گل سنبل
Hyacinthus Orientalis
سنبل گیاهی است که از زمانهای قدیم کاشتن آن متداول بوده است.
این گیاه از خانواده سوسنیها و پیازی ، به بلندی 15 تا 20 سانتیمتر و گل های زودرس آن بشکل خوشه انتهای ساقه گوشتی معمولا از نیمه اسفند تا فروردین باز میشود و به رنگهای سفید ، قرمز ، آبی ، بنفش ، صورتی و زرد و غیره است .
برای نگهداری آن در آب به گلدانهای مخصوصی نیاز دارد که دارای دهانه ای گشاد و گلوگاهی باریک باشند به صورتی که آب ریشه ها را فرا گرفته و مماس با انتهای پیاز گل باشد .
سنبل ، در تاریکی مطلق ریشه تولید میکند ، بنابراین بهتر است بدین منظور پیاز را درقفسه آشپزخانه گذارده وحرارتی معادل 9 – 11 درجه سانتیگراد برای آن ایجاد کرد
پیازهائیکه در شن خوابانده شده اند را لازم است با گلدان در نقطه ای از باغچه که از خطر یخبندان محفوظ باشد دفن نمود .
برای اینکه بیرون آوردن گلدان از خاک در زمستان آسان شود می توان قبلا پوششی اطراف گلدان قرار داد .
زمانی سنبل را به روشنائی می آورید که جوانه ها آنقدر برجسته شده باشند که بشود آنها را با دست لمس کرد .
برای نگهداری سنبل در منزل پیازهای پرورش یافته مخصوص مورد نیاز است که معمولا پس از یکبار گل دادن غیر قابل استفاده میشوند مگر اینکه در خاک مناسبی رشد کرده باشند که در این صورت هم ممکن است پیازچه ها دوسال طول بکشد تا گل بدهند . در کشور هلند مخصوصا نواحی هارلم مزارع بزرگی از سنبل و لاله کاشته می شود .
برتری ای که این کشور بر سایر کشورها دارد و گل های سنبل آنجا در عالم معروف شده به واسطه وجود چهار عامل اصلی است :
مواظبت ، دقت ، منطقه مساعد از نظر جوی و زمین حاصلخیز که چنین عوامل مساعدی کمتر در یک جا جمع میشود .
ایران به دلیل داشتن هوای خشک و آفتاب سوزان و روشنائی زیاد مکان مناسبی برای پرورش سنبل بشکل سنبل هلند نیست .
در هلند تقریبا پنج هزار هکتار زمین که پنجاه میلیون متر مربع میشود برای کاشتن سنبل و لاله تخصیص داده شده که منظره زیبا و فریبنده آن همه ساله عده زیادی را برای تماشا به آن کشور میکشاند .
این زمینها اصولا از شنهای نرم کنار دریا که مملو از نرمه صدفهای دریائی است تشکیل شده و بدست گلکاران مقدار کود گاو یا تورب پوسیده با آن مخلوط میشود . زیرا بهترین خاک برای پرورش سنبل باید مخلوطی از دو سوم شن و یک سوم مواد پوسیده مغذی باشد .
چون سطح این مزارع پست تر از دریاست همیشه چند سانتیمتر زیر زمین آب وجود دارد که در نتیجه خاک مزارع را مرطوب نگه میدارد . با این ترتیب حتی تابستان هم مزارع سنبل هلند احتیاجی به آبیاری ندارد . تمام این مزارع را به قطعات مربع مستطیل تقسیم کرده ، اطراف آنرا پرچین های تازه از نی کاشته و محصور ساخته اند تا سنبل ها و لاله ها از صدمه بادهای کنار دریا مصون بمانند . با این ترتیب است که همه ساله میلیونها پیاز سنبل و لاله یا گل آنها از هلند به تمام نقاط جهان صادر میشود .
گیاه سنبل را اصولا به سه دسته تقسیم می کنند :
1- سنبل هلندیH.Orientalis
H.O.Pronncialis -2- سنبل ولایتی یا پارس
H.O.Olbulus -3- سنبل روم
H.Orientalis سنبل هلندی
وجه تمایز سنبل هلندی با دو قسم دیگر ، پهنا و حجم خوشه گل آن است و دانه های گل روی خوشه کاملا چسبیده و نزدیک به یکدیگر میباشند .
سنبل هلندی دارای دو نوع پرپر و کم پر است .
خوشه گل کم پرقوی تر و بیشتراز نوع پرپر برای تهیه گل پیش رس مستعد میباشد .
خوشه گل سنبل هلندی پرپر کوچک تر و دانه های گل آن هم ریزتراست .
H.O.Pronncialisسنبل ولایتی یا پارس
سنبل ولایتی همان سنبل های ایرانی است که از قدیم در ایران برای ایام نوروز می کاشته اند و پیازها یا آن را غالبا از مازندران می آورند .
خوشه گل های آن تنبل و تنک که بین دانه های گل فاصله زیاد دارد گرچه این قسم سنبل به زیبائی سنبل هلندی نیست ولی چون پیازهای آن کاملا روستائی و سالیان متمادی در زمین باقی مانده خود به خود زیاد شده همه ساله بهار بوته های قوی و پر پشتی از آن بیرون آمده و گل ریزان میکند، برای باغ های روستائی ، کنار چمن زارها ، گل بهاری مناسبی است .
رنگ گلهای این قسم که هم پرپر و هم کم پر است قفائی روشن یا سیر میباشد .
بوته سنبل رومی کوچک تر و خوشه گلش که از هر بوته بیشتر از یکی بیرون نمی آید خیلی کوچک و تنک ولی معطر و خوشبو است ، رنگ گل هایش سفید و زودتر از سنبل هلندی باز می شود .
این گیاه را در آپارتمان می توان درون پیت ، ماسه و یا آب پرورش داد .
هیچگاه گیاه را در مکانی که خیلی گرم باشد قرار ندهید .
گل سنبل را با کاشتن پیازهای کوچک که پس از یک عمل مختصر روی پیاز اصلی تولید میشود زیاد می کنند .
تعداد این پیازچه ها به نسبت نوع آن کم و زیاد می باشد .
برای اینکه از یک پیاز سنبل بخواهند پیازهای کوچک گرفته آنرا زیاد کنند ، باید یک ماه قبل از موقع کاشتن ته پیاز را بشکل مخروط کوچکی با چاقو در آورده یا آنرا بشکل صلیب شکاف داده بگذارند جای برش خوب بخشکد . آنوقت آن پیاز را در عمق کمتری از پیازهای دیگر که برای گل آن می کارند بکارند . پیازهای سنبل را به نسبت استفاده ای که از گلش می برند به طریق مختلف می کارند . چنانچه برای گل چیده و زیاد کردن آنها را در هوای آزاد روی زمین و برای تزئین اطاق ها و سالن در گلدان یا ظروف آب می کارند . بهترین فصل برای کاشتن پیازهای سنبل در گلدان یا ظروف آب ماه آبان و آذر است . اگر بخواهند زودتر از فروردین از گل سنبل استفاده کنند باید گلدانهای 10 سانتیمتری را با خاک خیلی سبک و مملو از مواد پوسیده به روش زیر پر کنند :
5 قسمت خاک رسی و شنی 3 قسمت کود کاملا پوسیده و 2 قسمت ماسه شسته پس از آنکه قبلا کف گلدان را برای زهکشی و رد شدن آّب زائد آن حاضر کرده باشند پر کرده بعد پیاز سنبل را بطوری در گلدان بگذارند که تمام پیاز در خاک باشد . این گلدانها را پس از آب دادن در زمین فرو می کنند ، حرارت زمین سبب می شود که پس از یک تا یک ماه و نیم پیازها کاملا ریشه کرده و جوانه برگها نوک پیاز پدیدار شود ، آنوقت گلدانها را بیرون آورده زیر شاسی یاتوی گلخانه معتدل میگذارند تا نمو کرده و گلهای آن باز شود .
به نسبت گرمای گلخانه گلها زودتر یا دیرتر شروع باز شدن می کنند .
برای کاشتن پیاز سنبل در آب فقط گذاردن پیاز روی ظروف مملو از آب که در آن مقدار کمی خاکه ذغال ریخته باشند کافی نیست بلکه باید آنها را مواظبت کنند که قبل از بیرون آمدن برگهای گیاه پیازها کاملا" ریشه های خود را در آب منتشر کرده باشند . برای این کار بطوری که قبلا گفته شد بهتر است روی هر پیاز کلاهک کاغذی گذاشته شود تا روشنائی کمتری به نوک پیازها برسد ، در نتیجه دیرتر سبزه آن نمو می کند .
ضمنا مواظبت نمایند همیشه آب ظرف به اندازه باشد که سطح آب مماس با ته پیاز بوده و فقط ریشه گیاه در آب بماند .
برای کاشتن سنبل در هوای آزاد روی زمین نکته قابل توجه وجود خاک سالم و سبک است و اگر خاک زمین مساعد نباشد باید قبلا آنرا اصلاح کرده بعد ماه آبان و آذر پیازها را به عمق 15 سانتیمتر و اگر در آن منطقه سرمای زمستان سخت و ممکن است در چنین عمقی رطوبت زیاد نفوذ کرده یخ بزند ، پیازها را عمیق تر بکارند .
پس از آنکه گلهای سنبل تمام شد باید نیمی از برگهای آنرا بریده و ماه خرداد و تیر که برگ های باقیمانده زرد شده و خشکید پیازها را از زمین خارج کرده پس از آنکه چند روز در معرض هوا گذارده و رطوبت آن را گرفتند آنها را در انبار یا اتاق خشک و تاریک برای کاشتن سال بعد نگهداری نمایند .
