rasool.civil
مدیر بازنشسته
تعریف ستون فلزی
ستون عضوی است كه معمولا به صورت عمودی در ساختمان نصب می شود و یارهای كف ناشی از طبقات به وسیله تیر و شاهتیر به آن منتقل می گردد و سپس به به زمین انتقال می یابد.
شكل ستونها
شكل سطح مقطع ستونها معمولا به مقدار و وضعیت بار وارد شده بستگی دارد. برای ساختن ستونهای فلزی از انواع پروفیلها و ورقها استفاده می شود.عموما ستونها از لحاظ شكل ظاهری به دو گروه تقسیم می شوند:
1- نیمرخ (پروفیل) نورد شده شامل انواع تیرآهنها و قوطیها : بهترین پروفیل نورد شده برای ستون ، تیرآهن با پهن یا قوطیهای مربع شكل است؛ زیرا از نظر مقاومت بهتر از مقاطع دیگر عمل می كند.ضمن اینكه در بیشتر مواقع عمل اتصالات تیرها به راحتی روی آنها انجام می گیرد.
تعریف ستون فلزی
ستون عضوی است كه معمولا به صورت عمودی در ساختمان نصب می شود و یارهای كف ناشی از طبقات به وسیله تیر و شاهتیر به آن منتقل می گردد و سپس به به زمین انتقال می یابد.
شكل ستونها
شكل سطح مقطع ستونها معمولا به مقدار و وضعیت بار وارد شده بستگی دارد. برای ساختن ستونهای فلزی از انواع پروفیلها و ورقها استفاده می شود.عموما ستونها از لحاظ شكل ظاهری به دو گروه تقسیم می شوند:
1- نیمرخ (پروفیل) نورد شده شامل انواع تیرآهنها و قوطیها : بهترین پروفیل نورد شده برای ستون ، تیرآهن با پهن یا قوطیهای مربع شكل است؛ زیرا از نظر مقاومت بهتر از مقاطع دیگر عمل می كند.ضمن اینكه در بیشتر مواقع عمل اتصالات تیرها به راحتی روی آنها انجام می گیرد.
2- مقاطع مركب : هرگاه سطح مقطع و مشخصات یك نیمرخ (پروفیل ) به تنهایی برای ایستایی ( تحمل بار وارد شده و لنگر احتمالی ) یك ستون كافی نباشد ، از اتصال چند پروفیل به یكدیگر ، ستون مناسب آن (مقاطع مركب ) ساخته می شود.
چگونگی ساخت ستون (مقاطع مركب)
ستونها ممكن است بر حسب نیاز با تركیب و اتصالات متنوع از انواع پروفیلهای مختلف ساخته شوند ، اما رایجترین اتصال برای ساخت ستونها سه نوع است :
1- اتصال دو پروفیل به یكدیگر به طریقه دوبله كردن : ابتدا دو تیرآهن را در كنار یكدیگر و بر روی سطح صاف به هم چسبیده گردند ؛ سپس دو سر و وسط ستون را جوش داده و ستون برگردانده شده و مانند قبل جوشكاری صورت می گیرد ؛ آن گاه ستون معكوس و در قسمت وسط ، جوشكاری می شود . همین كار را در سوی دیگر ستون انجام می دهند و به ترتیب جوشكاری ادامه می یابد تا جوش مورد نیاز ستون تامین گردد. این شیوه جوشكاری برای جلوگیری از پیچش ستون در اثر حرارت زیاد جوشكازی ممتد می باشد . در صورتیكه در سرتاسز ستون به جوش نیازی نباشد ، دست كم جوشها باید به این ترتیب اجرا گردد :
الف) حداكثر فاصله بین طولهای جوش در طول ستون به صورت غیر ممتد از 60 سانتیمتر تجاوز نكند.
ب) طول جوش ابتدایی و انتهایی ستون باید برابر بزرگترین عرض مقطع باشد و به طور یكسره انجام گیرد.
ج) طول موثر هر قطعه از جوش منقطع نباید از 4 برابر بعد جوش یا 40 میلیمتر كمتر باشد.
د) تماس میان بدنه دو پروفیل نباید از یك شكاف 5/1 میلیمتری بیشتر ، اما از 6 میلیمتر كمتر باسد ؛ ضمنا بررسیهای فنی نشان دهد مه مساحت كافی برای تماس وجود ندارد ؛ در آن صورت ، این بادخور باید با مصالح پر كننده مناسب شامل تیغه های فولادی با ضخامت ثابت پر شود.
2- اتصال دو پروفیل با یك ورق سراسری روی بالها : در مقاطع مركبی كه ورق اتصال بر روی دو نیمرخ متصل می شود تا مقاطع مركب تشكیل بدهد ؛ فاصله جوشهای مقطع (غیر ممتد) كه ورق را به نیمرخها متصل می كند ، نباید از 30 سانتیمتر بیشتر شود . اندازه حداكثر فاصله فوق الذكر در مورد فولاد معمولی به صورت t22 كه t در آن ضخامت ورق است در می آید.
3- اتصال دو پروفیل با بستهای فلزی (تسمه) : متداولترین نوع ستون در ایران ستونهای مركبی است كه دو تیرآهن به فاصله معین از یكدیگر قرار می گیرد و قیدهای افقی یا چپ و راست این دو نیمرخ را به هم متصل می كند ؛ البته بستهای چپ و راست كه شكلهای مثلثی را به وجود می آورند ، دارای مقاومت بهتری نسبت به قیدهای موازی می باشند.در مورد اینگونه ستونها ، بویژه ستون با قید موازی مسائل زیر را بایستی رعایت كرد :
الف) ابعاد بست (وصله ) افقی ستون كمتر از این مقادیر نباشد:
L : طول وصله حداقل به فاصله مركز تا مركز دو نیمرخ باشد .
B : عرض وصله از 42 درصد طول آن كمتر نباشد .
T : ضخامت وصله از 35/1 طول آن كمتر نباشد.
ب) در اطراف كلیه وصله ها و در سطح تماس با بال نیمرخها عمل جوشكاری انجام گیرد (مجموع طول خط جوش در هر طرف صفحه نباید از طول صفحه كمتر شود) .
ج) فاصله قیدها و ابعاد آن بر اساس محاسبات فنی تعیین می شود.
د) در قسمت انتهایی ستون ، باید حتما از ورق با طول حداقل برابر عرض ستون استفاده كرد تا علاوه بر تقویت پایه ، محل مناسبی برای اتصال بادبندها به ستون به وجود آید.
ه) در محل اتصال تیر یا پل به ستون لازم است قبلا ورق تقویتی به ابعاد كافی روی بالهای ستون جوش شده باشد.
روش نصب نبشی بر روی كف ستونها (بیس پلیت) برای استقرار ستون
هنگام محاسبه ابعاد كف ستونها باید حداقل فاصله میله مهاری از لبه كف ستون و محل جاگذاری نبشی با ضخامت جوش لازم برای نگه داشتن ستون ، همچنین ضخامت پلیت انتهایی ستون و ابعاد ستون را با دقت بررسی كرد ؛ سپس با توجه به موارد یاد شده ، به نصب نبشی و استقرار ستون به این صورت اقدام نمود . بر روی بیس پلیت ها محل كف ستون و محل آكس را كنترل می كنیم ؛ سپس نبشیهای اتصال را به صورت عمود بر هم بر روی بیس پلیت جوش داده ، آنگاه ستون را مستقر و اقدام به نصب دگر نبشیهای لازم كرده و آنها را به بیس پلیت جوش می دهیم . از مزایای عمود بر هم بودن دو نبشی روی بیس پلیت علاوه بر سرعت عمل و استقرار بهتر به علت تماس مستقیم ستون به بال نبشی ، اتصال جوشكاری به گونه ای درست تر و اصولی تر صورت می گیرد . روشن است كه قبل از جوشكاری باید ستونها را هم محور و قائم نموده و عمود بودن در دو جهت كنترل گردد . پس از نصب ستونها با توجه به ارتفاع ستون و آزاد بودن سر ستون ممكن است تا زمان نصب پلها ، ستونها در اثر شدت باد و وزن خود حركتهایی داشته باشند كه احتمالا تاثیر نا مطلوب و ایجاد ضعف در جوشكاری و اتصالات كف ستونها خواهد داشت . به این سبب ، باید پس از نصب ، فورا به مهاربندی موقت ستونها به وسیله میلگرد یا نبشی بصورت ضربدری اقدام كرد.
طویل كردن ستونها
سازهای فلزی را اغلب در چندین طبقه احداث می كنند ، طول پروفیلها برای ساخت ستون محدود است . با در نظر گرفتن بار وارده و دهانه بین ستونها و نحوه قرار گرفتن ستونهای كناری ، مقاطع مختلفی برای ساخت ستونها به دست می اید. ممكن است در هر طبقه ، ابعاد مقطع ستون با طبقه دیگر تفاوت داشته باشد ؛ بنابراین ، باید اتصال مقاطع با ابعاد مختلف برای طویل كردن با دقت زیادی انجام شود . محل مناسب برای وصله ستونها به هنگام طویل كردن آنها حداقل در ازتفاع 45 تا 60 سانتی متر بالاتر از كف هر طبقه یا 6/1 ارتفاع طبقه می باشد. این ارتفاع اندازه حداقلی است كه از نظر دسترسی به محل اجرای جوش و نصب اتصالات مورد نیاز برای ادامه ستون یا اتصال بادبند لازم است.
نحوه طویل كردن ستونها
ابتدا سطح تماس دو ستون را به خوبی گونیا می كنند و با سنگ زدن صاف می نمایند تا كاملا در تماس با یكدیگر یا صفحه وصله قرار گیرد . در صورتی كه پروفیل دو ستون یكسان نباسد ، باید اختلاف دو نمره ستون را با گذاردن صفحات لقمه (هم سو كننده) بر ستون فوقانی را پر نمود ؛ سپس صفحه وصله را نصب كرد و جوش لازم لازم را انجام داد . اگر ابعاد مقطع دو نیمرخ كه به یكدیگر متصل می شوند ، تفاوت زیاد داشته باشند ، به طوری كه قسمت بزرگی از سطح آن دو در تماس با یكدیگر قرار نگیرد ، در این صورت باید یك صفحه تقسیم فشار افقی بین دو نیمرخ به كار برد . این صفحه معمولا باید ضخیم انتخاب شود تا بتواند بدون تغییر شكل زیاد ، عمل تقسیم فشار را انجام دهد. كلیه ابعاد و ضخامت صفحه و مقدار جوش لازم را باید طبق محاسبه و بر اساس نقشه های اجرایی انجام داد.
ستونها با مقاطع دایره ای
معمولا مقاطع لوله ای (دایره ای ) از قطر 2 تا 12 اینچ برای ستونها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. مقطع لوله در مواقعی كه بوسیله اتصال جوش باشد ، آسانتر به كار می رود . كاربرد لوله بیشتر در پایه های بعضی منابع هوایی ، دكلهای مختلف و خرپاهای سبك است . این مقطعها به طور كلی مقاومترند ، برای اینكه ممان انرسی انها در تمام جهات یكسان است . با تغییر ضخامت مقاطع لوله ای می توان اینرسی های مختلف را به دست آورد.
انحراف مجاز پس از نصب ستون
همان طور كه گفتم ، ستونها باید كاملا شاغول بوده و علاوه بر آن ، از محور كلی كه در نقشه آكس بندی مشخص شده است ، نباید انحرافی بیش از آنچه در آیین نامه ها تعیین سده داشته باشد. در این جدول میزان انحراف مجاز ستونها در نگام نصب ، مشخص گردیده است :
قطعه ساختمانی حداكثر انحراف
ستون با ارتفاع h انحراف موقعیت مكانی
محور ستون از محور انتخاب شده
آن در سطح اتكای ستون ................................................................ 5 -
انحراف محور ستون در انتهای فوقانی آن از خط شاغول................. 25- <=1000/H
انحراف از خط شاغول در اثر خم شدن ستون (شكم دادن)............... 15- <=1000/H
ستون عضوی است كه معمولا به صورت عمودی در ساختمان نصب می شود و یارهای كف ناشی از طبقات به وسیله تیر و شاهتیر به آن منتقل می گردد و سپس به به زمین انتقال می یابد.
شكل ستونها
شكل سطح مقطع ستونها معمولا به مقدار و وضعیت بار وارد شده بستگی دارد. برای ساختن ستونهای فلزی از انواع پروفیلها و ورقها استفاده می شود.عموما ستونها از لحاظ شكل ظاهری به دو گروه تقسیم می شوند:
1- نیمرخ (پروفیل) نورد شده شامل انواع تیرآهنها و قوطیها : بهترین پروفیل نورد شده برای ستون ، تیرآهن با پهن یا قوطیهای مربع شكل است؛ زیرا از نظر مقاومت بهتر از مقاطع دیگر عمل می كند.ضمن اینكه در بیشتر مواقع عمل اتصالات تیرها به راحتی روی آنها انجام می گیرد.
تعریف ستون فلزی
ستون عضوی است كه معمولا به صورت عمودی در ساختمان نصب می شود و یارهای كف ناشی از طبقات به وسیله تیر و شاهتیر به آن منتقل می گردد و سپس به به زمین انتقال می یابد.
شكل ستونها
شكل سطح مقطع ستونها معمولا به مقدار و وضعیت بار وارد شده بستگی دارد. برای ساختن ستونهای فلزی از انواع پروفیلها و ورقها استفاده می شود.عموما ستونها از لحاظ شكل ظاهری به دو گروه تقسیم می شوند:
1- نیمرخ (پروفیل) نورد شده شامل انواع تیرآهنها و قوطیها : بهترین پروفیل نورد شده برای ستون ، تیرآهن با پهن یا قوطیهای مربع شكل است؛ زیرا از نظر مقاومت بهتر از مقاطع دیگر عمل می كند.ضمن اینكه در بیشتر مواقع عمل اتصالات تیرها به راحتی روی آنها انجام می گیرد.
2- مقاطع مركب : هرگاه سطح مقطع و مشخصات یك نیمرخ (پروفیل ) به تنهایی برای ایستایی ( تحمل بار وارد شده و لنگر احتمالی ) یك ستون كافی نباشد ، از اتصال چند پروفیل به یكدیگر ، ستون مناسب آن (مقاطع مركب ) ساخته می شود.
چگونگی ساخت ستون (مقاطع مركب)
ستونها ممكن است بر حسب نیاز با تركیب و اتصالات متنوع از انواع پروفیلهای مختلف ساخته شوند ، اما رایجترین اتصال برای ساخت ستونها سه نوع است :
1- اتصال دو پروفیل به یكدیگر به طریقه دوبله كردن : ابتدا دو تیرآهن را در كنار یكدیگر و بر روی سطح صاف به هم چسبیده گردند ؛ سپس دو سر و وسط ستون را جوش داده و ستون برگردانده شده و مانند قبل جوشكاری صورت می گیرد ؛ آن گاه ستون معكوس و در قسمت وسط ، جوشكاری می شود . همین كار را در سوی دیگر ستون انجام می دهند و به ترتیب جوشكاری ادامه می یابد تا جوش مورد نیاز ستون تامین گردد. این شیوه جوشكاری برای جلوگیری از پیچش ستون در اثر حرارت زیاد جوشكازی ممتد می باشد . در صورتیكه در سرتاسز ستون به جوش نیازی نباشد ، دست كم جوشها باید به این ترتیب اجرا گردد :
الف) حداكثر فاصله بین طولهای جوش در طول ستون به صورت غیر ممتد از 60 سانتیمتر تجاوز نكند.
ب) طول جوش ابتدایی و انتهایی ستون باید برابر بزرگترین عرض مقطع باشد و به طور یكسره انجام گیرد.
ج) طول موثر هر قطعه از جوش منقطع نباید از 4 برابر بعد جوش یا 40 میلیمتر كمتر باشد.
د) تماس میان بدنه دو پروفیل نباید از یك شكاف 5/1 میلیمتری بیشتر ، اما از 6 میلیمتر كمتر باسد ؛ ضمنا بررسیهای فنی نشان دهد مه مساحت كافی برای تماس وجود ندارد ؛ در آن صورت ، این بادخور باید با مصالح پر كننده مناسب شامل تیغه های فولادی با ضخامت ثابت پر شود.
2- اتصال دو پروفیل با یك ورق سراسری روی بالها : در مقاطع مركبی كه ورق اتصال بر روی دو نیمرخ متصل می شود تا مقاطع مركب تشكیل بدهد ؛ فاصله جوشهای مقطع (غیر ممتد) كه ورق را به نیمرخها متصل می كند ، نباید از 30 سانتیمتر بیشتر شود . اندازه حداكثر فاصله فوق الذكر در مورد فولاد معمولی به صورت t22 كه t در آن ضخامت ورق است در می آید.
3- اتصال دو پروفیل با بستهای فلزی (تسمه) : متداولترین نوع ستون در ایران ستونهای مركبی است كه دو تیرآهن به فاصله معین از یكدیگر قرار می گیرد و قیدهای افقی یا چپ و راست این دو نیمرخ را به هم متصل می كند ؛ البته بستهای چپ و راست كه شكلهای مثلثی را به وجود می آورند ، دارای مقاومت بهتری نسبت به قیدهای موازی می باشند.در مورد اینگونه ستونها ، بویژه ستون با قید موازی مسائل زیر را بایستی رعایت كرد :
الف) ابعاد بست (وصله ) افقی ستون كمتر از این مقادیر نباشد:
L : طول وصله حداقل به فاصله مركز تا مركز دو نیمرخ باشد .
B : عرض وصله از 42 درصد طول آن كمتر نباشد .
T : ضخامت وصله از 35/1 طول آن كمتر نباشد.
ب) در اطراف كلیه وصله ها و در سطح تماس با بال نیمرخها عمل جوشكاری انجام گیرد (مجموع طول خط جوش در هر طرف صفحه نباید از طول صفحه كمتر شود) .
ج) فاصله قیدها و ابعاد آن بر اساس محاسبات فنی تعیین می شود.
د) در قسمت انتهایی ستون ، باید حتما از ورق با طول حداقل برابر عرض ستون استفاده كرد تا علاوه بر تقویت پایه ، محل مناسبی برای اتصال بادبندها به ستون به وجود آید.
ه) در محل اتصال تیر یا پل به ستون لازم است قبلا ورق تقویتی به ابعاد كافی روی بالهای ستون جوش شده باشد.
روش نصب نبشی بر روی كف ستونها (بیس پلیت) برای استقرار ستون
هنگام محاسبه ابعاد كف ستونها باید حداقل فاصله میله مهاری از لبه كف ستون و محل جاگذاری نبشی با ضخامت جوش لازم برای نگه داشتن ستون ، همچنین ضخامت پلیت انتهایی ستون و ابعاد ستون را با دقت بررسی كرد ؛ سپس با توجه به موارد یاد شده ، به نصب نبشی و استقرار ستون به این صورت اقدام نمود . بر روی بیس پلیت ها محل كف ستون و محل آكس را كنترل می كنیم ؛ سپس نبشیهای اتصال را به صورت عمود بر هم بر روی بیس پلیت جوش داده ، آنگاه ستون را مستقر و اقدام به نصب دگر نبشیهای لازم كرده و آنها را به بیس پلیت جوش می دهیم . از مزایای عمود بر هم بودن دو نبشی روی بیس پلیت علاوه بر سرعت عمل و استقرار بهتر به علت تماس مستقیم ستون به بال نبشی ، اتصال جوشكاری به گونه ای درست تر و اصولی تر صورت می گیرد . روشن است كه قبل از جوشكاری باید ستونها را هم محور و قائم نموده و عمود بودن در دو جهت كنترل گردد . پس از نصب ستونها با توجه به ارتفاع ستون و آزاد بودن سر ستون ممكن است تا زمان نصب پلها ، ستونها در اثر شدت باد و وزن خود حركتهایی داشته باشند كه احتمالا تاثیر نا مطلوب و ایجاد ضعف در جوشكاری و اتصالات كف ستونها خواهد داشت . به این سبب ، باید پس از نصب ، فورا به مهاربندی موقت ستونها به وسیله میلگرد یا نبشی بصورت ضربدری اقدام كرد.
طویل كردن ستونها
سازهای فلزی را اغلب در چندین طبقه احداث می كنند ، طول پروفیلها برای ساخت ستون محدود است . با در نظر گرفتن بار وارده و دهانه بین ستونها و نحوه قرار گرفتن ستونهای كناری ، مقاطع مختلفی برای ساخت ستونها به دست می اید. ممكن است در هر طبقه ، ابعاد مقطع ستون با طبقه دیگر تفاوت داشته باشد ؛ بنابراین ، باید اتصال مقاطع با ابعاد مختلف برای طویل كردن با دقت زیادی انجام شود . محل مناسب برای وصله ستونها به هنگام طویل كردن آنها حداقل در ازتفاع 45 تا 60 سانتی متر بالاتر از كف هر طبقه یا 6/1 ارتفاع طبقه می باشد. این ارتفاع اندازه حداقلی است كه از نظر دسترسی به محل اجرای جوش و نصب اتصالات مورد نیاز برای ادامه ستون یا اتصال بادبند لازم است.
نحوه طویل كردن ستونها
ابتدا سطح تماس دو ستون را به خوبی گونیا می كنند و با سنگ زدن صاف می نمایند تا كاملا در تماس با یكدیگر یا صفحه وصله قرار گیرد . در صورتی كه پروفیل دو ستون یكسان نباسد ، باید اختلاف دو نمره ستون را با گذاردن صفحات لقمه (هم سو كننده) بر ستون فوقانی را پر نمود ؛ سپس صفحه وصله را نصب كرد و جوش لازم لازم را انجام داد . اگر ابعاد مقطع دو نیمرخ كه به یكدیگر متصل می شوند ، تفاوت زیاد داشته باشند ، به طوری كه قسمت بزرگی از سطح آن دو در تماس با یكدیگر قرار نگیرد ، در این صورت باید یك صفحه تقسیم فشار افقی بین دو نیمرخ به كار برد . این صفحه معمولا باید ضخیم انتخاب شود تا بتواند بدون تغییر شكل زیاد ، عمل تقسیم فشار را انجام دهد. كلیه ابعاد و ضخامت صفحه و مقدار جوش لازم را باید طبق محاسبه و بر اساس نقشه های اجرایی انجام داد.
ستونها با مقاطع دایره ای
معمولا مقاطع لوله ای (دایره ای ) از قطر 2 تا 12 اینچ برای ستونها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. مقطع لوله در مواقعی كه بوسیله اتصال جوش باشد ، آسانتر به كار می رود . كاربرد لوله بیشتر در پایه های بعضی منابع هوایی ، دكلهای مختلف و خرپاهای سبك است . این مقطعها به طور كلی مقاومترند ، برای اینكه ممان انرسی انها در تمام جهات یكسان است . با تغییر ضخامت مقاطع لوله ای می توان اینرسی های مختلف را به دست آورد.
انحراف مجاز پس از نصب ستون
همان طور كه گفتم ، ستونها باید كاملا شاغول بوده و علاوه بر آن ، از محور كلی كه در نقشه آكس بندی مشخص شده است ، نباید انحرافی بیش از آنچه در آیین نامه ها تعیین سده داشته باشد. در این جدول میزان انحراف مجاز ستونها در نگام نصب ، مشخص گردیده است :
قطعه ساختمانی حداكثر انحراف
ستون با ارتفاع h انحراف موقعیت مكانی
محور ستون از محور انتخاب شده
آن در سطح اتكای ستون ................................................................ 5 -
انحراف محور ستون در انتهای فوقانی آن از خط شاغول................. 25- <=1000/H
انحراف از خط شاغول در اثر خم شدن ستون (شكم دادن)............... 15- <=1000/H