[حمل و نقل عمومی] - معرفی سیستم منوریل

[E . H . S . A . N]

منوریل:
امروزه منوریل یکی از سامانه ­های حمل و نقل ریلی همگانی محسوب می­شود. این سامانه در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا نظیر چین، مالزی، آلمان، آمریکا، استرالیا و ژاپن و... احداث شده و به بهره ­برداری رسیده است. منوریل از لحاظ عملکرد، زیبایی و ایمنی از مطلوبیت بالایی در سطح دنیا برخوردار می­باشد. و معمولاً از آن به عنوان یک سامانه حمل و نقل نیمه انبوه یاد می­شود.
به طورکلی منوریل به سامانه ­ای اطلاق می­شود که در آن حمل مسافر و بار با استفاده از حرکت بر روی یک ریل یا شاه تیر بتنی صورت می­گیرد. مسیر حرکت منوریل معمولاً در ارتفاع قرار دارد و به همین دلیل تداخل کمتری با سایر سامانه ­های حمل و نقل خواهد داشت. یکی از ویژگی­های مهم منوریل که وجه تمایز این سامانه با دیگر سامانه ­های حمل و نقل ریلی است تماس و حرکت قطارهای این سامانه با شاه تیر است که توسط چرخ های لاستیکی و با استفاده از سیستم محرکه الکتریکی انجام می­شود و این ویژگی موجب کاهش آلودگی صوتی در سامانه منوریل بر خلاف دیگر سامانه­ها می­گردد.

یکی از مهمترین اهداف ساختن خطوط منوریل شهری در دنیا، جابجایی مسافر به صورت اقتصادی و با حداکثر ایمنی می­باشد. منوریل برای اولین بار در سال ۱۹۰۱ در شهر واپرتال آلمان و سپس در سیاتل آمریکا و توکیو احداث و مورد استفاده قرار گرفت.
منوریل انواع مختلفی دارد که وجه مشترک همه آنها استفاده از تک ریل می باشد که اتاق های حامل مسافر بر روی آن حرکت می کند . فرق اساسی آنها در سیستم تکیه گاهی است . در منوریل معلق قسمت حامل مسافر آویزان است در حالیکه در منوریل سوار بر ریل به طور ایستاده روی تیر افقی قرار دارد .معمولاً طول مسیرهای منوریل کوتاه است . منوریل در مجتمع های صنعتی نیز کاربرد دارد . ظرفیت هر ترن ۳۰ تا ۱۸۰نفر (نشسته و ایستاده) و ظرفیت جابجایی هر خط ۳۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ مسافر در ساعت میباشد .

اجزا سیستم منوریل
بیشتر اجزاء سیستم منوریل همان اجزاء حمل و نقل عمومی شهری معمولی است از جمله سیستم برق رسانی و نوع موتورها ، علائم و کنترل های داخلی کابین و تجهیزات داخلی قسمت مسافر و فضای مخصوص مسافر در ایستگاه ها با این وجود تفاوت های قابل ملاحظه ای به شرح ذیل وجود دارد .

مسیر
برای منوریل سوار بر ریل ، عنصر سازه ای (تیر طولی ) باید سطحی صاف در مرکز ، نسبتاً باریک و عمودی برای چرخ های اصلی (لاستیکی ) ، همچنین سطوح جانبی مناسب برای چرخ های افقی ایجاد کند تا وسیله بتواند به راحتی حرکت کند . این تیر طولی باید مقاومت سازه ای کافی داشته باشد تا بتواند دهنه یک ستون تا ستون بعدی را پوشش داده و در عین حال خطوط نیرو ، ارتباط و کنترل را در خود جای دهد . تیر یاد شده باید بتواند در قوس های به صورت خمیده اجرا شود . شکل مقطع عرضی میتواند عمودی قائم الزاویه به صورت I،Tیا Tبرعکس باشد . مسیر می تواند از صفحات فولادی به شکل خرپا یا تیر بتنی پیش ساخته یا شاه تیر با مقطع باکس توخالی ساخته شود . برای منوریل معلق تکیه گاه چرخ ها بوسیله یک کانال طولی تامین میشود که به آن ، قسمت حامل مسافر آویزان میشود .
برای تغییر خط لازم است کل تیر یا کانال جابجا شود تا زاویه اتصال مناسب با قطار تنظیم شود . این کار با لغزش جانبی قطعات یا خم شدن آنها انجام میشود که از مقاطع لولادار و یا نوع انعطاف پذیر تشکیل میشوند . این فرآیند از ۶ ثانیه تا یک دقیقه به طول میانجامد .

ایستگاه ها
از آنجائیکه کلیه سیستم های تک ریلی هوایی هستند در طراحی ایستگاه ها امکان تنوع زیادی وجود ندارد . نیم طبقه اختیاری است و در آرایش خطوط میتوان از سکوی مرکزی یا جانبی استفاده کرد . تراز کف سکو باید با کف واگن یکسان باشد . پله برقی و آسانسور نیز باید در دسترس باشد .

توقفگاه ها
برخلاف تجهیزات ریلی ، ناوگان منوریل را به منظور تعمیرات نمی توان به خارج از محوطه اعزام کرد و همه سرویس ها باید در همان تسهیلات جانمایی شده انجام شوند . بعلاوه تغییر خط مکرر در محل دپو و محدودیت جابجایی پرسنل و سایر تجهیزات و عبور از میان تیرهای موازی در دپو بر معضلات موجود خواهد افزود .

ناوگان
هر تولید کننده ای ، مدل وسیله نقلیه خاص خود را با تنوع زیاد در طراحی و ظرفیت ، عرضه میکند . در بیشتر موارد قسمت مسافر خیلی شبیه به قطار سبک یا سنگین معمولی است . اختلاف اصلی در آن است که جا دادن چرخ های تکیه گاهی و حامل امکان عبور از یک واگن به واگن دیگر را دچار مشکل میکند . واگن های جلو و عقب دارای فرم ثابت آیرو دینامیکی هستند و به همین دلیل جای آنها در قطار ثابت است .

برگرفته از : سایت شهرداری قم

 

[Seti.Star]

[h=3]مونوریل چیست؟
تک ریل یا مونوریل، شیوه‌ای از حمل و نقل سبک ریلی است. مونوریل در واقع یک خط منفرد است که به‌عنوان ریل برای واگن‌های مسافری یا باری استفاده می‌شود. ترن یا واگن‌ها بوسیله چرخ هایشان بر روی این ریل منفرد که درست در مرکز ترن یا واگن قرار می‌گیرد، حرکت می‌کنند. مونوریل معمولا بالاتر از سطح زمین قرار گرفته‌است ولی می‌تواند بر روی زمین، پائین‌تر از سطح زمین و یا در تونل‌های زیرزمینی نیز بکار رود. مونوریل برای استفاده در مناطق تفریحی مانند شهربازی‌ها و همچنین شهرهای توریستی نیز گزینه مناسبی محسوب می‌شود.[/h][h=3]

[/h][h=3]منو ریلها را می‌توان هم به مقاصد تفریحی – توریستی و هم به مقاصد حمل و نقل درون شهری و برون شهری به کار برد. تغذیه سیستم های منو ریل از طریق کابلهای موجود در درون یا روی تک ریل آنها صورت می‌گیرد. از منو ریل ها بسته به مورد استفاده، در سرعتهای ۵۰ تا ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت (و در مقاصد برون شهری تا ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت) بهره برداری می‌شود. در حال حاضر بسیاری از انواع مختلف سیستم منو ریل در شهرهای پر تردد دنیا بهره برداری می‌شود که از آن جمله می‌توان به منو ریل های ژاپن، چین، مالزی، سنگاپور، آلمان،‌ ایالات متحده و …. اشاره نمود. این سیستم قادر است که در مسافرت های درون شهری به طور متوسط ۲۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰۰ مسافر در ساعت در مسیر را جابه‌جا نماید. بدیهی است که چون مسیر عبور این سیستم در ارتفاع واقع شده و سرعت مناسبی برای حمل و نقل درون شهری دارد، از میزان ترافیک شهری به نحو چشمگیری می‌کاهد. قطارهای مورد استفاده در این سیستم، بسته به جمعیت استفاده کننده از آن از ۳ تا ۶ واگن تشکیل می‌گردد و به طور متوسط ۳۶ تا ۴۰ متر طول دارد. این قطارها عمدتاً‌ قادرند که شیب ۶% و تا شعاع قوس ۴۰ متر را بپیمایند.[/h]

[h=3]تاریخچه مونوریل:
اولین ثبت اختراع برای وسیله نقلیه‌ای که برای حرکت روی یک ریل طراحی شده باشد در انگلستان و در ۲۲ نوامبر سال ۱۸۲۱ بود. مخترع آن فردی به نام هنری رابینسون پالمر بود. در سال ۱۸۲۴ یک خط برای آن در منطقه در دپت فورد داکی یارد در لندن ساخته شد و در سال ۱۸۲۵ خط دیگری در منطقه چِشِنت واقع در ایالت هرت فورد شایر انگلستان تأسیس شد که بعدها راه آهن چشنت نامیده شد. یک خط کوتاه هم برای حمل آجر از کوری نزدیک چشنت به سمت رود خانه لی ساخته شد. این مونوریل که از یک اسب به عنوان پیشرانه استفاده می‌کرد اولین خط مونوریل بود که مسافر را جابه جا به جا می‌کرد.[/h]

[h=3]مزایای مونوریل:[/h][h=3]۱- فضای کمی را اشغال می‌کند به خصوص مونوریل‌های هوایی که روی زمین تنها به فضای کمی برای قرار گرفتن پایه‌ها نیاز دارند.[/h][h=3]۲- مونوریل‌هایی که از چرخ‌های لاستیکی روی ریل بتنی استفاده می‌کنند ارتعاش و نویز کمی ایجاد می‌کنند.[/h]

[h=3]۳- ایمن هستن چون مونوریل‌های سوار بر تیر، ریل را در بر می‌گیرند و طبیعتاً قابلیت از خط خارج شدن را ندارند مگر اینکه برای ریل مشکلی پیش بیاید.[/h][h=3]۴- به دلیل سروصدای کم و اشغال فضای کم، می‌توان ایستگاه‌های آن را در هر مکانی ساخت، در نتیجه دسترسی به آن آسان می‌شود. برای مثال ایستگاه مونوریل پارک والت دیسنی واقع در فلوریدای آمریکا در ورودی هتل آن ساخته شده است.[/h]

[h=3]۵- اگر طراحی آن زیبایی باشد می‌تواند به ابزای برای جذب توریست تبدیل شود.[/h]

[h=3]۶- به دلیل استفاده از الکتریسیته به عنوان منبع تغذیه، و چرخهای لاستیکی دوستار محیط می‌باشند.[/h][h=3]۷- مونوریل‌ها به ویژه مونوریل‌ها با چرخ لاستیکی به شکلی طراحی شده‌اند که توانایی غلبه بر شیب‌های بالا را دارند. مونوریل‌های ساخت شرکت هیتاچی توانایی عبور از شیب % ۶ را دارند.[/h]

[h=3]۸- به تعمیر و نگهداری زیادی نیاز ندارند به ویژه مونوریل‌هایی با مسیر بتنی؛ چرخ‌های لاستیکی هم برای تقریبا ۱۰۰٬۰۰۰ مایل دوام دارند همچنین خود مونوریل نیز عمری بیش از ۳۰ سال خواهد داشت.[/h]

[h=3]۹- به دلیل دارا بودن مسیر مشخص، مشکل توقف در مسیر وجود ندارد.[/h][h=3]معایب مونوریل:[/h][h=3]۱- به علت استفاده از ریل اختصاصی، استفاده از ریل‌های مرسوم در صنعت نقلیه ریلی امکان پذیر نیست در نتیجه از این قطارها در سایر خطوط ریلی را نمی‌توان استفاده کرد.[/h][h=3]۲- در موارد اضطراری، مسافران نمی‌توانند فوراً از مونوریل بیرون بروند زیرا مونوریل بالای سطح زمین قرار گرفته است و راهروی اضطراری وجود ندارد در نتیجه مسافران باید تا آمدن قطار نجات یا آتش نشان منتظر بمانند؛ مونوریل‌های جدیدتر این مشکل را با ساخت راهروهای اضطراری در کنار تمام خطوط حل کرده‌اند و مونوریل‌های آویزان این نقص را با ساخت سر سره‌های تخلیه همانند هواپیما درون قطار از بین برده‌اند.[/h]

[h=3]۳- خطر سقوط اشیا و اجزای مونوریل وجود دارد به عنوان نمونه در شهر کوالالامپور در سال ۲۰۰۲ سقوط یکی از چرخ‌های مونوریل روی سر یک نفر از عابرین پیاده، باعث ایجاد جراحات شدیدی در وی شد البته این مسأله را می‌توان با ساخت حصارهایی کنار مسیر حل کرد.[/h][h=3]۴- به دلیل قرار گرفتن در ارتفاع سازندهٔ آن باید تحمل وزن مونوریل و مسافران را داشته باشد و در برابر طوفان و زلزله مقاوم باشد که در نتیجه طراحی سازهٔ آن نیاز به دقت و هزینه بالایی دارد.[/h][h=3]۵- تعویض خط به آهستگی صورت گرفته و نیاز به مکانیزم پیچیده تر و دقیق تری نسبت به قطارهای عادی دارد که هزینه ساخت آن را بالا می‌برد.[/h][h=3]

[/h][h=3]۶- هرچه سرعت مونوریل بیشتر شود، برای جلوگیری از خارج شدن از مسیر باید شعاع انحنای مسیر را بیشتر کنند که این موضوع باعث طولانی تر شدن مسیر می‌شود. شرکت هیتاچی برای قطارهای سایز بزرگ خود با سرعت بیش از km 80 و حدود ۶ واگن شعاع انحنا با طولm 100 را به کار می‌برد.[/h]

[h=3]ویژگی‌ها و قابلیت‌های مونوریل:
مونوریل وسیله نقلیه‌ای ایمن، پاک و مناسب که به کار گرفتن آن می‌تواند کمک زیادی به کاهش آلودگی محیط زیست، حجم ترافیک و هزینه‌های جانبی آن بنماید. در سال ۲۰۰۷ مونوریل لاس وگاس به کنار رفتن حدود ۲/۳ میلیون مایل وسیله نقلیه از شاهراه نودای جنوبی کمک کرد و باعث کاهش یافتن انتشار بیش از ۵۸ تن کربن مونواکسید (CO) و ترکیبات آلی فرار (VOC) و اکسید نیتروژن (NOX) در یک دوره یکساله شد.
قرار گرفتن مونوریل در ارتفاع، ساختار ریل، و سازه مستحکم خطوط آن موجب تبدیل مونوریل به یکی از ایمن ترین وسایل ترابری شده است در تاریخ مونوریل تنها یک حادثه کشنده در مقابل میلیون‌ها جابه جایی مسافر پیش آمد و آن حادثه مونوریل واپرتال در آلمان بود که سبب کشته شدن ۵ نفر شد. سازهٔ مسیر و ستون مونوریل هم به گونه‌ای می‌باشد که توانایی مقابله با زمین لرزه را دارد مونوریل‌های سیاتل و اوزاکا توانست اند در مقابل زمین لرزه‌هایی که در مناطق آن‌ها صورت گرفت مقاومت کنند.
بیشتر مونوریل‌ها توانایی جابه جایی هزاران مسافر دارند که با توجه به ویژگی‌های مثبت دیگر آن می‌توانند تبدیل به یکی از مناسب ترین وسایل حمل و نقل شوند برای نمونه مونوریل چانگ کینگ چین که یک مونوریل سایز بزرگ شرکت هیتاچی می‌باشد توانایی جابه کردن ۳۰٬۰۰۰ مسافر را در ساعت برای مسافت km 19 دارد. مونوریل را می‌توان مناسب ترین وسیله ترابری همگانی در حل مشکلات ارتباطی مناطقی دانست که از نظر اقلیمی شرایط خاصی دارند از قبیل مناطق کوهستانی که پستی و بلندی‌های زیادی دارند، مناطقی که شرایط آب و هوایی بسیار گرم یا بسیار سرد دارند و کشورهایی که دارای جزایر متعدد هستند مانند کشورهای ژاپن و چین که مونوریل در آنجا مبدل به مناسب ترین وسیله در بین وسایل حمل و نقلی شده است.
در حال حاضر حدود ۲۰ کشور دارای حمل و نقل مونوریل می‌باشند و کشورهای زیاد دیگری احداث آن را در دستور کار خود قرار داده‌اند که پیش بینی می‌شود تا ۴ سال آینده به ۲۶ کشور هم برسند. علاوه بر کشورهای پیشرفته‌ای مانند ژاپن، آلمان، آمریکا، چین، انگلستان سایر کشورهای نظیر مالزی، تایلند، برزیل، امارات، آفریقای جنوبی و سنگاپور نیز از این نوع حمل و نقل استفاده می‌کنند.[/h][h=6]منابع:
۱- گرداوری و تالیف سایت civiltech.ir
۲- www.iranway.com
۳- fa.wikipedia.org
۴- spacing.ca
۵- mouseplanet.com[/h]