شقاقل
به فارسى به شقاقل ((زردك ریگى )) و همچنین ((زردك ریش بزى )) مى گویند. ریشه شقاقل
پر گره بوده و موقعى كه آنرا از خاك در مى آورند، جدار آن چسبنده و پر رنگ است ، و عنوان
زردك ریگى شقاقل به علت همین موضوع است ،شقاقل سیخك ندارد و مغز و ریشه آن
یكنواخت بوده ، سفید رنگ و به كلفتى انگشت و دراز بوده و طعمى شیرین دارد، ساقه هاى
شقاقل هم با زردك فرق دارد، و داراى گره زیاد بوده ، و بر روى هر گره برگى مى روید و چون این
برگها مانند ریش بز از هم فاصله دارند آن را در فارسى و فرنگى ((ریش بزى )) لقب داده اند -
میوه بوته آن آبدار و سیاه رنگ و به اندازه یك نخود است .
ریشه آن سنگین و دیر هضم است ، ولى وقتى كه با شكر و عسل به صورت مربا در بیاید،
هضم آن آسان شده و به راحتى خورده مى شود.
در بین حیوانات ، خرس به خوردن شقاقل علاقه زیاد دارد و از این جهت به آن ((خرس گیاه ))
هم مى گویند.
از آنجایى كه ایرانیان قدیم در گیاه شناسى - پزشكى - دارویى و بالاخره غذاشناسى پیش
قدم بوده اند، براى كلیه اصطلاحات علمى واژه اى مخصوص داشته اند و این زبان برخلاف تصور
بعضى ها بسیار وسیع و دامنه دار است ، متاءسفانه در اثر یك سلسله پیش آمدهاى ناگوار
این اصطلاحات علمى فراموش شده ، و جاى خود را به لغات خارجى داده است ، یكى از این
اصطلاحات علمى همین هویج است ، اگر از شما بپرسند كه شلغم یا چغندر و كلم میوه اند یا
سبزى ، جوابى ندارید، ولى اگر به لغت نامه هاى قدیم مثل برهان قاطع مراجعه نمایید با كمال
تعجب مشاهده خواهید نمود كه نوشته است هویجى است كه آنرا در آش مى ریزند و از این رو
باید در نظر داشته باشید كه در زبان فارسى به كلیه ریشهاى خوراكى مثل انواع زردك - شلغم
- چغندر - سیب زمینى - شیرین بیان - كلم سنگ و غیره ، هویج مى گویند و نام همانطور كه
در سطر اول گفتم ، زردك و گزر مى باشد كه اعراب آنرا معرب كرده جزر نام گذارى كرده اند.
در بین سبزیها و گیاههایى كه داراى منافع زیاد مى باشند و به عنوان یك ماده خوراكى در
آشپزى بكار مى روند، مصرف شقاقل و گزر زیادتر است . ما را هم خام مى خورند و هم پخته ،
و چون فصل معینى نداشته ، معادل مصرف نان خریدار دارند و با اینكه شیرین هستند، هیچگاه
فاسد نشده - ترش و تند و تلخ و گس نمى شوند .
با شقاقل مربا و كمپوت هم مى توانید تهیه كنید و پوره آنرا هم به كودكان خود بخورانید، گزر از
قدیم در بیابان هاى ایران بطور خودرو به عمل مى آمد، و اكنون هم در اطراف ارومیه ((دربند))
تبریز - مرند - چالوس - دره هریرود - بلوچستان - مكران و لرستان دیده مى شود، و با این وصف
عنوان هویج فرنگى به او دادن دور از انصاف و حقیقت است !
شقاقل انواع و اقسام زیاد دارد. نمونه هاى كوتاه - بلند - باریك - با سیخك - بدون سیخك . با
رنگ هاى گوناگون از سرخ آتشین گرفته تا زرد طلایى و بنفش ظاهر مى شوند. انواع آنها وقتى
وحشى بوده ، و در بیابان و سرزمین هاى سخت و شخم نشده به عمل مى آیند، سفت و
سخت بوده ، و سیخك میان آنها از چوب سخت تر است و به همین جهت براى انسان قابل
مصرف نبوده و به درد علوفه مى خورند. ولى همینكه از صحرا به بستان آمدند، و شقاقل را در
زمینهاى شخم شده پرورش دادند، نرم و شیرین شده ، و سیخك آنها نیز از حالت چوبى خارج
شده، قابل مصرف شدند.
شقاقل دوست جگر - زیادكننده نور چشم بوده شهوت را زیاد مى كند و بر تعداد نطفه مى
افزاید و آنرا براى تربیت جنین آماده مى سازد.
كسانى كه مى خواهند خون كهنه از بدنشان رخت بربسته ، مبتلایان به مرض قند، چربى خون
، صفراوى مزاجها، و آنهایى كه نمى خواهند در رشدشان اختلالى پیدا شود و همچنین زنان
باردارى كه آرزوى فرزند سالم و قوى زیبا دارند، مادرانى كه مى خواهند شیرشان زیاد شود،
بدون شك غذایى بهتر از خانواده زردك پیدا نخواهند كرد. شقاقل ادرار را زیاد مى كند ، با چربى
خون كه دشمن سرسخت جوانى است ، مى جنگد و رنگ چهره را باز مى كنیم ، و براى
مبتلایان به اسهال ، غذاى خوبى است . قند آن نه تنها براى بیماران مبتلا به مرض قند ضرر
ندارد، بلكه به علت داشتن انسولین گیاهى ، درمان این مرض است، شقاقل قوه كشش
عضلات را زیاد مى كند، و براى بیماران كلیوى و مبتلایان به بادیامان (نفریت ) دارویى بهتر از
شقاقل وجود ندارد.
شقاقل در تنظیم عادت ماهانه بانوان نقش بسیار موثرى دارد. ضمنا برای تسكین درد
سوختگى و آفتاب زدگى بسیار مؤ ثر است . تبهاى عفونى معدى و روده اى ، دل دردهاى كهنه
، دل درد اطفال و پیچش شكم كودكان ، با خوردن آن تسكین پیدا مى كند. مخلوط آب ریشه
شقاقل با شیر براى نرم كردن سینه بسیار نیكوست ، و خلط را از بین مى برد. به كسانى كه
صدایشان گرفته است ، و مبتلایان به تنگ نفس و اختلالات ریوى توصیه كنید كه حتما به سراغ
شقاقل و گرز بروند. به كودكانى كه داراى معده اى كار بهتر است یك وعده سوپ و یك وعده
سوپ و یك وعده شیر مادر بدهید - آب مخلوط با كمى عسل و آب لیمو یك نوشابه مفرح و
گوارا است .
در تركیب شقاقل هشتاد و هفت درصد آب زنده كه به آسانى جذب یاخته هاى بدن مى شود و
وجود دارد. بین یك تا دو گرم درصد مواد سفیده اى و یك ماده فسفردار یعنى آنچه در زرده تخم
مرغ است دارد و همین ماده است كه غذاى ((غدد)) شده و آنها را تقویت مى نماید، و نیز به
علت همین اكسیر گرانبهاست كه نیروى جنسى و جسمى و روحى را افزایش مى دهد.
شقاقل داراى جوهرى است كه در كبد تبدیل به ویتامین ((آ)) مى شود، و با كمك این ماده مى
تواند مقاومت مخاط و پوست را در برابر امراض جلدى زیاد كند، و از بثورات جلدى و اگزما و جوش
غرور جلوگیرى نماید.
ویتامین ((آ)) عامل رشد است ، كمى این ویتامین سبب مى شود كه دهانه زخمها دیر بسته
شود. شما براى رفع این نیازها مى توانید از شقاقل استفاده كنید. مشروط بر اینكه ، كبدى
سالم داشته باشید، و در غیر اینصورت در اثر زیاده روى در خوردن شقاقل دچار زردى و یرقان
خواهید شد. زردك ها به علت داشتن ویتامین هاى ((آ)) و ((د)) اثر نیكویى در ساختمان غدد
داشته و مصالح خوبى براى نوسازى یاخته ها هستند، به اطفالى كه مى خواهند دندان در
بیاورند، تا مى توانید از سوپ ریشه شقاقل بخورانید.
یكى دیگر از مواهب طبیعى كه در نهادشقاقل به ودیعت گذاشته شده است ، میزان آهن است
كه در زردك است ، چند برابر گزر مى باشد. علاوه بر آهن داراى املاح سدیم - منیزیم - و
كلسیم هست .
براى استفاده از آب شقاقل، براى اینكه به طبع شما گوارا و مطبوع باشد و بوى علف ندهد، به
شما توصیه مىشود كه همیشه آب شقاقل را گرفته ، چند قطره آب لیمو به آن اضافه كرده و
مدتى در یخچال یا جاى خنك بگذارید تا عوامل زنده اى كه همراه با ریشه آن هستند میزان قند
و صمغ آنرا بالا برده ، نوشابه اى خوش بو و خوش طعم به شما تحویل دهند.
علاوه بر ریشه بذرشقاقل نیز در طب قدیم مقامى والا داشته و آنرا در كتب پزشكى به نام
((دوقو)) ذكر كرده اند و فرنگى ها به آن ((دوكو)) مى گویند. این بذر خواص شقاقل را چندین
برابرداشته و داراى چند نوع هورمون ، مخصوصا هورمون مردانه استروژن است كه داروسازان در
بدر به دنبال آن مى گردند - این تخم مسقط جنین و بالاخره مانع باردارى است و براى جلوگیرى
از ازدیاد نفوس مى تواند نقش مؤ ثرى داشته باشد. ضد غش و مدر است در طب قدیم جهت
درمان سرفه - سینه در مزمن ، زیاد تجویز مى شد. خوردن آن ضد گاز و نفخ معده است -
سنگ هاى كلیه و مثانه را خرد مى كند. زایمان را آسان مى نماید. سستى و درد مفاصل را
درمان مى كند. براى سوزش معده و دل درد اطفال و استسقاء و شكم هاى طبلى داروى
بسیار مفیدى است.
به فارسى به شقاقل ((زردك ریگى )) و همچنین ((زردك ریش بزى )) مى گویند. ریشه شقاقل
پر گره بوده و موقعى كه آنرا از خاك در مى آورند، جدار آن چسبنده و پر رنگ است ، و عنوان
زردك ریگى شقاقل به علت همین موضوع است ،شقاقل سیخك ندارد و مغز و ریشه آن
یكنواخت بوده ، سفید رنگ و به كلفتى انگشت و دراز بوده و طعمى شیرین دارد، ساقه هاى
شقاقل هم با زردك فرق دارد، و داراى گره زیاد بوده ، و بر روى هر گره برگى مى روید و چون این
برگها مانند ریش بز از هم فاصله دارند آن را در فارسى و فرنگى ((ریش بزى )) لقب داده اند -
میوه بوته آن آبدار و سیاه رنگ و به اندازه یك نخود است .
ریشه آن سنگین و دیر هضم است ، ولى وقتى كه با شكر و عسل به صورت مربا در بیاید،
هضم آن آسان شده و به راحتى خورده مى شود.
در بین حیوانات ، خرس به خوردن شقاقل علاقه زیاد دارد و از این جهت به آن ((خرس گیاه ))
هم مى گویند.
از آنجایى كه ایرانیان قدیم در گیاه شناسى - پزشكى - دارویى و بالاخره غذاشناسى پیش
قدم بوده اند، براى كلیه اصطلاحات علمى واژه اى مخصوص داشته اند و این زبان برخلاف تصور
بعضى ها بسیار وسیع و دامنه دار است ، متاءسفانه در اثر یك سلسله پیش آمدهاى ناگوار
این اصطلاحات علمى فراموش شده ، و جاى خود را به لغات خارجى داده است ، یكى از این
اصطلاحات علمى همین هویج است ، اگر از شما بپرسند كه شلغم یا چغندر و كلم میوه اند یا
سبزى ، جوابى ندارید، ولى اگر به لغت نامه هاى قدیم مثل برهان قاطع مراجعه نمایید با كمال
تعجب مشاهده خواهید نمود كه نوشته است هویجى است كه آنرا در آش مى ریزند و از این رو
باید در نظر داشته باشید كه در زبان فارسى به كلیه ریشهاى خوراكى مثل انواع زردك - شلغم
- چغندر - سیب زمینى - شیرین بیان - كلم سنگ و غیره ، هویج مى گویند و نام همانطور كه
در سطر اول گفتم ، زردك و گزر مى باشد كه اعراب آنرا معرب كرده جزر نام گذارى كرده اند.
در بین سبزیها و گیاههایى كه داراى منافع زیاد مى باشند و به عنوان یك ماده خوراكى در
آشپزى بكار مى روند، مصرف شقاقل و گزر زیادتر است . ما را هم خام مى خورند و هم پخته ،
و چون فصل معینى نداشته ، معادل مصرف نان خریدار دارند و با اینكه شیرین هستند، هیچگاه
فاسد نشده - ترش و تند و تلخ و گس نمى شوند .
با شقاقل مربا و كمپوت هم مى توانید تهیه كنید و پوره آنرا هم به كودكان خود بخورانید، گزر از
قدیم در بیابان هاى ایران بطور خودرو به عمل مى آمد، و اكنون هم در اطراف ارومیه ((دربند))
تبریز - مرند - چالوس - دره هریرود - بلوچستان - مكران و لرستان دیده مى شود، و با این وصف
عنوان هویج فرنگى به او دادن دور از انصاف و حقیقت است !
شقاقل انواع و اقسام زیاد دارد. نمونه هاى كوتاه - بلند - باریك - با سیخك - بدون سیخك . با
رنگ هاى گوناگون از سرخ آتشین گرفته تا زرد طلایى و بنفش ظاهر مى شوند. انواع آنها وقتى
وحشى بوده ، و در بیابان و سرزمین هاى سخت و شخم نشده به عمل مى آیند، سفت و
سخت بوده ، و سیخك میان آنها از چوب سخت تر است و به همین جهت براى انسان قابل
مصرف نبوده و به درد علوفه مى خورند. ولى همینكه از صحرا به بستان آمدند، و شقاقل را در
زمینهاى شخم شده پرورش دادند، نرم و شیرین شده ، و سیخك آنها نیز از حالت چوبى خارج
شده، قابل مصرف شدند.
شقاقل دوست جگر - زیادكننده نور چشم بوده شهوت را زیاد مى كند و بر تعداد نطفه مى
افزاید و آنرا براى تربیت جنین آماده مى سازد.
كسانى كه مى خواهند خون كهنه از بدنشان رخت بربسته ، مبتلایان به مرض قند، چربى خون
، صفراوى مزاجها، و آنهایى كه نمى خواهند در رشدشان اختلالى پیدا شود و همچنین زنان
باردارى كه آرزوى فرزند سالم و قوى زیبا دارند، مادرانى كه مى خواهند شیرشان زیاد شود،
بدون شك غذایى بهتر از خانواده زردك پیدا نخواهند كرد. شقاقل ادرار را زیاد مى كند ، با چربى
خون كه دشمن سرسخت جوانى است ، مى جنگد و رنگ چهره را باز مى كنیم ، و براى
مبتلایان به اسهال ، غذاى خوبى است . قند آن نه تنها براى بیماران مبتلا به مرض قند ضرر
ندارد، بلكه به علت داشتن انسولین گیاهى ، درمان این مرض است، شقاقل قوه كشش
عضلات را زیاد مى كند، و براى بیماران كلیوى و مبتلایان به بادیامان (نفریت ) دارویى بهتر از
شقاقل وجود ندارد.
شقاقل در تنظیم عادت ماهانه بانوان نقش بسیار موثرى دارد. ضمنا برای تسكین درد
سوختگى و آفتاب زدگى بسیار مؤ ثر است . تبهاى عفونى معدى و روده اى ، دل دردهاى كهنه
، دل درد اطفال و پیچش شكم كودكان ، با خوردن آن تسكین پیدا مى كند. مخلوط آب ریشه
شقاقل با شیر براى نرم كردن سینه بسیار نیكوست ، و خلط را از بین مى برد. به كسانى كه
صدایشان گرفته است ، و مبتلایان به تنگ نفس و اختلالات ریوى توصیه كنید كه حتما به سراغ
شقاقل و گرز بروند. به كودكانى كه داراى معده اى كار بهتر است یك وعده سوپ و یك وعده
سوپ و یك وعده شیر مادر بدهید - آب مخلوط با كمى عسل و آب لیمو یك نوشابه مفرح و
گوارا است .
در تركیب شقاقل هشتاد و هفت درصد آب زنده كه به آسانى جذب یاخته هاى بدن مى شود و
وجود دارد. بین یك تا دو گرم درصد مواد سفیده اى و یك ماده فسفردار یعنى آنچه در زرده تخم
مرغ است دارد و همین ماده است كه غذاى ((غدد)) شده و آنها را تقویت مى نماید، و نیز به
علت همین اكسیر گرانبهاست كه نیروى جنسى و جسمى و روحى را افزایش مى دهد.
شقاقل داراى جوهرى است كه در كبد تبدیل به ویتامین ((آ)) مى شود، و با كمك این ماده مى
تواند مقاومت مخاط و پوست را در برابر امراض جلدى زیاد كند، و از بثورات جلدى و اگزما و جوش
غرور جلوگیرى نماید.
ویتامین ((آ)) عامل رشد است ، كمى این ویتامین سبب مى شود كه دهانه زخمها دیر بسته
شود. شما براى رفع این نیازها مى توانید از شقاقل استفاده كنید. مشروط بر اینكه ، كبدى
سالم داشته باشید، و در غیر اینصورت در اثر زیاده روى در خوردن شقاقل دچار زردى و یرقان
خواهید شد. زردك ها به علت داشتن ویتامین هاى ((آ)) و ((د)) اثر نیكویى در ساختمان غدد
داشته و مصالح خوبى براى نوسازى یاخته ها هستند، به اطفالى كه مى خواهند دندان در
بیاورند، تا مى توانید از سوپ ریشه شقاقل بخورانید.
یكى دیگر از مواهب طبیعى كه در نهادشقاقل به ودیعت گذاشته شده است ، میزان آهن است
كه در زردك است ، چند برابر گزر مى باشد. علاوه بر آهن داراى املاح سدیم - منیزیم - و
كلسیم هست .
براى استفاده از آب شقاقل، براى اینكه به طبع شما گوارا و مطبوع باشد و بوى علف ندهد، به
شما توصیه مىشود كه همیشه آب شقاقل را گرفته ، چند قطره آب لیمو به آن اضافه كرده و
مدتى در یخچال یا جاى خنك بگذارید تا عوامل زنده اى كه همراه با ریشه آن هستند میزان قند
و صمغ آنرا بالا برده ، نوشابه اى خوش بو و خوش طعم به شما تحویل دهند.
علاوه بر ریشه بذرشقاقل نیز در طب قدیم مقامى والا داشته و آنرا در كتب پزشكى به نام
((دوقو)) ذكر كرده اند و فرنگى ها به آن ((دوكو)) مى گویند. این بذر خواص شقاقل را چندین
برابرداشته و داراى چند نوع هورمون ، مخصوصا هورمون مردانه استروژن است كه داروسازان در
بدر به دنبال آن مى گردند - این تخم مسقط جنین و بالاخره مانع باردارى است و براى جلوگیرى
از ازدیاد نفوس مى تواند نقش مؤ ثرى داشته باشد. ضد غش و مدر است در طب قدیم جهت
درمان سرفه - سینه در مزمن ، زیاد تجویز مى شد. خوردن آن ضد گاز و نفخ معده است -
سنگ هاى كلیه و مثانه را خرد مى كند. زایمان را آسان مى نماید. سستى و درد مفاصل را
درمان مى كند. براى سوزش معده و دل درد اطفال و استسقاء و شكم هاى طبلى داروى
بسیار مفیدى است.
