معرفی کامل بندر تاریخی لافت - هرمزگان!

[P O U R I A]

بندر تاریخی لافت


چهره طبیعی روستای لافت در میان درختان سبز گرمسیری و نخلستان ‌های بلند ، همراه با زیبایی خیره کننده دریا و جنگل شناور حرا برای هر تازه واردی جذاب و قابل توجه‌است . سبک معماری خانه‌های روستا نیز بسیار جالب و دیدنی است بارزترین خصیصه معماری این روستا ، بادگیر ‌های فراوان آن در اندازه‌های مختلف است . بناهای روستا خیلی نزدیک به هم ساخته شده و کوچه ‌های آن نیز بسیار تنگ و باریک هستند . بادگیرهای کوچک و بزرگ خانه‌های روستایی که در میان باغها و نخلستانها قرار گرفته‌اند ، شکوه و زیبایی خاصی به این روستای ساحلی بخشیده‌اند.


موقعیت جغرافیایی

بندر لافت در شمال غربی جزیره قشم و در پیش آمدگی خشکی های جزیره در طول جغرافیایی 55 درجه و 5 دقیقه شرقی و عرض 26 درجه و54 دقیقه شمالی واقع شده است لافت در شرق جنگل دریایی حرا واقع شده و به لحاظ تقسیمات سیاسی یکی از مراکز جمعیتی دهستان سلخ در شهرستان قشم در استان هرمزگان است.


شرایط اقلیمی

لافت از لحاظ تقسیمات اقلیمی تابستانی ایران، در منطقه خیلی گرم و مرطوب و از نظر تقسیمات زمستانی، در منطقه گرم ومرطوب قرار گرفته است.
هوای پر رطوبت وشرجی جزیره قشم ، ماه های اندکی از سال را برای غیربومی ها تحمل پذیر کرده است.
بیشینه دمای مطلق 46 و کمینه آن 0 صفر درجه سانتی گراد. میانگین سالانه درجه حرارت 26 درجه سانتی گراد و میانگین روزانه بیشینه و کمینه به ترتیب 33 و 18 درجه سانتی گراد هستند .
مهم ترین هوایی که موجب بارندگی شود جریان هوای مرطوب غرب و شمال است.


علل پیدایش

دلایل پیدایش و شکل گیری روستاهای لافت به عنوان یک مجتمع زیستی عبارتند از :
- وجود راه دریایی و تسهیل ارتباط دریایی
- وجود جنگل های حرا
- وجود آب شیرین (چاههای تلال – تل + آب – و آب انبار )
- نزدیکی به خشکی ایران
- بادهای موسمی



سیر تحول



از لافت کهنه اطلاع چندانی نداریم .
هسته اولیه روستای لافت در قسمت کهن و مرکزی روستای کنونی ، در جوار چاه های آب و آب انبار و در امتداد ساحل شکل گرفته است .
با پر شدن حدفاصل کنار دریا و دامنه تپه های کم ارتفاع ، توسعه روستا در جهت شمالی – جنوبی در امتداد ساحل ادامه داشته است

مراکز خدماتی عمومی در ضلع جنوب شرقی و نزدیک چاه های ایجاد شد و همین امر باعث توسعه بافت در ضلع جنوب شرقی شده است .
بعدها با تامین آب از شهر قشم ، توسعه روستادر ضلع ورودی ( شمالی ) روستا صورت گرفته است .


بافت روستایی



بافت روستا در مراحل مختلف گسرتش یافته است .
با توجه به وضع کالبدی روستا ، بافت روستا را می توان به 3 بخش مختلف تقسیم کرد:


الف – بافت قدیمی و اصلی

قسمت قدیمی روستا شامل هسته اولیه در بخش مرکزی ساخت و سازهای فعلی بوده و در حد فاصل دریا و تپه های اطراف چاه های آب شکل گرفته است واین بافت به طول تقریبی یک کیلومتر و عرض متوسط 170 متر در چند راستای اصلی به موازات امتداد ساحل واقع است . مساجد این بافت ( 4 مسجد از 7 مسجد لافت ) در عمل محله هایی را در طول بافت تعریف کرده اند . این محله ها به مراکز مساجد شکل گرفته اند .
در عین حال ، بافت قدیمی روستا یکپارچه و پیوسته است .



ب – ساخت سازهای قسمت جنوب شرقی روستا

این ساخت و سازها به صورت پراکنده و با تراکم ساختمانی و جمعیتی اندک , در دامنه تپه ها و زمین های مسطح اطراف , با فاصله از دریا شکل گرفته که موجب جهت دهی توسعه روستا شده و شکل گیری آن به تدریج و به طور پیوسته انجام گرفته است . در داخل تپه مرکزی و حد فاصل این ساخت و سازها و بافت قدیم روستا ، خدمات آموزشی ، بهداشتی ، درمانی و تاسیسات و تجهیزات لافت به وجود آمده است .


پ – ساخت و سازهای بخش شمالی

در سطحی محدودتر و با پراکندگی بیشتر نسبت به ساخت و سازهای جنوب شرقی و در شیب تند تر تپه ماهورها شکل گرفته است با گذشت زمان و توجه به جنبه های اقتصاد آزاد توسعه در جهت شمال و به سوی قشم صورت گرفته ، عواملی مانند طرح جامع و طراحی هایی در این شکل گیری تاثیرات به سزایی دارند .


بناهای شاخص و عمومی

- شاخص ترین بناهای عمومی در سطح روستا مساجد آن است که در نقاط مختلف روستا کانون های محله ای را ایجاد کرده اند .
روستای لافت دارای 7 مسجد به نام های مسجد حضرت رسول (ص) ،(مسجد جامع ) ، مسجد ابوبکر صدیق (ره) ، مسجد عمر ابن الخطاب (ره) ، مسجد عثمان ذی النورین (ره) ، مسجد امیر المومنین علی (ع) ، مسجد حسین (ع) و مسجد امام شافعی (ره) می باشد .

- بناهای آموزشی روستای لافت عبارتند از ، مدرسه ابتدایی ام کلثوم (س) ، مدرسه ابتدایی مدرس ، مدرسه راهنمایی کوثر و دبیرستان راهنمایی علامه طباطبایی که بیشتر در بخش جنوب شرقی در پشت تپه های میانی روستا واقع اند .

- بناهای خدماتی درمانی روستای لافت عبارتند از خانه بهداشت و مرکز بهداشتی – درمانی

لافت در بخش جنوب شرقی روستا

- کارگاه های لنج سازی ( در دو نقطه از روستا – شمال غرب و جنوب غرب – در جوار ساحل دریا فعال اند )
- سایر بناهای خدمات عمومی از قبیل بانک ملی – بانک صادرات – مخابرات ( هواسنجی + باران سنجی ) .
- پاسگاه لافت و ساختمان ناحیه مقاومت بلال حبشی و کانون جوانان بسیج .

سیمای کلی روستا
سیمای عمومی روستا در بافت قدیم و جدید مقاومت است .
در بافت قدیم ، سیمای عمومی لافت ، منظره ای اخرایی رنگ با بافتی فشرده و کوچه های کم عرض دارد که عناصر شاخص عمودی – بادگیرها – در آن جلب توجه می کنند .
در این بافت مساجد سفید رنگ که بیشتر آن مناره دارند ، خودنمایی می کنند .
اما در این بافت جدید ، همان سیمای رایج شهری دیده می شود .
در این بافت ، تراکم ساختمانی کمتر ، معابر گشوده تر و اطراف مساجد خالی تر شده است ، لذا مرکز محله مفهوم خود را تا حدی از دست داده است .

 

[P O U R I A]

راه های دسترسی

دسترسی اصلی به روستا از طرف قشم ، از بخش شمالی روستا است .
در بافت قدیم روستا مسیرهای اصلی به صورت شمالی – جنوبی شکل گرفته اند .
این مسیرها نقاط عطف روستا یعنی مساجد را به هم پیوند می دهند .
همچنین یک مسیر ساحلی آسفالته ، دسترسی های سریع و سواره را تامین می کند .
در بالاترین لایه بافت جهت هدایت آبهای سطحی به سمت چاه های تلا و آب و انبار ، اغلب کوههای منتهی به خانه های بالایی بافت – واقع در دامنه تپه ها – بن بست هستند .
در بخش های جنوب شرقی وشمالی روستا ، معابر تعریف ویژه ای ندارند .
فضاهای وسیع لابلای بافت پراکنده ، نقش معابر را دارند .
در حال حاضر راه آسفالت در امتداد ساحل دریا دسترسی اصلی سواره در کل روستا است .


تامین آب

سیستم تامین آب روستای لافت براساس جمع آوری آب های سطحی از تپه های میانی روستا است . آب های سطحی ناشی از باران های ناگهانی و سیل آسایی که گاه بر جزیره می بارد ، در مجراهای طبیعی و مصنوع تپه ها ، جاری می شود و با هدایت از مسیر احداثی کنار بافت بالایی روستا به طرف مجموعه چاه های تلا و آب انبار اصلی ورستا جاری می شوند .


شکل گیری بافت در لایه بالایی آن به صورتی است که آب جاری از تپه ها ، وارد بافت نشود .
در روزهای بارانی شدید ، در محدوده چاه ها دریاچه ای تشکیل شده و آب انبار اصلی روستا پر از آب می شود .
در این ایام این محل به عنوان یک مکان تفریحی در سطح منقطه قشم مورد استفاده قرار می گیرد .
سرریز آب چاه ها و آب انبار از محوطه اطراف مسجد جامع به دریا می ریزد.

در حال حاضر با امکان تغییر آب از شهر قشم توسط مخزن های سیار آب ، در حیاط هر واحد مسکونی آب انباری در داخل زمین تعبیه شده است .



پوشش مردم

مردان لباس های معمولی و برخی از آنها لباس های سنتی (دشتاشه و عمامه سفید ) می پوشند ، زنان لباس های سنتی می پوشند و روسری های لیو (عری ) بر سر می کنند ،
آنها روبند ( برقع ) می گذارند اما دختران قبل از ازدواج مجبور به استفاده از آن نیستند .
این سنت نیز مانند رسوم دیگر رو به فراموشی است .
در هنگام نماز ، زن ها کیسه هایی به پاها می کنند که یادگار زمان های گذشته است .


نام گذاری کودکان

نامگذاری کودکان در قدیم و جدید متفاوت است . در گذشته نام ها به شیوه عربی به همراه نام پدر و نام خانوادگی می آمد . اما امروزه مردم بیشتر به نام های فارسی تمایل یافته اند و از ضابطه های گذشته پیروی نمی کنند .


اوقات فراغت

اهالی لافت مانند روستایی هایی دیگر ، کمتر اوقات فراغت دارند . شاید به این دلیل که زندگی در روستا نیاز به تفریح را کم رنگ می کند . عده بسیار کمی از زن ها به جنگل های حرا رفته اند . آنها معتقدند که اوقاتشان با کارهای خانه پر می شود و فرصت دیگری ندارند و تنها برای تعطیلات نوروز و سیزده فرودین به صحرا ( نخلستان های نزدیک لافت ) می روند .


گویش

لافتی ها با گویشی بسیار نزدیک به قشمی گفتگو می کنند که مانند فارسی بندر است . رسانه تلویزیون در خانه ها نقش به سزایی دارد و بر گویش مردم اثر گذاشته است .
سالمندها به جای لیوان واژه گلاس و به جای شکلات واژه چاکلت را به کار می برند که شاید ریشه در تاریخ استعماری منطقه داشته باشد .
ابزار و وسایل برقی و کالاهای خانگی خارجی و به همراه آن آداب و فرهنگ از ان طرف آب وارد می شود و به آرامی جلوه های فرهنگی را تغییر می دهد .


مشاغل

لنج سازی
این شغل چند سالی است که از رونق افتاده است .
اگر پیش تر لنجی با 300 میلیون ریال معامله می شد امرزو ه به 800 میلیون ریال رسیده است .کارگاه لنج سازی در مدخل ورودی لافت در کنار دریا قرار دارد و خود بخشی از روستا به شمار می آید .

لنج داری

این افراد کالا را از بندر عباس به دوبی یا بندرهای پاکستان می بردند و اغلب خود در لنج کار نمی کنند
. به طور معمول هر سفر 10 روز طول می کشد و متناسب با بزرگی و کوچکی لنج هر سرویس حدود 40 میلیون ریال درآمد دارد که نیمی از آن به صاحب لنج و نیم دیگر سهم ملوان ها می شود .


صیادی

این شغل در حال حاضر حضور کمرنگی در بین مشاغل دیگر دارد و افراد شاید تنها برای مصرف خانوادگی خود صید می کنند .


کشاورزی

به دلیل کمبود شدید منابع آب شیرین ، عده اندکی از مردم جزیره قشم و از جمله لافت مشغول کشاورزی به صورت کشت گندم دیم و رسیدگی به نخل ها هستند .


محوریت مسجد و زمان نماز

مسجد و مرکز محله
در معماری لافت ، مساجد مانند مراکزی شاخص بافت های مسکونی را گرد خود آورده اند .
مسجد جامع به عنوان مرکز اصلی لافت در کنار چاه های تلا و آب انبار مرکز روستاست و مساجد دیگر از جمله مسجد ابوبکر صدیق و مسجد عمربن خطالب ،مرکز محله های کوچک تری را در جاهای دیگری از بافت ایجاد کرده اند .


اذان، شاخص زمان

در هنگام اذان تمام مردم های لافت در هر کجا که باشند دست از کار می کشند و به صف های نماز در مسجد ها می پیوندند .
در زمان بانگ اذان حرکت مردم به سمت مسجد و تغییرات رفتاری آنها حادثه زیادی است .
زن ها جز شب های جمعه و اعیاد در مسجدها حضور ندارند
و یکی از دلایل آن نبودن مکانی خاص ایشان است .
صدای اذان از پدیده های مشخصی است که حتی خردسالان در کلامشان به عنوان یک مبدا زمانی مهم از آن استفاده می کنند ماجده دخترک 5 ساله می گفت : بعد از بونگ اذان بیا بریم دکان عبداله برات خوردنی بخرم.
این فرهنگ در همه روستاهای جزیره وجود دارد.


شکل و کارکرد مسجد

مساجد با ظاهر تک مناره ، مانند جاهای دیگر ، نشان اهل تسنن بودن اهالی هستند .
و مسجد در این جزیره نه تنها مکان عبادت خداوند بلکه مانند گذشته به عنوان هسته های فرهنگی – اجتماعی مجله های عمل می کند وجود شخصیتی به عنوان امام جمعه و حضور بچه ها در اعیاد مختلف و مراسم قرآن خوانی نشانگر شور و تکاپوی این فاضاهاست .
در بیشتر خانه ها دست کم یک تصویر از مکه معظمه بر دیوار آویخته اند .
بیشتر مردم با قرآن بسیار مانوس اند اما به زعم خود این مقدار را بسیار اندک می دانند.



آثار تاریخی

این روستا علاوه بر زیبایی‌های تحسین برانگیز طبیعی خود ،
آثار ارزشمند تاریخ را نیز در خود جای داده‌است که اهم آنها عبارت‌اند از :

قلعه نادری ، قلعه پرتغالیها ، دو آب انبار (برکه) ، گنبدی مدور ، گورستان تاریخی که سنگ نبشته‌های مربوط به هزار سال پیش در آن مشهود است زیارتگاههای سید حسن منصور و شیخ اندرآبی در این روستا واقع می‌باشند.



منابع:

زنده دل، حسن. (مجموعه کتابهای راهنمای جامع ایرانگردی استان هرمزکان)، جلد اول، 1377