onia$
دستیار مدیر تالار مدیریت
استفاده مديريت از اطلاعات حسابدارى دکتر حسين اعتمادى حسابداري مديريت بعنوان يكي از شاخه هاي اصلي حسابداري در قالب سيستم اطلاعاتي حسابداري نقش خود را ايفا مينمايد. مديران از اطلاعات حسابداري براي تحقق بخشيدن به سه هدف عمده زيراستفاده مينمايند: ١- براي برنامه ريزي و کنترل عمليات مستمر واحد تجاري. اين مرحله، ارزيابي عملكرد افراد و فعاليتها را شامل ميگردد. ٢- براي تصميم گيري هاي غيرمستمر، تصميمات کوتاه مدت مانند تعيين قيمت براي محصولات و خدمات،پذيرش سفارش خاصي از يك محصول يا عدم پذيرش آن،اينكه از بين محصولات و خدمات مختلف بر کداميك تأکيدکنيم و تصميمات بلندمدت نظير توليدمحصول جديد و يااحداث کارخانه در مكان مناسب. ٣- براي گزارش وضعيت مالي و نتايج عملكرد شرکت به گروههاي استفاده کننده برون سازماني. با توجه به اهداف فوق، حسابداري مديريت، اطلاعاتي دراختيار مديريت قرار ميدهد که واحد تجاري را به صورت موفق اداره نمايند. وجوه تمايز بين حسابداري مديريت و حسابداري مالي راميتوان در شكل شماره ١ نشان داد: شكل شماره ١
حسابدارى مديريت حسابدارى مالى ١- استفاده کنندگان اوليه درون سازماني – مديران داخل واحد تجاري برون سازماني – سرمايه گذاران، اعتباردهندگان و مراجع دولتي ٢- تمرکز زماني آينده گرا، مانند تهيه بودجه سال دوم در سال اول گذشته گرا مانند گزارش عملكرد واقعي سال اول در سال دوم ٣- گزارشها عدم پايبندي به اصول پذيرفته شده حسابداري با ارائه گزارشهاي تفصيلي پايبندي به اصول پذيرفته شده حسابداري و ارائه گزارشهاي خلاصه شده ٤- بازتابهاي رفتاري توجه به چگونگي تاثير رفتار کارکنان از طريق گزارشها توجه به کفايت افشاء. بازتابهاي رفتاري در اولويت دوم قرار دارد. بازخورد ارزيابي، با بكارگيري، گزارشاتي برنامه و اقدامات با استفاده از بودجه جهت مقايسه نتايج واقعي و بودجه شده دو ابزار مهم حسابداري جهت کمك به مديريت واحدهاي اقتصادي بودجه و گزارش هاي اجرايي (عملكرد) ميباشد. بودجه، يك برنامه کمي جهت اقدامات و هماهنگي بين واحدها و گزارش عملكرد، جهت اندازه گيري فعاليتها مورد استفاده قرار ميگيرد. اين گزارشات اغلب جهت مقايسه نتايج واقعي و بودجه مورد استفاده قرار ميگيرد. تفاوت ( بين نتايج واقعي و بودجه را عمومآً انحراف مينامند. بطور کلي موارد فوق را ميتوان در دياگرام زير نشان داد: شکل ساختار تصميمات: اگر چه هر يك از مديران ، تصميمات خود را به گونه اي نسبتآً متفاوت اتخاذ مينمايند ليكن اغلب آنان در مورد مراحل زيرين در فرآيند تصميم گيري توافق دارند: ١- تعريف مسئله ٢- شناسايي راه حلها ٣- گردآوري اطلاعات مربوط ٤- تصميم گيري قبل از اشاره به موارد فوق بايد اين نكته را يادآور شد که اصولا تصميم گيري به دو گروه قابل تفكيك است: الف- تصميم گيري در شرايط اطمينان که در اين قبيل تصميمات براي هر تصميم يك نتيجه بيشتر وجودندارد و درواقع با اتخاذ چنين تصميمي، حتمآً نتيجه از قبل پيشبيني شده آن اتفاق ميافتد. در واقع احتمال وقوع نتايج چنين تصميماتي برابر با يك ميباشد. ب - تصميم گيري در شرايط عدم اطمينان: در اين قبيل تصميم گيري براي هر تصميم بيش از يك نتيجه قابل پيشبيني است لذا تصميم گيرنده (مدير) در شرايطي قرار ميگيرد که نسبت به وقوع نتايج اطمينان ندارد بعنوان مثال سرمايه گذاري در پروژهاي که ممكن است سود سرشاري و از طرفي ديگر زيان هنگفتي را براي تصميم گيرنده بدنبال داشته باشد. مراحلي که در فرآيند تصميم گيري بدان اشاره گرديد معمولا بيشتر به تصميمات نوع دوم اشاره دارد. ١ - تعريف مسئله: مهمترين مرحله در فرآيند تصميمگيري تعريف مسئله است زيرا کليه فعاليتهاي بعدي اين فرآيند به اين مرحله بستگي دارد. چنانچه مديران درك روشني از مسئله در دست بررسي نداشته باشند ممكن است وقت و منابع مالي زيادي راصرف شناسايي راه حلها و گردآوري اطلاعاتي کنند که کمك موثري به حل مسئله ننمايد. چون تعريف نادرست مسئله باعث اتلاف وقت و منابع ميشود بنابر اين تصميم گيرندگان نبايد براي شروع مرحله شناسايي راه حلها شتاب نمايند. ٢ - شناسايي راه حلها: هنگامي که مسئله تعريف شد، اين سئوال مطرح ميشود که چگونه بايد آنرا حل کرد؟ براي حل مسايل معمولا بيش ازيك راه ممكن وجود دارد. در مراحل شناسايي مديران ميتوانند از قوه ابتكار و خلاقيت خود استفاده نمايند. در اين مرحله نيازي به رعايت احتياط نيست زيرا در مراحل بعدي نيز راه حلهاي شناسايي شده مورد ارزيابي قرار ميگيرد. ٣ - گردآوري اطلاعات: از آنجا که جهت تسهيل در امر تصميمگيري ، ممكن است به اطلاعات متنوعي نياز باشد مديران قسمتي از اطلاعات موردنياز خود را از درون سازمان و قسمت ديگر را از خارج سازمان و برخي از آنها را براساس رويدادهاي گذشته و برخي ديگر را براساس انتظارات خود از رويدادهاي آينده ، تامين مينمايند. اطلاعات ، صرف نظر از ماهيت آن بايد مربوط باشديعني به دانش تصميم گيرنده افزوده و يا از ترديد وي بكاهد.به عبارت ديگر اطلاعات بايد در تصميم فرد تصميم گيرنده موثر باشد و دانستني هاي وي را افزايش و احتمال انتخاب تصميم اشتباه را کاهش دهد. ٤- تصميم گيري: از آنجا که در فرآيند تصميمگيري غالبآً يك متغير به تنهايي نسبت به ساير متغيرها يا عوامل برتري ندارد لذا دربدو امر چنين بنظر ميرسد که با تعريف مسئله ، شناسايي راه حلها و جمع آوري اطلاعات مربوط تصميمگيري آسان باشد. با توجه به تداخل عوامل تصميمگيري با يكديگر و اثرگذاري آنها بر هم تصميمات نهايي معمولا براساس مدل تصميم گيري صورت ميپذيرد. مدل تصميم گيري معمولا توصيف رويه هایی است که براساس آن اتخاذ تصميم ميشود.در اغلب موارد حتي در تصميم گيري مسائل پيچيده ، مدلهاي تصميمگيري شكل کاملا ساده اي دارند و بر بالا بردن کيفيت تصميمات اثر ميگذارند. مانند تصميمي که يك خريدار سهام جهت خريد سهام ميگيرد مثلا براي وي افزايش سود سهام پرداختي در طي سه سال گذشته به ميزان ١٠ % ميتواند عامل تصميم وي به خريد سهام باشد و يا کنترل کيفيت کالا از طريق نمونه برداري; چنانچه محصولات نمونه گرفته شده بعنوان مثال بيش از ٣% معيوب بودند توليد متوقف ميشود. نقش اطلاعات حسابدارى در تصميم گيرى بطور کلي همانگونه که خوانندگان نيز به آن واقفند، نقش اطلاعات حسابداري نيز همانند ساير اطلاعات، افزايش دانستني ها و يا کاهش احتمال اشتباه است. اين اطلاعات ازآنجا که کمي و قابل رسيدگي ميباشند اغلب کمك موثري به مديران تصميم گيرنده مينمايد. نياز به اطلاعات حسابداري امروزه رشد قابل ملاحظه اي داشته و مديران بيش از هر زمان ديگر نياز به اطلاعات تفصيلي حسابداري بخصوص اطلاعات مربوط به فرآيندعملياتي و بهاي تمام شده را دارند. گزارش هاي حسابداري مديريت براي تامين نيازهاي اطلاعاتي مديران و مسئولان درون سازمان، طرحريزي شده است. بطور دقيقتر،اين گزارشها براي مسائلي خاص، تصميماتي معين يا وضعيتهاي ويژه، اطلاعات لازم را تامين مينمايد. نظر به اينكه تعداد استفاده کنندگان گزارشهاي حسابداري مديريت با توجه به جدول شماره ١ زياد نيست (استفاده کنندگان درون سازماني، مديران داخلي) لذا به تناسب نيازهاي استفاده کنندگان قابل طرح ريزي ميباشد. تاريخچه حسابدارى مديريت نهضت مديريت علمي و پيدايش آارخانجات فولاد و خط آهن را ميتوان اولين گام در جهت نياز به حسابداري مديريت دانست. براساس تحقيقاتي که توسط جانسون انجام گرديد سيستم هاي اطلاعاتي کنترل مديريت وهزينه يابي در رشد و توسعه صنايع حمل و نقل و توليد و توزيع در فاصله سالهاي ١٨٥٠ تا ١٩٢٥ نقش بسزايي داشته است. تقاضا براي اطلاعات به منظور برنامه ريزي و کنترل داخلي در نيمه اول قرن ١٩ ايجاد گرديد. در آن زمان کارخانه هايي مانند نساجي و راه آهن براي ايجاد هماهنگي بين فرآيندهاي گوناگون درون سازمان به رويه هاي اداري داخلي نياز داشتند. سيستم هزينه يابي کارخانه هايي مانند نساجي توانايي سنجش بازده تبديل انواع مواد اوليه به کالاي ساخته شده را دارا بودند. تا سال ١٩٢٥ نوآوريها براي ارتقاءکارايي موسساتي بود که در زمينه توليد انبوه محصولات استاندارد با سهم نسبتآً زياد هزينه دستمزد تلاش فعالانه اي داشتند اما تقاضا براي يك سيستم حسابداري مديريت که کنترل و هماهنگي فعاليتهاي متنوع يك شرکت را تسهيل کند پس از بروز پديده ادغام افقي و شرکتهاي چند فعاليته ايجادشد. نسبت معروف بازده سرمايه گذاري به عنوان پاسخي به ظهور شرکتهاي بزرگ و ابزاري براي کنترل عمليات غيرمتمرکز آنان از نوآوريهاي بزرگ حسابداري مديريت تاسال ١٩٢٠ محسوب ميشود. در سالهاي مياني قرن بيستم موضوعاتي مانند قيمتگذاري انتقالي با رويكردهايي چون هزينه يابي کامل و هزينه يابي استاندارد همراه بود در حدود سالهاي ١٩٦٠ حسابداري مديريت شاهد بروزجريان قابل توجهي از کاربرد مدلهاي مقداري در مسايل برنامه ريزي و کنترل بود. تغيير شرايط محيطي و دروني سازمانها و پيشرفت تكنولوژي ، معيارهاي جديدي را براي حسابداري مديريت مطرح کرده است که روشهاي سنتي پاسخگوي آن نيستند و از اين رو حسابداري مديريت درخدمت اهداف استراتژيك شرکت قرار گرفت. منابع و مأخذ: فارسي ١- اصول حسابداري مديريت جلد سوم ترجمه . دکتر ايرج نوروش، نشر ترمه زمستان ١٣٧٧ ٢ حسابداري مديريت دکتر رضا شباهنگ مرکز - تحقيقات تخصصي حسابداري و حسابرسي.
| | حسابداری مدیریت | حسابداری مالی |
| ۱- استفاده کنندگان اولیه | درون سازمانی - مدیران داخلی واحد تجاری | برون سازمانی -سرمایه گذاران -اعتبار دهنگان - مراجع دولتی |
| ۲- نمرکز زمانی | آینده گرا | گذشته گرا |
| ۳- گزارشها | عدم پایبندی به اصول پذیرفته شده حسابداری | پایبندی به اصول پذیرفته شده حسابداری |
| ۴- بازتاب های رفتاری | توجه به چگونگی تاثیر رفتار کارکنان از طریق گزارشها | توجه به کفایت افشاء - بازتاب های رفتاری در اولویت دوم قراردارند |
انگليسي
Financial and managerial Accounting, Warren& Fess, -١
.Southwestern, Third edition
,Cost Accounting, A managerial Emphasis -٢
.Ch.T. Horngren, George Foster, Prentice - Hall
Introduction to Management Accounting, Ch. -٣
.T.Horngren and Gary L.Sundem
.Cost Accounting, Brock - Palmer, Mc GrawHill -٤
١ عضو هيأت علمي دانشگاه تربيت مدرس
Accounting Information System ( ٢
Variance ( ٣
Problem definition ( ٤
Alternatives identification ( ٥
Relevant information accumulation ( ٦
Decision making ( ٧
Decision under uncertainty ( ٨
Decision model ( ٩
Operating ( ١٠
Cost ( ١١
Johnson ( ١٢
(R.o.I (Return on investment (١٣
Transfer pricing ( ١٤
Full costing ( ١٥
Standard costing
