سيد جلال الدين ميرى آشتيانى در سال ۱۳۰۴ خورشيدى در قصبه آشتيان از توابع سلطان آباد اراك در خانواده اى كاملاً متدين و مذهبى، چشم به جهان گشود.
در سن پنج سالگى راهى مكتب خانه شد و قرآن را در مكتب خانه مادربزرگ خود فراگرفت و تا اندازه اى با نگارش فارسى آشنايى پيدا كرد و با ورود به دبستان به دليل هوش و ذكاوت و نيز توانايى خواندن و نوشتن، از همان آغاز به كلاس سوم هدايت شدو تا پايان كلاس ششم و گرفتن گواهى دوره ابتدايى در دبستان خاقانى روستاى آشتيان، درس خواند. سپس به مكتب خانه بازگشته و دروس مرسوم را به سبك و سياق سنتى فراگرفت. كتاب گلستان سعدى و كليله و دمنه و نصاب الصبيان (ترجمه لغات عربى به فارسى به صورت منظم) و تاريخ معجم و جامع المقدمات، مجموعه علم صرف و نحو و قسمتى از دره نادرى و نيز بخش هايى از كتاب شرح سيوطى ابن مالك (تا باب مبتدا و خبر) را در همان مكتب خانه فراگرفت.
سيدجلال در سال ۱۳۲۳ خورشيدى رهسپار قم شد. وى در قم، كتاب شرح جامى و باقيمانده سيوطى را فراگرفت. در اين مرحله از تحصيل كتاب هاى سطح فقه و اصول را همچون شرح لمعه (فقه) و قوانين (اصول فقه) و رسائل (اصول فقه) و مكاسب (فقه) و كفايه (اصول فقه) را به اتمام رساند. شرح مطالع در منطق و شوارق در كلام را نيز گذراند. همچنين شرح منظومه حكيم ملاهادى سبزوارى (در فلسفه) و مكاسب شيخ اعظم انصارى (در فقه) را در محضر مرحوم حاج شيخ مهدى مازندرانى اميركلاهى آموخت و تا اواخر الهيات منظومه و قسمت زيادى از شوارق، و بعد هم قسمتى از امور عامه اسفار را نزد آن مرحوم فراگرفت.
آشتيانى پس از اتمام سطح، وارد خارج فقه و اصول شده و در محضر استاد آيت الله حاج آقا حسين طباطبايى بروجردى به مدت ۸ سال حضور يافت و مدت يك سال در محضر آقا سيدمحمدتقى خوانسارى (قده) حاضر شد.
آشتيانى سپس به نجف رفت و در مدت دو سال (۱۳۳۶-۱۳۳۷) اقامت خود در آن جا از دروس مرحوم آقا سيد محسن حكيم و استاد سيد عبدالهادى شيرازى استفاده كرد، اما به دليل كسالت به قم بازگشت و مدت ۸ سال به حوزه تدريس فلسفه و تفسير قرآن كريم و اصول فقه حاج سيدمحمدحسين طباطبايى تبريزى حاضر شد و الهيات كتاب شفاى شيخ الرئيس و الهيات بالمعنى الاخص اسفار و امور عامه اين كتاب را به انضمام قريب به يك دوره اصول فقه و قسمتى از تفسير قرآن را خدمت آن فقيه گرانقدر قرائت كرد.
سپس آشتيانى به مدت يك سال در قزوين اقامت كرد و از محضر آيت الله سيد ابوالحسن رفيعى قزوينى بهره گرفت و دوباره به قم بازگشت.
در سال ۱۳۳۸ خورشيدى، آشتيانى با ارائه رساله خود در مبحث وجود با عنوان هستى از نظر فلسفه و عرفان، به عضويت هيأت علمى دانشگاه پذيرفته شد و از اول مهرماه همان سال تدريس خود را در دانشكده الهيات و معارف اسلامى مشهد در رشته فلسفه و تصوف آغاز كرد.
در سال ۱۳۳۹ خورشيدى، آشتيانى به عضويت در انجمن تأليف و ترجمه دانشگاه فردوسى مشهد درآمد. آشتيانى اغلب از كم توجهى به علم و انديشه آن هم در مراكز مهم علمى كشور رنج مى برد و در هر فرصت و مجالى كه فراهم مى آمد به سران و تصميم گيران هم درد را و هم درمان را بيان مى كرد. آشتيانى براى احياى فلسفه و عرفان اسلامى به بازسازى و زنده كردن متون فلسفى و عرفانى مى پردازد و ده ها اثر فلسفى و عرفانى از اكابر مدرسان و محققان چهار قرن اخير را در اختيار دانش پژوهان قرار مى دهد و با گذشت كمتر از دو سال در خردادماه ۱۳۴۰ خورشيدى، رتبه دانشيارى را از آن خود كرده و پس از نزديك به هفت سال كار علمى و تدريس در دانشگاه به عنوان مربى و دانشيار و در آذرماه ۱۳۴۵ به درجه استادى ارتقا يافت.
با ترفيع درجه و تصاحب درجه استادى، دامنه تعليم و تدريس استاد گسترده تر شد. استاد پس از ۳۷ سال تدريس در دانشگاه فردوسى، در آبان ماه ۱۳۷۵ به اجبار بازنشسته شد.
آشتیانی به تشویق پرفسور هانری کربن به تصحیح و انتشار نسخه‌های تخصصی فلسفی خطی اقدام کرد.
داریوش شایگان در کتاب زیر آسمانهای جهان در مورد او می‌گوید:«هنگامی که کربن طرح عظیم خود را برای تدوین تذکره‌ای از فیلسوفان ایرانی از قرن یازدهم هجری تا زمان معا صر درافکند از آشتیانی دعوت به همکاری کرد. آشتیانی همه وقت و همت خود را وقف این کارکرد و اگر پر کاری اش نبود این طرح هرگز به انجام نمی‌رسید.»
سید جلال الدین آشتیانی ، پس از گذراندن بیماری طولانی و بر اثر کهولت سن در سن هشتاد سالگی در سوم فروردین ماه 1384 هجری شمسی دار فانی را وداع گفت. وی از بازماندگان حکمت صدرایی در ایران محسوب می شد که آثار منحصر به فردی را خلق کرده بود.
آثار
برخی ازمهمترین آثار وی عبارتند از:
در سن پنج سالگى راهى مكتب خانه شد و قرآن را در مكتب خانه مادربزرگ خود فراگرفت و تا اندازه اى با نگارش فارسى آشنايى پيدا كرد و با ورود به دبستان به دليل هوش و ذكاوت و نيز توانايى خواندن و نوشتن، از همان آغاز به كلاس سوم هدايت شدو تا پايان كلاس ششم و گرفتن گواهى دوره ابتدايى در دبستان خاقانى روستاى آشتيان، درس خواند. سپس به مكتب خانه بازگشته و دروس مرسوم را به سبك و سياق سنتى فراگرفت. كتاب گلستان سعدى و كليله و دمنه و نصاب الصبيان (ترجمه لغات عربى به فارسى به صورت منظم) و تاريخ معجم و جامع المقدمات، مجموعه علم صرف و نحو و قسمتى از دره نادرى و نيز بخش هايى از كتاب شرح سيوطى ابن مالك (تا باب مبتدا و خبر) را در همان مكتب خانه فراگرفت.
سيدجلال در سال ۱۳۲۳ خورشيدى رهسپار قم شد. وى در قم، كتاب شرح جامى و باقيمانده سيوطى را فراگرفت. در اين مرحله از تحصيل كتاب هاى سطح فقه و اصول را همچون شرح لمعه (فقه) و قوانين (اصول فقه) و رسائل (اصول فقه) و مكاسب (فقه) و كفايه (اصول فقه) را به اتمام رساند. شرح مطالع در منطق و شوارق در كلام را نيز گذراند. همچنين شرح منظومه حكيم ملاهادى سبزوارى (در فلسفه) و مكاسب شيخ اعظم انصارى (در فقه) را در محضر مرحوم حاج شيخ مهدى مازندرانى اميركلاهى آموخت و تا اواخر الهيات منظومه و قسمت زيادى از شوارق، و بعد هم قسمتى از امور عامه اسفار را نزد آن مرحوم فراگرفت.
آشتيانى پس از اتمام سطح، وارد خارج فقه و اصول شده و در محضر استاد آيت الله حاج آقا حسين طباطبايى بروجردى به مدت ۸ سال حضور يافت و مدت يك سال در محضر آقا سيدمحمدتقى خوانسارى (قده) حاضر شد.
آشتيانى سپس به نجف رفت و در مدت دو سال (۱۳۳۶-۱۳۳۷) اقامت خود در آن جا از دروس مرحوم آقا سيد محسن حكيم و استاد سيد عبدالهادى شيرازى استفاده كرد، اما به دليل كسالت به قم بازگشت و مدت ۸ سال به حوزه تدريس فلسفه و تفسير قرآن كريم و اصول فقه حاج سيدمحمدحسين طباطبايى تبريزى حاضر شد و الهيات كتاب شفاى شيخ الرئيس و الهيات بالمعنى الاخص اسفار و امور عامه اين كتاب را به انضمام قريب به يك دوره اصول فقه و قسمتى از تفسير قرآن را خدمت آن فقيه گرانقدر قرائت كرد.
سپس آشتيانى به مدت يك سال در قزوين اقامت كرد و از محضر آيت الله سيد ابوالحسن رفيعى قزوينى بهره گرفت و دوباره به قم بازگشت.
در سال ۱۳۳۸ خورشيدى، آشتيانى با ارائه رساله خود در مبحث وجود با عنوان هستى از نظر فلسفه و عرفان، به عضويت هيأت علمى دانشگاه پذيرفته شد و از اول مهرماه همان سال تدريس خود را در دانشكده الهيات و معارف اسلامى مشهد در رشته فلسفه و تصوف آغاز كرد.
در سال ۱۳۳۹ خورشيدى، آشتيانى به عضويت در انجمن تأليف و ترجمه دانشگاه فردوسى مشهد درآمد. آشتيانى اغلب از كم توجهى به علم و انديشه آن هم در مراكز مهم علمى كشور رنج مى برد و در هر فرصت و مجالى كه فراهم مى آمد به سران و تصميم گيران هم درد را و هم درمان را بيان مى كرد. آشتيانى براى احياى فلسفه و عرفان اسلامى به بازسازى و زنده كردن متون فلسفى و عرفانى مى پردازد و ده ها اثر فلسفى و عرفانى از اكابر مدرسان و محققان چهار قرن اخير را در اختيار دانش پژوهان قرار مى دهد و با گذشت كمتر از دو سال در خردادماه ۱۳۴۰ خورشيدى، رتبه دانشيارى را از آن خود كرده و پس از نزديك به هفت سال كار علمى و تدريس در دانشگاه به عنوان مربى و دانشيار و در آذرماه ۱۳۴۵ به درجه استادى ارتقا يافت.
با ترفيع درجه و تصاحب درجه استادى، دامنه تعليم و تدريس استاد گسترده تر شد. استاد پس از ۳۷ سال تدريس در دانشگاه فردوسى، در آبان ماه ۱۳۷۵ به اجبار بازنشسته شد.
آشتیانی به تشویق پرفسور هانری کربن به تصحیح و انتشار نسخه‌های تخصصی فلسفی خطی اقدام کرد.
داریوش شایگان در کتاب زیر آسمانهای جهان در مورد او می‌گوید:«هنگامی که کربن طرح عظیم خود را برای تدوین تذکره‌ای از فیلسوفان ایرانی از قرن یازدهم هجری تا زمان معا صر درافکند از آشتیانی دعوت به همکاری کرد. آشتیانی همه وقت و همت خود را وقف این کارکرد و اگر پر کاری اش نبود این طرح هرگز به انجام نمی‌رسید.»
سید جلال الدین آشتیانی ، پس از گذراندن بیماری طولانی و بر اثر کهولت سن در سن هشتاد سالگی در سوم فروردین ماه 1384 هجری شمسی دار فانی را وداع گفت. وی از بازماندگان حکمت صدرایی در ایران محسوب می شد که آثار منحصر به فردی را خلق کرده بود.
آثار
برخی ازمهمترین آثار وی عبارتند از:
۱- «شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا». «آشتیانی» در این کتاب مبانی اصلی فلسفه ملاصدرا مانند: اشتراک معنوی وجود، اصالت وجود، وحدت وجود، وجود ذهنی، حرکت جوهری را تبیین می‌کند و به انتقادات معاصرین به فلسفه ملاصدرا پاسخ می‌دهد.
۲- «هستی از نظر عرفان و فلسفه»
۳- «شرح بر زاد المسافر ملاصدرا»
۴- « شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم»
۵- « شرح فصوص الحکم فارابی»
۶- «تفسیر سوره فاتحة الکتاب»
۷- « تحشیه بر رساله المشاعر ملاصدرا»
۸- «مقدمه بر اصول المعارف فیض کاشانی»
همچنین تعداد زیادی متون فلسفی کلاسیک توسط وی تصحیح شده‌است.
