هيچ ميدانيد تخته نرد چگونه و توسط چه کسي ابداع شد و چه فلسفه زيبا و عبرتآموزي در پس آن نهان است؟ تخته نرد توسط بزرگمهر ابداع شد و اما داستانپيدايشش: در زمان پادشاهي انوشيروان خسرو پسر قباد، پادشاه هند «ديورسام بزرگ» براي سنجشخرد و دانايي ايرانيان و اثبات برتري خود شطرنجي را که مهره هاي آن از زمرد وياقوت سرخ بود، به همراه هدايايي نفيس به دربار ايران فرستاد و «تخت ريتوس» دانا را نيز گماردهء انجام اين کار ساخت. او در نامه‌اي به پادشاه ايران نوشت: «از آنجا که شما شاهنشاه ما هستيد، دانايان شما نيز بايد از دانايان ما برترباشند.. پس يا روش و شيوهء آنچه را که به نزد شما فرستاده‌ايم (شطرنج) بازگوييدو يا پس از اين ساو و باج براي ما بفرستيد». شاه ايران پس از خواندن نامه چهلروز زمان خواست و هيچ يک از دانايان در اين چند روز چاره و روش آن را نيافت، تااينکه روز چهلم بزرگمهر كه جوانترين وزير انوشيروان بود به پا خاست و گفت: «اينشطرنج را چون ميدان جنگ ساخته‌اند كه دو طرف با مهره هاي خود با هم مي‌جنگند وهر كدام خرد و دورانديشي بيشتري داشته باشد، پيروز مي‌شود.» و رازهاي کامل بازيشطرنج و روش چيدن مهره ها را گفت. شاهنشاه سه بار بر او درود فرستاد و دوازده هزار سکه به او پاداش داد. پس از آنتخت ريتوس با بزرگمهر به بازي پرداخت. بزرگمهر سه بار بر تخت ريتوس پيروز شد. روز بعد بزرگمهر تخت ريتوس را به نزد خود خواند و وسيلهء بازي ديگري را نشانداد و گفت: اگر شما اين را پاسخ داديد ما باجگزار شما مي شويم و اگر نتوانستيدبايد باجگزار ما باشيد.» ديورسام چهل روز زمان خواست، اما هيچ يک از دانايان آنسرزمين نتوانستند «وين اردشير» را چاره گشايي کنند و به اين ترتيب شاه هندوستانپذيرفت كه باجگزار ايران باشد. تخته نرد : کره زمين 30 مهره : نشان گر 30 شبانه روز يک ماه 24 خانه : نشانگر 24ساعت شبانه روز 4 قسمت زمين : 4 فصل سال 5 دست بازي: 5 وقت يک شبانه روز رنگ سياه و سپيد : شب و روز هر طرف زمين 12خانه دارد : 12 ماه سال زمين بازي : اسمان تاس: ستاره بخت و اقبال گردش تاس ها : گردش ايام مهره ها: انسان ها گردش مهره در زمين: حرکت انسان ها (زندگي ) برداشتن مهره در پايان هر بازي : مرگ انسان ها اعداد تاس : 1 : يکتايي و خداپرستي 2 : اسمان و زمين 3 : پندار نيک ؛ گفتار نيک ، کردار نيک 4 : شمال ، جنوب، شرق، غرب 5: خورشيد ؛ ماه ، ستاره ، اتش ، رعد 6 : شش روز افرينش
