيار زيادى را متحمل شدهاند بنابراين خداوند نيز در مقابل زحمات آنها حقوق ويژهاي را براى آنها قائل شده است. از اين رو بايد در هر شرايطى احترام آنها را نگه داشت هر چند در بعضى اوقات دربرخورد با فرزندان خود دچار اشتباه شوند.
بنابراين در همه حال ما وظيفه داريم به والدين خود احترام بگذاريم حتى اگر آنها به ما بى احترامى كنند فقط اگر آنها بخواهند ما را به كار حرامى وادار كنند يا از انجام تكليف واجبى باز بدارند، اطاعت از آنها جايز نيست چه اينكه اطاعت خداوند بر هر كس ديگر حتى والدين نيز مقدم است.
در زير به بعضي از آداب و وظايف اعضاي خانواده اشاره مي شود:
وظايف و مسؤوليت هاي پدر و مادر:
1. رسيدگي به فرزندان , والدين بايد نسبت به فرزندان خود توجه كامل داشته باشند و تلاش بسيار درباره ي آنان بنمايند.
2. برابري بين فرزندان , سزاوار است كه والدين همه ي فرزندان خود را در دامان محبت خويش بپرورانند و بين آنها از نظر محبت و عطوفت و رعايت حالاتشان تساوي برقرار كنند از پيامبر اكرم (ص ) روايت شده كه فرمودند: «اعدلوا بين اولادكم في السر...» در پنهاني ميان فرزندان خود برابري را رعايت كنيد.
3. گسترش دوستي , والدين بايد محيط خانه را از دوستي و محبت آكنده كنند و بين افراد خانواده مهرورزي را گسترش دهند.
4. پرهيز از سخن زشت و ناروا, والدين در قبال تربيت اخلاقي و ديني و تربيتي فرزندان مسئول هستند به همين خاطر, بايد از گفتار ناپسند, سخن زشت و دشنام و هر آنچه كه با عفت و پاكدامني و حيا, مغايرت دارد پرهيز نمايند.
5. مراقبت از رفتار فرزندان و نيز مراقبت از رفت و آمد آنها, چرا كه اغلب جرمهاي اخلاقي كه از فرزندان سر مي زند، از عدم مراقبت والدين مي باشد.
6. تأديب فرزندان، بر والدين واجب است كه اگر فرزندشان كار نادرستي انجام داد، او را ادب كنند تا روح سركشي و شرارت از وجود او ريشه كن شود.
7. دور كردن كودك از مسائل جنسي , اسلام به شدت توصيه نموده كه مرد با همسر خود در برابر ديدگاه فرزندانش خلوت نكند, زيرا اين عمل موجب بيدار شدن حس شهوت و غريزه ي جنسي فرزندان شده و آنان را به سوي فسق و فجور مي كشاند.
8. مراقبت بر تغذيه فرزندان , هم از نظر حلال و حرام بودن و هم از سالم و كامل بودن .
9. انتخاب نام مناسب براي فرزندان .
10. آشنا ساختن فرزندان با آموزه هاي ديني و روشهاي صحيح اخلاقي .
اما وظايف و مسؤوليت هاي فرزندان (برگرفته از سوره ي اسراء آيه 23 و 24):
1. اطاعت و فرمانبرداري از پدر و مادر.
2. نيكي و احسان و خدمت به پدر و مادر.
3. اف و سخن رنجش آور به پدر و مادر نگفتن .
4. بر سر والدين داد و فرياد نكردن (بلكه با آنها با سخن نيكو صحبت نمايد).
5. بال تواضع و فروتني را براي والدين , فرود آوردن .
6. حتي المقدور نيازهاي والدين را برآوردن .
7. احترام والدين را نگه داشتن كه در زير به مواردي از آن اشاره مي شود:
الف) جلو والدين , پاهايش را دراز نكند.
ب ) در مناسبت هاي مختلف مثل روز مادر يا روز پدر, هديه به آنها بدهد. ج . از شوخي هاي نابجا و زدن حرف هاي زشت پيش آنها پرهيز و اجتناب كند. د. در حق آنها و براي سلامتي آنها دعا كند.
ه ) در كارهاي خانه به آنها كمك كند. اميد است با عمل كردن به اين وظايف و دستورات كه برگرفته از كلام خداوند است احترام متقابلي بين اعضاي خانواده برقرار شود.
آنچه در اين زمينه اصل است، احسان به پدر و مادر و دورى از اذيت و آزار به آنان است. البته اين به معناى تسليم شدن در برابر سليقههاى آنان نيست؛ ولى بايستى با تيزهوشى و درايت، شخصيت و مقام آنها را حفظ نمود واحترامشان را نگهداشت؛ ولى در عين حال بايد به گونهاى رفتار كرد كه آنان استقلال شما را به رسميت بشناسند و درصدد تحميل سليقههاى خود بر شما نباشند
1- داشتن رابطه صميمي بين اعضاء خانواده نيازمند زمينه هاي قبلي است از جمله آنها وجود رابطه عاطفي بين والدين است. اگر فضاي اوليه بين پدر و مادر رابطه صميمانه و عاطفي مثبت باشد، به تدريج به يك يك اعضاء و به رابطه بچه ها با هر يك از والدين نيز سرايت مي كند. اما اگر آن رابطه اوليه مخدوش باشد و صميمت وجود نداشته باشد فرزند به سختي مي تواند آن ويژگي را در خانواده ايجاد كند. پس نقش اول را والدين و چگونگي رابطه آنها با يكديگر ايفا مي كنند.
2- براي گسترش يا ايجاد صميمت بين خود و ديگر اعضاي خانواده از فردي شروع كنيد كه فكر مي كنيد بهتر مي توانيد با او چنين رابطه صميمانه اي داشته باشيد. مثلا نسبت به مادرتان يا يكي از برادران تان كه از نظر روحي و اخلاقي با وي تشابه و قرابت بيشتري داريد آغاز كنيد و به تدريج به ديگر اعضاء سرايت دهيد.
3- انتظار نداشته باشيد اين رابطه صميمانه بلافاصله و سريعا بين شما و ديگر اعضاء خانواده شكل گيرد. بلكه نيازمند زمان است و به تدريج به هدف خود خواهيد رسيد.
4- انتظار نداشته باشيد همان رابطه كه بين شما و يكي از دوستان صميمي تان خارج از خانه، وجود دارد همان نوع رابطه بين شما و والدين تان برقرار شود. زيرا علاوه بر جايگاه خاص والدين و رابطه والد - فرزند فاصله سني بين شما و آنها به طور معمول مانع طبيعي است و اجازه داشتن همان رابطه صميمانه بين دوستان را به شما نمي دهد.
5- ويژگي دلسوزي والدين تان يك ويژگي و خصوصيت ارزشمندي است كه هر چند ممكن است از سطح سواد پائيني برخوردار است ولي دلسوزي و عطوفت و شفقت آنها نسبت به يكايك فرزندان از جمله نسبت به شما بسيار ارزشمند است و آن را قدر بشناسيد و از همين خصوصيت آنها كمك گرفته و با برجسته كردن آن، گفتگوها و ارتباطات بين خودتان را گسترش دهيد.
6- با احترام گذاشتن و تواضع نشان دادن و درشتي نكردن نسبت به آنها، نظر والدين تان و نيز ديگر اعضاي خانواده تان را به خود جلب كرده و زمينه رابطه صميمانه را فراهم كنيد.
7- احسان كردن نسبت به والدين و ديگر اعضاء زمينه ديگري است براي جلب نظر آنها به سوي خود. انسان بنده احساس است. بدون چشمداشت از ديگران (والدين و اعضاي خانواده) به كمك آنها بشتابيد.
8- عواطف خود را بدون تعارف و صريحا بر همه آنهايي كه دوست شان داريد، ابراز كنيد، زيرا ابراز محبت يكي از اهرم هاي مهم در ايجاد رابطه صميمانه است.
رعايت حقوق ووظايف متقابل فرزندان ووالدين موجب ايجاد ارتباط صميمي ودوستانه در خانواده خواهد شد
حقوق متقابل فرزندان ووالدين:
اسلام از نظر حقوقى حساب ويژهاى براى پدر و مادر بازكرده همان گونه كه در جنبههاى عاطفى نيز حساب جداگانهاى براى آنها در نظر گرفته است لذا در روايات آمده كه اگر پدر و مادرى از فرزندانشان راضى باشند موجب خير و بركت و سعادت فرزند مىشود اگر در حق فرزندان خود دعا كنند خداوند به اين دعا توجه خاصى مىنمايد و اگر والدين از فرزندان ناراضى باشند و خداى ناكرده به آنها نفرين كنند ممكن است، خداوند بر چنين فرزندانى كه موجب ناراحتى والدين مي شوند قهر و غضب نمايد حتى از نظر حقوقى در بخش قصاص و ديات آمده كه اگر پدرى خداى ناكرده فرزند خود را به قتل برساند قصاص نمىشود مگر در يك شرايط استثنايى با تشخيص حاكم شرع، همچنين از نظر شرعى پدر و مادر مىتوانند به اندازه نيازشان از اموال فرزند خود بردارند و مسائلى از اين قبيل در فقه اسلامى زياد وجود دارد يا در روايات آمده «نيكى كردن به والدين بزرگترين فريضه است» و يا اينكه مىفرمايد «بهشت زير پاى مادران است» اين همه آيه و روايت كه در اين زمينه وارد شده حاكى از اهميتى است كه خداوند براى والدين قائل شده است و اينها بدون حكمت نيست چه اينكه اينها در مقابل زحماتى كه والدين براى فرزندان متحمل مىشوند ناچيز است آنها از لحظه انعقاد نطفه تا هنگام تولد و همچنين بعد از تولد دوران شيرخوارگى و بعد كودكى مشكلاتى بسيار زيادى را متحمل شدهاند بنابراين خداوند نيز در مقابل زحمات آنها حقوق ويژهاي را براى آنها قائل شده است. از اين رو بايد در هر شرايطى احترام آنها را نگه داشت هر چند در بعضى اوقات دربرخورد با فرزندان خود دچار اشتباه شوند.
بنابراين در همه حال ما وظيفه داريم به والدين خود احترام بگذاريم حتى اگر آنها به ما بى احترامى كنند فقط اگر آنها بخواهند ما را به كار حرامى وادار كنند يا از انجام تكليف واجبى باز بدارند، اطاعت از آنها جايز نيست چه اينكه اطاعت خداوند بر هر كس ديگر حتى والدين نيز مقدم است.
در زير به بعضي از آداب و وظايف اعضاي خانواده اشاره مي شود:
وظايف و مسؤوليت هاي پدر و مادر:
1. رسيدگي به فرزندان , والدين بايد نسبت به فرزندان خود توجه كامل داشته باشند و تلاش بسيار درباره ي آنان بنمايند.
2. برابري بين فرزندان , سزاوار است كه والدين همه ي فرزندان خود را در دامان محبت خويش بپرورانند و بين آنها از نظر محبت و عطوفت و رعايت حالاتشان تساوي برقرار كنند از پيامبر اكرم (ص ) روايت شده كه فرمودند: «اعدلوا بين اولادكم في السر...» در پنهاني ميان فرزندان خود برابري را رعايت كنيد.
3. گسترش دوستي , والدين بايد محيط خانه را از دوستي و محبت آكنده كنند و بين افراد خانواده مهرورزي را گسترش دهند.
4. پرهيز از سخن زشت و ناروا, والدين در قبال تربيت اخلاقي و ديني و تربيتي فرزندان مسئول هستند به همين خاطر, بايد از گفتار ناپسند, سخن زشت و دشنام و هر آنچه كه با عفت و پاكدامني و حيا, مغايرت دارد پرهيز نمايند.
5. مراقبت از رفتار فرزندان و نيز مراقبت از رفت و آمد آنها, چرا كه اغلب جرمهاي اخلاقي كه از فرزندان سر مي زند، از عدم مراقبت والدين مي باشد.
6. تأديب فرزندان، بر والدين واجب است كه اگر فرزندشان كار نادرستي انجام داد، او را ادب كنند تا روح سركشي و شرارت از وجود او ريشه كن شود.
7. دور كردن كودك از مسائل جنسي , اسلام به شدت توصيه نموده كه مرد با همسر خود در برابر ديدگاه فرزندانش خلوت نكند, زيرا اين عمل موجب بيدار شدن حس شهوت و غريزه ي جنسي فرزندان شده و آنان را به سوي فسق و فجور مي كشاند.
8. مراقبت بر تغذيه فرزندان , هم از نظر حلال و حرام بودن و هم از سالم و كامل بودن .
9. انتخاب نام مناسب براي فرزندان .
10. آشنا ساختن فرزندان با آموزه هاي ديني و روشهاي صحيح اخلاقي .
اما وظايف و مسؤوليت هاي فرزندان (برگرفته از سوره ي اسراء آيه 23 و 24):
1. اطاعت و فرمانبرداري از پدر و مادر.
2. نيكي و احسان و خدمت به پدر و مادر.
3. اف و سخن رنجش آور به پدر و مادر نگفتن .
4. بر سر والدين داد و فرياد نكردن (بلكه با آنها با سخن نيكو صحبت نمايد).
5. بال تواضع و فروتني را براي والدين , فرود آوردن .
6. حتي المقدور نيازهاي والدين را برآوردن .
7. احترام والدين را نگه داشتن كه در زير به مواردي از آن اشاره مي شود:
الف) جلو والدين , پاهايش را دراز نكند.
ب ) در مناسبت هاي مختلف مثل روز مادر يا روز پدر, هديه به آنها بدهد. ج . از شوخي هاي نابجا و زدن حرف هاي زشت پيش آنها پرهيز و اجتناب كند. د. در حق آنها و براي سلامتي آنها دعا كند.
ه ) در كارهاي خانه به آنها كمك كند. اميد است با عمل كردن به اين وظايف و دستورات كه برگرفته از كلام خداوند است احترام متقابلي بين اعضاي خانواده برقرار شود.
آنچه در اين زمينه اصل است، احسان به پدر و مادر و دورى از اذيت و آزار به آنان است. البته اين به معناى تسليم شدن در برابر سليقههاى آنان نيست؛ ولى بايستى با تيزهوشى و درايت، شخصيت و مقام آنها را حفظ نمود واحترامشان را نگهداشت؛ ولى در عين حال بايد به گونهاى رفتار كرد كه آنان استقلال شما را به رسميت بشناسند و درصدد تحميل سليقههاى خود بر شما نباشند
