شیمی آرایشی (پوست)

[M.HABIBI]

« به نام خدا »



تاریخچه
از بدو تمدن انسان و كشف داروهای گیاهی، انسان در این فكر بود كه بتواند درمان بیماریهای جلدی را از راه پوست انجام دهد. شروع به ساخت مرهمها كرد و به تدریج به این فكر افتاد كه علاوه بر استفاده از مرهمها به عنوان دارو از آنها به عنوان زیبایی و زینت نیز استفاده كند، بیشترین خدمت در این راه توسط درباریان و حرم سراها صورت گرفت. مصر جزء قدیمی ترین كشورهایی است كه از این نوع داروها استفاده میكرده است كه آثار رنگ بر روی زنان مومیایی مربوط به 1600 سال قبل از میلاد مسیح بدست آمده است. ولی ساخت و استفاده كرم‌ها و پمادهایی با این شكل قدمتی آن چنان ندارند. شاید تنها كرم یا پمادی را كه میتوان از زمان قدیم نام برد روغن‌های حیوانی و موم زنبور عسل باشد كه تركیبات دارویی به آنها می افزودند. پس از مصر دول بزرگ ایران و تا حدودی روم شروع به استفاده از این لوازم و وسایل نمودند. اگر به تمدن سرخ پوستان یا سیاه پوستان كه در قالب قبیله می زیستند توجه كنید آثاری از استفاده این ابزار آلات و مواد آراستن قدیمی مشاهده می گردد. در قبایل سیاه پوست استفاده از رنگ‌های گیاهی و معدنی بسیار متداول بوده است به حدی كه از رنگ‌هایی كه از اكسید فلزات به دست می آید به عنوان زینت بخش بدن به خصوص صورت استفاده می كردند. در قبایل سرخ پوست علاوه بر استفاده از این موارد از خون حیوانات نیز به عنوان جلادهنده درمان زخم و رنگ استفاده می شده است. بیشتر كه می‌آییم به تدریج این مواد شكلهای مدرن تری به خود می گیرد. بیشترین مواد آرایشی كه به انگلستان وارد شده پس از جنگهای صلیبی بود كه از حرمسراهای مشرق زمین بخصوص هندوستان و ایران بود. در زمان حكومت ملكه الیزابت اول در انگلستان استفاده از این لوازم اوج چشمگیری پیدا كرد به طوری كه لوازم آرایشی یكی از لوازم ضروری اتاق خواب محسوب شده و تمول افراد به كیفیت آنها می افزود. اما تاریخ آغاز فعالیتهای كارخانجات لوازم آرایشی و بهداشتی به اوایل قرن نوزدهم میلادی بر می گردد. هم زمان با پیشرفت صنایع مواد رنگی، كارخانه‌های لوازم آرایشی و بهداشتی نیز به شكل امروزی آن رشد كرد.

 

[M.HABIBI]

ادامه مطلب

ادامه مطلب

پوست
عوامل تاثیر گذار روی پوست
1- عوامل بیرونی: تغذیه، آب، هوا، آفتاب، گیاهان، مواد شیمیائی، آرایشی بهداشتی، حیوانات، گرد و خاک و...
2- عوامل درونی: عملکرد غدد، بیماریها، هورمونها، آلرژی‌ها، ژنتیک و وراثت و..

اعمال و وظایف پوست
1- محافظت بدن از عوامل خارجی، سرمازدگی و خروج سموم از بدن.
2- تنظیم و ثبات دمای بدن.
3- تنظیم الکترولیتها: عرق کردن.
4- سد دفاعی در مقابل عوامل مهاجم.
5- محل ساخته شدن بعضی مواد شیمیائی مانند ویتامین D3.
6- تنفس پوستی.
7- نقش روانی.
ساختمان و وظایف پوست
پوست وسیعترین عضو بدن است که سطح بدن را می پوشاند. در سالمندان پوست نازکتر و پرچین و چروک‌تر می‌شود و رنک آن به خاکستری و زرد متمایل می‌شود.
پوست صورت نازک‌ترین قسمت پوست می‌باشد و چون وسایل آرایشی بهداشتی اغلب در تماس با این قسمت است لذا تهیه آنها باید از لطافت و ظرافت خاصی برخوردار می‌باشد.
پوست انسان از دو قسمت اپیدرم و درم تشکیل شده است و بین این دو قسمت لایه زایا (مالپیگی) قرار دارد. قسمت اپیدرم لایه مرده شاخی و بدون هسته است که در طول زمان می ریزد. این سلولها حاوی مواد چرب بنام هیدروفوب است.
رنگ پوست بستگی به نژاد، هوا، فصل و نحوه زندگی متغیر است. غیر از ملانین که مهمترین رنگدانه پوست است، مواد دیگری نیز در رنگ کلی پوست تاثیر گذارند مثل کاروتن که تقریبا زردرنگ بوده ودر درم واقع شده است و ملانوئید که شبیه ملانین است و مواد رنگی مثل هموگلوبین و چربی زیر پوستی درم لایه حقیقی پوست است و شامل پروتئین رشته‌های کلاژن است که بافت لاستیکی محکمی است. درم با مقدار زیادی رگهای خونی و رشته‌های عصبی تغذیه می‌شود. ضمناٌ غدد چربی و عرق و ریشه مو نیز در این لایه قرار دارد.
غدد چربی از کیسه‌های کوچکی تشکیل شده است که به فولیکولهای مو باز می‌شود و در سراسر پوست غیر از کف دست و پا و پائین انگشتان یافت می‌شود. این غدد ترشحاتی بنام سبوم دارند که در نرم نگه داشتن پوست و ساقه مو موثر است. در صورت بسته شدن منافذ غدد چربی یا عفونی شدن آنها پوست دچار کومدون یا جوشهای چربی و آکنه خواهد شد.
pH پوست اسیدی است و شرایط را برای نمو میکروبها مشکل می سازد اما در نواحی چین دار مثل زیر بغل، کشاله ران و.. pH به حدود خنثی می رسد و یا قلیائی.

طبقه بندی پوست‌ها
1- پوست طبیعی: رطوبت مطلوب، در هنگام تماس صاف، منظره چربی ندارد، سوراخهای چربی گشاد شده ندارد. قابل انعطاف و صابون را به خوبی تحمل میکند.
2- پوست چرب: فعالیت غدد چربی زیاد بخصوص نواحی اطراف بینی، چانه و پیشانی چروکهای کمی دارد و اغلب دارای جوش و آکنه است.
علل پیدایش: عوامل داخلی و خارجی مثل هورمونها، آب و هوا و...
3- پوست خشک: نازک و کشیده شده، در سطح پوست چینهای نامرئی دیده می‌شود. به درجه حرارت حساس و به سهولت با صابون تحریک می‌شود. غدد چربی کم کار و تبخیر بیش از حد آب از سطح پوست.
علل پیدایش: عصبی، هورمونی و آب و هوا و...
4- پوستهای مختلط: ناحیه پیشانی و بینی چرب و بقیه نواحی خصوصاً اطراف چشم و گونه‌ها خشک است.
چربی به تنهائی قادر نیست که یک پوست خشک را به حالت مناسب تغییر دهد اما بعلت ایجاد یک لایه غیرقابل نفوذ از تبخیر آب جلوگیری می کند.

 

[M.HABIBI]

ادامه مطلب

ادامه مطلب

انواع فرآورده‌های پوستی
1- مرهم یا ضماد
خمیری است که از مخلوط کردن پودر گیاه خشک یا تازه به همراه یک مایع (آب میوه،آب، عسل یا شیر) بدست می آید. نیمه جامد است و قابلیت گسترش روی پوست را ندارد.
مثال: اکالیپتوس و یا گیاه خانواده نعناع + عسل جهت تسکین درد و ورم (بدلیل آب پوست).

2-پماد
مخلوطی از یک ماده موثره که در پایه روغنی به شکل قابل استفاده روی پوست ساخته شده است. دارای گسترش پذیری متوسط است. کاملاٌ چرب و نیمه جامد است. پایداری بیشتری از بقیه فرآورده‌های پوستی دارد. برای قسمتی از بدن که دارای مو است یا در هوای گرم یا پوستهای حساس معمولا استفاده نمی‌شود.

3 - کمپرسها
روش موضعی خوبی برای التیام زخمهاو صدمات یا کششهای عضلانی و سردرد است. دمکرده‌ها، جوشانده‌ها و رقیق شده تنتورها را گرم کرده، پارچه ای از جنس پنبه یا کتان یا گاز استریل را در آن بخوابانید. سپس کمی فشرده و روی محل قرار دهید.
4- کرم‌ها
مخلوط آب در روغن هستند. فرآورده‌هایی با پایه امولسیونی، نیمه جامد، گسترش پذیری خوبی دارند. مناسب برای انواع پوستها می باشند.

5- لوسیون‌ها
مایع هستند. گسترش پذیری بسیار خوبی دارند. مخلوطی از مواد محلول در آب یا مخلوطی از مواد روغنی است. لوسیون‌ها همگن هستند. گلیسیرین ماده ای است که میتوان با آن لوسیون ساخت با یک سری مواد مغذی و نگهدارنده یا پاک کننده و ضدعفونی کننده و ویتامین E.

6- محلولها
مایعند، محلول در آب، شفاف و پایدار، بعد از استفاده پوستی عامل حلال تبخیر شده و مواد موثره روی پوست باقی می ماند.

7- بخورها
محلول‌هائی جهت استعمال تنفسی می‌باشد.

8- محلول ضدعفونی کننده
محلول هستند اما مالیدنی نیستند مثل الکل.

9- ژلها
99 درصد آب که با یک سری مواد پلیمری بصورت ژل درآمده است (کتیرا).
10- صابونها
مواد جامدی هستند که بعنوان شوینده استفاده می‌شود. اولین امولسیون کننده دارای یک سر آب دوست و یک سر چربی دوست می باشند.

11- شامپوها
مواد شوینده مانند صابونها بعلاوه برخی عصاره‌های گیاهی یا پروتئین‌های حیوانی که بصورت مایع هستند.
جهت اثرگذاری بهتر ماسکها و کرم‌ها و فرآورده‌های پوستی اول پوست را با یک کرم پاک کننده یا لوسیون پاک کننده تمیز کرده و سپس از کرمها یا لوسیونهای مورد نظر استفاده کنید.

مواد اولیه در تهیه فرآورده‌های پوستی (كرم سازی)
1- مومها و روغنها
كلمه موم (Wax) از ریشه لغت (Weax) آمده و این لغت به موادی اطلاق می‌شود كه به مواد پلاستیكی شباهت داشته باشند و موم زنبور عسل از آن جمله است. تمامی مواد اولیه بكار رفته در فرآورده‌های پایه نیمه جامد را می‌‌توان در دسته موم‌ها جای داده، به همین دلیل مومها را به چند دسته تقسیم كرده اند.

موم‌های حیوانی
این مومها با روشهای خاصی از حیوانات به دست می‌آیند.
الف) موم زنبور عسل: موم معمولی زنبور عسل توسط این حشره تهیه و دارای انواع مختلف می‌باشد كه بهترین نوع آن از زنبور هندی بدست می آید و انواع مهم دیگرش عبارتند از هند، استرالیا و ایتالیا. موم خالص حاصل كندو را موم بكر می نامند. موم زنبور عسل با دو حالت موجود است:
1) زرد رنگ كه رنگ طبیعی موم می‌باشد.
2) سفید رنگ كه زردی آن توسط نور خورشید یا مواد شیمیایی مثل دی كرومات پتاسیم و اسید سولفوریك محو شده است. موم زنبور عسل دارای نقطه ذوب 62 تا 65 درجه سانتیگراد می‌باشد. بیشترین استفاده موم درCerats یا مرهم‌های دارای غشاء مومی می‌باشد.
حلالیت: در آب نامحلول، در الكل سرد كم محلول و در الكل جوش محلول است. در كلروفرم، اتر، روغنهای فرار و ثابت كاملاً محلول است.
موارد مصرف: پایدار كننده ترین امولسیونهای آب در روغن (W/O)، براق كننده فرآورده‌های پوستی، بالابرنده قوام و سختی فرآورده‌های موضعی و نرم كننده.
عوارض جانبی: واكنشهای حساسیتی مفرط.
ناسازگاری: با مواد اكسید كننده ناسازگار است.
شرایط نگهداری: در ظروف در بسته و دور از نور نگهداری‌ شود.
ب) اسپرماستی(بلان دو بالن):‌ به این ماده سفیده نهنگ نیز گفته می‌شود. ماده مومی شكل است كه از محفظه واقع بر روی دماغ راست و یا از سلولهای چربی نهنگ بدست می آید. بلان دو بالن جسمی است جامد، سبك و نیمه شفاف كه در لمس كردن روغنی است. دارای بوی ضعیف مخصوص است. بلان دو بالن قابلیت فساد كمی دارد. اگر بر روی بلان دو بالن كمی الكل 90 درجه بیفزایند تبدیل به پودر می‌شود. نقطه ذوب بین 42 تا 50 درجه سانتیگراد می‌باشد. در آب و الكل سرد نامحلول بوده، در اتر، كلروفرم، الكل جوشان، روغنهای فرار و ثابت محلول می‌باشد.
موارد مصرف:‌ بالابرنده قوام و اصلاح كننده قوام (با غلظت 5/12 درصد دركلدكرمها، با غلظت 11 الی 15 درصد در پمادها و كرمها) نرم كننده و درخشان كننده فرآورده‌های نیمه جامد و پایدار كننده امولسیون‌های روغن در آب (O/W).
عوارض جانبی:‌ واكنش‌های حساسیتی
ناسازگاری: با محیط‌های بازی یا اسیدی قوی ناسازگار است.
شرایط نگهداری: در ظرف درب بسته، در جای خشك و خنك، دور از نور و حرارت بالای 40 درجه سانتیگراد نگهداری شود.
ج) لانولین (چربی پشم): از ترشحات غدد مولد چربی گوسفند كه روی پشم حیوان گسترده شده اند به دست می آید. لانولین به دو شكل آبدار (هیدارته) و بی آب (آنیدر) وجود دارد. لانولین آنیدر به صورت توده ای نرم، زرد رنگ و كشدار با بوی مخصوص است كه بین °C 36 الی °C 42 ذوب می‌شود. لانولین آنیدر می‌‌تواند تا حدود دو برابر وزن خود آب جذب كند بدون اینكه دو فاز از یكدیگر جدا گردند. اضافه كردن ده درصد وزن لانولین، سیتل الكل باعث افزایش قدرت جذب آب در لانولین می گردد. لانولین هیدراته (آبدار) بصورت ماده ای خمیری شكل سفید مایل به زرد با بوی كم نافذ است كه بین 38 الی °C44 ذوب می‌شود و حاوی 25 تا 30% آب می‌باشد.
موارد مصرف: مصرف عمده آن بعنوان پایه در پمادهاست. لانولین شبیه ترشحات غدد چربی در پوست انسان می‌باشد. به تنهایی و به راحتی جذب نمی‌شود ولی با یك روغن گیاهی اگر مخلوط شود و یا پارافین مایع، تولید كرم نرمی می نماید كه در پوست نفوذ كرده و جذب دارو را تسهیل می نماید. لانولین امولسیون آب در روغن ایجاد می‌كند. این امولسیونها در طول نگهداری در سطح، تیره رنگ می گردند.

 

[M.HABIBI]

ادامه مطلب

ادامه مطلب

عوارض جانبی: ممكن است حساسیت پوستی دیده شود. ناسازگاری: ممكن است با داروهای فعال خاصی(Certain Active Drugs) ناسازگاری داشته باشد.
شرایط نگهداری: در ظروف در بسته، دور از نور و در دمای °C 25 یا كمتر نگهداری می‌شود.
د) اكسنژ (چربی خوك): از آب كردن سلولهای چربی خوك به دست می آید. دارای ظاهری نرم، سفید و یكنواخت و بوی مخصوصی است. در حرارت°C 40 تا °C 42 ذوب می‌شود و تبدیل به مایع زلال و بی رنگ می گردد. اكسنژ جذب آب نموده و افزودن 10 درصد الكل ستیلیك به آن جذب آب را می افزاید. اكسنژ در اثر مرور زمان تند شده و بوی نامطبوعی می گیرد. به همین دلیل در پاره ای مواقع با فرمول زیر به آن بنزوئین می‌افزایند. اكسنژ 1000 گرم و بنزوئین 30 گرم. بنزوئین را در داخل یك پارچه قرار داده، به مدت دو ساعت داخل اكسنژ °C 80 قرار می‌دهند.
هـ) مغز قلم گاو: این ماده در قدیم استفاده داشته و هم اكنون مورد استفاده اش به شدت كاهش یافته به دلیل فساد سریع، این ماده از مغز تازه وسط استخوان گاو به دست می آید كه برای تصفیه آنرا ذوب و از صافی می‌گذرانند.

2 – مومهای معدنی (هیدروكربنی)
الف) وازلین (ژل پترولیوم یا پترولاتوم): توده‌ای نرم، چرب و زرد رنگ بدون بو و طعم می‌باشد. نقطه ذوب آن°C 38 الی°C 56 می‌باشد و حتی تا°C 60 نیز می رسد. در آب و گلیسيرین نامحلول بوده، در الكل سرد و گرم دهیدراته سرد كمی محلول است. در كلروفرم بنزن به راحتی حل می‌شود. در اترهگزان و بیشتر روغنهای ثابت و فرار محلول است (وازلین از تصفیه كردن نفت خام بدست می‌آید).
موارد مصرف: بعنوان پایه ‌پماد تا غلظتهای100 درصد و در كرمها بعنوان نرم‌كننده با غلظتهای‌10 تا 30 درصد و در امولسیونهای‌موضعی با غلظت 4 الی 25درصد‌كاربرد ‌دارد.
عوارض جانبی: تحریك جزئی پوست
ناسازگاری وازلین به دلیل طبیعت خنثی، دارای ناسازگاری كمی است.
شرایط نگهداری: در ظروف دربسته دور از نور و خنك نگهداری شود.
ب) موم پارافین: این ماده متشكل از هیدروكربنهای جامد تصفیه شده از وازلین است. توده‌ای است بی رنگ یا مایل به سفید، كم و بیش نیمه شفاف با ساختمان كریستالین كه دراثر لمس كمی چرب به نظر می‌رسد. نقطه ذوب آن بین°C 50 تا °C 60 می‌باشد‌. در آب و الكل نامحلول است. در الكل آیندر كمی محلول و در روغنهای فرار و بیشتر روغنهای ثابت گرم، اتر، كلروفرم به راحتی محلول است.
موارد مصرف:‌ به عنوان قوام دهنده امولوسیونها، نرم كننده، شفاف كننده، امولوسیون كننده و ایجاد قالب پذیری خوب در فرمولاسیون فراورده‌های آرایشی و بهداشتی وارد می‌شود.
عوارض جانبی: تحریك و حساسیتهای پوستی.
رایط نگهداری: در ظروف در بسته و در دمای زیر° C 40 نگهداری شود.
ج) موم اوزوكریت (Ozokerite): این موم یك ماده طبیعی، قیری شكل می‌باشد كه بصورت موم بی شكل، قهوه ای تیره، زرد یا سفید در بسیاری از نقاط دنیا نزدیك چاههای نفت یافت می‌شود.
اوزوكریت توسط جوشاندن با آب تصفیه می‌شود و دارای نقطه ذوب ° C61 تا ° C78 می‌باشد. نسبت به تركیبات اكسید كننده بسیار مقاوم است. در آب غیر محلول می‌باشد، یك قسمت از آن در سی قسمت الكل مطلق حل شده، در بنزن كلروفرم، اتردوپترول و روغنها (در حرارتهای بالا) محلول می‌باشد.
3 – مومهای گیاهی: مومهایی كه از گیاهان بدست می‌آیند.
الف) موم كارنائوبا: این موم از برگهای گیاه نخل كارنائوبا كه در برزیل وجود دارد و تا ارتفاع 30 تا 35 متر رشد می‌كند، استخراج می گردد. موم كارنائوبا كه بصورت شیرابه از برگ این گیاه خارج می‌شود ماده ای سبز رنگ متمایل به خاكستری را در طرفین برگ ایجاد می‌نماید، كه با تكان دادن درخت ریخته می‌شود. برگها در اوایل شهریور از درخت جدا شده و به محیط باز و آزادی جهت خشك كردن انتقال داده می‌شوند و به مدت یك هفته چندین بار زیر و رو می‌شوند سپس مومها جمع آوری و ذوب می گردند و به شكل توده خاكستری تیره ای نگهداری می گردند. درجه ذوبC ْ84 می‌باشد. این موم در تهیه روژ لب بعنوان قوام دهنده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ب) موم كندیلیلا: این موم در نوعی گیاه مكزیكی كه بصورت خودرو می روید به شكل پوششی بر روی ساقه وجود دارد. گیاه جمع آوری شده را به قطعات ریز، خرد كرده و در آبی كه مقداری اسید سولفوریك در آن ریخته اند می جوشانند. سپس مومی را كه به سطح آب آمده جمع آوری كرده و به یك مخزن آب گرم منتقل می كنند. این عمل چندین بار تكرار می‌شود تا موم به خوبی پاك گردد. موم كندیلیلا سخت و شكننده بوده و دارای رنگ قهوه ای است. كه می‌‌توان توسط مواد شیمیایی سفید كرد. این دو موم جهت ازدیاد نقطه ذوب مواد آرایشی و بهداشتی بخصوص روژلب بكار میروند.
ج) موم ژاپنی: این موم در میوه توتی شكل درخت سماق كه در مشرق زمین می‌روید وجود دارد. این موم از میوه این گیاه پس از خشكاندن و فشردن در گرما استخراج می‌شود. موم به همراه عمل آوری با بخار و حلال مناسب استخراج می‌گردد. این موم كدر و حدوداً شبیه به پی یا روغن روشنائی می‌باشد. نقطه ذوب موم ژاپنی بین ْ45 الی 125 سانتیگراد متغیر است. موم ژاپنی از دسته موم‌های استری می‌باشد.
د) موم‌های متفرقه: روغنهای هیدروژنه و الکلهای سنگین تر مثل ستیل الکل و مومهای لانت می باشند. نقطه ذوب آنها 68 تا 69 درجه سانتیگراد است و برخی از آنها سنتتیک هستند. در اسانس های روغنهای کاملاٌ محلول و در اتر و کلروفرم نیز محلول میباشند.
خواص و عمل مومها در تهیه فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی
1 – مومها در روغن، محلول بوده و به این سبب باعث افزایش خاصیت نرم كنندگی مواد بر روی پوست می‌شوند.
2 – مومها بعنوان مواد اولیه و ثانویه امولسیون كننده مصرف می‌گردند.
3 – مومها بعنوان قوام دهنده امولسیون‌ها بوده و بافت (ساختمان) و صافی آنها را بهبود می‌بخشند.
4 – در روژ لب‌ها خاصیت شفاف كننده و قالب پذیری ایجاد می‌كنند.

2 – آنتی اكسیدانها
آنتی اكسیدانها موادی هستند كه به منظور جلوگیری از اكسیداسیون بعضی از مواد مصرفی در فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی مانند روغنها از جمله روغن كرچك، روغن ذرت، روغن معدنی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. مواد آنتی اكسیدان بایستی دارای خواص زیر باشند:
1 – فاقد هر گونه بویی باشند زیرا در بوی عطر مورد استفاده در فرآورده تأثیر می‌گذارند.
2 – در صورتی كه مواد آرایشی بهداشتی برای مدتی نگهداری گردید فاسد نشود.
3 – سمی نباشد.
4 – بی رنگ باشد.
لاوریل گالات آنتی اكسیدان خوبی است كه در مقادیر بسیار كم در فرآورده‌هایی كه حاوی روغن بادام، آراشید، كرچك، زیتون، كنجد و غیره می‌باشند مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنتی اكسیدان را با گرم كردن درC ْ70 -C ْ60 در فاز روغنی حل می‌نمایند.

 

[M.HABIBI]

ادامه مطلب

ادامه مطلب

3 – محافظت كننده‌ها و ضد عفونی كننده‌ها
لوازم آرایشی و بهداشتی (پوستی) كه حاوی روغن و چربی هستند بایستی در مقابل رشد قارچها و در برابر تند شدن روغن‌ها (رانی سیته یا فساد و تندی روغن خود را با بدبو و بدرنگ شدن فرآورده نشان می دهد.) محافظت گردند. بدین منظور از مواد محافظت كننده و ضد عفونی كننده استفاده می‌شود.
محافظت كننده ماده‌ای است كه با متوقف كردن رشد باكتری و قارچ از هر گونه تجزیه شیمیایی جلوگیری نموده و به این ترتیب از تغییر رنگ و بو نیز ممانعت بعمل می‌آورد. ضد عفونی كننده ماده‌ای است كه با كشتن باكتریها از رشد آنها جلوگیری می‌نماید. از آنجایی كه قارچها هوازی هستند و در تمامی نقاطی كه در معرض هوا می‌باشد رشد می‌كنند، اگر یك لایه كاغذ مومی بر روی محصولات گذاشته و خوب بسته شود از رشد قارچ جلوگیری می‌كند. معمولترین قارچ، كپك پنی سیلین است. جدا شدن امولسیون، شكستن ساختمان (آبكی شدن) و ظاهر شدن توده‌های كوچكی روی كرم همگی آلودگی باكتریایی فرآورده را نشان می‌دهند. محافظت كننده‌های مناسب امولسیون‌ها، استرهای اسید بنزوئیك (پارابن‌ها یا نیپاها) هستند. مثل متیل پارابن، پروپیل پارابن، بوتیل پارابن، محلولهای غیر سمی مواد مذكور را می‌‌توان در آب، الكل، گلیسیرین و روغنهای اساسی (اسانس‌ها) به روش زیر تهیه كرد. آب را گرم كرده، سپس پارابن را به آن اضافه و بطور مستمر بهم می‌زنیم تا گویچه‌های روغنی كه در ابتدا به وجود آمده بودند ناپدید گردند.

حلّال مواد محافظت کننده
در آب: هیدروكسی بنزوات‌ها معمولاً در غلظت 2/0 – 1/0 درصد وزنی حجمی بكار برده می‌شوند.
در الكل: چهار قسمت از الكل برای انحلال یك قسمت استر اسید بنزوئیك درC ْ 25 مورد نیاز است.
در چربی‌ها و گلیسیرین: چربیها و پارابن‌ها در دمای 80-70 درجه سانتیگراد قابل انحلال با یكدیگر هستند.
دیگر محافظت كننده‌ها كه مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:
نیپاستات (Nipastat): پودر كریستالی سفید رنگی كه در محیط آبی خیلی پایدار است.

نیپاسف (Nipasef): موارد استفاده اختصاصی زیر را دارد:
شیر بادام: 18/0 درصد فرآورده‌های استحمام: 14/0 درصد
محلول‌های آرایشی و بهداشتی 14/0 درصد
شامپوها (بصورت كرم) 25/0 – 20/0 درصد

زمان لازم (بر حسب ساعت) برای از بین بردن میكروارگانیسم‌های مختلف توسط سیتل و پروپیل پارابن
ماده نگهدارنده
غلظت (درصد)
استافیلوكوك طلایی
پسودوموناس
مخلوط كپكها
متیل پارابن
پروپیل پارابن
15/0 – 2/0
02/0
8
4
24
-
-
-
​

عطرها
مجموعه‌ای از مواد معطر هستند كه سبب ایجاد بوی خاص و مشخص می‌شوند. این بو توسط بخار به لایه‌های داخلی بینی رسیده و توسط غشاء‌ بویایی كه با لایه نازكی از مایع پوشیده شده است و به محض رسیدن بخار حامل بو بلافاصله آنرا در خود حل كرده و توسط انتهای عصبی غشاء بویایی ثبت و وجود طبیعت بو به شخص اطلاع داده می‌شود.
منابع عطرها: بجز اسانس‌ها كه اصلی‌ترین جزء عطرها می‌باشند، مواد دیگری نیز مورد نیاز سازندگان عطر می‌باشد كه عبارتند از:
1- اسانس‌های فراری كه مستقیماً از گیاه گرفته می‌شود.
2- صمغ‌ها و رزین‌هایی كه از پوسته گیاهان گرفته شده باشند.
3- مواد اسانس دار حیوانی.
4- موادی كه به طریق غیر مستقیم، صناعی و طبیعی بدست آمده باشند.
اسانس‌ها: این مواد بسیار فرارند و از گل، برگ، میوه، علفها و ریشه‌های گیاهی بدست می‌آید.
گل‌ها: رز، اسطو خودوس، شكوفه‌های نارنج و …
هسته‌ها: بادام، زیره سیاه و …
برگ‌ها: آویشن، درخت غار، نعناع هندی و …
پوست‌ها: دارچین، كاسكاریلا و …
چوبها: سندل، سرو، چوب عود، صبر زرد (Aloe) و …
میوه‌ها: لیمو،‌ جوز هندی و …
2- صمغ‌ها و رزین‌ها: این مواد تبخیر نمی‌شوند اما حاوی مقداری اسانس‌های فرارند كه می‌‌توان آنها را حل كرده و استخراج نمود.
3- محصولات حیوانی: اینها شامل مشك (MUSK)، سیوت (Civet)، عنبر و عطر بیدستر (Castor) می‌باشد.
عنبر: از روده كوچك اسپرم وال تأمین می گردد.
مشك: از غده كوچكی در نزدیكی آلت تناسلی آهوی مشك زای نر (آهوی ختن) بدست می آید.
سیوت: از گربه ای در چین به همین نام به دست می آید.
بیدستر: از ترشحات حیوانی به نام بیدستر یا سگ آبی به دست می آید. 2008 Majid .H