فهرست اختراعات مهندسی در ایران
دانش مهندسی با هندسه آغاز می‌شود. کلمه‌ی هندسه از «اندازه‌ی» فارسی و هنداچک پهلوی برگرفته شده است. هیچ دفترباستانی،در هیچ‌یک از فرهنگ‌های جهان،پیدایی «اندازه»را به یاد ندارد،مگر شاهنامه‌ی فردوسی که پیدایی آن را وابسته به خشت کالبددار (قالبی) آورده است. از آن‌جا که در کاوش‌های باستانی خشت قالب‌دار پیرامون هشت هزار سال پیش پدیدار شده، باید زمان پیدایی اندازه را نیز در ایران هشت هزار سال پیش دانست. نمونه‌ی آن در خانه‌های تپه زاغه‌ی قزوین و نیز خانه‌ای در شاهرود به دست آمده که هردو دارای اندازه‌اند و زمان هردو به هشت هزار سال پیش بازمی‌گردد...
طبق مدارک موجود و مورد قبول بیشتر پژوهشگران ایران زمین زادگاه و محل پیدایی بسیاری از نوآوری‌ها و اختراعات بوده و همچنین تعداد زیادی از اکتشافات فنی و علمی توسط مهندسان و متفکران ایرانی انجام و در تاریخ ثبت شده است. ایران در طول تاریخ تمدن، چه به صورت تاریخ مدون و یا غیرمدون همواره چون منبعی به تمدن جهانی نور داده و این نورافشانی در طی زمان‌های متوالی نیز انجام شده است. افزون بر آن، این سرزمین همیشه به صورت گذرگاهی برای گسترش عقاید و اختراعات از سرزمینی به سرزمین‌های دیگر بوده است. تاریخ اختراعات در ایران تنها شامل نوآوری‌های مادی مانند ساختن ابزارهای جدید، ابداعات در ساختمان‌سازی و ... نیست. اختراعات و اکتشافات در ایران از دوران‌های باستانی دارای زیربنای بسیار ژرف و گسترده‌ای بوده است که از دیدگاه‌های فلسفی و مذهبی مردمان قدیم این سرزمین به جهان و کائنات ریشه می‌گرفته است. آمیخته بودن و متحد بودن مفاهیم فلسفی، دینی، علمی، هنری و فنی در ذهن متفکران و مهندسان ایرانی نه تنها الهام‌بخش آنان در تازه‌جویی‌ها و نوآوری‌ها بوده بلکه به اختراعات مادی آنها نیز کیفیت خاصی میبخشیده است. در فهرست زیر بخشی از سهمی که نمایانگر روح نوآوری‌ها و تازه‌جویی‌های این مردم در طول تاریخ می‌باشد به طور بسیار مجمل آورده شده است:
منبع معمار نت
دانش مهندسی با هندسه آغاز می‌شود. کلمه‌ی هندسه از «اندازه‌ی» فارسی و هنداچک پهلوی برگرفته شده است. هیچ دفترباستانی،در هیچ‌یک از فرهنگ‌های جهان،پیدایی «اندازه»را به یاد ندارد،مگر شاهنامه‌ی فردوسی که پیدایی آن را وابسته به خشت کالبددار (قالبی) آورده است. از آن‌جا که در کاوش‌های باستانی خشت قالب‌دار پیرامون هشت هزار سال پیش پدیدار شده، باید زمان پیدایی اندازه را نیز در ایران هشت هزار سال پیش دانست. نمونه‌ی آن در خانه‌های تپه زاغه‌ی قزوین و نیز خانه‌ای در شاهرود به دست آمده که هردو دارای اندازه‌اند و زمان هردو به هشت هزار سال پیش بازمی‌گردد...
طبق مدارک موجود و مورد قبول بیشتر پژوهشگران ایران زمین زادگاه و محل پیدایی بسیاری از نوآوری‌ها و اختراعات بوده و همچنین تعداد زیادی از اکتشافات فنی و علمی توسط مهندسان و متفکران ایرانی انجام و در تاریخ ثبت شده است. ایران در طول تاریخ تمدن، چه به صورت تاریخ مدون و یا غیرمدون همواره چون منبعی به تمدن جهانی نور داده و این نورافشانی در طی زمان‌های متوالی نیز انجام شده است. افزون بر آن، این سرزمین همیشه به صورت گذرگاهی برای گسترش عقاید و اختراعات از سرزمینی به سرزمین‌های دیگر بوده است. تاریخ اختراعات در ایران تنها شامل نوآوری‌های مادی مانند ساختن ابزارهای جدید، ابداعات در ساختمان‌سازی و ... نیست. اختراعات و اکتشافات در ایران از دوران‌های باستانی دارای زیربنای بسیار ژرف و گسترده‌ای بوده است که از دیدگاه‌های فلسفی و مذهبی مردمان قدیم این سرزمین به جهان و کائنات ریشه می‌گرفته است. آمیخته بودن و متحد بودن مفاهیم فلسفی، دینی، علمی، هنری و فنی در ذهن متفکران و مهندسان ایرانی نه تنها الهام‌بخش آنان در تازه‌جویی‌ها و نوآوری‌ها بوده بلکه به اختراعات مادی آنها نیز کیفیت خاصی میبخشیده است. در فهرست زیر بخشی از سهمی که نمایانگر روح نوآوری‌ها و تازه‌جویی‌های این مردم در طول تاریخ می‌باشد به طور بسیار مجمل آورده شده است:
آثاری از زندگی انسان‌های اولیه و ابزار آنها در ایران | صد هزار سال پیش |
تغییرات تدریجی آب و هوایی در ایران صورت می‌گیرد | 12000 تا 17000 سال پیش |
آغاز کشاورزی در ایران در گوی تپه | دوران نوسنگی |
اولین آثار سفال‌سازی در ایران ظاهر می‌شود | 12000 سال پیش |
قدیمی‌ترین آثار خانه‌سازی در ایران | 10000سال پیش |
تاریخ نمونه‌های اولیۀ یافت‌شده از صنعت بافندگی در ایران | 8500 سال پیش |
اولین نشانه‌های کوره‌های پخت گل در ایران پیدا می‌شود | 8000 سال پیش |
قدیم ترین سند دریانوردی ایرانیان در چغامیش | 8000 سال پیش |
آثار اولیۀ نقاشی در روی سفال در ایران | 7000 سال پیش |
تمدن‌های اولیه درسیلک (کاشان) و شوش وجود دارد | هفت هزار سال پیش |
روش خانه‌سازی با گِل بی‌شکل (چینه) در ایران معمول می شود | هفت هزار سال پیش |
رنگ قرمز برای رنگ کردن به کار میرود | هفت هزار سال پیش |
قدیمی‌ترین محل سکونت بشری در سیلک (کاشان) ایجاد می‌شود | هفت هزار سال پیش |
مس و اشیاء مسین به صورت طبیعی به کار میرود | هفت هزار سال پیش |
سفال‌کاری به صورت یک حرفه در ایران پدیدار می‌شود | 6700 سال پیش |
آجر مستطیلی و صاف قالبی در سیلک کاشان ساخته می‌شود و به کار میرود | شش هزار سال پیش |
صفحه چرخنده به چرخ کوزه‌گری تبدیل می‌گردد | شش هزار سال پیش |
چرخ کوزه‌گری در ایران اختراع شده و به کار می رود | شش هزار سال پیش |
کوره آجرپزی اختراع شده و به کار می رود | شش هزار سال پیش |
آثار اولین کاربرد فلز مس در ایران | شش هزار سال پیش |
آثار اولین مراحل فلزکاری در ایران | شش هزار سال پیش |
تاریخ قدیمی‌ترین ظروف سفالی پخته در ایران | شش هزار سال پیش |
کوره‌های ذوب مس ساخته می‌شود و به کار میرود | نیمه دوم ششمین هزار سال پیش |
آثار چرخ کوزه‌گری | 5500 سال پیش |
آثار اشیاء ساخته شده از هم جوش‌های مسی | 5500 سال پیش |
چرخ ارابه در ایران به کار میرود | 5000 سال پیش |
بندر ری‌شهر احداث می‌شود | دوران ایلامیان |
اولین برج‌ها و فانوس‌های دریایی در خلیج فارس احداث می‌شوند | دوران ایلامیان |
نقره و سرب از سنگ معدن جدا می‌شود | دوران ایلامیان |
آریاییان برای اولین بار به ایران می‌آیند | پنج هزار سال پیش |
خط اختراع می‌شود | پنج هزار سال پیش |
آثاری از کشت گندم در ایران | پنج هزار سال پیش |
معادن مرمر ایران مورد بهره برداری قرار می‌گیرد | پنج هزار سال پیش |
ساختمان‌های گنبدی در آرامگاه‌های اور ساخته می‌شود | پنج هزار سال پیش |
قوس کربل در اور پدیدار می‌گردد | پنج هزار سال پیش |
ساختمان‌های خرپایی در شوش اختراع می‌شود | پنج هزار سال پیش |
تاریخ اولین نمونه‌های سرامیک‌سازی در ایران | پنج هزار سال پیش |
آریایی‌ها بار دوم به ایران می‌آیند | اواخر هزاره سوم پیش از میلاد |
عهد مفرغ آغاز می‌شود | پنج هزار سال پیش |
گچ در ایران به کار میرود | از پنج هزار سال پیش |
آثاری از قوس هلالی در شوش | چهار هزار سال پیش |
فلز آهن برای اولین بار به کار میرود | چهار هزار سال پیش |
اثری از یک تاق نیم دایره‌ای در شوش | 3300 سال پیش |
لعابکاری روی سفال‌ها در زمان حکومت کاسیت‌ها در ایران معمول می‌شود | 3170 – 3750 سال پیش |
اولین نوشته مربوط به آسیاب‌های بادی در ایران | 3400 سال پیش |
زیگورات چغازنبیل در شوش ساخته می‌شود | 3250 سال پیش |
قوس در زیگورات چغازنبیل به کار میرود | 3250 سال پیش |
سیستم تصفیۀ آب در زیگورات چغازنبیل احداث می‌گردد | 3250 سال پیش |
ساختمان با سقف شیب‌دار در شمال غربی ایران ساخته می‌شود | حدود 3000 سال پیش |
پیدایی مصالح آجری و خشت پخته در ایران | حدود 3000 سال پیش |
کوره آجرپزی برای پختن آجر به کار میرود | حدود 3000 سال پیش |
ساختمان‌های عظیم خشکه چین در ایران معمول می‌شود | قرون بیست و هشتم و بیست و نهم پیش |
قرقره برای اولین بار از برنز ساخته می‌شود | 27 قرن پیش |
تاریخ آثار اولیۀ کاربرد آهک و شفته در ایران | 28 قرن پیش |
اکباتانه به صورت تجمع‌گاه در می‌آید و شهر می‌شود | 28 قرن پیش |
آغاز ساختمان‌سازی بر روی صفۀ مرتفع | 28 قرن پیش |
آثار مفرغی در لرستان | 28 و 27 قرن پیش |
آثار اولیه از قنات‌سازی در ایران | حدود 2720 سال پیش |
آثار اولیه زراعت یونجه در ایران (در نوشته‌های بابلی) | 2700 سال پیش |
معماری صخره‌ای متداول می‌شود | دورۀ ماد |
کان زر در ایران شناخته و از آن بهره برداری می‌گردد | 27 قرن پیش |
سدسازی وکانال‌سازی در منطقه خوزستان انجام می‌گیرد | دوران هخامنشی و ساسانی و اسلامی |
سدسازی توسط ایرانیان بر روی دجله و فرات انجام می‌گیرد | دوران هخامنشی و ساسانی و اسلامی |
سبک آپادانا در ایران معمول می‌شود | دوران هخامنشیان |
فلز روی به کار میرود | دوران هخامنشیان |
در روی رودخانه کر سدبندی صورت می‌گیرد | دوران هخامنشیان |
جاده شاهی ایجاد می‌شود دوران هخامنشی (کوروش و داریوش) | حدود 2500 سال پیش |
مطالعه زمان و حرکت جهت تعیین محل قرارگاه‌ها و ایستگاه‌های بین راه انجام می‌شود | زمان کوروش هخامنشی |
ساختمان پاسارگاد به دستور کوروش آغاز می‌شود | 2550 سال پیش |
سیستم خبر رسانی ابداع می شود و به کار میرود | از زمان کوروش |
ساختمان قصرهای شوش به دستور داریوش آغاز می‌شود | 2551 سال پیش |
ساختمان تخت جمشید به دستور داریوش آغاز می‌شود | 2518 سال پیش |
اتصال قطعات سنگ به وسیله آهن و سرب انجام می‌گیرد | دوران هخامنشی |
داریوش اول کانال سوئز (بین نیل و دریای سرخ) را می‌سازد | 2520 تا 2523 سال پیش |
لعاب مینا روی قلع در تخت جمشید برای لعابکاری مورد استفاده قرار می‌گیرد | دوران هخامنشی |
کوبیت سلطنتی پارسی وضع می‌گردد | حدود 2521 سال پیش |
اسکیلاکس به اکتشاف دریایی می‌پردازد | حدود 2519 سال پیش |
سکه‌های داریک ضرب می‌شود و به کار میرود | حدود 2516 سال پیش |
هرودوت از وجود چاه‌های نفت در ایران سخن می‌گوید | حدود 2500 سال پیش |
ایرانیان خرگه را با احداث قنات آبیاری می‌کنند | 2500 سال پیش |
خشایارشاه کانال آتوس و پل بر روی هلس پونت را می‌سازد | 2480 سال پیش |
آتارخه و بوبراند مهندسین ایرانی در حفر کانال آتوس شرکت می‌جویند | 2480 سال پیش |
ستاسپه به اکتشافات دریایی می‌پردازد | زمان خشایارشاه هخامنشی |
گزنفون در نوشته‌های خود از قالی‌بافی در ایران سخن می‌گوید | (2459 – 2530) سال پیش |
دموکراتوس شیمی‌دان از استانس دانشمند ایرانی درس می‌گیرد | 2200 سال پیش |
جادۀ ابریشم ایجاد می‌شود | دوران سلوکی و اشکانی |
تغییراتی در روش‌ها و شیوه‌های قالی‌بافی در ایران پدید می‌آید | دوره اشکانی (2226 – 1750)سال پیش |
شهرهای تیسفون، هترا، دارابگرد، گور احداث می‌گردند | دوره اشکانیان |
معبد کنگاور برای نیایش آناهیتا ساخته می‌شود | دوره اشکانیان و ساسانیان |
نخستین پیل الکتریکی به دست ایرانیان ساخته می‌شود | دوره اشکانیان |
سیستم تاق زنی با قوس‌های عرضی ابداع می‌گردد | دوره اشکانیان |
تاق تاقدیس ساخته می‌شود | دوره اشکانیان |
شهر زرنج احداث می‌گردد | دوره اشکانیان |
برای نوشتن از پارشمن استفاده می‌شود | دوره اشکانیان |
روش گنبدسازی روی قاعده چهارگوش ابداع می‌گردد | دوره اشکانیان |
شهرسازی با بافت دایروی انجام می‌گیرد | دوره اشکانیان |
قصر آشور اشکانی ساخته می‌شود | 1900 سال پیش |
آسیاب تنوره ای (آسیاب نورس) به کار میرود | 2065 سال پیش |
قصر هتره (الحضر) اشکانی ساخته می‌شود | 1800 سال پیش |
صنعت و هنر لعابکاری از ایران به چین میرود | 1800 سال پیش |
نقشه جهان نمای بطلمیوس تهیه می‌گردد | 1800 سال پیش |
پل شهرستان بر روی زاینده رود ساخته می‌شود | دوره ساسانیان |
سبک چهارتاقی پدیدار می‌شود | دوره ساسانیان (395 – 20 هـ) |
تاریخ اولین کوشش برای پرواز انسان در ایران | 1800 سال پیش |
شهر فیروز آباد به دست برازه مهندس ایرانی احیاء می‌گردد | 1760 سال پیش |
کاخ فیروز آباد به دستور اردشیر ساسانی ساخته می‌شود | حدود 1800 سال پیش |
سد پل گونۀ شوشتر ساخته می‌شود | شاپور اول ساسانی – دوره ساسانیان |
برای ساختن سد شوشتر کانال انحرافی ساخته می‌شود | دوره ساسانیان |
بند قیر بر روی کارون ساخته می‌شود | دوره ساسانیان |
سد اهواز ساخته می‌شود | دوره ساسانیان |
در سیستان سدسازی صورت می‌گیرد | دوره ساسانیان |
ایوان کرخه ساخته می‌شود | دوره ساسانیان |
سد قوسی در ایزد خواست فارس ساخته می‌شود | دوره ساسانیان |
رهنامه‌های دریانوردی تنظیم می‌شود | دوره ساسانیان |
شهر و کاخ بیشاپور به دست شاپور اول ساخته می‌شود | 1740 سال پیش |
پل ایذج در سرزمین اصفهان ساخته می‌شود | عهد ساسانی |
تالار کسرا به دستور شاپور اول ساخته می‌شود | حدود 1700 سال پیش |
ساختمان‌های فلزی در آب به دست مهندسین ایرانی ساخته می‌شوند | زمان خسرو انوشیروان (43 – 90 هـ) |
کاخ‌های شیرینو هوش کوری ساخته می‌شوند | زمان خسرو پرویز (31 –6 هـ ق) |
کاخ سروستان به دستور بهرام پنجم ساخته می‌شود | 1500 سال پیش |
سکان کشتی به دست ایرانیان اختراع می‌گردد | احتمالاً پیش از دو هزار سال |
پل خداآفرین بر روی رود ارس ساخته می‌شود | 17 هجری |
مسجد حضرت رسول در بم ساخته می‌شود | 29 هجری |
شهرهای کوفه وبصره توسط روزبه مهندس ایرانی احداث می‌شوند | زمان عمر |
ابولؤلؤ صنعت‌گر ایرانی آسیاب‌های بادی را می‌سازد | زمان عمر |
تاریک‌خانه در دامغان ساخته می‌شود | 54 هجری |
چرخ‌های آبی برای ایجاد نیرو به کار می‌روند | قرن سوم و چهارم هجری |
صنعت کاغذسازی در ایران اسلامی معمول می‌شود | 132 هجری |
ساختمان شهر بغداد توسط نوبخت مهندس ایرانی آغاز می‌شود | 141 هجری |
ابراهیم فرازی ستاره‌شناس ایرانی مطالعاتی در نجوم انجام می‌دهد | حدود 156 هجری |
رصدخانه بغداد توسط ابوسهل کوهی دانشمند ایرانی احداث می‌شود | زمان ال بویه |
محمد ابن خوارزمی کتاب جبر را به نگارش در می‌آورد | حدود 191 هجری خورشیدی |
کاربرد جلای فلزی در لعابکاری سفال ها در ایران معمول است | 262 هجری خورشیدی |
فرزندان موسی بن شاکر در زمینۀ دستگاه‌های مکانیکی ابداعاتی انجام می‌دهند | قرن سوم هجری خورشیدی |
بند امیر توسط عضدالدوله بر روی رود کر ساخته می‌شود | 339 هجری خورشیدی |
حوض ابودی توسط عضدالدوله در استخر ساخته می‌شود | حدود 339 هجری خورشیدی |
عضدالدوله پل‌ها و سدهای قدیمی ناحیه خوزستان را تعمیر می‌کند | حدود 339 هجری خورشیدی |
رازی در زمینه علم و مهندسی شیمی تحقیقاتی انجام می‌دهد | 314 – 245 هجری خورشیدی |
مقبره شاه اسماعیل سامانی در بخارا ساخته می‌شود | 286 هجری خورشیدی |
ابو عبداله محمد الخوارزمی در علوم مطالعاتی انجام می‌دهد | 245 – 314 هجری خورشیدی |
ابوریحان بیرونی در زمینۀعلم مواد، مساحی، فیزیک و زمین شناسی تحقیقاتی انجام می‌دهد[1] | هزار سال پیش |
بوعلی سینا در زمینه‌های زمین شناسی، مکانیک و علوم دیگر تحقیقاتی انجام می‌دهد | 416 – 359 سال پیش |
قدیمی ترین استرلاب ایرانی به دست خجندی ساخته می‌شود | 416 هجری خورشیدی |
ابوالوفا بوزجانی در زمینه های مهندسی آثاری از خویش به جا می‌گذارد | 319 – 367 هجری خورشیدی |
دمشقی از وجود ساختمان آسیاب‌های بادی در سیستان سخن می‌گوید | قرن چهارم هجری خورشیدی |
گنبد قابوس درگرگان ساخته می‌شود | 385 هجری خورشیدی |
نگارش شاهنامه به دست فردوسی شاعر بزرگ پایان می‌یابد(400 هـ ق) | 389 هجری خورشیدی |
گروه ایرانی اخوان الصفا آثاری در علوم مهندسی به وجود می‌آورند | قرن پنجم هجری خورشیدی |
دوره زندگی کرجی دانشمند مهندس ایرانی | قرن پنجم هجری خورشیدی |
ترازها، ارتفاع یاب‌ها و زاویه یاب‌ها توسط کرجی اختراع می‌شود | قرن پنجم هجری خورشیدی |
حکیم عمر خیام مطالعات فراوانی در علوم انجام می‌دهد | 423 هجری خورشیدی |
مقبره بایزید در بستام ساخته می‌شود | 499هجری خورشیدی |
گنبد سرخ در مراغه ساخته می‌شود | 526هجری خورشیدی |
ساختمان مسجد جامع اصفهان در دوره سلجوقی آغاز می‌گردد | حدود 536 هجری خورشیدی |
سد قوسی کبار در نزدیکی قم ساخته می‌شود | حدود 63 - 660هجری خورشیدی |
استرلاب خطی توسط دانشمند ایرانی المظفر اختراع می‌شود | قرن 7هجری خورشیدی |
دیوارهای یزد ساخته می‌شود | قرن 6 و 8هجری خورشیدی |
جبال سنگ در کرمان ساخته می‌شود | قرن 6هجری خورشیدی |
خواجه نصیرالدین طوسی با همکاری تنی چند رصدخانه مراغه را ایجاد می‌کند | حدود 647هجری خورشیدی |
خواجه نصیرالدین طوسی مطالعاتی در ستاره‌شناسی و نورشناسی و هندسه انجام می‌دهد | 647هجری خورشیدی |
سفال موزائیک و یا سفال معرق معمول می‌گردد | حدود 597هجری خورشیدی |
گنبد دو پوسته اختراع می‌شود و در ساختمان گنبد الجایتو به کار میرود | دوره ایلخانیان مغول 623 – 597 هجری خورشیدی |
گنبد سلطانیه ساخته می‌شود | 588هجری خورشیدی |
مقبره تیمور در سمرقند ساخته می‌شود | 784هجری خورشیدی |
قوام الدین شیرازی بناهای گوهرشاد مشهد، مدرسه خرگرد و هرات را طرح می‌کند | قرن پنجم هجری خورشیدی |
مسجد گوهرشاد در مشهد ساخته می‌شود | قرن پنجم هجری خورشیدی |
تافته در ایران پدید می‌آید | دوره صفویه (1115 – 880هجری خورشیدی) |
کاشی هفت رنگ در ایران ساخته می شود و رواج می‌یابد | دوره صفویه |
سد قوسی کهرود در نزدیکی کاشان ساخته می‌شود | زمان شاه عباس اول صفوی |
عمارت چهل ستون در اصفهان ساخته می‌شود | 969هجری خورشیدی |
پل الله وردیخان در اصفهان ساخته می‌شود | 979هجری خورشیدی |
مسجد شیخ لطف الله در اصفهان ساخته می‌شود | 981 هجری خورشیدی |
ساختمان مسجد شاه اصفهان ساخته می‌شود | 991هجری خورشیدی |
پل خواجو در اصفهان ساخته می‌شود | 45 – 1021هجری خورشیدی |
بناهایی در کلات نادری ایجاد می‌شود | 539 - 521هجری خورشیدی |
جان آلتون کشتی ساز انگلیسی به دستور نادر در لنگرود کشتی می‌سازد | 1156هجری خورشیدی |
کریم خان زند بازار، مسجد، حمام و عمارت‌های دیگر را در شیراز می‌سازد | حدود 1178هجری خورشیدی |
ابوریحان بیرونی در زمینۀعلم مواد، مساحی، فیزیک و زمین شناسی تحقیقاتی انجام می‌دهد[2] | هزار سال پیش |
بوعلی سینا در زمینه‌های زمین شناسی، مکانیک و علوم دیگر تحقیقاتی انجام می‌دهد | 416 – 359 سال پیش |
قدیمی ترین استرلاب ایرانی به دست خجندی ساخته می‌شود | 416 هجری خورشیدی |
ابوالوفا بوزجانی در زمینه های مهندسی آثاری از خویش به جا می‌گذارد | 319 – 367 هجری خورشیدی |
دمشقی از وجود ساختمان آسیاب‌های بادی در سیستان سخن می‌گوید | قرن چهارم هجری خورشیدی |
منبع معمار نت
