رامین قاسم نتاج
اخراجی موقت
محمدرضا قربانی[SUP]1[/SUP] وجمال فیاضی[SUP]1[/SUP]
1-عضو هیات علمی دانشگاه کشاوری و منابع طبیعی رامین، ملاثانی،اهواز
چکیده
اکثر ترکیبات غذایی جیرة دام و طیور با قیمت بالایی از خارج وارد می‌گردد، این مسئله از یک سو و نیز ضعف مدیریت در بخشهای مختلف صنعت دامپروری از سوی دیگر سبب افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه افزایش قیمت فراورده‌های دامی در بازار شده است. با توجه به اینکه عامل اصلی افزایش قیمت فرآورده‌های دامی، افزایش قیمت مواد خوراکی بوده و بیش از 70 درصد ازهزینه‌های تولید را خوراک به خود اختصاص می‌دهد می‌توان نتیجه گرفت که مهمترین راه جهت کاهش این هزینه‌ها، تغذیه بهینه و استفاده از منابع خوراکی داخلی و ارزان قیمت می‌باشد. خرما محصولی است که در ایران به وفور تولید می‌شود و با تولید تقریبی 1 میلیون تن در زمره بزرگترین تولیدکننده‌های این محصول بعد از کشور مصر قرار دارد. هسته خرما تقریبا 8-15 درصد از وزن کل خرما را تشکیل داده و دارای ترکیبات مغذی فراوانی بوده که می‌تواند نقش مهمی در تامین مواد غذایی مورد استفاده در صنعت دام و طیور داشته باشد. در ایران متاسفانه تحقیقات کمی در رابطه استفاده از فراورده‌های فرعی خرما در تغذیه دام و طیور به اجرا درآمده است و در این مقاله سعی شده تا با مرور تحقیقات محققین مختلف بهترین سطح استفاده از هسته خرما را جهت تغذیه در جیرههای طیور معرفی نمود. کارامدی یا عدم کارامدی فراوریهای مختلف بر روی هسته را بررسی نمود.
واژه‌های کلیدی: هسته خرما، تغذیه طیور، عمل‌آوری.
مقدمه
با دقت در پراکنش ناحیه‌ای مشخص می‌گردد که قاره آسیا با 60میلیون درخت خرما در رتبه اول و به دنبال آن آفریقا با 5/32 میلیون درخت خرما در مکان بعدی واقع است(10). در قاره آسیا، عراق با 22میلیون درخت خرما اول و ایران با 21 میلیون و عربستان با 12 میلیون در مکانهای بعدی قرار دارند(10). ایران با دارا بودن 21 درصد از کل درختهای خرمای جهان، در مساحتی به اندازه 180000 هکتار و با تراکم 116 درخت در هر هکتار سهم بسزایی از تولید میوه خرما را به خود اختصاص داده است(1،3 و10). بر اساس آمار ارائه شده توسط FAO (2001)در جهان، حدود 5353000 تن خرما تولید شده است که ایران با 8/16 درصد تولید جهانی (یعنی تقریباً900000 تن)، در رتبه دوم بعد از کشور مصر قرار دارد و این در حالی است که طی 10 سال گذشته (1991 تا 2001 ) تولید خرما در ایران رشد 42 درصدی داشته است (10). در جدول 1 مشاهده می‌گردد که تولید خرما در ایران با نوسانات همراه بوده و بسته به شرایط جغرافیایی تغییر کرده است. هستة خرما با اسامی pits، stones، kernels یا seeds قسمتی از میوه کامل خرما است که با توجه به واریته و کیفیت خرما، 8-15 درصد از وزن کل خرما را تشکیل می‌دهد( جدول 2). علی‌رغم بی‌ارزش بودن ظاهر آن دارای مواد مغذی فراوانی است(بطور تقریبی دارای 7-5 درصد پروتئین خام، 10-7 درصد چربی، 20-10 درصد فیبر خام و 65-55 درصد کربوهیدرات) که می‌توان آن را بعد از آسیاب کردن و مخلوط نمودن با خوراک دیگر به تغذیه دام و طیور رساند(6). در ایران کارهای تحقیقاتی بسیار محدودی در رابطه با استفاده از محصولات فرعی خرما در تغذیه دام و طیور صورت گرفته است، و هر ساله مقادیر زیادی از این فرآورده‌ها به طرق مختلف نابود می‌گردد.با توجه به قیمت بالای اقلام عمده مواد خوراکی مورد استفاده در تغذیه طیور استفاده از خوراکهای بومی و ارزان قیمت مهم بنظر می‌رسد و استفاده از هسته خرما می‌تواند پاسخگوی بخشی از این نیاز باشد.
جدول 1- تولید، و سطح زیر کشت خرما در ایران طی سالهای مختلف(FAO1, 2006)
1-www.fao.org
جدول 2-تجزیه تقریبی هسته خرما بر اساس as fed
نتایج
در نتیجه میزان فیبر بالا، خوشخوراکی پایین و کمبود برخی از اسیدهای آمینه ضروری و همچنین همراه بودن با برخی ترکیبات ضد تغذیه‌ای نظیر مانان، گالاکتومانان، زایلان، و آرابینوزایلانها استفاده از هسته خرما و کنجاله آن در جیره طیور غیر ممکن به نظر می‌رسد ولی با توجه به نتایج تحقیقاتی که در زیر به آنها اشاره خواهد شده ، هسته خرما را می‌توان حتی در جیره طیور نیز مورد استفاده قرار داد. مطالعاتی در زمینه معرفی بالاترین سطوح استفاده از این ماده در خوراک طیور (8و11) و عمل‌آوری آن برای بهبود وضعیت فیزیکی و تغذیه‌ای انجام شده است(5،4 و7). با توجه به بالا بودن میزان مانان هسته خرما استفاده ازانزیمهای ماناز جهت بهبود ارزش غذایی آن مهم بنظر می‌رسد. هسته خرما حاوی پلی‌ساکاریدهای غیر نشاسته‌ای است که می‌توان با استفاده از این نوع آنزیمها قابلیت هضم این مواد را در مجرای گوارشی پرنده تسریع کرد. دلیل اصلی استفاده از آنزیم در جیرههای جوجه‌های گوشتی افزایش قابلیت استفاده از مواد مغذی است. آنزیمها ی اضافه شده به جیره طیور بطور غالب باعث هیدرولیز فیبر یا پلی‌ساکاریدهای غیر نشاسته‌ای می‌شود(8).
حسین و الهدرامی، 2003 در آزمایشی استفاده از آنزیم آویزایم1500 و عمل آوری هسته خرما را با استفاده از روش پختن را بر روی عملکرد جوجه‌های گوشتی گزارش کردند. این محققین به این نتیجه رسیدند که استفاده از هسته خرما بصورت عدی باعث بهبود عملکرد طیور شده است ولی از لحاظ آماری معنی‌دار نمی‌باشد. پختن هسته تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر عملکرد طیور نداشت. استفاده از آنزیم باعث بهبود عملکرد طیور شده است ولی این افزایش از لحاظ آماری معنی‌دار نمی‌باشد. این محققین به این نتیجه رسیدند که هسته خرما را می‌توان تا 20 درصد جایگزین ذرت کرد بدون اینکه تاثیر نامطلوبی بر عملکرد طیور داشته باشد و استفاده از آنزیم و پختن هسته تاثیر زیادی بر بهبود ارزش تغذیه‌ای هسته ندارد(8).
هسته خرما را می‌توان با استفاده از مواد گوناگون عمل آوری کرد. الیوسف و همکاران(1986) معتقدند که استفاده از هیدرواکسید سدیم، قابلیت هضم آزمایشگاهی هسته خرما را با شکستن ترکیبات غیرقابل استفاده فیبر تشکیل دهنده دیواره سلولی افزایش می‌دهد(5).
حسین و همکاران (1998) در دانشگاه العین امارات عمل آوری را با اسید سولفوریک(غلظت 70 درصد)انجام دادند و در جیرههای آغازین و پایانی جوجه‌های گوشتی استفاده کردند. آنها گزارش کردند که افزودن 10 درصد هسته خرما به جیره پایانی جوجه‌های گوشتی بصورت قابل ملاحظه‌ای باعث بهبود افزایش وزن بدن و ضریب تبدیل خوراک شده است. این محققین همچنین نشان دادند که افزودن هسته‌های عمل‌آوری شده در اسید به جیره پایانی جوجه‌های گوشتی بصورت معنی‌داری راندمان استفاده از غذا را نسبت به جیره شاهد بهبود می‌بخشد و باعث کاهش مصرف خوراک در مقایسه با جیرة حاوی هسته بدون عمل‌آوری می‌شود. این محققین در تحقیق دیگری تاثیر استفاده از هسته خرما، کل خرما و قسمت گوشتی را در جیرههای آغازین بر عملکرد جوجه‌های گوشتی مورد بررسی قرار دادند. در این آزمایش جوجه‌های یک روزه با 4 جیره مختلف تغذیه شدند. جیره اول(شاهد) بر پایه ذرت کنجاله سویا بود و جیرههای 2و3و4 بترتیب حاوی 8 درصد هسته خرما، 10 درصد کل خرما و 10 درصد قسمت گوشتی خرما بودند. جایگزینی کل خرما، قسمت گوشتی و هسته خرما در جیرههای آغازین جوجه‌های گوشتی باعث تسریع رشد و بهبود راندمان استفاده از خوراک نسبت به جیره شاهد می‌گردد(7).
المصری (2005) برای عمل‌آوری هسته خرما از اسید برمیک ٪47 (3 و 6 میلی‌لیتر را در 25 میلی‌لیتر آب برای 100 گرم ماده خشک هسته رقیق کرده بودند) و هیدرواکسید سدیم (3 و 6 گرم را در 25 میلی‌لیتر آب برای 100 گرم ماده خشک هسته حل کرده بودند) استفاده کردند. وی نمونه‌ها را در کیسه‌های نایلونی سربسته به مدت 12 ساعت برای هیدرواکسید سدیم و 18 روز برای اسید برمیک در محیط آزمایشگاه قرار داد. سپس نمونه‌ها را خشک کرده (رطوبت 5-7٪ ) و آنها را مجدداً در کیسه‌های نایلونی قرار داده و با اشعه گاما پرتوافکنی کردند. نتایج حاصل از تحقیقات این محققین نشان می‌دهد که عمل‌آوری تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر ارزش غذایی هسته خرما نداشت(4).
بارلد(1993) استفاده روزانه 10 گرم از هسته خرمای آسیاب شده را در جیره جوجه‌های گوشتی مفید دانست. وی دریافت که افزایش وزن جوجه‌های تغذیه شده با هسته خرما نسبت به گروه شاهد بیشتر است(6).
کامل و همکاران(1981)، هسته خرما را در سطوح 5، 10و15 درصد جیره آغازین جوجه‌های گوشتی برای 4 هفته استفاده کردند. طبق گزارشات آنها، جایگزینی هسته در تمامی سطوح باعث حفظ رشد جوجه‌ها در حد جیره شاهد می‌شود(9).
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج حاصل از تحقیقات محققین مشخص می‌گردد که هسته خرما را می‌توان تا سطح بالاتر از 20 درصد در تغذیه طیور گوشتی و بالاتر از آن را در تغذیه طیور تخمگذار به عنوان یک منبع انرژی جایگزین ذرت نمود.
استفاده از روشهای مختلف عمل‌آوری از جمله پختن و عمل‌آوری با سود و اسید تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر ارزش غذایی هسته خرما نداشته است.
با توجه به اینکه پرندگان در سنین اولیه از لحاظ نوع و میزان آنزیمهای گوارشی محدودیت دارند ، لذا توصیه می‌شود که اینچنین خوراکهایی که دارای فیبر بالایی هستند را در جیرههای رشد و پایانی جوجه‌های گوشتی و در جیره مرغان تخمگذار استفاده کرد.
هسته خرما بواسطه داشتن اولیگوساکاریدها می‌تواند بعنوان پری‌بیوتیک در تغذیه دام و طیور استفاده شود.
هسته خرما دارای ترکیبات هورمونی است که بر روی رشد تاثیرات سودمندی دارد.
1-عضو هیات علمی دانشگاه کشاوری و منابع طبیعی رامین، ملاثانی،اهواز
چکیده
اکثر ترکیبات غذایی جیرة دام و طیور با قیمت بالایی از خارج وارد می‌گردد، این مسئله از یک سو و نیز ضعف مدیریت در بخشهای مختلف صنعت دامپروری از سوی دیگر سبب افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه افزایش قیمت فراورده‌های دامی در بازار شده است. با توجه به اینکه عامل اصلی افزایش قیمت فرآورده‌های دامی، افزایش قیمت مواد خوراکی بوده و بیش از 70 درصد ازهزینه‌های تولید را خوراک به خود اختصاص می‌دهد می‌توان نتیجه گرفت که مهمترین راه جهت کاهش این هزینه‌ها، تغذیه بهینه و استفاده از منابع خوراکی داخلی و ارزان قیمت می‌باشد. خرما محصولی است که در ایران به وفور تولید می‌شود و با تولید تقریبی 1 میلیون تن در زمره بزرگترین تولیدکننده‌های این محصول بعد از کشور مصر قرار دارد. هسته خرما تقریبا 8-15 درصد از وزن کل خرما را تشکیل داده و دارای ترکیبات مغذی فراوانی بوده که می‌تواند نقش مهمی در تامین مواد غذایی مورد استفاده در صنعت دام و طیور داشته باشد. در ایران متاسفانه تحقیقات کمی در رابطه استفاده از فراورده‌های فرعی خرما در تغذیه دام و طیور به اجرا درآمده است و در این مقاله سعی شده تا با مرور تحقیقات محققین مختلف بهترین سطح استفاده از هسته خرما را جهت تغذیه در جیرههای طیور معرفی نمود. کارامدی یا عدم کارامدی فراوریهای مختلف بر روی هسته را بررسی نمود.
واژه‌های کلیدی: هسته خرما، تغذیه طیور، عمل‌آوری.
مقدمه
با دقت در پراکنش ناحیه‌ای مشخص می‌گردد که قاره آسیا با 60میلیون درخت خرما در رتبه اول و به دنبال آن آفریقا با 5/32 میلیون درخت خرما در مکان بعدی واقع است(10). در قاره آسیا، عراق با 22میلیون درخت خرما اول و ایران با 21 میلیون و عربستان با 12 میلیون در مکانهای بعدی قرار دارند(10). ایران با دارا بودن 21 درصد از کل درختهای خرمای جهان، در مساحتی به اندازه 180000 هکتار و با تراکم 116 درخت در هر هکتار سهم بسزایی از تولید میوه خرما را به خود اختصاص داده است(1،3 و10). بر اساس آمار ارائه شده توسط FAO (2001)در جهان، حدود 5353000 تن خرما تولید شده است که ایران با 8/16 درصد تولید جهانی (یعنی تقریباً900000 تن)، در رتبه دوم بعد از کشور مصر قرار دارد و این در حالی است که طی 10 سال گذشته (1991 تا 2001 ) تولید خرما در ایران رشد 42 درصدی داشته است (10). در جدول 1 مشاهده می‌گردد که تولید خرما در ایران با نوسانات همراه بوده و بسته به شرایط جغرافیایی تغییر کرده است. هستة خرما با اسامی pits، stones، kernels یا seeds قسمتی از میوه کامل خرما است که با توجه به واریته و کیفیت خرما، 8-15 درصد از وزن کل خرما را تشکیل می‌دهد( جدول 2). علی‌رغم بی‌ارزش بودن ظاهر آن دارای مواد مغذی فراوانی است(بطور تقریبی دارای 7-5 درصد پروتئین خام، 10-7 درصد چربی، 20-10 درصد فیبر خام و 65-55 درصد کربوهیدرات) که می‌توان آن را بعد از آسیاب کردن و مخلوط نمودن با خوراک دیگر به تغذیه دام و طیور رساند(6). در ایران کارهای تحقیقاتی بسیار محدودی در رابطه با استفاده از محصولات فرعی خرما در تغذیه دام و طیور صورت گرفته است، و هر ساله مقادیر زیادی از این فرآورده‌ها به طرق مختلف نابود می‌گردد.با توجه به قیمت بالای اقلام عمده مواد خوراکی مورد استفاده در تغذیه طیور استفاده از خوراکهای بومی و ارزان قیمت مهم بنظر می‌رسد و استفاده از هسته خرما می‌تواند پاسخگوی بخشی از این نیاز باشد.
جدول 1- تولید، و سطح زیر کشت خرما در ایران طی سالهای مختلف(FAO1, 2006)
| سال | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 |
| تولید(تن) | 855494 | 876531 | 918131 | 908340 | 869573 | 874986 | 879000 | 885000 | 880000 | 880000 |
| مساحت زیر کشت(هکتار) | 166133 | 192254 | 217765 | 177272 | 184725 | 183269 | 184000 | 184000 | 185000 | 185000 |
1-www.fao.org
جدول 2-تجزیه تقریبی هسته خرما بر اساس as fed
| شماره منبع ترکیبات | 11 | دیری(2) | خضراوی(2) | استعمران(2) |
| ماده خشک | 40/91 | 78/91 | 05/91 | 72/91 |
| پروتئین خام | 70/9 | 4/6 | 68/5 | 73/6 |
| فیبر خام | 90/24 | 93/12 | 45/12 | 90/11 |
| عصاره اتری(EE) | 10/12 | 32/9 | 54/8 | 84/10 |
| خاکستر | 90/2 | 33/1 | 19/1 | 41/1 |
| عصاره عاری از ازت | 40/41 | - | - | - |
| TMEn kcal/kg | 2254 | - | - | - |
| NDF | - | 5/73 | 76/79 | 93/70 |
نتایج
در نتیجه میزان فیبر بالا، خوشخوراکی پایین و کمبود برخی از اسیدهای آمینه ضروری و همچنین همراه بودن با برخی ترکیبات ضد تغذیه‌ای نظیر مانان، گالاکتومانان، زایلان، و آرابینوزایلانها استفاده از هسته خرما و کنجاله آن در جیره طیور غیر ممکن به نظر می‌رسد ولی با توجه به نتایج تحقیقاتی که در زیر به آنها اشاره خواهد شده ، هسته خرما را می‌توان حتی در جیره طیور نیز مورد استفاده قرار داد. مطالعاتی در زمینه معرفی بالاترین سطوح استفاده از این ماده در خوراک طیور (8و11) و عمل‌آوری آن برای بهبود وضعیت فیزیکی و تغذیه‌ای انجام شده است(5،4 و7). با توجه به بالا بودن میزان مانان هسته خرما استفاده ازانزیمهای ماناز جهت بهبود ارزش غذایی آن مهم بنظر می‌رسد. هسته خرما حاوی پلی‌ساکاریدهای غیر نشاسته‌ای است که می‌توان با استفاده از این نوع آنزیمها قابلیت هضم این مواد را در مجرای گوارشی پرنده تسریع کرد. دلیل اصلی استفاده از آنزیم در جیرههای جوجه‌های گوشتی افزایش قابلیت استفاده از مواد مغذی است. آنزیمها ی اضافه شده به جیره طیور بطور غالب باعث هیدرولیز فیبر یا پلی‌ساکاریدهای غیر نشاسته‌ای می‌شود(8).
حسین و الهدرامی، 2003 در آزمایشی استفاده از آنزیم آویزایم1500 و عمل آوری هسته خرما را با استفاده از روش پختن را بر روی عملکرد جوجه‌های گوشتی گزارش کردند. این محققین به این نتیجه رسیدند که استفاده از هسته خرما بصورت عدی باعث بهبود عملکرد طیور شده است ولی از لحاظ آماری معنی‌دار نمی‌باشد. پختن هسته تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر عملکرد طیور نداشت. استفاده از آنزیم باعث بهبود عملکرد طیور شده است ولی این افزایش از لحاظ آماری معنی‌دار نمی‌باشد. این محققین به این نتیجه رسیدند که هسته خرما را می‌توان تا 20 درصد جایگزین ذرت کرد بدون اینکه تاثیر نامطلوبی بر عملکرد طیور داشته باشد و استفاده از آنزیم و پختن هسته تاثیر زیادی بر بهبود ارزش تغذیه‌ای هسته ندارد(8).
هسته خرما را می‌توان با استفاده از مواد گوناگون عمل آوری کرد. الیوسف و همکاران(1986) معتقدند که استفاده از هیدرواکسید سدیم، قابلیت هضم آزمایشگاهی هسته خرما را با شکستن ترکیبات غیرقابل استفاده فیبر تشکیل دهنده دیواره سلولی افزایش می‌دهد(5).
حسین و همکاران (1998) در دانشگاه العین امارات عمل آوری را با اسید سولفوریک(غلظت 70 درصد)انجام دادند و در جیرههای آغازین و پایانی جوجه‌های گوشتی استفاده کردند. آنها گزارش کردند که افزودن 10 درصد هسته خرما به جیره پایانی جوجه‌های گوشتی بصورت قابل ملاحظه‌ای باعث بهبود افزایش وزن بدن و ضریب تبدیل خوراک شده است. این محققین همچنین نشان دادند که افزودن هسته‌های عمل‌آوری شده در اسید به جیره پایانی جوجه‌های گوشتی بصورت معنی‌داری راندمان استفاده از غذا را نسبت به جیره شاهد بهبود می‌بخشد و باعث کاهش مصرف خوراک در مقایسه با جیرة حاوی هسته بدون عمل‌آوری می‌شود. این محققین در تحقیق دیگری تاثیر استفاده از هسته خرما، کل خرما و قسمت گوشتی را در جیرههای آغازین بر عملکرد جوجه‌های گوشتی مورد بررسی قرار دادند. در این آزمایش جوجه‌های یک روزه با 4 جیره مختلف تغذیه شدند. جیره اول(شاهد) بر پایه ذرت کنجاله سویا بود و جیرههای 2و3و4 بترتیب حاوی 8 درصد هسته خرما، 10 درصد کل خرما و 10 درصد قسمت گوشتی خرما بودند. جایگزینی کل خرما، قسمت گوشتی و هسته خرما در جیرههای آغازین جوجه‌های گوشتی باعث تسریع رشد و بهبود راندمان استفاده از خوراک نسبت به جیره شاهد می‌گردد(7).
المصری (2005) برای عمل‌آوری هسته خرما از اسید برمیک ٪47 (3 و 6 میلی‌لیتر را در 25 میلی‌لیتر آب برای 100 گرم ماده خشک هسته رقیق کرده بودند) و هیدرواکسید سدیم (3 و 6 گرم را در 25 میلی‌لیتر آب برای 100 گرم ماده خشک هسته حل کرده بودند) استفاده کردند. وی نمونه‌ها را در کیسه‌های نایلونی سربسته به مدت 12 ساعت برای هیدرواکسید سدیم و 18 روز برای اسید برمیک در محیط آزمایشگاه قرار داد. سپس نمونه‌ها را خشک کرده (رطوبت 5-7٪ ) و آنها را مجدداً در کیسه‌های نایلونی قرار داده و با اشعه گاما پرتوافکنی کردند. نتایج حاصل از تحقیقات این محققین نشان می‌دهد که عمل‌آوری تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر ارزش غذایی هسته خرما نداشت(4).
بارلد(1993) استفاده روزانه 10 گرم از هسته خرمای آسیاب شده را در جیره جوجه‌های گوشتی مفید دانست. وی دریافت که افزایش وزن جوجه‌های تغذیه شده با هسته خرما نسبت به گروه شاهد بیشتر است(6).
کامل و همکاران(1981)، هسته خرما را در سطوح 5، 10و15 درصد جیره آغازین جوجه‌های گوشتی برای 4 هفته استفاده کردند. طبق گزارشات آنها، جایگزینی هسته در تمامی سطوح باعث حفظ رشد جوجه‌ها در حد جیره شاهد می‌شود(9).
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج حاصل از تحقیقات محققین مشخص می‌گردد که هسته خرما را می‌توان تا سطح بالاتر از 20 درصد در تغذیه طیور گوشتی و بالاتر از آن را در تغذیه طیور تخمگذار به عنوان یک منبع انرژی جایگزین ذرت نمود.
استفاده از روشهای مختلف عمل‌آوری از جمله پختن و عمل‌آوری با سود و اسید تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر ارزش غذایی هسته خرما نداشته است.
با توجه به اینکه پرندگان در سنین اولیه از لحاظ نوع و میزان آنزیمهای گوارشی محدودیت دارند ، لذا توصیه می‌شود که اینچنین خوراکهایی که دارای فیبر بالایی هستند را در جیرههای رشد و پایانی جوجه‌های گوشتی و در جیره مرغان تخمگذار استفاده کرد.
هسته خرما بواسطه داشتن اولیگوساکاریدها می‌تواند بعنوان پری‌بیوتیک در تغذیه دام و طیور استفاده شود.
هسته خرما دارای ترکیبات هورمونی است که بر روی رشد تاثیرات سودمندی دارد.
