راهکار عملی پرورش کبوتر گوشتی

[hani20]

● پرورش کبوتر در قدیم
زمان اهلی شدن کبوتر به درستی معلوم نیست ولی آنچه مسلم است اینکه از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح، کبوتردر مصر وجود داشته و پادشاهان مصر، به عنوان پیک از آن استفاده می کردند و حتی آنها را پرنده های مقدس می دانستند. پس از مصر، ایران، چین، یونان و روم از قدیمی ترین مراکز پرورش و تربیت کبوتر در اعصار گذشته بوده اند.

● پرورش کبوتر در ایران

درگذشته در ایران کبوترخانه های زیادی ساخته شده بود. شاردن جهانگرد معروف، در زمان خود تعداد این کبوترخانه ها را ۳۰۰۰ برج می داند.

از آن جایی که این کبوترخانه ها بیشتر در مزارع واقع شده است، می توان به این نکته پی برد که درگذشته از فضله کبوتر به عنوان کود استفاده می کردند. بدین منظور ساختمان درونی کبوترخانه ها را شبیه کندوی زنبور عسل درست می کردند تا کبوتران در آن جا زندگی کرده و غذای خود را از مزارع اطراف تامین کنند و از طرف دیگر کشاورزان نیز هر چند وقت یک بار فضولات آنها را جمع آوری می کردند. شاردن جهانگرد می گوید: «حوالی اصفهان ۳۰۰۰ کبوترخانه می شماردند و تمامی اینها چنان که دیده ام بیشتر برای تحصیل کود ساخته شده است نه برای پرورش و تغذیه کبوتران. ایرانیان فضله پرندگان را «چلغوز» می نامند که به معنی محرک قوی می باشد».

اهمیت کبوترخانه در اقتصاد ایران چنان بوده است که غازان خان مغول در کنار سایر اقداماتی که برای احیای کشاورزی ایران انجام داد، فرمان هایی برای حفظ، بازسازی و نگهداری کبوتران و کبوترخانه ها صادر کرد.

ولی در حال حاضرکبوتر در ایران بیشتر برای تفریح مورد استفاده قرار می گیرد و ایران باسابقه چندین هزار ساله در این امر از این علم افتاده.

● نژادهای معروف کبوتر

▪ کبوتر شاهی King Pigeon

نژادی آمریکایی است که از آن گونه هایی به رنگ های سفید، نقره ای، آبی تیره، سرخ و زرد وجود دارد. معمول ترین آنها گونه سفید است. وزن کبوتر نر بالغ در حدود ۹۰۰ گرم و کبوتر ماده بالغ در حدود ۷۵۰ گرم و وزن هر جفت جوجه بین ۹۰۰ تا ۱۳۵۰ گرم است. این نژاد سالانه ۸ تا ۱۵ جفت جوجه می دهد.

▪ کبوتر گاینت هومر Giant Homer Pigeon

این نژاد از بهترین نژادهای گوشتی کبوتر است. وزن کبوتر نر بالغ در حدود ۹۰۰ گرم و کبوتر ماده بالغ تقریبا ۷۰۰ گرم و وزن هر جفت جوجه ۴۰۰ تا ۶۰۰ گرم است. این نژاد سالی ۸ تا ۱۲ جفت جوجه می دهد. تنوع رنگی زیادی دارد و متداول ترین رنگ مربوط به گونه ای است که رنگ سر، دم و دو طرف بال ها آبی تیره و باقی اجزای بدن، سفید است. این کبوتر از جمله بارورترین و پرنسل ترین کبوترها به شمار می رود و دیگر اینکه برای تغذیه انسان گوشت مناسب و لذیذی دارد.

▪ کبوتر رنت Rant Pigeon

این نژاد سنگین وزن ترین کبوتر است. وزن پرنده بالغ آن در حدود ۵/۱ کیلوگرم است و رنگ های متفاوتی دارد که بیشتر به رنگ سفید است. این نژاد سالانه ۴ تا ۶ جفت جوجه می دهد و وزن هر جفت جوجه آن ۵/۱ تا ۲ کیلوگرم است. این نژاد از بدنی کشیده و سینه ای عمیق برخوردار است.

▪ کبوتر کارینه Carneau pigeon

کبوترهای کارینه از کبوترهای جنوب بلژیک و شمال فرانسه به وجود آمده، وزن کبوتر نر بالغ حدود ۷۰۰ گرم و کبوتر ماده بالغ حدود ۶۰۰ گرم است. این نژاد سالانه ۶ تا ۱۲ جفت جوجه می دهد و وزن هر جفت جوجه حدود ۹۵۰ تا ۱۰۰۰ گرم است.

▪ کبوتر موندن Mondaine Pigeon

این نژاد دو تیره دارد، تیره سوئیسی سفیدرنگ با سری بدون پر و تیره فرانسوی با رنگ های مختلف، نژاد موندن شبیه مرغ است و وزن پرنده در حدود ۱ تا ۵/۱ کیلوگرم است و سالانه ۵ تا ۱۲ جفت جوجه می دهد و وزن یک جفت جوجه آن ۱۲۵۰ گرم است. پاهای این نژاد پرهای انبوهی دارد.

▪ کبوتر چین دار شرقی Oriental Frills Pigeon

مهمترین مشخصه این نژاد منقار کوتاه است که به آن شکلی زیبا می دهد و در انواع اصیل معمولا منقار پرنده کوتاه و پهن است. اما حقیقت این است که پرورش آن با سایر انواع پرندگان زینتی تفاوتی ندارد و به عنوان پرنده تزیینی مورد استفاده قرار می گیرد.

▪ کبوتر مکه Makka Pigeon

اصل این نژاد به سه جا نسبت داده می شود که این سه مکان عبارتند از: شهر صنعا در یمن، شهر مکه و کشور مصر و بیشتر به نظر می رسد که اصل آن از شهر صنعای یمن بوده و از ان جا به مکه و مصر برده شده است. این نژاد از آواز بسیار خوب و دلنشینی برخوردار است که با آواز سایر کبوترها متفاوت است.

▪ کبوتر یعقوبی Jacobin Pigeon

کبوتر بسیار زیبایی است که به رنگ های مختلف دیده می شود و دور تا دور سر آن را پرهای انبوهی فرا می گیرد که از پس سر کبوتر شروع شده و به جلوی گردن آن ادامه می یابد.

● راهنمای پرورش کبوتر

بر عکس سایر طیور، کبوتران زندگی کاملا منوگام داشته و در سن ۷-۵ ماهگی به سن بلوغ می رسند. هر قدر وزن آنها سنگین تر باشد به همین نسبت دیرتر بالغ می شوند. بعد از اینکه کبوتر ماده ای اعلام آمادگی جنسی و همزیستی نمود، اوویست ها در تخمدان شروع به رشد کرده و پس از تقریبا ۵-۴ روز اولاسیون انجام گرفته و مدت کوتاهی بعد از آن هر جفت گیری و انقتال اسپرم صورت می گیرد. تقریبا ۴۴-۴۰ ساعت پس از زمان جفت گیری، می گذارد اولین تخم را می گذارد. و بر عکس سایر طیور گذاشتن فقط دو تخم از لحاظ ژنتیکی تثبیت شده است و هیچ گاه افزایش و کاهش ندارد.

تخم کبوترها حدود ۲۰ گرم وزن و ۴ سانتی متر پهنا و رنگ سفید دارد. نسبت زرده به وزن تخم با ۱۹ درصد بین سایر طیور در کمترین حد است ولی در درصد پوست آهکی با دیگر طیور ندارند. لانه سازی با همکاری هر دو جنس ۳-۲ روز قبل از گذاشتن تخم آغاز گشته و حتی پس از آن نیز ادامه می یابد. پس از ۱۸-۱۷ روز جوجه ها از تخم خارج شده و به ندرت هر دو جوجه با هم متولد می گردند. فاصله زمان تولد دو جوجه اغلب ۲۴-۱۲ ساعت است. کبوتر در بین طیور تنها پرنده ای است که جوجه آشیانه نشین دارد. سایر ماکیان در موقع تولد کاملا لخت هستند و حدودا پس از یک هفته پرهایشان جوانه می زند. جوجه ها در حدود ۶ هفتگی توسط مادران تغذیه می شوند. در ۵-۴ روز اول تولد غذای جوجه ها را شیرابه چینه دان تشکیل می دهند. این شیرابه بسیار مغذی بوده و توسط سلول های چین خورده چینه دان ترشح می شود. چینه دان در تعدادی از گونه های پرندگان خصوصا در خانواده کبوترها مولد شیر مخصوص چینه دان است و تکثیر سلول های مخاطی، کنده شدن و تولید شیر توسط آنها به وسیله هورمون پرولاکتین، صورت گرفته و کنترل می شود. این پرندگان شیر ایجاد شده در چینه دان را به دهان بازگردانده و جوجه ها را به وسیله آن غذا می دهد. ساختمان میکروسکوپیک چینه دان مشابه ساختمان مری است.

● رفتار کرچی و لانه گزینی

رفتار کرچی عبارت است از: خاتمه تولید تخم، خوابیدن بر روی تخم ها و مراقبت از جوجه های جوان. درصد باروری ۹۶-۸۵ درصد و میزان جوجه درآوری ۸۵-۸۰ درصد است. رفتار خوابیدن روی تخم در کبوتر موجب تحریک رشد و توسعه کیسه چینه دان می گردد. به نظر می رسد که رشد و تزاید این غده تحت کنترل مستقیم پرولاکتین باشد که در قمری تولید استروژن و آندروژن که با ترشح FSH تحریک می شود، موجب رفتار لانه سازی در جنس ماده می گردد.

در مقابل آغاز فعالیت لانه سازی در جنس نر بستگی به شرایط هورمونی و رفتار جنسی ماده دارد. در پرندگان رفتار لانه سازی به طور وسیعی با تخمک گذاری مرتبط می باشد. ۱۰۰ درصد از تخمک گذاری ۲۴ ساعت پس از رفتار لانه سازی و ۹۹ درصد لانه سازی قبل از تخمک گذاری انجام می شود با این حال تنها ۹۵-۶۰ درصد از تخمک گذاری پس از یک سیکل تخم گذاری انجام می شود. تخم های شکسته ناشی از مبارزات بر سر لانه نیز در حدود ۶ درصد برآورد می گردند. تلفات در بین جوجه ها تقریبا ۹ درصد و گاهی بیشتر می باشد. برای افزایش راندمان تخم گذاری، تعدادی از کبوتران را فقط مخصوص گذاشتن تخم انتخاب می کنند. بدین ترتیب که پس از گذشت ۱۰ روز از تاریخ تخم گذاری تخم ها را از زیر کبوتران برداشته و در نتیجه پرنده در عرض ۲-۱ هفته مجددا تخم خواهد گذاشت با این روش می توان تا ۶۰ درصد به راندمان تخم گذاری افزود.

در ایتالیا به مجرد تخم گذاری تخم های گذاشته شده جمع آوری می گردد. در این روش تخم ها را به طور متوسط از ۱۵ عدد در سال به ۴۷ عدد افزایش می دهند.

تخم های برداشته شده را با کمک ماشین جوجه کشی به جوجه تبدیل کرده و تحویل کبوترهای مادر که در همان روز جوجه هایشان متولد شده می دهند و یا هر تخم را به عنوان تخم سوم زیر کبوترهای دیگر می گذارند. هم سن بودن این سه تخم کاملا ضروری است. کبوترها قادرند تا سه نوزاد را نگهداری کنند ولی اکثرا از عهده تغذیه و رسیدگی ۴ جوجه عاجزند و فشار کاری زیادی را باید تحمل کنند. در جوجه کشی مصنوعی کبوترها نسبت به مرغ ها به درجه حرارت کمتر از ۷/۳۶-۱/۳۶ درجه سانتی گراد و رطوبت بیشتری نیاز دارند.

هر سی دقیقه سنی به اندازه ۹۰ درجه به سمت جلو و عقب چرخانده می شوند به طوری که در دروه نیم ساعته بعدی گیرنده حساسی قبل از اینکه بر روی تخم ها قرار بگیرد در معرض جریان هوا قرار می گرفته و سپس بر روی آنها قرار داده می شود پس از عبور از روی تخم مرغ های تازه، درجه حرارت هوا زیاد نمی شود ولی در تخم های جوجه کشی دما ۷۵/۱ فارنهایت افزایش پیدا می کند.

تفاوت های گوناگونی در درجه حرارت مطلوب وجود دارد که شامل حرارت داخل بدن پرنده بالغ، اندازه تخم ها و تناسب آنها با بدن پرنده، خال و فرج پوسته و طول دوره جوجه کشی می باشد.

هنوز جزییات زیادی در رابطه با ایجاد شرایط مناسبت جوجه کشی برای پرندگان دیگر وجود داردکه باید مورد مطالعه قرار گیرد. تخم کبوترها را در دمای بین ۹۷-۲/۹۷ درجه فارنهایت (۱/۳۶-۷/۳۶ سانتی گراد) در صورت تعدیل رطوبت و جریان هوا به طور مطلوب باید جوجه کشی کرد.

● بیماری های شایع کبوتر

▪ نیوکاسل:

یک بیماری ویروسی می باشد خانواده ویروس: Virus Paramyxo Viridae، Henus Rubula

بال های افتاده و آویزان، پاهای کشیده، پیچیدگی سر و گردن، افسردگی و عدم انجام فعالیت های عادی، فلج شدن کامل پرنده.

▪ بیماری مارک

این بیماری نیز یک بیماری ویروسی است. از ویژگی های این بیماری فلج پاها و بال ها است.

▪ عفونت استرپتوکوکی (streptococcus infections)

علت آن باکتری استرپتوکوکوس می باشد. علایم بیماری متفاوت بوده و عوارض مختلفی ایجاد می کند. مثل آبسه های پوستی، زخم های چرکی، آندوکاردیت وجتاتیو بر روی دریچه های قلب.

▪ لیستریوز (listeriosis)

این بیماری در اثر باکتریی به نام لیسترپامونوسیتوژنز به وجود آمده، کبوتر نسبت به این بیماری حساس تر است.

▪ عفونت با باکتری ای کولای (e.coli infection)

عامل این بیماری اشرشیاکولای است و بین بسیاری از گونه های پرندگان مشترک بوده و باعث بیماری می شود.

▪ بیماری تورم عفونتی پیش معده (infections proventriculitis)

این بیماری در اثر باکتری درشتی به نام مگا باکتر که به خانواده لاکتو باسیلاسه تعلق دارد. به وجود می آید و در کبوتر، فنچ، مرغ عشق و برخی طوطی های کوچک دیده شده است.

 

[رامین قاسم نتاج]

پرورش کبوتر گوشتی سرمایه گذاری مناسب، نوین و ارزشمند .... ....
پرورش کبوتر گوشتی به عنوان یکی از سرمایه گذاری های نوینی است که می تواند نقش اساسی در امنیت غذایی و به خصوص تولید پروتئین حیوانی ایفا کند. در کشورمان پرورش کبوتر تاکنون بیشتر جنبه تفریحی، سرگرمی و زینتی داشته و کمتر کسی به طور جدی به جنبه خوراکی آن پرداخته است.
گوشت کبوتر به عنوان منبع پروتئین
یکی از منابعی که می توان از آن جهت تولید پروتئین در کنار منابع دیگر پروتئین نظیر : گوشت مرغ، گاو و گوسفند استفاده نمود ، کبوتر است.


کبوتر پرنده ای است از خانواده (Colombifomes) اهلی و حلال گوشت به اقسام گوناگون در رنگ های متنوع که اقسام معروف آن عبارت است از: کبوترهای اهلی یا خانگی، کبوتر صحرایی، کبوتر چاهی، کبوتر کوهی، کبوتر قاصد یا نامه بر، کبوتر طاووسی و بسیاری ارقام دیگر. کبوتر به واسطه ی زیبایی آن و مؤانستش با انسان و این که آزارش به هیچ حیوانی نمی رسد، تمام قرون و اعصار محبوب نسل های بشر بوده و امروز نیز اسباب سرگرمی و مورد علاقه ی عده ای از مردم جهان است و این پرنده نجیب و زیبا به منظور استفاده از گوشت و کود آن و یا به منظور نمایش پرواز یا استفاده برای بردن پیام و نامه در مواقع قطع ارتباط تلفن و رادیو و نظایر آن در اغلب کشورهای دنیا نگهداری می شود. به طور کلی کبوتر برای استفاده از گوشت و کود و یا برای تفریح و پرواز تولید و تکثیر می شود. در کشاورزی و دامپروری هدف از پرورش کبوتر گوشت و کود آن می باشد. بنابراین برای این منظور باید از نژادهای درشت سفید که مرتبا تخم گذارده و جوجه درمی آورند، استفاده شود. کبوتر نسبت به عوامل و شرایط نامساعد محیطی از قبیل گرما و سرما و همچنین نسبت به بیمار یها دارای مقاومت نسبتا خوبی بوده و نیز به دلیل قدرت ترمیمی فوق العاده زیادی که بدنش دارد، زخم ها و جراحاتش )به انحاء مختلف( خیلی زود التیام می یابد. مزیت دیگر این پرندگان، باروری خوب و ازدیاد نسل شان است؛ بدین معنی که علی رغم دشمنان زیادی که دارند، این موضوع دارای اهمیت زیادی می باشد. و از مزایای غیرقابل انکار جهت پرورش این پرنده مانوس با انسان این است که احتیاج به مکان وسیع و بزرگ ندارد. یک جفت کبوتر نر و ماده متوسط سالیانه می تواند 10 الی 14 جفت جوجه تولید کند. بدین ترتیب: 50 جفت کبوتر متوسط سالیانه 500 - 700 500 ، جفت کبوتر متوسط سالیانه 5000 - 7000 و 5000 ، جفت کبوتر متوسط سالیانه 70000-50000 جفت جوجه تولید می کنند.
گوشت جوجه کبوتر
معمولا جوجه و بچه کبوتر که به اصطلاح )نوجه کبوتر( یا )فره( نامیده می شود، به کبوتری اطلاق می گردد که مدت 25 الی 30 روز از مدت عمرش گذشته باشد و آماده جدایی از آشیانه است. جوجه در این موقع بین 12 تا 24 اونس یا 336 تا 672 گرم )هر اونس معادل 28 گرم می باشد( وزن داشته و برای تهیه خوراک آماده است. باید در نظر داشت که جوجه های تازه رسیده به نحو محسوسی بیش از کبوتران بالغ در کالبد خود پروتئین قابل هضم و جذب دارند و در عین حال عضلات و اعصاب انعطاف پذیر در پوست آنان کمتر از کبوتران بالغ است. ضمنا بدن نوزادان پرونوپلاسم مایع بیشتری داشته و از لحاظ ویتامین B و فسفر از والدین خود غنی تر می باشد.
بدن جوجه کبوتر از بافت ظریف تری تشکیل شده و گوشت لذیذتری دارد. همچنین گوشت نوزادان تردی خاصی داشته و به سهولت در معده هضم می گردد. روی این اصل پزشکان برای افراد علیل و بیمار خوردن آن را اکیدا توصیه می کنند. مضافا به این که یک جوجه کبوتر سالم دارای حجم و وزن مناسبی می باشد. در ایران کبوترهای درشت و پرنسلی وجود دارند که برای استفاده از گوشت باید آنها را نگهداری و جهت تولیدمثل و تکثیر آن نژاد را پرورش داد. این نژاد که به رنگ سفید است به )کبوتر شاهی( معروف بوده و نسبت به سایر کبوتران ایران جثه درشت تری داشته و تا 14 جفت جوجه در سال می دهد.
نژادهای کبوتر گوشتی
کبوتر دارای انواع زیادی است، ولی آنچه که در دنیای امروز پرورش و نگهداری آن را توصیه می کنند، انواع ممتاز آنها را در ذیل معرفی می کنیم )این نژادها در سال های اخیر به ایران هم آورده شده اند(. کبوترهای ممتاز و پرنسل که برای جفت گیری و تکثیر مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:
کبوتر کینگ یا شاه کبوتر (King
در سن بلوغ وزن آن به 30 اونس ) 840 گرم( بالغ می گردد. دارای کالبدی کشیده و مستقیم و دم افقی است. استحکام بال ها بسیار زیاد و اندام محکم که قسمت خلفی جثه کاملا مدور و سینه عریض می باشد و گردن ستبر و شکیل بوده و جمجمه اش گرد و بزرگ، به رنگ سفید و مخطط است. یک جفت نر و ماده سالانه بین 16 تا 22 جوجه می دهند. وزن جوجه ها معادل 16 تا 24 اونس ) 448 تا 672 گرم( می باشد. رنگ پرها در کلیه قسمت های بدن سفید یکدست است.

2 کبوتر کارنئو Carneo)
این کبوتر در تولید جوجه معروفیت تام دارد ولی از لحاظ جثه از کینگ به طور محسوسی کوچکتر است. وزن کبوتر بالغ تا 26 اونس ) 728 گرم( و جوجه کبوتر 21 تا 25 اونس ) 588 تا 700 گرم( است. در این نژاد نوع سفید و قرمز آن معروف است. رنگ نوع قرمز آن تقریبا به رنگ شاه بلوط و بسیار زیباست.
3 کبوتر موندن سوئیسی Swissmodaine)
حداقل وزن این نژاد در سالخورد هها 32 اونس ) 8 گرم( و جوج هها 28 اونس ) 784 گرم( است. این نژاد تنومند بوده و دمش پایین افتاده، معمولا به رنگ سفید می باشد.
4 کبوتر هومر (Homer)
کبوتر غولآسای هومر، تنها نژادی است که جوجه های درشت و مناسبی به وجود می آورد. و بیشتر کارشناسان این نوع کبوتر را برای جوجه کشی مناسبتر می دانند. این نژاد دو خاصیت ممتاز دارد: یکی آن که از جمله بارورترین و پرنسل ترین پرندگان به شمار می آید. و دیگر این که برای تغذیه انسان گوشت مناسب و لذیذی دارد. این نژاد دارای رنگهای مختلف است که معمو لتر از همه، رنگ های آبی و سفید را می توان نام برد.

انواع دیگر
کبوترهای دیگری که از لحاظ جوجه کشی کم و بیش حایز اهمیت می باشند، عبارتند از کبوتر رانت ،( (Runt
کبوتر مجار ( Hungarian )،
کبوتر مالت (Maltese)
که عموما پاها و گرد ن دراز و کالبد محکم و کوتاه دارند.شناختن جنس کبوترها
در مراحل اولیه بسیار مشکل است، ولی باید گفت که جنس ماده از لحاظ جثه کوچکتر و ظریف تر است و این اختلاف در اطراف سر و گردن پرنده مشخص تر می باشد. و اما جنس نر فطرتا قلدر بوده و خرامیان زیبا و صدایی رساتر دارد. مخصوصا هنگام جفت گیری دم خود را به نحو زیبایی به زمین می کشد.
نکته مهمی که باید به آن اشاره این است که برای جفت گیری باید از پرندگان تازه بالغ و جوان استفاده نمود. بعد از جدا کردن جوجه ها از آشیانه (بعد از مدت 25 الی 30 روز) باید تعدادی از آنها را جهت تولید مثل و جایگزین به جای کبوترهای مسن سکلسیون یا انتخاب نمود که این امر مستلزم داشتن اطلاعات دقیق در مورد والدین است. یعنی شناخت کیفیت تولید (بزرگی، جثه و وزن) و همچنین زمان تخم گذاری والده ماده بدین معنی که مدت زمان تخم گذاری بعد از بزرگ شدن جوجه ها چه مدت طول می کشد.
بعضی از کبوترها (ایده آل) زمانی که هنوز جوجه ها به اندازه ای بزرگ نشده اند که بتوان آنها را از آشیانه خارج نمود، تخم می گذارند. ولی برخی دیگر مدتی پس از خارج شدن جوجه ها از آشیانه عمل جفت گیری و تخم گذاشتن مجدد را انجام می دهند که نباید از جوجه های این قبیل کبوترها جهت تولید مثل استفاده نمود.
بعد از انتخاب جوجه هایی که کیفیت و مرغوبیت والدین شان مشخص شد نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، شناسایی جوجه های حاصل از یک پدر و مادر در جمعیت است زیرا جفت کردن جوجه های فوق که خواهر و بردار هستند موجب عوارض همخونی شده و کیفیت تولید را پایین می آورد.
برای جلوگیری از این امر وقتی که جوجه ها هنوز خیلی کوچک هستند باید حلقه ی آلومینیومی یا پلاستیکی که شماره ی مشخص به روی آن حک شده است (حلقه آلومینیمی یا پلاستیکی به دلیل اینکه زنگ نزند و شماره ی حک شده محو نشود) به پایشان داخل نمود یعنی در پای برادر و خواهر شماره ی حلقه باید واحد باشد.
به عنوان مثال: شماره ی برادر 31، شماره ی خواهر 31، شماره برادر 2، شماره ی خواهر 2 باشد. اصولا جوجه هایی که از تخم خارج می شوند یکی نر و دیگری ماده است ولی ندرتا در بعضی موارد هر دو جوجه نر و یا ماده می شود.
بعد از انجام اعمال مذکور باید جوجه هایی را که مورد انتخاب قرار گرفته و علامت گذاری شده اند از آشیان خارج و در قسمت های مخصوص به مدت 2 تا 3 ماه یعنی تا زمانی که ماده ها و نرها از همدیگر شناسایی شوند که این امر نیز مستلزم آشنایی با خصوصیات و حرکات و حق صدای آنهاست نگهداری نمود.
پس از شناسایی نر و ماده ها در بین جمعیت انتخاب شده باید آنها را از یکدیگر جدا کرد، یعنی نرها و ماده ها در قفس های جداگانه نگهداری شوند و در موقع لزوم و پس از اینکه به سن 5 تا 7- ماهگی رسیدند آنها با توجه به اطالعات موجود و شماره حلقه پایشان (عدم برادر و خواهر بودن) در آشیانه های مخصوص تولید مثل یا جفت گاه، جفت کرد.
لاله و آشیانه کبوتر
لانه ای که ابعادش دو متر و نیم در سه متر باشد، به خوبی می تواند 20 تا 25 جفت کبوتر را در خود جای دهد و یک لانه سه و نیم در سه متر برای نگهداری پنجاه جفت به خوبی کفایت می کند. هر جفت کبوتر به یک آشیانه دوقلو و به هم چسبیده احتیاج دارند که موقع داشتن جوجه ی رسیده اگر ماده مجددا تخم گذاری کند از لانه مجاور استفاده نماید.
یک آشیانه مجهز و لوازم آن باید تمیز بوده و از شیشک ها و کرم های انگلی و کنه و غیره عاری و پاک باشد و مقدار مناسبی کاه و کلشن و ساقه های نازک و سبک تنباکو نیز برای این منظور بهترین عامل است و هیچ وقت نباید این مواد از دسترس کبوترانی که جفت گیری می کنند خارج شود.
ظروف غذا و دانخوری باید حتی الامکان بزرگ و همسطح بوده و پرنده بتواند از هر دو طرف قادر به خوردن باشد و ممکن است از ظروف غذاخوری طولانی و همگانی استفاده شود.
از آن جایی که کبوتر یکی از پرندگانی است که به آب بازی و شستشوی خود در آن علاقه مند است باید ظروف آبخوری سرپوشیده و طوری تعبیه شوند که پرنده نتواند وارد آن شود و آلودگی آن را موجب گردد زیرا نوشیدن آب آلوده سلامتی پرندگان را به خطر می اندازد.
پس از جایگزین شدن هر جفت در آشیانه چند روز بعد حدود 7 تا 10 روز (که در زوج های جوان این مدت کمی بیشتر است) ماده اولین تخم و بعد از 16 تا 48 ساعت بعد دویمن تخم را می گذارد که پس از این جفت های مزبور به صورت نوبتی و شیفتی و با همکاری یکدیگر به مدت 17 تا 20 روز با توجه به شرایط محیطی روی تخم ها می خوابند و پس از طی این مدت زمان جوجه سر از تخم بیرون می آورند.
تغذیه ی جوجه ها
قبل از به دنیا آمده جوجه ها، جیره ی غذایی والدین مخلوطی از گندم و جو ارزن درشت و همچنین مخلوط های ساییده شده مرکب از مواد معدنی و مولتی وتیامین بوده همچنین باید ظرف های محتوی شن و سنگریزه و نم در کنار ظروف دان آنها قرار داد.
شن سنگریزه های داخل سنگدان را جهت ساییدن مواد غذایی تامین می کند و نمک علاوه بر تامین سدیم و کلر مورد نیاز سبب اشتها و تا حدی موجب ضدعفونی چینه دان پرنده می شود. بعد از به دنیا آمدن جوجه ها اگر هدف پرورش آنها جهت استفاده از گوشت آنها باشد باید به جیره غذایی والدین دان هایی که جهت پرورش مرغ های گوشتی مورد استفاده قرار می گیرد اضافه نمود. به عنوان مثال می توان به منظور پرورش جوجه ها از خوراک پیش دان مرغ گوشتی استفاده نمود.
غذای کبوتران باید در جای خشک و محفوظ نجگهداری شود زیرا نم کشیدن باعث فساد شده و اثرات سویی در آنها یا جوجه هایشان باقی می گذارد.
مدفوع کبوتران آبکی است و برای جلوگیری از خیس و مرطوب بودن کف لانه و بخصوص آشیانه که جوجه ها در آن جای دارند باید از پوشال چوب استفاده نمود.
پدر و مادر جوجه ها پس از خوردن دان با علاقه خاصی به سوی آشیانه رفته و به آنان غذا می دهند. به محض خروج جوجه ها از تخم پس از 24 تا 48 ساعت یک نوع مایع شیری و متمایل به زرد در معده والدین تولید شده و آنها به وسیله ی منقار خود این ماده ی شیرمانند را به جوجه های خود می دهند که این امر به مدت 3 تا 4 روز ادامه می یابد.
جوجه ها منقار نازک خود را در دهان والدین فرو برده و آنگاه مایع شیری رنگ مثل شیر که از پستان خارج می شود از داخل گلوی والدین بیرون آمده و به داخل منقار نوزاد هدایت می شود و جوجه با کمال اشتیاق و ولع این ماده ی شیری رنگ را فرو می برد.
بعد از گذشت چند روز ماده فوق جای خود را به قطعات بسیار ریز دان که با آب مخلوط شده است می دهد که در واقع غذای خورده شده توسط والدین در این حالت پس از خرد و ریز شدن در معده و در حالتی که تقریبا قابل جذب است وارد چینه دان جوجه ها می گردد.
با گذشت زمان خرد شدن مواد غذایی خورده شده توسط والدین کاهش یافته و به عبارت دیگر غذا پس از مرطوب شدن در چینه دان وارددهان جوجه ها می شود. از این مرحله به بعد جوجه ها کم کم آمادنی آن را می یابند که از ظروف دانخوری دانه برچینند در این حالت جوجه ها را می توان از آشیانه جدا نمود که از عمرشان حدود 30 تا 40 روز گذشته است که این امر با توجه به نژاد و وزن جوجه ها متغیر خواهد بود.
همان طور که ذکر شد می توان جوجه های یک ماهه را که هم از نظر وزن و هم از جهت کیفیت لاشه مناسب هستند مورد مصرف قرار داد و یا جهت پرواربندی و افزایش وزن بیشتر به قفس های ویژه منتقل نمود که در حالت دوم باید به نیاز آنها به انرژی و پروتئین جهت بقا و نگهداری و همچنین نیزا به مواد غذایی جهت تولید گوشت برایشان جیره نوشته شود.
در پایان لازم به توضیح است که پرورش کبوتر گوشتی در ایران برخلاف کشورهایی که به این امر اقدام می کنند یک موضوع تقریبا ناشناخته بوده که باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام گیرد.