طراحـــــی و ارگـونـومــی محصــولات

[DDDIQ]

طراحی و ارگونومی سرویس های بهداشتی و حمام

____________________________


خصوصیات سطوح:

​

ز آنجا که همواره حمام ها و سرویس های بهداشتی در معرض رطوبت هستند، باید درزگیری مناسبی بین مصالح کف و دیوار و همچنین بین مصالح و در، یا مصالح و پنجره ها صورت گیرد تا رطوبت دیر تر به دیوارهای عایق پشتی نفوذ کرده و احتمال نم کشیدن دیوار و یا تشکیل کپک در لایه های درونی دیوار کاهش یابد.


سطوح حمام به دلیل وجود رطوبت در معرض رشد انواع قارچ، میکروب و باکتری هستند بنابراین باید به آسانی قابل نظافت باشند. پوشش سقف یا قسمت های انتهایی دیوار نیز می بایست در برابر این نوع شرایط مقاوم باشد (معمولاً برای پوشش این قسمت ها از رنگ های روغنی و قابل شستشو یا مصالح جدیدی که به دلیل وجود انواع چسب یا رزین درون آنها مقاومت مطلوبی در برابر رطوبت دارند استفاده می شود).

پوشش کف فارغ از طرح و رنگی که دارد باید غیر لغزنده باشد. اما اگر فاقد این خصوصیت بود می توان با چند عدد لاستیک زیرپایی که در طرح ها و رنگ های بسیار متنوع در بازار موجود است این مشکل را برطرف نمود.
جاگذاری این لاستیک ها در مسیر رفت و آمد، یا کف وان یا زیر دوش اهمت بیشتری دارد. به خصوص در زمان استحمام کودکان و سالمندان. البته به دلیل تخلخل بسیار این لاستیک ها بهتر است پس از استحمام آنها را در محلی قرار دهید که هرچه سریع تر خشک شوند.

روشویی:
روشویی چه از نوع کاسه ای بوده و چه از نوع کابینتی باشد می بایست دارای اندازه ای مناسب جهت شستشو (حدوداً 40 - 60 سانتی مترطول و حداقل 30 سانتی متر عرض) بوده و در اطراف خود دارای سطوحی وسیع و تخت برای قرار دادن اشیاء باشد. ارتفاع مناسب برای روشویی 80 سانتی متر از زمین است. بهتر است عمق حوضچه برای روشویی کمتر از 10سانتی متر نباشد. در مکان هایی که به دلیل کمبود فضا هنگام باز شدن در امکان برخورد آن با لبه روشویی وجود دارد معمولاً از روشویی های که لبه جلویی آنها منحنی است استفاده می شود. در سال های اخیر روشویی های سنگی که دارای طرح های فانتزی و جالبی نیز هستند به جز انواع سرامیکی آن بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند. این نکته را نیز به یاد داشته باشید که استفاده از روشویی های کابین دار علاوه بر یکپارچه سازی فضا و کمک به زیبایی آن می توانند محل مناسبی برای نگهداری از وسایل مورد مصرف در سرویس های بهداشتی مانند صابون، شوینده، دستمال کاغذی و... به خصوص در مکان های کوچکی که امکان نصب طبقات یا قفسه وجود ندارد، باشند.

وان:
در بازار لوازم و تجهیزات حمام و استخر انواع متفاوتی از وان ها در طرح ها و مدل های مختلف ازنوع تک نفره نشسته با ابعاد حدودی 80 * 100 گرفته تا وان جکوزی های دونفره خوابیده با ابعاد حداقل 3 متر مربع یافت می شود که می توان بنا بر هزینه و فضای مورد نظر آنها را خریداری و نصب نمود. لازم به ذکر است که یک وان مناسب باید به اندازه کافی بزرگ باشد اما خارج از انتظاری که از آن می رود (یک نفره یا دونفره بودن، نشسته یا خوابیده بودن) فضای اضافی و غیر لازم نداشته باشد زیرا در این صورت مستلزم پر کردن با حجم زیادی از آب گرم خواهد بود.
از آنجا که در آپارتمان های کوچک که گاهی کل فضای حمام، فقط به چند متر محدود می شود، زیر دوشی و یا کابین دوش به جای وان مورد استفاده قرار می گیرد. معمولا دوش ها فضای کمتری نسبت به حمام ها دارند و در اغلب آپارتمان های کوچک امروزی به جای وان از دوش استفاده می شود. البته حمام ها برای افراد مسن مناسب تر می باشند. زیرا بر خلاف دوش ها که برای شستشوی سریع و سرپایی طراحی شده اند، حمام ها فضای کافی و مناسب برای نشستن و استفاده آرام و طولانی مدت تر از آب و سایرامکانات حمام دارا هستند. هرچند کاربرد وان علاوه بر شستشو می تواند تمدبد اعصاب و یا مصارف طبی مانند ماساژ باشد اما به هر حال کابین ها و زیر دوشی ها جای بیشتری در حمام های کوچک امروزی دارند.

​

در قسمت کف وان و یا کابین دوش به منظور جلوگیری از لغزندگی، شیار ها و یا فرم های برجسته ای تعبیه شده است و جنس این کابین ها معمولاً از پلی استر بوده و در رنگ های متنوعی یافت می شوند. کابین های L شکل برای قرار گیری در کنج حمام های کوچک بسیار مناسب اند و حداقل فضا را اشغال می نمایند. بهتر برای جلوگیری از ایجاد جرم و کپک، پس از استحمام کابین را خشک نموده و یا به وسیله تهویه رطوبت موجود در حمام را کاهش داد.

شیر آلات:
- آبپاش دوش بایستی در ارتفاع حدودا ً190 الی 200 سانتی متری نصب شده باشد اما ترجیح آنست که این ارتفاع قابل تنظیم باشد.
- نقطه خروج آب از شیر باید حدود 10 سانتی متر بالاتر از لبه روشویی قرار گیرد چرا که در ارتفاع کوتاه تر، فرد استفاده کننده باید خمش بیشتری به سمت شیر و حوضچه داشته باشد و این با مختصات ارگونومیکی متغایر است، پس به محل نصب و قرار گیری شیر آب توجه نمایید.
به علت سهولت در تنظیم دما و همچنین جلوگیری از هدررفت آب شیر های اهرمی نسبت به انواع گردشی آنها ترجیح داده می شوند. شیرآلات دارای ترموستات گرچه هزینه بالاتری نسبت به شیرآلات معمولی دارند، اما از مزیت بزرگ تری در مقایسه با آنها برخوردارند و آن حفظ همواره دمای آب طبق تنظیماتی است که انجام می گیرد. بنابر این با اینگونه شیرها دیگر لازم نیست تا مقدار زیادی آب تصفیه شده روانه فاضلاب شود تا دمای آب به نقطه مطلوب برسد.

چنیازهای نوری:
ایده آل ترین حالت این است که حمام و سرویس های بهداشتی نیز مانند سایر بخش های منزل، روشنایی مورد نیاز خود را در طول روز از نور طبیعی به دست آورند و تنها در هنگام شب به منابع نوری دیگر نیاز پیدا کنند. اما اگر این ایده آل تحقق نیابد می بایست در طول روز نیز از نورهای مصنوعی که توسط طیف وسیعی از لامپ ها و چراغ ها ساخته می شوند استفاده نمود. در حمام و توالت وجود یک نور عمومی با رنگ سفید خنثی یا گرم که از سقف یا یکی از دیوارهای اصلی تابیده شود به همراه یک نور متمرکز زرد در کنار آینه ها (جهت اصلاح و آرایش) نیاز های نوری محیط را پوشش می دهد. اگر در حمام از وان استفاده می شود باید به این نکته توجه نمود که منابع نوری روبروی شخص استفاده کننده قرار نگیرند، زیرا علاوه بر بهم زدن آسایش بصری فرد، می تواند در چشم ایجاد خیرگی نماید که بسیار ناخوشایند بوده و در شرایط مرطوب حمام که امکان لغزنگی وجود دارد خط آفرین نیز می باشد. در چنین مواقعی می توان با استفاده از یک نورافکن ملایم سقفی یا دیواری، نور مستقیم را بر روی دیوار یا سقف تاباند و به این ترتیب به روشنایی عمومی اما غیر مستقیم دست یافت. با این روش علاوه بر تامین روشنایی محیط، فضای بصری آرام تری نیز خلق می شود. اگر فضا و هزینه این امکان را به وجود می آورد که نورپردازی دکوراتیو در حمام انجام گیرد، می توان از نورهای مخفی رنگی با کلید دیمر (تنظیم کننده میزان تابش نور) به منظور دست یابی به یک نورپردازی رمانتیک یا آرام بخش استفاده نمود.

"چند نکته"
- مناسب ترین محل قرارگیری برای حمام، نزدیک به اتاق خواب و توالت است.
- بهتر است حمام و توالت در سمت شمال قرار بگیرند و به طورعادی با نور طبیعی خورشید، روشن و از طریق پنجره با هوای آزاد تهویه گردند.
- داخل و خارج شدن از وانی که عمق بیشتری دارد می تواند خطر آفرین باشد، به خصوص برای کودکان و افراد معلول و یا سالمند. پس هنگام انتخاب وان، به اشخاص استفاده گر و ارتفاع وان توجه نمایید.
- درجه حرارت 22 تا 24 سانتی گراد برای حمام و درجه حرارت 20 سانتی گراد برای توالت ها مناسب است.
- هرگاه متوجه شدید که لوازم و تجهیزات و اکسسوری های داخل حمام یا سرویس بهداشتی نیاز به جرم گیری و گند زدایی دارد هرچه زودتر این کار را انجام دهید و اگرمواد شوینده و ضد عفونی کننده قادر به از بین بردن این جرم ها نبودند، این لوازم را دور بیاندازید. زیرا حتماً به سلامتی شما آسیب خواهند رساند.
وجود تجهیزات زیر در توالت ضروری است:
- یک پریز برق در ارتفاع 30/1 متری در کنار آینه (برای لوزم برقی)
- آینه و چراغ با نور زرد یا سفید گرم
- میله حوله
- قفسه یا کنسول (ترجیحاً دارای کشو) برای قرار دادن جا مسواکی، لوازم بهداشتی و آرایشی
- جاصابونی
- هواکش یا پنجره جهت تهویه
موارد زیر جزو امکانات یک سرویس بهداشتی محسوب شده و می توان برای داشتن سرویسی کامل تر از آنها استفاده نمود:
گرمکن جانبی یا پکیج حرارتی به شکل خشک کن، قفسه حوله، نگهدارنده کاغذ توالت، خوشبو کننده هوا، کابین برای قرار دادن دارو و انبارکردن لوازم بهداشتی.


منبع: http://www.newdesign.ir/search.asp?id=938&rnd=5965

 

[E . H . S . A . N]

ارگونومی

ارگونومی

ارگونومی Ergonomics

واژه ارگونومی از دو کلمه یونانی Ergos به معنی کار و Nomos به معنی قاعده و قانون تشکیل شده است و عبارت است از قانون روابط انسان با کار. در کتاب لغت، ارگونومی عبارتست از شناخت علمی از انسان در ارتباط با محیط. علم ارگونومی یک رشته مطالعات چند شاخه ای بوده و از علوم مختلف اقتصادی، فنی، بیولوژیکی، آناتومی، روانشناسی، مدیریت، ریاضیات و آمار و... تشکیل شده است.
موضوع اصلی علم ارگونومی یا مهندسی فاکتور های انسانی(Human Factors Engineering) به بررسی روابط انسان با محیط کارش با هدف بهینه سازی شرایط زندگی و کاری او بر می گردد. یعنی ویژگی ها و توانایی های ارگانیزم انسانی به منظور تطبیق کار با انسان و بر عکس مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد.
ارگونومی در شکل آکادمیک یا دانشگاهی خود، یکی از دروس رشته های مهندسی صنایع، بهداشت صنعتی، طراحی صنعتی و... می باشد. ارگونومی در برخی از کشور ها مانند آمریکا، کانادا، سوئد و... به صورت یک رشته تحصیلی مستقل نیز ارائه می شود.
ارگونومی دو هدف مهم دارد:
- هدف اول افزایش کارایی و بازده انجام کار و فعالیت های دیگر است. افزایش سهولت کاربرد، کاهش خطا و افزایش بهره وری در این مقوله می گنجند.
- هدف دوم تقویت بعضی از ارزش های انسانی مطلوب از جمله افزایش ایمنی، کاهش خستگی و تنش، افزایش راحتی، افزایش مقبولیت نزد کاربر، افزایش میزان رضایت شغلی و بهبود کیفیت زندگی است.
این دو عامل به ما نشان می دهند که در هر کاربرد خاص معمولاً فقط دسته ای از اهداف بیشترین اهمیت را دارند و این اهداف عموماً به هم وابسته است.
کاربردهای ارگونومی:
با توضیحاتی که داده شد مشخص می شود که عملکرد یک وسیله تنها نمی تواند ملاک قرار گیرد بلکه کالاها و محصولات ساخته شده باید برای استفاده انسان مطابق با نیازها، خواسته ها، راحتی و قابلیت های او سازگار و هماهنگ گردند. در این میان وظیفه متخصصین ارگونومی یا مهندسین فاکتورهای انسانی شامل مهیا کردن راحت ترین شرایط از نظر میزان سر و صدا، کاهش بار مغزی و فشار جسمی، میزان روشنایی، آب و هوا، اصلاح وضعیت کاری و کاهش نیرویی که صرف انجام دادن کارها می شود، ساده کردن اعمال حسی- روانی در خواندن و درک وسایل نشان دهنده به منظور درک انتقال سریع، بدون خطا و اشتباه و دقیق پیام ها و اخطارهای مورد نظر، راحت تر ساختن جابه جایی و حرکت اهرم ها و دسته ها، در دسترس قرار دادن کلیدها و دکمه ها و سایر قسمت ها به ترتیب اهمیت و اولویت منطقی، اجتناب از کوشش برای فراخوانی اطلاعات غیر لازم و مانند اینها می گردد.
بنابراین برای اینکه یک تولید کننده بتواند جوابگوی تمام نیازهای افراد مختلف جامعه باشد، باید بداند که چند درصد از این افراد دارای چه خصوصیات و ویژگی های جسمانی هستند و برای این منظور باید از جمعیت مشتریان بالقوه محصول مورد نظر آمارگیری کرده و داده های به دست آمده را توسط کارشناسان تجزیه و تحلیل کند. این آمارگیری نیز باید از گروه های مختلف اجتماع انجام شود زیرا مثلاً در یک جامعه، گروهی چاق، عده ای لاغر، بعضی بلندقد، دسته ای کوتاه قد و بالاخره برخی نیز در تمام این افراد متفاوت هستند و به همین دلیل گاهی ارائه یک محصول در بازار برای عده ای بالاتر از حد استاندارد و برای عده ای دیگر پایینتر از حد استاندارد قرار می گیرد.
مثلاً طی تحقیقی که در سال 1985 انجام شد، مشخص شد که یک طرح مطلوب و کاملاً مناسب کلاه ایمنی که در اروپا با استقبال فراوانی مواجه شده بود، فقط برای حدود 40% از مردم سریلانکا قابل استفاده بوده است. همچنین وقتی استانداردهای آنتروپومتری آمریکا تعیین شد، این اندازه فقط برای 90% آلمانی ها، 80% فرانسوی ها، 65% هندی ها، 45% ژاپنی ها و 10% از ویتنامی ها مناسب بوده است.

[h=1]اهداف علم ارگونومی[/h]ارگونومیک علم طراحی سازگار محیط و محصولات با کاربران است. لغت ارگونومیک از لغات یونانی «ارگون» به معنای «کار» و «نوموس» به معنای «قانون» گرفته شده است و اصطلاحا به معنی انطباق کار برای افراد، از طریق طراحی وظیفه و روش ها و نیز انطباق افراد با کار از طریق استفاده مناسب از چیدن روش های صحیح می باشد. باید توجه داشت که آنچه برای یک نفر مناسب است می تواند برای دیگری مناسب نباشد. بنابراین روش های مجزا باید مدنظر قرار گیرند. ارگونومیک در نظر اول ممکن است آگاهی و علم جلوگیری از صدمات و ناراحتی های پیش بینی نشده معنی شود در حالی که موضوع اصلی آن پیش از بررسی وقوع ضایعه ای، تقویت راحتی و روانی عملکرد است. فراموش نباید کرد که انسان ها دارای محدودیت هستند و برای اینکه بتوان با وجود محدویت ها فعالیت مناسبی داشت، شرایط محیط باید به گونه ای مناسب طراحی گردد.
اهداف شناخت ارگونومیک را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:
1- برخورداری از تندرستی
2- تقویت توانایی های بدن
3- بالا بردن راندمان فعالیت
4- رهایی از عوارضی همچون استرس، چاقی، چشم درد، درد پشت و درد گردن و یا بیماری هایی که از صدمات کشش متمادی به وجود می آیند.
5- یافتن روش هایی برای درست انجام دادن کارهای تکراری و یا سنگین.
کلیات:
ارگونومیک بخشی از علوم انسانی را در برمی گیرد که در آن از انطباق وظایف، سیستم ها،محصولات و محیط ها با توانایی هایی فیزیکی و فکری و محدودیت های انسان ها بحث می شود. حوزه های اصلی مرتبط با ارگونومیک عبارتند از: اطلاعات، استنباط و ادراک، روش های کنترل، طراحی مکان کار و مهارت های شغلی، تحلیل وظیفه، بررسی زمان و تحرک و راحتی کاربر.
در مورد کاربرد ارگونومیک نیز می توان از معماری، مصارف خانگی، کابرد کامپیوتر، باغ داری، بهداشت ورزش، آموزش و هوش مصنوعی نام برد. ارگونومیک نقطه تمرکز انسان را مدنظر قرار می دهد و طبیعت ارگونومیکی و دانش های موجود بر پایه سازگارسازی محیط با افراد را گردهم می آورد.
این علم از اطلاعات مربوط به علوم آناتومی و فیزیولوژی برای اندازه گیری شاخصه های فیزیکی افراد و پاسخ آنها به محیط بهره می گیرد و تمرکز اصلی آن بر سلامتی و بهره وری قرار دارد. اطلاعات ارگونومیک نیز از علوم روان شناختی انسانی جمع آوری شده است. زمینه های ادراکی و روان تنی، نگهداری اطلاعات و تصمیم گیری، محرک های شخصی و پاسخ ها را مورد بررسی قرار می دهد تا از شاخصه های رفتاری و پاسخ ها آگاه شده و دریابد که چگونه این موارد بر رفتار و عادات انسانی تأثیر می گذارد. برای دست یابی به سطح مناسبی از زندگی و فعالیت، زمینه های اجتماعی و سازمانی اشخاص و گروه ها نیز به عنوان ابعاد اجتماعی ارگونومیک در نظر گرفته می شود. در این بند نیز محرک ها و رفتارهای مرتبط با نیازهای اشخاص و کار در گروه مدنظر این علم قرار می گیرد. همچنین برای اینکه بتوان معیارهایی به دست آورد و سطوح مناسب و مشخصه لازم محیطی را برای فعالیت های انسان تعیین کرد محیط فیزیکی را مورد مطالعه قرار می دهد.
طی 20 سال گذشته صدمات ارگونومیکی به عنوان شاخص بزرگی در سلامت محل کار شناخته شده است. یک دوم تمامی صدمات و بیماری های شغلی ناشی از فعالیت سنگین و یا حرکت متمادی است. مطالعات نشان می دهد که با در نظر گرفتن مسائل ارگونومیک می توان از صدمات ناشی از فعالیت و هزینه های بسیار زیاد مرتبط بر آن کاست.
روش های نظام بندی در جهت تشخیص و رفع ضایعات ارگونومیکی وجود دارد که شرکت ها چه بزرگ و چه کوچک در زمان بروز مشکل به ویژه در محل کار از آن بهره گرفته و به آن عمل می کنند. عبارت «اختلالات عضلانی اسکلتی(MSD)» به شرایطی اطلاق می شود که اعصاب، تاندون ها، عضلات و ساختارهای نگهدارنده بدن تحت تأثیر قرار گیرد و این اختلالات ناشی از فعالیت زمانی اتفاق می افتد که عدم تطابق بین ضروریات فیزیکی محیط و توانائی های فیزیکی بدن انسان وجود داشته باشد. حرکت های تکراری و کشش و رانش، بیش از 100 نوع ناراحتی در بدن ایجاد می کند و ناراحتی هایی چون پشت درد، کشش تاندون های مچ و سندم تونل کارپال تنها تعداد معدودی از صدمات رایج فعالیت در عصر مدرن است که می توان با ملاحظات مناسب ارگونومیک از آن جلوگیری کرد.
در اداراتی که از موارد و مسائل ارگونومیک تبعیت می کنند، دستورالعمل های ارگونومیکی مخصوص محل کار برای طراحی محیط کاری ارگونومیکی به کار گرفته می شوند. صندلی های ارگونومیک که کاملا قابل تنظیم باشد برای هر کارمند تهیه می شوند و جاپائی های ارگونومیک مناسب در صورت لزوم وجود خواهند داشت. از طرف دیگر نورپردازی به گونه ای است که لامپ های موجود باعث خیرگی مستقیم و یا غیرمستقیم چشم کارمندان نمی گردد. صفحه نمایش ها و نگه دارنده های اسناد بگونه ای طراحی می شوند که کارکنان خط مستقیمی برای میدان دید خود داشته باشند. موس های ارگونومیکی، کیبوردهای ارگونومیکی، لوازم اداری ارگونومیکی و کاملا قابل تنظیم، کارمندان را در خط وضعیت طبیعی قرار داده و در نتیجه صدمات کاری (عضلانی اسکلتی) ناشی از عدم لحاظ موارد ارگونومیک را از بین می برند.
مهندسی ارگونومیک، شغلی است که با بررسی تغییرات فیزیکی، اختلالات عضلانی اسکلتی را کاهش می دهد.
ارگونومیک شاخه ای از علم است که با درک اصولی از تعامل بین انسان و عناصر دیگر سیستم، روش های عملی مناسب را در فرضیه های متفاوت بررسی می کند و به عنوان مهندسی عوامل انسانی برای سلامتی و بهبود شریط انسان راه حل ارائه می دهد.
قالب کاری متمرکز بر کاربر:
ارگونومیک روشی خاص برای تفکر درباره افراد در کار یا زندگی است که افراد (کاربران) را در مرکز توجه قرار می دهد. همچنین روابط بین کاربر، فعالیت کاربر و محیط اطراف وی را مورد بررسی قرار می دهد. محیط اطراف نیز شامل ابزار مورد استفاده، ویژگی های فیزیکی محیط و مفاهیم اجتماعی است. اگر تمامی این روابط را درک کنیم آنگاه می توانیم راهی را برای بهبود سازگاری بین افراد و عناصر مختلف بیابیم. نمودار زیر به شما کمک می کند تا به این تعاملات به صورت نظام مند نگاه کنید:

در نمودار مقابل، پنج عنصر توسط حلقه هایی از یکدیگر جدا شده اند، هر حلقه یک حوزه از تعامل با کاربران را نمایش می دهد. هر حلقه می تواند یک واسط کاربر نیز محسوب شود. در ادامه این مقاله هر یک از این پنج عنصر یعنی:
1- کاربر
2- واسط کاربر- ابزار
3- واسط کاربر- فضای کاربر
4- واسط کاربر- محیط
5- واسط کاربر- سازمان
و منافع ناشی از لحاظ کردن ارگونومیک مورد بررسی قرار می گیرد.
کاربر:
برای اینکه طراحی محیط و ابزار و سایر عوامل با مرکزیت کاربر صورت بپذیرد. ابتدا می باید ویژگی های فردی و احتیاجات سایر افراد جهت لحاظ کردن موارد ارگونومیکی مشخص گردد. به عنوان مثال طراح یک ماشین نه تنها باید راننده را در نظر بگیرد بلکه باید مسافران ماشین و افرادی که ماشین را سرویس و تعمیر خواهند کرد را نیز مدنظر قرار دهد. همچنین باید توجه داشت که افراد هر گروه می توانند کاملا متفاوت باشند. این تفاوت ها را می توان از لحاظ ویژگی های فیزیکی (سایز بدن، قد) ویژگی های فیزیولوژیکی (زمان عکس العمل، حافظه، مهارت) و غیره مورد بررسی قرار داد. بدین ترتیب وقتی ابزار و محل کار طراحی یا اصلاح می گردد، تفاوت های فردی باید مورد توجه قرار گیرد.
واسط کاربر- ابزار:
این بخش شامل کلیه روابط بین کاربر و ابزاری می گردد که برای انجام یک کار استفاده می شود. چه این کار پرواز یک هواپیما باشد یا عمل ساده مسواک زدن. برای اینکه یک کار به صورتی مفید انجام شود، سه مرحله چرخه این بخش را کامل می کند. اول کاربران باید اطلاعات را از سیستم بگونه ای دریافت کنند که بتوانند آن را فهمیده و ادارک کنند. (مرحله دریافت اطلاعات) پس از فهم اطلاعات به یک تصمیم گیری مناسب دست یابند (مرحله تصمیم) و برای تکمیل چرخه، کابر باید قادر به انجام فعالیت یا عمل مناسب باشد (مرحله عملی). این فرآیند معمولا درتمامی انواع فعالیت ها رخ می دهد.

منبع: forestmobl + سایت نیو دیزاین

 

[E . H . S . A . N]

ارگونومی ابزار دستی خانگی

ارگونومی ابزار دستی خانگی

[h=1]ارگونومی ابزار دستی خانگی[/h]در ابتدا و پیش از ورود به مبحث ابزار دستی ارگونومیک لازم است تا اندازه ای با مفاهیمی که درک بهتری ازکاربرد ارگونومی در زندگی روزمره به شما می دهند آشنا شوید.
نخست باید بدانید که هنگام انجام کار و فعالیت بدن ما در وضعیت و حالت های مختلفی قرار می گیرد. بسته به نوع و شدت این فعالیت ها، واکنش های فیزیولوژیکی بدن نیز تغییر می کند.
زمانی که بدن انسان در حالت استراحت قرار دارد، تمامی اندام ها با یکدیگر در تعادل کامل هستند؛ به این معنی که هیچ تنش، فشار و یا کشش و به تبع آن هیچ خستگی یا دردی در هیچ یک ازاعضای بدن احساس نمی شود.
اما با تغییر وضعیت و اقدام به انجام کار، اندام های مربوطه درگیر فعالیت شده و پس از مدتی به دلایلی همچون ایجاد اختلال در جریان خون و یا ایجاد نقاط فشار بر روی اعصاب، نواحی درگیر فعالیت دچار خستگی می شوند. با ادامه یافتن خستگی، این علائم تبدیل به سوزش، کرختی و یا درد می شوند که نتیجه آن از دست دادن توانایی اولیه عضو برای انجام کار است. حال اگر فعالیت ذکر شده، برای مدت طولانی تری مثلاً چند ساعت، روز و یا هفته ادامه داشته باشد، علاوه بر اُفت راندمان کاری، اگر نگوییم عضو درگیر دچار آسیب های جبران ناپذیر می شود، مسلماً آسیب ها به قدری شدید خواهند بود که برای جبران آن ها نیاز به استراحت طولانی مدت و یا اعمال جراحی ضروری به نظر می رسد.
به همین علت دردها و بیماری های شغلی فراوانی وجود دارند که علت آن ها قرار دادن بدن در وضعیتی نامناسب برای انجام یک فعالیت طولانی مدت است. حال آنکه اگر در هنگام انجام کار از ابزار مناسبی که حتی الامکان وضعیت طبیعی بدن را حفظ نموده و از طراحی مناسبی برخوردار باشند استفاده شود، میزان این آسیب ها به طور چشم گیری در افراد کاهش خواهد یافت. این ابزار زمانی ممکن است یک صندلی یا میزاداری و زمانی یک کارد ساده آشپزخانه باشد. ابزارهای دستی طیف وسیعی از اشیائی که ما هر روزه با آنها سر و کار داریم را شامل می گردند. به ابزاری مانند قیچی، چاقو، انبر، دسته در یا کیف، کلید، قلم و در کل هر آنچه که کاربرد آن ملزم به استفاده از دست باشد "ابزار دستی" اطلاق شده و عمل در دست گرفتن این ابزار را در اصطلاح "چنگش" می گویند.
با توجه به این واقعیت که در تمام منازل آشپزخانه یکی از مکان هایی است که بیشترین ابزار دستی در آن یافت می شود و تماس با این بخش منزل نیز جزء لاینفک زندگی روزمره افراد است، لازم است تا شما هم از خصوصیات لازم برای ابزار دستی مناسب اطلاع داشته باشید تا از این طریق بتوانید بهترین آنها را برای فعالیت های کوتاه یا بلند مدت روزمره خود انتخاب نمایید.
ابزار دستی موجود در آشپزخانه عمدتاً شامل: دستگیره و بدنه وسایلی چون خردکن، رنده، پوست گیر، هم زن، کاردک، انواع چاقو، انواع قاشق، کارد و چنگال، انبر، پارچ، لیوان، و... می باشند.
برای اینکه این ابزار دارای بالاترین میزان تطابق با بدن انسان و در نتیجه بیشترین بازدهی و کمترین آسیب باشند لازم است تا ویژگی های زیردر مورد آنها صدق کند. توجه به این ویژگی ها در رابطه با ابزار دستی می تواند به کاهش آسیب و افزایش تندرستی کمک شایانی نماید:
- در زمان کار با ابزار دستی مچ را در وضعیت مستقیم و طبیعی خود قراردهید، هرگونه انحراف در زاویه مچ نسبت به حالت طبیعی آن باعث کاهش قدرت چنگش می شود. این موضوع در رابطه با ابزاری که زمان استفاده از آنها طولانی (مانند پوست گیر یا هم زن دستی) و یا قدرت زیاد برای استفاده از آنها مورد نیاز است (مانند انبر یا قند شکن) اهمیت بیشتری می یابد. اتخاذ وضعیت نا مناسب برای مچ به ایجاد خستگی در این ناحیه، کاهش قدرت چنگش و در صورت تداوم فعالیت به شیوه نادرست و برای مدت طولانی، به ایجاد سندرم تونل کارپال که از بیماری های شایع و دردناک در ناحیه مچ دست است منجرخواهد شد.

-ناحیه بین شست و انگشت اشاره، به دلیل دوری از کانال های عصبی و عروق بزرگ خونی، حساسیت کمتری نسبت به سایر نقاط کف دست دارد. پس هرگاه نیازمند استفاده از وسیله ای بودید که به کف دست شما فشار وارد می کند (مانند ساطور یا کوبه پهن کننده گوشت) بهتر است این نکته را به یاد آورید که ابزاری مناسب کار شماست که دسته آن به گونه ای طراحی شده باشد که به جای سطح کوچکی از کف دست، با بخش وسیع تری از آن در تماس بوده و یا نیرو را به ناحیه بین انگشتان شست و سبابه منتقل کند. دسته چنین ابزاری در ناحیه کف دست پهن ترو بلند تر از انواع دیگر خود بوده و دارای یک استوپ برجسته نیز پیش از محل قرارگیری تیغه می باشد تا درهنگام ضربه زدن از لغزش دست به سمت تیغه یا محور ابزار جلوگیری نموده و به این طریق ابزار مورد نظرعلاوه بر ایمنی، ثبات بیشتری نیز در دست داشته باشد.
- برخلاف تصور عمومی وجود شیار و یا محل تو رفتگی انگشتان بر روی دسته خصوصیت مناسبی برای ابزار نمی باشد. چرا که اندازه و محل قرارگیری انگشتان دست در افراد مختلف با هم متفاوت است و در واقع این فرم ها و تورفتگی ها با فیزیولوژی دست بخش اندکی از جمعیت تطابق دارند و برای باقی افراد نامناسب و آزاردهنده خواهند بود. پس دسته چاقو، رنده، خرد کن، پوست گیر، حتی کیف و اصولاً هر دسته ی دیگری نباید دارای شیار و یا برجستگی و تو رفتگی باشد.
- برخی وسایل مانند فندک های دستی اجاق گاز، افشاننده مایعات (مانند آب پاش،شیشه شوی یا سایر محلول های پاششی)، هسته گیر (که بیشتر برای خارج کردن هسته میوه هایی مانند آلبالو و گیلاس مورد استفاده قرار می گیرد) و سایر وسایل اینچنینی به صورتی طراحی شده اند که برای استفاده از آنها باید مانند فشردن ماشه تفنگ از انگشت سبابه استفاده نمود. اگر استفاده از این ابزار به صورت مداوم و بدون استراحت باشد، در طولانی مدت باعث ظهور علائم بیماری ای با نام " انگشت ماشه" خواهد شد.این بیماری باعث درد و ناتوانی در استفاده از انگشت سبابه می شود که برای درمان به پی گیری پزشکی و استراحت عضو آسیب دیده نیاز دارد. جایگزین چنین وسایلی انواع مناسبی از ابزارهستند که در آنها به جای اینکه قدرت یا اهرم کنترل توسط انگشت سبابه و به تنهایی هدایت شود، طوری طراحی شده اند که کنترل های 2 یا 3 یا 4 انگشتی برای آنها در نظر گرفته شده است. به این ترتیب به جای اعمال نیرو از طریق یک انگشت، از چند انگشت استفاده می شود و آسیب دیدگی به حداقل میزان خود خواهد رسید.
- در هنگام مواجهه با وسیله، ابزار یا شیئ خاصی که به اعمال نیرو از طریق انگشتان نیاز دارد، از انگشتان قوی تر (انگشت شست و میانی) استفاده کنید. این مثال در رابطه با گرفتن دسته ظروفی مانند ظرف ماست یا سایر ظروف پلاستیکی حاوی مایعات که برای آنها دسته های کوچکی جهت تسهیل در جابه جایی تعبیه شده است صادق می باشد. در بلند کردن کیسه های نایلونی میوه و... نیز که دارای وزن قابل توجهی هستند از 4 انگشت و یا ترجیحاً کف دست خود استفاده نمایید. انگشت سبابه اگرچه آزادی و دامنه حرکت بیشتری نسبت به سایر انگشتان مجاور خود دارد اما قوی ترین انگشت نیست. سرعت و چابکی انگشت اشاره (سبابه) بیشتر از قدرت آن است. پس هرگز فشا زیادی بر آن وارد نکنید و اگر نیاز به استفاده از آن برای اعمال نیرویی زیاد بود حتماً از انگشت میانی نیز کمک بگیرید.
- هیچ ابزاری نه در دسته و نه در سایر نقاط نباید فشار تماسی در دست شما ایجاد نماید یا به اصطلاح در دست فرو رود. فرو رفتن انتهای دسته ابزار در دست به دلیل کوتاهی آن منجر به ایجاد نقطه فشار در ناحیه ای از کف دست می شود که اعصاب و رگ های خونی، انگشتان را تغذیه می کنند.این مسئله باعث ایجاد تورم، سوزش یا گز گز شدن، درد و ناراحتی می شود. پس ابزاری را انتخاب کنید که دسته آن علاوه بر دارا بودن پهنای مناسب، طول مناسبی نیز داشته باشد این به آن معنی است که که در هنگام قرار گیری ابزار در دست مقداری از دسته آن از انتهای دست شما بیرون بزند. جهت جلوگیری از وارد آمدن فشار بر کف دست طول مناسب طول دسته ابزاری که در آنها به چنگش قوی و کامل (مانند در دست گرفتن چاقو یا چکش) نیاز است، نباید کمتر از 10 سانتی متر باشد. همچنین نباید از ابزاری که لبه ی تیز و برنده داشته یا به دلیل عدم ماشین کاری مناسب دارای زوائد آسیب رسان است استفاده نمود.
- انواع چاقو ها و کارد ها، انبرها یا قیچی ها که دارای تیغه های تیز هستند حتماً باید در ناحیه اتصال تیغه به دسته دارای یک حفاظ یا استوپ مناسب باشند. هر قدردر هنگام استفاده از ابزار به قدرت بیشتری نیاز باشد استوپ آن ابزار نیز باید مانع بهتری برای جلوگیری از حرکت دست به سمت تیغه باشد.
اصولاً در طراحی کاردهای میوه خوری و یا چاقو های ساده آشپزخانه ای که فاقد استوپ هستند تمهیدات ایمنی دیگری اندیشیده شده است. درچنین ابزاری جدای از اینکه تیغه های بسیار تیز وجود ندارد، قسمت های انتهایی تیغه یعنی از 1-2 سانتیمتر مانده به محل اتصال تیغه و دسته، انحنا یا پَخ مناسبی وجود دارد که حتی در صورت تماس دست کاربر با آن ناحیه، آسیب دیدگی به وجود نخواهد آمد.
- تعرق دست،اصطکاک و میزان تماس دست با ابزار را افزایش می دهد در حالی که روغن و چربی و آب باعث کاهش این تماس می گردند. حتماً بارها تجربه کرده اید، دسته پلاستیکی یا فلزی صیقلی و براق رنده ای که شسته شده است در هنگام کار به سادگی از دست شما خارج می شود. عموماً دسته های چرمی یا پلاستیکی نرم و مات در مواقعی که رطوبت زیاد است مشکل را برطرف می نمایند اما دسته هایی از جنس پلاستیک که خشک و براق هستند باعث کاهش کنترل پذیری ابزار می گردند.
- انواع قاشق، چنگال و تیغه کارد و چاقوهایی که مورد مصارف خانگی قرار می گیرند از جنس استیل هستند. گاهی برخی از آنها با فلزات دیگر مانند طلا، نقره، مس، تیتانیوم و... آبه کاری می شوند که این موضوع بیشتر جنبه تزیینی دارد. جنس استیل به دلیل مقاومت در برابر سایش، ضربه، فرسایش، اعوجاج، حرارت، خوردگی و زنگ زدگی یکی از بهترین گزینه ها برای جنس این ابزار است.
- ظروفی که برای نگهداری مواد (مانند رب گوجه فرنگی، آبلیمو و...) از آنها استفاده می شود باید بر روی بدنه خود دارای شیارهای مناسبی باشند تا در هنگام قرار گیری در دست (به ویژه در زمانی که رطوبت زیاد است) اصطکاک مناسبی با پوست دست داشته و با لیز خورن از دست خارج نشوند.
- بهترین فرم و شیوه باز شدن در برای ظروفی که در آنها مواد آروماتیک (بودار) یا قابل نشت و آسیب پذیر (مانند انواع ترشی جات، سرکه، مرباجات و...) نگهداری می شوند، درهای لولایی - چفتی یا چفتی ساده می باشد. این درها دارای یک واشر لاستیکی نسبتاً نرم هستند که این واشر تحت فشار گیره ای که در را به بدنه نزدیک می کند فشرده شده، و مانع عبور گاز یا مایعات از داخل به خارج ظرف یا بالعکس می شود.
- ظروف پلاستیکی ای که به مصارف خانگی میرسند و عموماً از جنس پلی اتیلن (لاتین پی ئی) و پلی پروپیلن (لاتین پی پی) می باشند، منافذ بسیار ریزی دارند که به مرور زمان باعث خروج گاز از ظرف شده و در اثر چنین تبادلاتی ماده غذایی کیفیت و طعم اولیه خود را از دست می دهد. اما ظروفی از جنس پلی اتیلن ترفتالات (پت:لاتین پی ئی تی) چنین نیستند و تبادلی با محیط خارج ایجاد نمی کنند ولی نکته ای که در مورد این ظروف باید رعایت شود جلوگیری از یخ زدن مایعات درون آنهاست. انجماد مایعات درون ظروف (لاتین پی ئی تی) باعث ایجاد برخی واکنش ها بر روی محتویات ظرف می شود که برای سلامت انسان مضر است. به طور کل در مواردی که لازم است مواد غذایی مایع یا نیمه جامد (مانند انواع افشره گیاهی، ترشی،مربا، سس و...) برای مدت طولانی در ظرف نگهداری شوند بهترین گزینه ظروف شیشه ای هستند که سلامت و کیفیت ماده غذایی را برای مدت طولانی تری حفظ می کنند.
چند توصیه برای استفاده مناسب از ابزار:
- هر کاری را با ابزار مناسب خود انجام دهید تا نیازی به اعمال نیروی بیشتر یا تمرکز اجباری و بیش از حد در حین انجام فعالیت نباشد.
- ابزار را با توجه به فضای استفاده و نوع فعالیت خود انتخاب نمایید نه ظاهر زیبا و دلفریب آنها.
- همواره وضعیت مناسب بدنی خود را حفظ نمایید و از ابزاری که وضعیت های نامناسبی را (مانند آنچه پیش از این شرح داده شد) برایتان به وجود می آورند دوری نمایید.
- در مورد ابزارهای دو دسته ای مانند انواع انبر ها یا قیچی ها (مثل دربازکن) و... از انواع فنردار آنها استفاده نمایید. فنر ها باعث برگشت ناپذیری دسته به حالت اولیه و در نتیجه صرف نیروی کمتر می شوند.
- از ابزاری استفاده نمایید که دسته و روکش مناسبی در ناحیه دسته دارند. درنظر داشته باشید که سطح روکش دسته نه باید آن قدر صیقلی باشد که لیز بخورد نه آن قدر زبر باشد که ساییدگی ایجاد نماید. عموماً روکش های نرم اما مقاوم لاستیکی بر روی دسته های محکم فلزی یا پلاستیکی گزینه مناسبی هستند.


منبع : سایت نیو دیزاین