واژگان زبانهای باستانی

[dazhbog]

نوشته های باز مانده از فارسی باستان از کارهای شاهان هخامنشی سخن می گوید . شاهان هخامنشی در ضمن بیان کارهای خود, از عقاید دینی و سیاسی و اجتماعی خود هم سخن به میان می آورند. از این رو است که واژگان فارسی باستان از لغاتی تشکیل شده است که برای بیان مفاهیم تاریخی و سیاسی و اجتماعی و دینی به کار برده می شوند.

هخامنشیان بر سومریان؛ اکدیان و آرامیان و یونانیان و عیلامیان , از اقوام غیر ایرانی ,و مادها و پارتیان و سغدیان و خوارزمیان و سکائیان از اقوام ایرانی , حکومت می کردند. از زبان فارسی باستانی به زبانهای باستان سومری و .... و مادی و .... لغت وارد گردیده و از زبانهای سومری و ...مادی... به فارسی باستان لغت داخل شده است.
آثاری از این مبادله ی لغوی در نوشته های بازمانده از فارسی باستان و سومری و .... مادی و ... موجود است.

به معنی فارسی باستان داخل شده است که در فارسی دری به صورت Dipī از زبان سومری

به صورت (دب-) در دبستان و به صورت (دیو) در (دیوان) باقی مانده است.
آرامی از (هَوَنَ) فارسی باستان گرفته شده است ( در فارسی دری هاون) گرفته شده است hwn
(اَمبَرَ) عیلامی از (هَمبارَ) فارسی باستان گرفته شده است این کلمه در فارسی دری به انبار مبدل شده است.


نوشته های باز مانده از اوستایی دینی هستند؛ در این نوشته ها لغاتی که مفاهیم دینی یا مفاهیمی که نحوی از انها به دین مربوط هستند, به کار برده شده اند.
در نوشته های بازمانده از اوستایی واژه غیر اوستایی خواه از دیگر زبانهای ایرانی یا غیر ایرانی وجود ندارد.

چون دینی که نوشته های اوستایی در تشریح و تبلیغ آن نوشته شده ثنوی است؛ اوستایی دو نوع لغت دارد: لغات اهورایی و لغات اهریمنی.

اهریمنی معنی اهورایی معنی
گفتن
mrav
گفتن
dav
پور
puθra
پور
hunav
دست
zasta
دست
gav
دهان
hiyuma
دهان
zafar



Mraot ahiraw mazdaw spitamai……………

 

[dazhbog]

شعر و وزن آن در ایرانی باستان

از آثار بازمانده از ایرانی باستان, گاهان و یشنها منظوم است؛ به نظر می رسد که بخشهایی از کتیبه های فارسی باستان نیز منظوم باشد. اشعار گاهان هجایی بو ده اند؛ یعنی هر بیت از یک شعر, از تعداد معینی هجا تشکیل شده است.

گاه اول(از یسن 28 تا یسن 34 از پارهاهی سه بیتی تشکیل شده است. هر بیت شانزده هجا دارد که هفت هجا از آنِ مصراع اول و نه هجا از مصراع دوم است (پاه دز اوستایی = وچَستَشتی)
و بیت اَفسمَن و مصراع پَدَ)

گاه دوم (از یسن 43 تا یسن 46 ) از پاره های پنج بیتی تشکیل شده است. هر بیت یازده هجا دارد که چهار هجا ار آن مصراع اول و هفت هجا از آن مصراع دوم است.

گاه سوم(از یسن 47 تا یسن 50 ) از پاره های چهار بیتی تشکیل شده است. هر بیت یازده هجا دارد که چهار هجا از آن مصراع اول و هفت هجا از مصراع دوم است.

گاه چهارم (یسن 51 ) از پاره های سه بیتی تشکیل شده است . هر بیت چهرده هجا دارد که هفت هجای ان از مصراع اول و هفت هجای دیگر از آن مصراع دوم است.

گاه پنجم ( یسن 53 ) از پاره های چهار بیتی تشکیل شده است؛ مصراع های اول دو بیت اول هفت هجا و مصراعهای اول و دوم, هر کدام هفت هجا و مصراعهای سوم, هر یک پنج هجا دارد.

اشعار یشتها ضربی بوده است یعنی هر بیت یک منظومه, از تعداد معین هجای تکیه دار به وجود می آمده است. به نظر می رسد اشعار یشتها بر اسا س نظم زیر منظوم شده باشند:

1. غالب ابیات سه هجای تکیه دار و برخی دو هجای تکیه دار و برخی هم چهار تکیه دارند

2.ابیاتی که سه هجای تکیه دارند؛ معمولآ هشت هجا؛ بیتهایی که دو هجای تکیه دار دارند, میان سه تا هشت هجا ؛ و ابیاتی که چهار هجای تکیه دار تکیه دارند, میان هشت تا شانزده هجا دارند.

اشعار فارسی باستان نیز ضربی بوده است.و ظا هرآ هر بیت از چهر هجا تکیه دار بوده.

 

[dazhbog]

یسن45 (بند 2)
4هجا
Aţ fravaxšyā aŋhēuš mainyū paouruyē
ات فرَوَخشیا انگهِوش مَینیو پَاورویِِ
ازی گفتگو خواهم کرد درباه ی دو مینوی نخست هستی
ترجمه مهریشت ( بند 103)

او را نگهبان و پاسدار پیشرفت همه ی گیتی

معین کرد اهورَمزداه

آن نگهبان و پاسدار


--------------------------
منبع : تاریخ زبان فارسی محسن ابوالقاسمی بخش اول (انتشارات سمت

آن نخوابندهی بیدار

می پاید افریدگان مزداه را

نگهبانی می کند آفریدگان مزداه را



ویژگیهای دستوری ایرانی باستان
(فارسی باستان و اوستایی)

نظام آوایی
مصوتهای ایرانی باستان
کوتاه: a,i, u

ساده
بلند:ā,ī,ū

کوتاه: ai,au
مرکب
بلند: āi , āu

زبان اوستایی علاوه بر مصوتهای بالا, مصوتهای دیگری هم دارد
ә و ễ