متن کامل
متن کامل
آيين‌نامه كميسيون عفو، تخفيف و تبديل مجازات
تاریخ : چهارشنبه، 23 مرداد، 1387
موضوع : قوانين کيفري
آئين‌نامه كميسيون عفو، تخفيف و تبديل مجازات در 4 فصل و 30 ماده و 3 تبصره كه در تاريخ 16/5/1387 به تصويب رياست قوه قضائيه رسيده ، در روزنامه رسمي منتشر شد توضیح اینکه از تاريخ تصويب اين آيين‌نامه، آيين‌نامه كميسيون عفو و بخشودگي مصوب 19 آذر 1373 ملغي است.
شماره 4623/ 87/ 1 16/ 5/ 1387
آيين‌نامه كميسيون عفو، تخفيف و تبديل مجازات
فصل اول: تشكيلات
ماده1ـ در اجراي بند 11 از اصل يكصد و دهم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران درخصوص عفو، تخفيف و تبديل مجازات و آثار تبعي حكم محكومين در حدود موازين اسلامي، كميسيون عفو، تخفيف و تبديل مجازات در مركز و استانها كه از اين پس در اين آيين‌نامه كميسيون مركزي و استاني ناميده مي‌شود تشكيل مي‌گردد.
ماده2ـ كميسيون مركزي مركب از 5 نفر قضات آشنا به احكام شرع انور و قانون با پايه قضايي 10 به بالا تشكيل مي‌گردد كه توسط رئيس قوه قضاييه براي مدت 5 سال منصوب مي‌شوند.
ماده3ـ رئيس قوه قضاييه يك نفر از اعضا را براي مدت 5 سال به عنوان رئيس كميسيون انتخاب مي‌نمايد. جلسات كميسيون با حضور حداقل 3 عضو رسميت خواهديافت و تصميمات با 3 رأي موافق معتبر خواهدبود.
ماده4ـ كميسيون استاني مركب است از رئيس كل دادگستري استان، دادستان مركز استان، قاضي ناظر زندان مربوط و مديركل زندانهاي استان كه توسط رئيس قوه قضاييه براي مدت 3 سال به عضويت كميسيون مزبور منصوب مي‌شوند. جلسات با حضور 3 نفر از اعضاي فوق علاوه بر دادستان مربوط به پرونده محكومٌ‌عليه رسميت خواهديافت و تصميمات با 3 رأي موافق معتبر خواهدبود.
ماده5 ـ در پرونده‌هاي محاكم نظامي هيأتي مركب از رئيس سازمان قضايي نيروهاي مسلح، معاون حقوقي و قضايي و معاون نظارت و بازرسي سازمان تشكيل مي‌گردد. تصميمات هيأت مزبور پس از اخذ نظر كميسيون مقدماتي مركب از رئيس سازمان قضايي نيروهاي مسلح استان، دادستان نظامي استان و مديركل سازمان زندانهاي استان با رأي اكثريت اعضاء معتبر خواهدبود.
فصل دوم: روش كار
ماده6 ـ اشخاص زير مي‌توانند درخواست عفو را پيشنهاد كنند:
1ـ رئيس دادگستري مربوط.
2ـ دادستان مربوط.
3ـ قاضي ناظر زندان مربوط.
4ـ رئيس زندان مربوط.
5 ـ محكوم عليه.
6 ـ خانواده و بستگان محكوم‌عليه.
ماده7ـ رئيس كل دادگستري هر استان مسوول تشكيل و نظارت بر كميسيون استاني در مورد عفو محكومين دادگاه‌هاي عمومي و انقلاب بوده و پس از احراز صحت مندرجات و كامل بودن مدرك نسبت به تشكيل جلسات كميسيون استاني اقدام مي‌نمايد.
ماده8 ـ كميسيون استاني پس از رسميت نسبت به بررسي مدارك، مندرجات و ارزيابي شرايط درخصوص تقاضاي عفو رسيدگي و با اكثريت آراء اتخاذ تصميم مي‌نمايد. در صورتي كه نظر كميسيون مزبور بر عفو يا تخفيف مجازات باشد، ضمن تشريح جهات و دلايل مراتب به حوزه رياست قوه قضاييه جهت قرار دادن در ليست عفو ارسال مي‌گردد و در غيراينصورت، ضمن تشريح جهات و دلايل مراتب را جهت رسيدگي و تعيين تكليف نهايي به كميسيون مركزي ارسال خواهدنمود.
تبصره ـ اجراي احكام اعدام، قصاص و حدود شرعي كه زمينه عفو را از بين مي‌برد تا اعلام نظر قطعي متوقف مي‌شود.
ماده9ـ در پيشنهاد عفو، تخفيف و تبديل مجازات بايد مدارك و مندرجات زير پيوست گردد:
1ـ مشخصات محكوم عليه شامل نام و نام خانوادگي، شهرت، نام پدر، شماره ملي، شماره شناسنامه و محل صدور آن، تاريخ تولد، تابعيت، شغل، سواد، تأهل، تعداد عائله و داشتن يا نداشتن سرپرست.
2ـ تاريخ شروع اجراي مجازات و مدتي كه محكوم‌عليه پيش از شروع به اجرا در بازداشت بوده است.
3ـ پيشينه كيفري (درصورت داشتن پيشينه نوع، تعداد و شرح آن قيد گردد.)
4ـ استيفاء يا عدم استيفاء حق شاكي خصوصي و كيفيت آن.
5 ـ جرم ارتكابي، ميزان محكوميت قطعي، مانده محكوميت در تاريخ تنظيم فرم و ميزان عفو درخواستي.
6 ـ سوابق استفاده از عفو يا تخفيف و ميزان آن.
7ـ وضعيت اجتماعي، فرهنگي، اخلافي، جسماني و معيشتي عائله محكوم‌عليه.
8 ـ تاريخ تنظيم فرم پيشنهاد عفو.
9ـ كيفرخواست، رأي بدوي، رأي تجديدنظر و رضايت‌نامه حسب مورد.
10ـ در مورد محكوميت به اعدام اصل پرونده به ضميمه برگ پيشنهاد عفو.
ماده10ـ قاضي اجراي احكام شهرستان با وصول تقاضاي عفو مكلف است، نكات ذكر شده را از پرونده محكوم‌عليه با دقت نظر، استخراج و ضمايم به صورت خوانا و مصدق از مدارك موردنياز تهيه و با ذكر نام و نام خانوادگي و سمت خود، آن را گواهي نمايد و حداكثر ظرف مدت 3 روز به دبيرخانه كميسيون استاني ارسال نمايد.
ماده11ـ به منظور تحقيق در فرآيند شرايط عفو و سياست‌هاي كلان قضايي در مورد زندانيان، كميسيون مركزي و استاني مي‌تواند رأساً با تعيين و اعزام هيأت به زندانهاي سراسر كشور، بر صحت آن نظارت نمايد.
ماده12ـ دبيرخانه كميسيون مركزي در تهران تشكيل و امور مربوط به پيشنهادهاي عفو را در دفاتر و رايانه ثبت و آماده طرح در كميسيون مي‌نمايد و دبيرخانه كميسيون استاني، تحت نظارت و مسووليت رئيس كل دادگستري تشكيل و به امور مربوط رسيدگي و نسبت به آماده نمودن درخواستها جهت طرح در كميسيون و انعكاس مراتب به مركز اقدام مي‌نمايد.
ماده13ـ مديركل سجل كيفري و عفو و بخشودگي به عنوان دبير كميسيون مركزي، مسووليت پيگيري امور اداري مربوط به عفو و بخشودگي را عهده‌دار خواهدشد.
ماده14ـ دبير كميسيون موظف است درخواستها و پيشنهادهاي عفو يا تخفيف مجازات محكومان را به ترتيب تاريخ وصول ثبت و حداكثر ظرف مدت پانزده روز توسط كارشناسان اداره عفو و بخشودگي بررسي و بلافاصله پس از تكميل شرايط ذكرشده در اين آيين‌نامه به منظور طرح به كميسيون مركزي ارسال نمايد.
ماده15ـ كميسيون‌هاي مركزي و استاني، حداقل هر 15 روز يك بار و در مواقع ضروري به صورت فوق‌العاده تشكيل جلسه مي‌دهند. كميسيون استاني درخواست‌هاي رسيده را بررسي و تصميمات اتخاذ شده را يك ماه پيش از موعد مقرر به كميسيون مركزي تقديم مي‌نمايد و كميسيون مزبور بايد حداكثر 15 روز قبل از موعد مقرر فهرست اسامي دارندگان شرايط عفو را توسط رئيس كميسيون مركزي به رئيس قوه قضاييه تقديم دارد.
ماده 16ـ كميسيون عفو، تخفيف و تبديل مجازات موظف است اسامي زندانيان واجد شرايط را به تفكيك استان، شهرستان و محكومان سازمان قضايي نيروهاي مسلح و ويژه روحانيت را در 2 ليست به شرح زير تنظيم نمايد:
الف) زندانيان مشمول عفو اعطايي منجر به آزادي.
ب) زندانيان مشمول عفو اعطايي منجر به تخفيف يا تبديل مجازات.
ماده17 ـ حوزه رياست قوه قضاييه اسامي آن دسته از زندانياني كه عفو اعطايي منجر به آزادي آنان مي‌شود را بلافاصله به سازمان زندانها و اقدامات تأميني و تربيتي ارسال نموده تا در اسرع وقت و از طريق مقتضي به زندانهاي سراسر كشور ابلاغ گردد و تحت نظارت دادستان مربوط درصورتي كه به جهت ديگري بازداشت نباشند بلافاصله نسبت به آزادي محكومين مزبور اقدام و نتيجه را ظرف مدت 10 روز گزارش نمايند.
ماده18ـ دبير كميسيون عفو و بخشودگي اسامي آن دسته از زندانياني كه عفو اعطايي آنان منجر به تخفيف و يا تبديل مجازات مي‌شود را رأساً به دادستانهاي محل ابلاغ تا با نظارت رئيس دادگستري مربوط حداكثر ظرف 20 روز پس از وصول نسبت به اعمال عفو اقدام و مراتب را گزارش نمايد.
ماده19ـ فهرست عفو محكومان دادگاه‌هاي نظامي سراسر كشور و ويژه روحانيت به سازمان قضايي نيروهاي مسلح مركز و دادستان ويژه روحانيت براي ابلاغ، اجرا و نظارت مطابق مفاد اين آيين‌نامه ارسال مي‌گردد.
ماده20ـ عفو محكوماني كه فاقد برخي از شرايط مندرج در اين آيين‌نامه باشند، با صلاحديد رئيس قوه قضاييه، به طور جداگانه پيشنهاد خواهدشد.
ماده21ـ مراجع قضايي و قانوني موظفند پاسخ استعلامات دبيرخانه كميسيون‌هاي مركزي و استاني را در اسرع وقت تهيه و ارسال دارند و همچنين تصميمات متخذه كميسيون را در جهت انجام وظايف واگذارشده بدون تأخير اجرا نمايند.
فصل سوم: مناسبت‌هاي عفو، تخفيف و تبديل مجازات
ماده22ـ مناسبت‌هاي عفو و بخشودگي به شرح زير مي‌باشد:
1ـ ولادت حضرت رسول اكرم « ص»، 12 تا 17 ربيع‌الاول.
2ـ مبعث حضرت رسول اكرم « ص» 27 رجب.
3ـ ولادت حضرت اميرالمؤمنين « ع» 13 رجب.
4ـ ولادت حضرت امام حسين « ع» 3 شعبان.
5 ـ ولادت حضرت قائم « ع» 15 شعبان.
6 ـ عيد سعيد فطر، اول شوال.
7ـ عيد سعيد قربان، 10 ذيحجه.
8 ـ عيد سعيد غدير، 18 ذيحجه.
9ـ سالروز پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي 22 بهمن.
10ـ سالروز جمهوري اسلامي، 12 فروردين.
11ـ عيد نوروز، اول فروردين.
12ـ سالروز حماسه فتح خرمشهر ويژه عفو محكومان نيروهاي مسلح، 3 خرداد.
13ـ ولادت حضرت فاطمه « س» ويژه عفو محكومان نسوان، 20 جمادي‌الثاني.
14ـ
سالروز حقوق بشر اسلامي و كرامت انساني ـ 14 مرداد (الحاقی در 1388)
15- ساير مناسبت‌هايي كه مقام معظم رهبري موافقت فرمايند.
فصل چهارم: سياست‌ها و شرايط عفو، تخفيف و تبديل مجازات
ماده23ـ سياست‌هاي عفو، تخفيف و تبديل مجازات عبارتند از:
1ـ توجه به تدابير و منويات مقام معظم رهبري در مقاطع اعطاي عفو.
2ـ تلقي عفو محكوميت به عنوان يك اقدام معنوي و عنايت نظام جمهوري اسلامي.
3ـ توجه به ميزان تأثير مجازات، اصلاح بزهكار و احراز ندامت.
4ـ توجه به ضرورت‌ها، مصالح اجتماعي، سياسي و منطقه‌اي.
5 ـ توجه به موارد حق‌الناس و فراهم بودن شرايط و موجبات تأمين ضرر و زيان شاكي خصوصي.
6 ـ توجه به وضعيت و شخصيت محكوم و خانواده وي و اصلاح مجرم.
7ـ توجه به سوابق كيفري از جهت تكرار و تعدد جرم.
8 ـ عدم اعلام عفو تا قبل از زمان صدور عفو.
9ـ اعطاي عفو موجب بيهوده جلوه دادن امر قضاء ، احكام صادره و اجراي كيفرهاي قانوني نشود.
ماده24ـ شرايط عفو، تخفيف و تبديل مجازات عبارتند از:
1ـ رعايت سياست‌ها و تدابير مندرج در اين آيين‌نامه.
2ـ محكومان به اعدام كه مجازات شان با استفاده از عفو به حبس ابد تبديل شده، در صورت تحمل حداقل 10 سال حبس از تاريخ عفو قبلي.
3ـ محكومان به حبس ابد كه حبس آنان به 15 سال تقليل يافته، پس از گذشت 5 سال از تاريخ عفو قبلي.
4ـ محكومان غير از حبس ابد در صورت تحمل يك چهارم باقي‌مانده حبس از تاريخ عفو قبلي.
تبصره ـ محكوماني كه حبس آنان قبلاً مشمول عفو، تخفيف و تبديل مجازات قرار گرفته و به جهت جزاي نقدي در زندان به سر مي‌برند و عاجز از پرداخت مي‌باشند، در صورت احراز ساير جهات عفو، مورد عفو قرار مي‌گيرند.
ماده25ـ موارد زير مشمول عفو، تخفيف و تبديل مجازات نمي‌شود:
1ـ قاچاقچيان حرفه‌اي مواد مخدر.
2ـ مواردي كه مجازات آن حق‌الناس است مانند قصاص.
3ـ سرقت مسلحانه.
4ـ تجاوز و زناي به عنف.
5 ـ مصاديق مهم جرايمي از قبيل جاسوسي، محاربه، قاچاق سلاح و مهمات، اختلاس، ارتشاء و آدم‌ربايي.
6 ـ محكومان به جرايم مستوجب حد شرعي اعدام و رجم كه با شهادت شهود اثبات شده باشد.
تبصره ـ حرفه‌اي بودن و تعيين مصاديق مهم مقرر در اين ماده به تشخيص رئيس قوه قضاييه است.
ماده26ـ اجراي مواد 72، 126 ـ 182 قانون مجازات اسلامي مصوب1370 از شمول اين آيين‌نامه خارج است.
ماده27ـ براي محكوماني كه تقاضاي عفو آنان از طرف كميسيون رد شده، طرح مجدد درخواست عفو در نوبت بعدي با رعايت شرايط اين آيين‌نامه بلامانع است.
ماده28ـ نظر كميسيون در رد يا قبول پيشنهاد عفو يا تخفيف مجازات بايد كتبي، مستند و مستدل باشد.
ماده29ـ درخصوص محكوماني كه واجد شرايط مذكور در فصل سوم اين آيين‌نامه نيستند لكن صلاحيت برخورداري از عفو را به استناد ماده 20 دارند، كميسيون استاني پيشنهاد عفو آنان را طي فهرست جداگانه به كميسيون مركزي ارسال نموده تا پس از بررسي به نظر رئيس قوه قضاييه برساند.
ماده30ـ اين آيين‌نامه در 4 فصل و 30 ماده و 3 تبصره در تاريخ 16/5/1387 مورد تصويب رئيس قوه‌قضاييه قرار گرفت. از تاريخ تصويب اين آيين‌نامه، آيين‌نامه كميسيون عفو و بخشودگي مصوب19 آذر 1373 ملغي است.
رئيس قوه قضائيه ـ سيدمحمود هاشمي شاهرودي
