onia$
دستیار مدیر تالار مدیریت
[h=1]تندرستی چیست و چگونه می‌توان آن را در سازمان ارتقا داد؟[/h]
ساسان قاسمی، راضیه برومندجزی*
تندرستی از جمله موارد بسیار مهم در رابطه با سلامتی کارکنان است که وجود آن در سازمان اثرگذاری عمده‌ای روی کارآیی و اثربخشی خواهد داشت.
همواره سه نوع تندرستی وجود دارد که عبارتند از: تندرستی فیزیکی، اجتماعی و روان‌شناختی. در این میان آنچه اهمیت ویژه دارد، تندرستی از لحاظ روانی است؛ چرا که وجود شرایط کاری خطرناک در محیط کار، بیش از آنکه روی تندرستی فیزیکی و اجتماعی اثر بگذارد، روی تندرستی روانی اثر دارد و همواره تندرستی روانی ارتباط تنگاتنگی با تندرستی فیزیکی و اجتماعی دارد. چهار دسته از عوامل هستند که جزو سرمایه‌های روانی درنظر گرفته می‌شوند و وجود آنها در فرد نشان‌دهنده سلامت روانی است. این عوامل عبارتند از: خودکارآمدی، امیدواری، خوش‌بینی و تاب‌آوری.
خودکارآمدی، اعتقادات فرد در رابطه با توانایی‌هایش است تا بتواند از طریق انگیزه، منابع شناختی و رشته‌ای از فعالیت‌های موردنیاز، وظیفه خاصی را در زمینه‌ای خاص با موفقیت به اتمام برساند.
امیدواری، حالت انگیزشی مثبتی است که بر مبنای هدف، داشتن اراده برای رسیدن به هدف و شناسایی راه‌های متفاوت برای رسیدن به هدف تعریف می‌شود.
خوش‌بینی، حالتی است که طی آن فرد انتظار وقوع رویدادهای مطلوب را دارد.
تاب‌آوری، ظرفیتی است که طی آن فرد قادر است از ناکامی‌ها، مصیبت‌ها، تعارض‌های زندگی و حتی رویدادهای مثبت، پیشرفت‌ها و مسوولیت‌های بیشتر تاثیر نپذیرد و به مسیر قبلی خود ادامه دهد.
علاوه‌بر عوامل فردی که در بالا به آنها اشاره شد، عوامل سازمانی هم بر تندرستی روانی افراد اثرگذار هستند. بعضی از این عوامل، شغل‌محور هستند و برخی ربطی به شغل ندارند. نکته حائز اهمیت این است که شرایط محیط کار و روند انجام گرفتن کارها تنها عوامل اثرگذار بر تندرستی نیستند. از جمله عوامل دیگر می‌توان به خود شغل و مفاهیم مرتبط با آن، هدف از انجام وظایف شغلی، ارتباطات سازمانی، سبک‌ها و شخصیت مدیریت و رهبری و ...
اشاره کرد.
همان‌گونه که از تعاریف فوق برمی‌آید وجود هرکدام از این عوامل که منجر به سلامت روانی کارکنان می‌شود برای سازمان ضروری است؛ چرا که اثرات فردی و سازمانی عمده‌ای به دنبال دارد، اثرات فردی: موفقیت زندگی کاری، توسعه کارراهه شغلی، برقراری روابط موثر با سایرین و ...، اثرات سازمانی آن رضایت مشتری، بهره‌وری، سودآوری، نرخ ترک خدمت و موارد دیگر هستند.
سازمان‌ها همواره باید در پی گسترش سطح سلامتی روانی در محیط کار باشند. براین اساس باید رویکردهایی عملی و استراتژیک برای بهبود تندرستی روانی در سازمان در نظر گرفته شود. در ادامه نکات حائز اهمیت در عملیاتی شدن برنامه‌های بهبود تندرستی روانی افراد بیان می‌شود:
1- درگیر کردن رهبران ارشد و پرورش مدیران. ایجاد تندرستی روانی در کل سازمان و بهره بردن از نتایج حاصل از آن نیازمند استفاده از رویکردی استراتژیک
است.
به این منظور از همکاری واحدهای سازمانی مرتبط همچون منابع انسانی، بهداشت حرفه‌ای و سلامت و ایمنی استفاده شود و در آنها نوعی تعهد نسبت به این مساله به‌وجود آید؛ چرا که در صورت نبود تعهد و همکاری اثربخش میان واحدهای مذکور، مزایای ناشی از وجود سطوح بالای تندرستی روانی که افزایش سطح عملکرد و بهره‌وری، کاهش نرخ بیماری و مدیریت روی استعدادهای سازمانی است، محقق نخواهد شد.
2- برندسازی و شکل‌گیری ارتباطات. برای برنامه تندرستی روان‌شناختی، عنوانی انتخاب کنید که قابل درک و مرتبط با آن باشد. مجموعه‌ای از اهداف و نتایج را که ناشی از اجرای برنامه است در نظر داشته باشید و آنها را مکتوب کنید. در ادامه به منظور برقراری ارتباط با کارکنان و درگیر کردن آنان در اجرای موثر برنامه، این احساس باید در آنان شکل بگیرد که در واقع سازمان نگران سلامتی و تندرستی کارکنان است.
3- سطوح تندرستی و محرک‌های مرتبط با آن را اندازه‌گیری کنید. از جمله روش‌هایی که به منظور سنجش سطح تندرستی روان‌شناختی کارکنان و شناسایی محرک‌های آن به‌کار می‌رود، انجام ممیزی در رابطه با میزان کلی سطوح تندرستی کارکنان در سازمان است.
4- از نتایج به‌دست آمده در پرورش برنامه‌های عملیاتی استفاده کنید. پس از انجام ممیزی، از نتایج حاصل از آن در استراتژی‌ها و برنامه‌های عملیاتی سازمان در راستای ارتقای تندرستی استفاده کنید.
5- برنامه ارتقای تندرستی را اجرا کنید. در این مرحله به منظور ارتقای سطوح تندرستی روان‌شناختی در سازمان برنامه‌های عملیاتی را اجرا کنید و پس از دریافت بازخوردهای ناشی از اجرای آن، بهبودهای لازم را اعمال کنید.
ساسان قاسمی، راضیه برومندجزی*
تندرستی از جمله موارد بسیار مهم در رابطه با سلامتی کارکنان است که وجود آن در سازمان اثرگذاری عمده‌ای روی کارآیی و اثربخشی خواهد داشت.
همواره سه نوع تندرستی وجود دارد که عبارتند از: تندرستی فیزیکی، اجتماعی و روان‌شناختی. در این میان آنچه اهمیت ویژه دارد، تندرستی از لحاظ روانی است؛ چرا که وجود شرایط کاری خطرناک در محیط کار، بیش از آنکه روی تندرستی فیزیکی و اجتماعی اثر بگذارد، روی تندرستی روانی اثر دارد و همواره تندرستی روانی ارتباط تنگاتنگی با تندرستی فیزیکی و اجتماعی دارد. چهار دسته از عوامل هستند که جزو سرمایه‌های روانی درنظر گرفته می‌شوند و وجود آنها در فرد نشان‌دهنده سلامت روانی است. این عوامل عبارتند از: خودکارآمدی، امیدواری، خوش‌بینی و تاب‌آوری.
خودکارآمدی، اعتقادات فرد در رابطه با توانایی‌هایش است تا بتواند از طریق انگیزه، منابع شناختی و رشته‌ای از فعالیت‌های موردنیاز، وظیفه خاصی را در زمینه‌ای خاص با موفقیت به اتمام برساند.
امیدواری، حالت انگیزشی مثبتی است که بر مبنای هدف، داشتن اراده برای رسیدن به هدف و شناسایی راه‌های متفاوت برای رسیدن به هدف تعریف می‌شود.
خوش‌بینی، حالتی است که طی آن فرد انتظار وقوع رویدادهای مطلوب را دارد.
تاب‌آوری، ظرفیتی است که طی آن فرد قادر است از ناکامی‌ها، مصیبت‌ها، تعارض‌های زندگی و حتی رویدادهای مثبت، پیشرفت‌ها و مسوولیت‌های بیشتر تاثیر نپذیرد و به مسیر قبلی خود ادامه دهد.
علاوه‌بر عوامل فردی که در بالا به آنها اشاره شد، عوامل سازمانی هم بر تندرستی روانی افراد اثرگذار هستند. بعضی از این عوامل، شغل‌محور هستند و برخی ربطی به شغل ندارند. نکته حائز اهمیت این است که شرایط محیط کار و روند انجام گرفتن کارها تنها عوامل اثرگذار بر تندرستی نیستند. از جمله عوامل دیگر می‌توان به خود شغل و مفاهیم مرتبط با آن، هدف از انجام وظایف شغلی، ارتباطات سازمانی، سبک‌ها و شخصیت مدیریت و رهبری و ...
اشاره کرد.
همان‌گونه که از تعاریف فوق برمی‌آید وجود هرکدام از این عوامل که منجر به سلامت روانی کارکنان می‌شود برای سازمان ضروری است؛ چرا که اثرات فردی و سازمانی عمده‌ای به دنبال دارد، اثرات فردی: موفقیت زندگی کاری، توسعه کارراهه شغلی، برقراری روابط موثر با سایرین و ...، اثرات سازمانی آن رضایت مشتری، بهره‌وری، سودآوری، نرخ ترک خدمت و موارد دیگر هستند.
سازمان‌ها همواره باید در پی گسترش سطح سلامتی روانی در محیط کار باشند. براین اساس باید رویکردهایی عملی و استراتژیک برای بهبود تندرستی روانی در سازمان در نظر گرفته شود. در ادامه نکات حائز اهمیت در عملیاتی شدن برنامه‌های بهبود تندرستی روانی افراد بیان می‌شود:
1- درگیر کردن رهبران ارشد و پرورش مدیران. ایجاد تندرستی روانی در کل سازمان و بهره بردن از نتایج حاصل از آن نیازمند استفاده از رویکردی استراتژیک
است.
به این منظور از همکاری واحدهای سازمانی مرتبط همچون منابع انسانی، بهداشت حرفه‌ای و سلامت و ایمنی استفاده شود و در آنها نوعی تعهد نسبت به این مساله به‌وجود آید؛ چرا که در صورت نبود تعهد و همکاری اثربخش میان واحدهای مذکور، مزایای ناشی از وجود سطوح بالای تندرستی روانی که افزایش سطح عملکرد و بهره‌وری، کاهش نرخ بیماری و مدیریت روی استعدادهای سازمانی است، محقق نخواهد شد.
2- برندسازی و شکل‌گیری ارتباطات. برای برنامه تندرستی روان‌شناختی، عنوانی انتخاب کنید که قابل درک و مرتبط با آن باشد. مجموعه‌ای از اهداف و نتایج را که ناشی از اجرای برنامه است در نظر داشته باشید و آنها را مکتوب کنید. در ادامه به منظور برقراری ارتباط با کارکنان و درگیر کردن آنان در اجرای موثر برنامه، این احساس باید در آنان شکل بگیرد که در واقع سازمان نگران سلامتی و تندرستی کارکنان است.
3- سطوح تندرستی و محرک‌های مرتبط با آن را اندازه‌گیری کنید. از جمله روش‌هایی که به منظور سنجش سطح تندرستی روان‌شناختی کارکنان و شناسایی محرک‌های آن به‌کار می‌رود، انجام ممیزی در رابطه با میزان کلی سطوح تندرستی کارکنان در سازمان است.
4- از نتایج به‌دست آمده در پرورش برنامه‌های عملیاتی استفاده کنید. پس از انجام ممیزی، از نتایج حاصل از آن در استراتژی‌ها و برنامه‌های عملیاتی سازمان در راستای ارتقای تندرستی استفاده کنید.
5- برنامه ارتقای تندرستی را اجرا کنید. در این مرحله به منظور ارتقای سطوح تندرستی روان‌شناختی در سازمان برنامه‌های عملیاتی را اجرا کنید و پس از دریافت بازخوردهای ناشی از اجرای آن، بهبودهای لازم را اعمال کنید.
