مهندس داود
عضو جدید
ارائه چارچوبی برای طراحی و اجرای سیستم های مدیریتدانش از جنبه عوامل کلیدی
عنوان مقاله: ارائه چارچوبی برای طراحی و اجرایسیستم های مدیریت دانش از جنبه عوامل کلیدی
مولف: بهاره حمزیی (مهندس صنایع –برنامه ریزی وتحلیل سیستمها)
موضوع: مدیریت دانش
سال انتشار(میلادی): 2012
وضعیت: تمام متن
منبع: ارسال شده توسط عضو پایگاه مقالات علمی مدیریت www.system.parsiblog.com
تهیه و تنظیم: پایگاه مقالات علمی مدیریت www.SYSTEM.parsiblog.com
چکیده: هدف از این نوشتار مطالعه و بررسی روند پیادهسازی سیستم جامع مدیریت دانش در سه سازمان وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران،شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی و مدیریت شهری مشهد است.
در این تحقیق سعی شده است با تجزیه و تحلیل سه سازمانفوق که با اشتراک گذاری، مدیریت دانش را اجرا نموده اند، راهکار کلی و پیشنهاداتی باتکیه بر هشت فاکتور دلایل بکارگیری، اهداف، دامنه کاربرد، سازماندهی، روش کار، تکنولوژی،دستاوردها، مشکلات و محدودیتها در سازمانها شناسایی و ارائه گردد. تحقیق حاضر در راستایاین امر صورت گرفته تا مسئولان سازمانها و نهادهای خدماتی را نسبت به اهمیت مدیریتدانش در فرایندهای سازمانی و نقش موثر آن در تولید دانش، آگاه سازد و با ارائه راهکارهاییمسئولان را در اجرای بهتر مدیریت دانش یاری رساند. در این پژوهش جامعه آماری و نمونههای آماری همان سه سازمان مذکور می باشد. در این پژوهش ابتدا به مطالعه و بررسی پیادهسازی سیستم جامع مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران پرداخته شدهاست، که از دو مدل پایه های ساختمان دانش و " نوناکو و تاکوچی" استفاده شدهاست. در این سازمان علاوه بر دو مدل فوق متدولوژی انگیزشی، ارائه پاداش و امتیازدهینیز نقش مهمی در افزایش کارایی سیستم داشته است.تغییر در ساختار شرکت آب و فاضلاب خراسانرضوی و جداشدن گروهی از همکاران در این سازمان از یک سو و از سوی دیگر، مدیریت شرکتبا آرزوی داشتن شرکت پویا و متعالی و با اعتماد قلبی به اینکه بزرگترین سرمایه سازمان،سرمایه انسانی است، برآن شد تا سیستم جامع مدیریت دانش را در سازمان نهادینه کند وشعار خود را « اندوختن آنچه می دانیم» قرار دهد.
واژه های کلیدى: سازمان خدماتی– مدیریت دانش– فرهنگ سازمانی– عوامل کلیدى- چارچوب
مقدمه:
درآستانه هزاره سوم، مدیریت دانش، به عنوان یک نیازاستراتژیک برای موسسات، سازمانها و نهادهای خدماتی مطرح است، مدیریت دانش تضمین کنندهبرتری های بلند مدت برای سازمان ها و جوامع و میزان بهره گیری آنها از سرمایه های انسانی،فکری و اطلاعاتی است.
مدیریت دانش، نگرشی است که می تواند از سوی مدیریتسازمانها با کمی انعطاف پیاده سازی شود و رقابت پذیری در آینده، پیشرو بودن در محصولو خدمات جدید، فتح بازارهای جدید و خلق بازارهای نو و از دست ندادن سرمایه های دانشیرا به ارمغان بیاورد. مبحث مدیریت دانش یکی از مباحث نو ظهور در مدیریت است که به شدتمورد اقبال و توجه دانشمندان علم سازمان و مدیریت واقع شده و مهمترین رکن مدیریت دانش،پیاده سازی و اثر بخشی آن می باشد، که شناخت مدیریت دانش به عنوان یک روح حاکم بر اعمالسازمانی برای پیاده سازی آن ضروری است.
هدف از این نوشتار مطالعه و بررسی روند پیاده سازی سیستم جامع مدیریتدانش در سه سازمان وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران، شرکت آب و فاضلاب خراسانرضوی و مدیریت شهری مشهد است.
در این تحقیق سعی شده است با تجزیه و تحلیل سه سازمانفوق که با اشتراک گذاری، مدیریت دانش را اجرا نموده اند، راهکار کلی و پیشنهاداتی باتکیه بر هشت فاکتور دلایل بکارگیری، اهداف، دامنه کاربرد، سازماندهی، روش کار، تکنولوژی،دستاوردها، مشکلات و محدودیتها در سازمانها شناسایی و ارائه گردد.
تحقیق حاضر در راستای این امر صورت گرفته تا مسئولانسازمانها و نهادهای خدماتی را نسبت به اهمیت مدیریت دانش در فرایندهای سازمانی و نقشموثر آن در تولید دانش، آگاه سازد و با ارائه راهکارهایی مسئولان را در اجرای بهترمدیریت دانش یاری رساند. در این پژوهش جامعه آماری و نمونه های آماری همان سه سازمانمذکور می باشد.
در این پژوهش ابتدا به مطالعه و بررسی پیاده سازیسیستم جامع مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است،که از دو مدل پایه های ساختمان دانش و " نوناکو و تاکوچی" استفاده شده است.در این سازمان علاوه بر دو مدل فوق متدولوژی انگیزشی، ارائه پاداش و امتیازدهی نیزنقش مهمی در افزایش کارایی سیستم داشته است.
تغییر در ساختار شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی وجداشدن گروهی از همکاران در این سازمان از یک سو و از سوی دیگر، مدیریت شرکت با آرزویداشتن شرکت پویا و متعالی و با اعتماد قلبی به اینکه بزرگترین سرمایه سازمان، سرمایهانسانی است، برآن شد تا سیستم جامع مدیریت دانش را در سازمان نهادینه کند و شعار خودرا « اندوختن آنچه می دانیم» قرار دهد.
در بررسی جایگاه مدیریت شهری مشهد با توجه به مولفههای اصلی نظریه های نوناکو، اعم از اجتماعی شدن، برونی سازی، ترکیب و درونی سازی موردبررسی قرار گرفته و سپس به تفاوتهای این چهارمولفه در بین مدیران بر اساس میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، سن و سابقه کاری آنها پرداختهمی شود.
یافته های پژوهش نشان می دهد، امروزه افزایش قابلیتها و توان ارتقاء مهارت های آموزشی و پژوهشی از طریق بهره گیری خردمندانه از فن آوریهای نوین، به اشتراک گذاشتن دانش و افزایش همکاری و تبادل نظر سازنده بین سازمانهامیسراست.
1- روش تحقیق
در این تحقیق پس از بررسی و اجرای پروژه مدیریتدانش در نهادها و سازمانهای خدماتی ازجمله وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران،شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی و مدیریت شهری مشهد با از استفاده از روش تحلیل محتوا،جنبه های این فرایند شناسایی شده است. سپس این جنبه ها و تکنیکهای بکار برده شده، طبقهبندی شده است ونهایتاً با تکیه بر تجربیات سازمانها وانطباق آن برمفاهیم ونظریات علمیراهکارهایی برای طراحی و اجرای بهتر مدیریت دانش درسازمانهای خدماتی ارائه شده است.
در ادامه تحقیق، طی طراحی، اجرای فرایند به اشتراک گذاری مدیریت دانشدر سازمانها، مورد مطالعه قرار گرفته است و فاکتورهای اهداف، روش کار، دامنه کاربرد،سازماندهی، تکنولوژی، دستاوردها، مشکلات و محدودیتها در هر سه سازمان مقایسه گردیدهو در خصوص هر فاکتور نتیجه گیری شده است.
2- کلیات مدیریت دانش
یکی از مبانی اصلی مباحث مرتبط با دانش، درک مفهوم سه جزء داده، اطلاعات،دانش و تعامل بین آنهاست. گاهی به این مثلث ضلع چهارمی بنام معرفت یا فضیلت نیز افزودهمی شود. بطورکلی باید گفت: "مجموعه داده ها اطلاعات نیست، مجموعه اطلاعات دانشنیست، مجموعه دانش خرد نیست و مجموعه خرد حقیقت نیست". جریان دانش مجموعه فرایندها،رویدادها و فعالیت هایی است که از طریق آن اطلاعات، دانش و فرا دانش یا خرد از یک وضعیتبه وضعیت دیگر تبدیل می شود. بدین ترتیب هرگونه بحث در زمینه دانش باید از داده هاآغاز شود. [1]
2-1)تعریف مدیریت دانش
ابتدائی ترین تعریف برای مدیریت دانش عبارت استاز: یافتن راهی جهت خلق، شناسایی، آشکارسازی، اشتراک و توزیع دانش سازمانی به افرادنیازمند آن. [1]
2-2)مفهوم مدیریت دانش
تعامل بین فناوری، فنون و انسان مفهوم مدیریت دانشرا عمق می بخشد، زیرا الگوی تعامل بین فناوری، فنون و انسان برای هر سازمان منحصر بهفرد است، که به راحتی قابل داد وستد یا تقلید توسط سازمان های دیگر نیست. بطورکلی هرگونه تغییر دریک سازمان، ناظر به سه ساحت مرتبط با یکدیگر است. این سه ساحت همانطورکهگفته شد شامل ساختار، تکنولوژی و انسان می باشد که در شکل زیر نشان داده شده است:[2]
(ساحت های سه گانه اثر گذاری مدیریت دانش در سازمان)
2-3)ماهیت دانش سازمانی
مهارت های افراد برای پایگاه دانش سازمان حیاتیاند. دانش سازمانی برخلاف دانش فردی پویا است و به وسیله ی نیروهای مختلف جابجا میشود. توانایی تبدیل داده به دانش و استفاده از آن در جهت منفعت سازمان، کارکنان رابه عوامل اولیه دانش سازمان تبدیل می کند. اما تخصص فردی افراد، تنها نوع تخصص نیست.بیشتر فرایندهایی که برای فعالیت سازمانی موفق ضروری اند، وابستگی بیشتری به عناصرگروهی دانش دارند. پایگاه دانش سازمانی، دارایی دانش فردی و گروهی را شامل می شود کهسازمان در انجام وظایف خود می تواند از آن ها استفاده کند. پایگاه دانش همچنین دادهو اطلاعاتی را شامل می شود که بر اساس آن ها سازمان بنیان نهاده می شود. محیط دانشیکه امروزه سازمان ها بایستی در آن عمل کنند، ازلحاظ ساختاری خیلی پیچیده تر ازمحیطچند قرن گذشته است. [3]
در ادامه به بررسی هریک از هشت فاکتور دلایل بکارگیری،اهداف، دامنه کاربرد، سازماندهی، روش کار، تکنولوژی، مشکلات و محدودیتها و دستاوردها،درسه سازمان وزارت راه و ترابری، شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی و مدیریت شهری مشهدمی پردازیم .
1- دلایل بکارگیری:
درکلیه سازمانهای خدماتی باید بدانیم آیا سرمایههایی دانشی تحت کنترل ماست یا نه؟ علت اصلی پیاده سازی یک سیستم جامع همانند مدیریتدانش این است که بدانیم آیا همانگونه که چندین برنامه در « برنامه ریزی استراتژیک» « ارزیابی عملکرد سازمانی»، « افزایش بهره وری»،و ... داریم و در بسیاری موارد واحدها، نرم افزارها و ساختارهایی برای حسابداری ، انبارداریو ... جهت افزایش و نگهداری و مدیریت سرمایههای ملموس خود داریم، در مدیریت سرمایه های نا ملموس خود که اصلی ترین آن دانش استکاری کرده ایم. جالب آنجاست که مدیریت سرمایه های نا ملموس بسیاری از سازمانها باعثرشد های چشمگیر و باور نکردنی شده است.
وزارت راه و ترابری به عنوان یک نهاد دولتی برایدستیابی به پیشرفت های سریع علمی کشور و برای دستیابی به قدرت برتر منطقه به ویژه ازلحاظ علمی طبق چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی ایران، هم افزایی در تحقیقاتو کم کردن شکاف علمی با کشورهای پیشرفته در صدد پیاده سازی مدیریت دانش است. سازمانبرای ارائه خدمات بهتر به رفتار حاکم برسازمان، انعطاف پذیر بودن محتوای برنامه هایجاری سازمان، تبادل اطلاعات و دانش، بهره گیری از متدهای مختلف، به یک سیستم جامع پیادهسازی تمایل پیدا کند. [4]
در ابتدای سال 1385 با تغییر در ساختار شرکت آبو فاضلاب خراسان رضوی حرکت به سمت مدیریت دانش به منظور ذخیره آنچه در ذهن پرسنل درطی سالها شکل گرفته و به عنوان ابزاری برای مستند سازی، طراحی، نظارت بر اجرا، ارزیابیفرآیندهای شناسایی، تدوین، تولید و انتقال دانش آغاز گردید. [5]
با توجه به اینکه مشهد یک کلان شهر مذهبی است، بکارگیریبرنامه های مدیریت دانش و توجه به آن ضروری و شاید الزامی باشد. این سازمان برای ترویجدادن اینکه دانش فردی برای توسعه دانش پایه سازمانی ضروری است، تصمیم بر پیاده سازیتکنیک های مدیریت دانش نموده است. [6]
براساس نتایج تحقیق صورت گرفته امروزه از مدیریتدانش برای حداکثر سازی سرعت، حداقل سازی هزینه ها و حداکثر سازی اثر بخشی در سازمانها استفاده می شود. آنچه از این تحقیقات برمی آید، این است که از مدیریت دانش به عنوانابزاری برای ذخیره آنچه در ذهن پرسنل و کارمندان یک سازمان در طی سال ها شکل گرفتهاست، بکار رود. پیشنهاد می شود که مدیریتدانش در جهت تغییر در فرهنگ حفظ و انحصار دانش فردی بکار رود. بگونه ای که این فرهنگرا بین کارکنان رواج دهد که مدیریت دانش از نظر اقتصادی نیز سودمند است. با بررسی مواردفوق ، مشاهده می گردد در سازمان های خدماتی که در محیطهای رقابتی فعالیت می کنند، برایافزایش رابطه همکاری بین کارکنان واحدهای مختلف، ارائه خدمات یکپارچه و حفظ مهارت وتخصص موجود در سازمان ، مدیریت دانش می تواند راهکار بسیار مفیدی برای بهبود کیفیتخدمات باشد.
2- اهداف:
اهداف مدیریت دانش می تواند در سه سطح استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی مطرح گردد. در سطح استراتژیک، چشم اندازها و اهداف طولانی مدتسازمان و در سطح تاکتیکی ، سیاستهای توسعه ای و اهداف کوتاه مدت مربوط به نیازهای اجرائیو در سطح عملیاتی، روندها، قوانین داخلی و کارهای روزمره مد نظر است. [7]
وزات راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران به ارکان اساسی مدیریت دانش یعنی اثربخشی، دوام،بومی سازی وانگیزش به عنوان هدف متعالی نگاه کرده است. در واقع این سازمان بدنبال فرهنگیاست که افراد، دانش را بدلیل اعتقاد به ارزشمند بودن آن و ارزشی که از آن برای خودو سازمان دارد، وارد سیستم کرده و اقدام به انتشار و تبادل آن نمایند. [4]
چشم انداز شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی، مدیریت «اندوختن آنچه می دانیم»است و با این چشم انداز و حرکت به سمت سازمانی یادگیرنده، کمیته علمی وظیفه برنامهریزی استراتژیک در جهت تحقق اهداف سازمان را دارد. هدفهای مدیریت دانش در این سازماناز هدفهای اصلی سازمان نشأت گرفته است و در دو سطح استراتژیک و عملیاتی مشخص شده اند.در سطح استراتژیک به تبدیل و نگهداری سازمان بر مبنای مدیریت دانش و ایجاد فرهنگ وبستر سازی مناسب در این زمینه پرداخته شده است. در سطح عملیاتی نیز با توجه اهداف بیانشده سازمان، نحوه شناسایی، استفاده، توزیع، کاربرد و نگهداری دانش مشخص و برنامه هایلازم برای دستیابی به آنها در زمان معین طراحی شده است. در این سازمان هدف، تمرکز برجمع آوری و اندوختن دانش پنهان همکاران و کارکنان سازمان است. در شرکت آب و فاضلابخراسان رضوی، تعالی سازمانی و چشم انداز بر خلاقیت ، نو آوری و یادگیری سازمانی استواراست. [5]
شهرداری مشهد هدف خود را به جذب ایده ها و اندیشهها و دانش از طریق تبدیل دانش عینی موجود در منابع اطلاعاتی از هر نوع و فرصتی متمرکزکرده است و اهداف تعاملات اجتماعی و برونی سازی و ترکیب در قلمرو مدیریت دانش را نیزمد نظر دارد. [6]
در راستای تحقیق صورت گرفته پیشنهاد می شود در یکسازمان دانش محور، هدف های مدیریت دانش بصورت استراتژی دانش و آرمان های دانش تعریفشود. با توجه به نکات ارائه شده در این سه پژوهش بهتر است، هدفگذاری برمبنای تغییردر سه حوزه ساختار، تکنولوژی و فرهنگ در یک سازمان خدماتی باشد، تا سازمان مورد نظربه سمت یک سازمان دانش محور حرکت کند. این اهداف در حقیقت مسیر کلی مدیریت دانش رامشخص می کنند.
3- دامنه کاربرد مدیریت دانش:
دامنه و حدود دانش در یک سازمان باید با شکل سازمانوسیاست های کارکنان آن تناسب داشته باشد. پس از تعیین اهداف، لازم است بخش کارکنانیا مسئولیت های خاصی از سازمان جهت اجرای فرایند دانش بصورت آزمایشی انتخاب گردند وپس از بازخورد گیری و موفقیت آمیز بودن آن، به حوزه های بیشتر یا افراد دیگر تعمیمداده شود. [8]
اقدامات لازم جهت پیاده سازی سیستم مدیریت دانشدر طی هشت ماه در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران صورت پذیرفت. در وزارت راهو ترابری جمهوری اسلامی ایران مدیریت بصورت آزمایشی منابع مالی مورد نیاز را جهت اینامر اختصاص داد که پس از مشاهده نتایج چشمگیر تاثیر گذاری این پاداش در میزان استفادهاز سیستم، تصمیم گیری جهت تخصیص منابع مالی لازم برای یکسال انجام گردید. [4]
دامنه کاربرد در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی کلیهخدماتی که کارکنان در همه زمینه ها ارائه می دهند می باشد. [5]
در بررسی جایگاه مدیریت دانش در مدیریت شهری مشهدبا نظر به مولفه های اصلی نظریه های نوناکا، افراد مورد بررسی جمعی 30 نفره از مدیرانمشغول به کار در شهرداری مشهد از سلسله مراتب مدیران عالی و میانی و عملیاتی می باشند.[ 6]
آنچه از تحقیقات برمی آید بیانگر آن است که تعییندامنه کاربرد برای پیاده سازی مدیریت دانش، اندازه گیری دانش های سازمان را آسانترمی کند و نتایج افزایش موفقیت، ارزیابی سریع و دقیق، فرهنگ سازی و زمینه سازی برایاجرای هرچه بهتر مدیریت دانش در سازمان را به همراه خواهد داشت. پس از تعیین اهدافبهتر است بخش، کارکنان و یا مسئولیتهای مشخصی از سازمان برای اجرای فرآیند مدیریت دانشبصورت آزمایشی انتخاب کرده و پس از ارزیابی نتایج بدست آمده باید به حوزه های دیگرتعمیم داده شود. در اجرای آزمایشی طرح پیاده سازی مدیریت دانش در یک سازمان باید بهصرف زمان کوتاه توجه کنیم.
4-سازماندهی مدیریت دانش:
فرایندهای مدیریت دانش در سازمان باید دارای اینتوانایی باشند که بطور اثر بخش و کارآمد دانش مورد نیاز جهت تحقق فرایندهای کسب و کارسازمانی را پردازش کنند. این امر نیازمند هماهنگی بین جریان کار در سازمان با فرایندهایسازمان است که این فرایندها یکپارچگی لازم را با جریان فعالیتها داشته باشند.
پیاده سازی سیستم جامع مدیریت دانش در وزارت راهو ترابری جمهوری اسلامی ایران تحت یک سیستم نرم افزای تحت وب است که از زیر سیستم هایچرخه دانش، ارزیابی دانش، چرخه سوال، نقشه دانش، بسته بندی دانش، پاداش مالی، گزارشبه مدیران، ارتباط دهی پویا و مستندات سازمانی تشکیل شده است.[4]
در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی راهکار تشکیل کمیتهعلمی مدیریت دانش به منظور پیاده سازی این سیستم و ثبت ضبط اندوخته ها و دانش ارائهشده و به تبع آن تیمی متشکل از هفت نفر خبره در زمینه های مستند سازی، IT ،تحقیقات، صنعت آب و فاضلاب و علوم مدیریت منابع انسانی جهت ایجاد مخزن دانش تشکیل شدهاست. این تیم هفت نفره وظیفه راهبری مدیریت دانش را بر عهده گرفته اند و در اولین اقداماین تیم تلاش برای مستند سازی روال مدیریت دانش، تهیه روش اجرایی، دستواالعمل ها و...نموده است. در این سازمان پس از تعیین عوامل دلایل بکارگیری، اهداف، دامنه کابرد کهدر بخش های قبل بطور کامل شرح داده شد، تیم هفت نفره فعالیت خود را بر روی کارکنانمشغول در سازمان در زمان انجام پروژه متمرکز کرده است.[5]
با توجه به منابع دردست دامنه کاربرد مدیریت دانشدر مدیریت شهری مشهد دقیقا اشاره نشده است. [6]
در ادامه پیشنهاد می شود برای سازماندهی بهتر سازمانو حوزه های مدیریت کوچک، سازماندهی از همان ابتدا کل سازمان وکارکنان باشد. در سازمانهای بزرگتر بر مبنای سلسله مراتب موجود، سازماندهی براساس مدیران عالی، میانی و عملیاتیمی تواند صورت گیرد. توجه به این نکته ضروری است که با سازماندهی دانش سازمانی نیازفرآیند به دانش ارضا می شود و سیستم مدیریت دانش می تواند به زیر سیستم های کاربردیتر تقسیم شود.
5)روش کار:
روش پیاده سازی مدیریت دانش با توجه به ساختار سازمانیو فرهنگ حاکم بر یک سازمان متفاوت است. پیاده سازی مدیریت دانش بر مبنای هدف و چشمانداز صورت می گیرد. در تعیین روش کار باید به دو جنبه مهم مدیریتی و فرهنگی توجه ویژهشود.
در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران، فرآیندهای مدیریت دانش مبتنیبر سیستم نرم افزاری تحت وب بوده است. این سیستم بر اساس " مدل پایه های دانش" و " نوناکو و تاکوچی"طراحی و تنظیم شده است. [4]
سازمان آب و فاضلاب خراسان رضوی به منظور پیادهسازی مدیریت دانش و ثبت و ضبط این اندوخته ها و ارائه دانش تیمی متشکل از هفت نفر خبرهدر مستند سازی، IT، تحقیقات صنعت آب و فاضلاب و علوم مدیریت منابعانسانی تشکیل داد و این تیم وظیفه راهبری مدیریت دانش را بر عهده گرفت. [5]
در پیاده سازی مدیریت دانش در مدیریت شهری مشهد از روش پیمایشی به عنوانروش مرجع مورد استفاده شده است. جامعه آماری و گروه مورد بررسی شامل کلیه مدیران ارشد،میانی و اجرایی شهرداری مشهد که در تاریخ انجام پژوهش مشغول به کار بوده اند می باشد.در این پژوهش مدیران ارشد شامل شهردار، اعضای شورای شهر و معاونت های شهرداری می باشد.مدیران میانی شامل مدیران عامل سازمان ها و شهرداران مناطق بوده و مدیران عملیاتی شاملمدیران زیرمجموعه سازمان ها و شهرداری های می باشد. نمونه مورد نظر شامل 30 نفر استکه به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند. [6]
بر مبنای تحقیق صورت گرفته پیشنهاد می شود در شروعمدیریت دانش می بایست استراتژی یا روش های کلی پیاده سازی مدیریت دانش مشخص گردد. درانتخاب مدل ، از مدل هایی استفاده کرده که اعتبار بالایی داشته باشند، جامع و کاملباشند و قابلیت بالا برای استفاده در فناوری اطلاعات و تعمیم پذیری داشته باشند. بعداز انتخاب مدل بهتر است روش کار به مراحل جزئی تر تقسیم شود. تا روند کار بصورت گامبه گام و تدریجی صورت بگیرد. چنانچه در مرحله گردآوری اطللاعات، از پرسشنامه مدیریتدانش استفاده شود باید روایی و پایایی آن ثابت شده باشد. در برخی سازمان ها در صورتتامین منابع مالی و انسانی واحد مستقلی بنام مدیریت دانش می تواند، ایجاد شود. در غیراینصورت تشکیل گروههای علمی خبره می تواند در پیاده سازی مدیریت دانش کمک قابل توجهیکند.
6) تکنولوژی در مدیریت دانش:
درک این حقیقت برای اجرای مدیریت دانش لازم و ضروریاست، که مدیریت دانش راه‌حل اجرای یک تکنولوژی اطلاع‌رسانی نیست و تنها نشان دادن اینکههم اکنون یک سازمان دانش بنیاد هستیم کافی نیست. در واقع مدیریت دانش یک مدیریت استراتژیکاست و لازمه‌اش نیز آن است که مدیریت عالی منحصراً از فرصت‌های ارائه شده توسط فناوریاطلاعات برای اهداف کاری بهره‌برداری کامل بنماید.
سیستم جامع مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران یکسیستم نرم افزاری تحت وب است. در این سازمان از دو مدل « پایه های ساختمان» و « نوناکو و تاکوچی» در کنار وب استفاده شده است.[4]
در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی کسب دانش جهت توسعهدانش کارکنان در بهره گیری صحیح از تکنولوژی و فناوری اطلاعات است که در این زمینهتصمیم به تدوین یک شبکه داخل سازمانی برای تسهیل در ارتباط بین افراد داخل سازمان بایکدیگر گرفته شده است. جهت اشتراک گذاری دانش که به تکنولوژی و فناوری سازمان توجهدارد از ابزارهای کد گذاری و تولید دانش در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی استفاده شدهاست.[5]
در بررسی جایگاه مدیریت دانش در مدیریت شهری مشهدبا نظر به مولفه های اصلی نظریه نوناکو اجتماعی شدن، برونی سازی، ترکیب و درونی سازیمورد توجه قرار گرفته است. در این بررسی به اندازه گیری دورنی سازی، اجتماعی شدن، برونیسازی و ترکیب دانش در قلمرو مدیریت دانش پرداخته شده است.[ 6]
آنچه از پژوهش برمی آید این است که فناوری جزء لاینفکمدیریت دانش است.IT زمینه بسیار خوبی برای اجرای موفقیت آمیز مدیریت دانش است. بهتر است تکنولوژیدر مدیریت دانش بر اساس سیستم مبتنی بر دانش، داده کاوی، تکنولوژی اطلاعات و ارتباطاتباشد. چنانچه از سیستم های نرم افزاری تحت وب استفاده شود باید قابلیت سیستم های نرمافزاری از طریق ارتباطonline و offline بین مدیران و خبرگانو کارمندان بررسی شود.پیشنهاد می شود برای ارتباط آسانتر بین افراد داخل سازمان ازشبکه داخل سازمانی استفاده شود بگونه ای کهشبکه های داخلی به عنوان تکیه گاه تحقیقات قلمداد شود.
7) مشکلات و محدودیت ها در مدیریت دانش:
از اساسی ترین مشکلات در پیاده سازی سیستم جامعمدیریت دانش در سازمانهای خدماتی بویژه سازمان های دولتی، نداشتن حس سرنوشت مشترک بینکارکنان است. در بسیاری از موارد پیاده سازی مدیریت دانش بدلیل نیاز به یک زمان طولانیو انجام یکسری فعالیت های مستمر، از طرف کاربران دچار مکث و تعلیق می شود.
عدم توجه به اهمیت فعالیت های دانشی توسط برخی ازکارکنان سازمان، اندازه گیری ارزش قابلیت های دانش و نیز کیفیت دانش های وارد شده،در پیاده سازی مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری ازموارد چالش زا بودند. [4]
شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی در پیاده سازی مدیریت، دشوار بودن نگهداریانگیزه افراد در طولانی مدت را به عنوان مشکل اساسی بیان می کند. در واقع بی انگیزگیکارکنان در این سازمان بدلیل ناآگاهی از دانش خودشان است. در این سازمان فرهنگ سازمانیحاکم نیز مزید علت بر بی انگیزگی کارکنان می شود. [5]
در مدیریت شهری مشهد پایین بودن میانگین اجتماعی شدن ( تبادل و تشریک دانش) در قلمرو مدیریتدانش به عنوان یک مشکل مطرح می شود که این مطلب بیانگر این موضوع است که مدیران تمایلزیادی به تشریک و تبادل صنفی و تجارب فردی خود با دیگران نشان نمی دهند. در واقع اینتصور اشتباه در بین مدیران وجود دارد که تشریک دانش با دیگران سبب از دست دادن دانشو مانع از ارتقای آن می شود. مشکل تمایل کمتری به تبدیل دانش صنفی به دانش آشکار (تمایل کمتر نسبت به آشکار کردن ایده ها، تجارب و دانسته های فردی خود) در بین مدیراناین سازمان وجود داردکه این متناقض با مفهوم سازی دانش است که مفهوم سازی دانش مستلزمتمایل افراد به درگیر شدن در بحث های گروهی می باشد. از دیگر مشکلات موجود در سازمانمدیریت شهری مشهد، عدم تمایل مدیران به تشریک دانش است، زیرا همچنان جایگاه فن آوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در تبادل دانش در سطح شهرداری مشهد به عنوان یکی از راههایبرقراری تعامل و تبادل میان مدیران سازمان کاملا تبیین نشده است. بطور کلی می توانبیان کرد که فرهنگ سازمانی حاکم بر این سازمان، به سمت و سویی است که باعث می شود افرادسعی کنند از دانش هایی که در اختیار دارند محافظت و آن را از دسترس دیگران دور نگهدارند و به نوعی با مالکیت و در اختیار داشتن آن، قدرت خود را در سازمان ها حفظ کرده و در فرآیند تصمیم ایده ها، تجربیات و دانشخود شرکت نکنند. [6]
امروزه اقداماتی که منجر به پیروزی یا شکست پیادهسازی مدیریت دانش در یک سازمان می شود، به استفاده موثر از دانش، اطلاعات و داده هایدر دسترس مربوط است. عدم توجه به اهمیت فعالیتهای دانشی توسط برخی از کارکنان سازمان،عدم توجه به کیفیت دانش های وارد شده و نبود حس سرنوشت مشترک بین کارکنان سازمان هااز مهمترین مشکلات پیاده سازی مدیریت دانش است. باید توجه داشت که در همه سازمان هابویژه سازمانهای خدماتی تکیه داشتن به پیاده سازی مدیریت دانش بصورت صرف و عدم توجهبه کارایی و اثر بخشی و دوام آن مشکل اساسی است در واقع شناسایی و پیش بینی محدودیتهاو مشکلات می تواند در کاهش آن کمک نماید. این محدودیتها غالباً محدودیتهای فرهنگی،انگیزشی، ساختاری و اجرایی مدیریت دانش است. زیرا فرهنگ پایه گذاری شده در سازمانهابه گونه ای است که نحوه عملکرد و تفکر افرادنسبت به محیط کاملا ثابت و بدون تغییر است. برای درک مفهوم دانش و اینکه چه آموزه هاییبرای سازمان دانش تلقی می شود، می توان کارگاههای آموزشی بصورت دوره ای برگزار کرد.
8) دستاوردهای مدیریت دانش:
یادگیری فرآیند کسب و بکارگیری اطلاعات و مهارتهایجدید به عنوان عنصر حیاتی در توسعه مداوم نوآوری برای سازمانهای خدماتی به شمار میرود. تنها زمانی سازمان نتایج مطلوبی از استفاده مدیریت دانش کسب می کند که با شناختکامل و دقیق وضعیت دانشی، اقدام به برنامه ریزی و پیشبرد اهداف کرده باشد.
در پیاده سازی مدیریت دانش در وزارت راه و ترابریبا روند رو به رشد شاخص ها، به نظر می رسد که آغاز به کار با ابزار تکنولوژیک و ایجادانگیزه توسط آن در عین توجه کامل به حوزه فرهنگ و ساختار، تاثیر بسزایی در روند ایجادتدریجی فرهنگ دانش محور دارد که خود اصل مهمی در پذیرش از جانب کارکنان است. سیستمدر دستیابی به سه هدف ارزش گذاری نسبت به دانش های دانشکاران، شناخت نقاط ضعف دانشیدر فیلدهای تخصصی و ارتباط موثر با خبرگان سازمان، بالاترین سطح موفقیت را داشته است.به نظر می رسد که یکی از مهمترین دلایل رشد بالای این شاخص ها از لحاظ متدولوژی انگیزشیاست که اختصاص پاداش مالی جهت تشویق دانشکاران می باشد. [4]
شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی بعد از پیاده سازیمدیریت دانش به نتایج و دستاوردهای زیر دست یافته است:
1 - الگو بودن مدیران برای توسعه و نشر مدیریتدانش .
2 - ترویج و فرهنگ سازی در خصوص مدیریت دانش از طریق نشریات سازمان و نیزابزار اطلاع رسانی.
3 - ایجاد نظام پاداش برای مستند سازی تجربیات برجسته .
4 - ایجاد دبیرخانه مرکزی به منظور پیگیری و برنامه ریزی و کنترل عملکرد مدیریتدانش.
5 - پاسخگویی و حل مساله در شرکت با افرادی متخصص و در حداقل زمان.
6 - استخراج مهارت اندوخته شده در کارکنان و اندوختن آن در سازمان.
7 - حفظ سرمایه های انسانی و مالی.
8- حفظ و ثبت تجربیات شرکت در خصوص پیاده سازی مدیریت دانش در پروژه هاییکه برای اولین بار در شرکت
اجرا می گردند.
9-ایجاد انگیزه در پرسنل و ارتقاء علمی ایشان.[5]
همان طور که از نتایج پژوهش پیاده سازی مدیریت دانشدر سازمان مدیریت شهری مشهد بر می آید، مدیران مشغول به کار در شهرداری مشهد بیشترینتمایل را در جذب ایده ها واندیشه ها و دانش از طریق تبدیل دانش عینی موجود در منابعاطلاعاتی از هر نوع و فرمتی نشان داده اند و همچنین از نظر تعاملات اجتماعی در مقامدوم قرار دارند و برونی سازی و ترکیب در قلمرو مدیریت دانش در مراتب بعدی قرار گرفتهاست. از مجموع مولفه های مدیریت دانش، درونی سازی با داشتن بالاترین میانگین بیشتریننسبت را به خود اختصاص داده است. این نتیجه حاکی از تمایل زیاد مدیران به تبادل دانشآشکار با دانش ضمنی است. به عبارت دیگر مدیران عمدتا تلاش می کنند تا دانش مدون درقالبهای سازمانی مشخص را به عنوان راهنمای عمل قرار دهند و بدان واقعیت عملی ببخشند.پایین بودن میانگین اجتماعی شدن در قلمرو مدیریت دانش بیانگر آن است که مدیران تمایلزیادی به تشریک و تبادل دانش ضمنی و تجارب فردی خود با دیگران نشان نمی دهند . به عبارتدیگر چنین تصور می شود که تشریک دانش با دیگران سبب از دست دادن دانش و مانع از ارتقایآنان می شود. پایین بودن میانگین ترکیب در مقایسه با دیگر مولفه های مدیریت دانش بیانگرعدم توجه به فرایند تبادل د انش آشکار با دانش آشکار است. [6]
3-نتیجه گیری و پیشنهادات:
آنچه از مطلعات فوق برمی آید بیانگر آن است که امروزهاطلاعات و دانش برای سازمان ها به یک منبع مهم تبدیل شده است بطوریکه سرمایه سازمانرا تشکیل داده است. بطوریکه می توان ادعا نمود سازمانهای خدماتی بدون دانش نو نمی توانند خود را سامان دهند و به عنوان شرکتیپویا و زنده در محیط متلاطم امروزی خودرا حفظ نمایند، علیرغم اینکه در سازمانهای دولتیامکانات زیربنایی فنی و همچنین افراد صاحب دانش و تجربه در رشته های مختلف زیاد است،اغلب افراد و کارکنان در گفتگوهای غیررسمی در راهروهای سازمان دانش خود را با هم ردو بدل می کنند که ممکن است پس از مدتی اتلاف وقت، دانش موردنظر خود را کسب نکنند. مهندساندر واحدهای اجرایی و فنی یاطراحی و همچنین متخصصین در سایر واحدها ممکن است برای حلمشکلات خاص در رابطه با نقشهایی که به عهده دارند، هفته ها وقت صرف کنند تا دانشی کهمشکل گشای آنهاست بدست آورند. حال آنکه اگر فرصت و امکانات لازم فراهم باشد می توانند بدون هدردادن وقت گرانبهایخود در سریع ترین زمان ازمنبع، دانش مورد نیاز خودر را کسب نمایند.
همانطور که در هر سه سازمان وزارت راه وترابری،شرکت آب وفاضلاب خراسان رضوی و مدیریت شهری مشهد مشاهده می شود، سرمایه های سازمانتنها سرمایه مالی و فیزیکی نیستند بلکه سرمایه دانشی نیز مورد توجه است. چنانچه مدیریتدانش به صورت کامل و تدریجی پیاده سازی شود، نتایج مطلوبی را در پی خواهد داشت. آنچهاز دستاوردهای مدیریت دانش در هرسه سازمان خدماتی فوق فهمیده می شود آن است که برایبدست آوردن نتایج مطلوب از پیاده سازی مدیریت دانش در یک سازمان باید شناخت کامل ودقیقی از وضعیت دانش صورت بگیرد و سپس اقدام به برنامه ریزی و در نهایت اجرا و پیشبرداهداف نمود.
اجرای مناسب و موفق دانش، سازمان را در دستیابیبه اهداف و نیل به چشم انداز یاری می نماید و دستاوردهای خوبی را در پی خواهد داشت.پیشنهاد می شود در یک سازمان خدماتی از ابزار تکنولوژیک و ایجاد انگیزه های مالی درشروع کار استفاده کرد تا با ایجاد علاقه در افراد به نتایج مورد نظر دست یافت. در پیادهسازی سیستم مدیریت دانش باید توجه داشت که پیاده سازی بر اساس شرایط ساختاری و فرهنگیسازمان بصورت اقتضایی صورت بگیرد. اطلاعات باید همواره با ارزش باشند ودر هر زمان ومکانی در دسترس باشد. زیرساختهای تکنولوژیک با حمایت همه جانبه مدیریت ارشد مهیا شودتا بتوان پیاده سازی مدیریت دانش را با موفقیت و سرعت بیشتر به پایان رساند.
منابع مآخذ:
1- دی بات،گانب. مدیریت دانش در سازمان ها:بررسی تاثیر متقابل فناوری ،فنونو انسان.مترجم محمد ایرانشاهی. مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران ؛علوم اطلاع رسانیدوره 18 شماره 1.
2- پورتال های دانش و ساماندهی دستاوردهای پژوهشی؛ مقالات فناوری اطلاعاتو ارتباطات.
3- مینگ یو، چنگ. "نقش و تاثیر رهبران سازمانی در نهادینه کردن مدیریتدانش در سازمان های کنونی". ترجمه محمد علی نعمتی. نما مجله الکترونیکی پژوهشگاهاطلاعات و مدارک علمی ایران. دوره پنجم، 1، شهریور 1384
4- سید محمدجوادجلالی. فاطمه افرازه. نوید نظافتی. طراحی و بکارگیری نرمافزار سیستم جامع مدیریت دانش(مطلعه موردی در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران)پنجمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع. بهمن 1386.
5- اقبال سرابی. مهدی- اسماعیلی. حسن. مقاله مدیریت دانش تجربه ای جدید درشرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی .اولین کنفرانس بین المللی مدیریت دانش. . بهمن1386
6- تقی پناه. فاطمه- مقاله بررسی جایگاه مدیریت دانش در مدیریت شهری مشهدبراساس نظریه نوناکو. اولین کنفرانس بین المللی مدیریت دانش. بهمن1386.
7- اخوان.آفرین.مقاله چارچوبی برای طراحی و اجرای سیستم های مدیریت دانشدر دانشگاهها. کنفرانس آموزشی مهندسی در 1404 .
[8]: Bergeron,B.,Essentioals of knowledge managment,yohnwiley 8 sons,2003.
بهاره حمزیی
مهندس صنایع –برنامه ریزی و تحلیل سیستمها
Hamzei.ie@gmail.com
عنوان مقاله: ارائه چارچوبی برای طراحی و اجرایسیستم های مدیریت دانش از جنبه عوامل کلیدی
مولف: بهاره حمزیی (مهندس صنایع –برنامه ریزی وتحلیل سیستمها)
موضوع: مدیریت دانش
سال انتشار(میلادی): 2012
وضعیت: تمام متن
منبع: ارسال شده توسط عضو پایگاه مقالات علمی مدیریت www.system.parsiblog.com
تهیه و تنظیم: پایگاه مقالات علمی مدیریت www.SYSTEM.parsiblog.com
چکیده: هدف از این نوشتار مطالعه و بررسی روند پیادهسازی سیستم جامع مدیریت دانش در سه سازمان وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران،شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی و مدیریت شهری مشهد است.
در این تحقیق سعی شده است با تجزیه و تحلیل سه سازمانفوق که با اشتراک گذاری، مدیریت دانش را اجرا نموده اند، راهکار کلی و پیشنهاداتی باتکیه بر هشت فاکتور دلایل بکارگیری، اهداف، دامنه کاربرد، سازماندهی، روش کار، تکنولوژی،دستاوردها، مشکلات و محدودیتها در سازمانها شناسایی و ارائه گردد. تحقیق حاضر در راستایاین امر صورت گرفته تا مسئولان سازمانها و نهادهای خدماتی را نسبت به اهمیت مدیریتدانش در فرایندهای سازمانی و نقش موثر آن در تولید دانش، آگاه سازد و با ارائه راهکارهاییمسئولان را در اجرای بهتر مدیریت دانش یاری رساند. در این پژوهش جامعه آماری و نمونههای آماری همان سه سازمان مذکور می باشد. در این پژوهش ابتدا به مطالعه و بررسی پیادهسازی سیستم جامع مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران پرداخته شدهاست، که از دو مدل پایه های ساختمان دانش و " نوناکو و تاکوچی" استفاده شدهاست. در این سازمان علاوه بر دو مدل فوق متدولوژی انگیزشی، ارائه پاداش و امتیازدهینیز نقش مهمی در افزایش کارایی سیستم داشته است.تغییر در ساختار شرکت آب و فاضلاب خراسانرضوی و جداشدن گروهی از همکاران در این سازمان از یک سو و از سوی دیگر، مدیریت شرکتبا آرزوی داشتن شرکت پویا و متعالی و با اعتماد قلبی به اینکه بزرگترین سرمایه سازمان،سرمایه انسانی است، برآن شد تا سیستم جامع مدیریت دانش را در سازمان نهادینه کند وشعار خود را « اندوختن آنچه می دانیم» قرار دهد.
واژه های کلیدى: سازمان خدماتی– مدیریت دانش– فرهنگ سازمانی– عوامل کلیدى- چارچوب
مقدمه:
درآستانه هزاره سوم، مدیریت دانش، به عنوان یک نیازاستراتژیک برای موسسات، سازمانها و نهادهای خدماتی مطرح است، مدیریت دانش تضمین کنندهبرتری های بلند مدت برای سازمان ها و جوامع و میزان بهره گیری آنها از سرمایه های انسانی،فکری و اطلاعاتی است.
مدیریت دانش، نگرشی است که می تواند از سوی مدیریتسازمانها با کمی انعطاف پیاده سازی شود و رقابت پذیری در آینده، پیشرو بودن در محصولو خدمات جدید، فتح بازارهای جدید و خلق بازارهای نو و از دست ندادن سرمایه های دانشیرا به ارمغان بیاورد. مبحث مدیریت دانش یکی از مباحث نو ظهور در مدیریت است که به شدتمورد اقبال و توجه دانشمندان علم سازمان و مدیریت واقع شده و مهمترین رکن مدیریت دانش،پیاده سازی و اثر بخشی آن می باشد، که شناخت مدیریت دانش به عنوان یک روح حاکم بر اعمالسازمانی برای پیاده سازی آن ضروری است.
هدف از این نوشتار مطالعه و بررسی روند پیاده سازی سیستم جامع مدیریتدانش در سه سازمان وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران، شرکت آب و فاضلاب خراسانرضوی و مدیریت شهری مشهد است.
در این تحقیق سعی شده است با تجزیه و تحلیل سه سازمانفوق که با اشتراک گذاری، مدیریت دانش را اجرا نموده اند، راهکار کلی و پیشنهاداتی باتکیه بر هشت فاکتور دلایل بکارگیری، اهداف، دامنه کاربرد، سازماندهی، روش کار، تکنولوژی،دستاوردها، مشکلات و محدودیتها در سازمانها شناسایی و ارائه گردد.
تحقیق حاضر در راستای این امر صورت گرفته تا مسئولانسازمانها و نهادهای خدماتی را نسبت به اهمیت مدیریت دانش در فرایندهای سازمانی و نقشموثر آن در تولید دانش، آگاه سازد و با ارائه راهکارهایی مسئولان را در اجرای بهترمدیریت دانش یاری رساند. در این پژوهش جامعه آماری و نمونه های آماری همان سه سازمانمذکور می باشد.
در این پژوهش ابتدا به مطالعه و بررسی پیاده سازیسیستم جامع مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است،که از دو مدل پایه های ساختمان دانش و " نوناکو و تاکوچی" استفاده شده است.در این سازمان علاوه بر دو مدل فوق متدولوژی انگیزشی، ارائه پاداش و امتیازدهی نیزنقش مهمی در افزایش کارایی سیستم داشته است.
تغییر در ساختار شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی وجداشدن گروهی از همکاران در این سازمان از یک سو و از سوی دیگر، مدیریت شرکت با آرزویداشتن شرکت پویا و متعالی و با اعتماد قلبی به اینکه بزرگترین سرمایه سازمان، سرمایهانسانی است، برآن شد تا سیستم جامع مدیریت دانش را در سازمان نهادینه کند و شعار خودرا « اندوختن آنچه می دانیم» قرار دهد.
در بررسی جایگاه مدیریت شهری مشهد با توجه به مولفههای اصلی نظریه های نوناکو، اعم از اجتماعی شدن، برونی سازی، ترکیب و درونی سازی موردبررسی قرار گرفته و سپس به تفاوتهای این چهارمولفه در بین مدیران بر اساس میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، سن و سابقه کاری آنها پرداختهمی شود.
یافته های پژوهش نشان می دهد، امروزه افزایش قابلیتها و توان ارتقاء مهارت های آموزشی و پژوهشی از طریق بهره گیری خردمندانه از فن آوریهای نوین، به اشتراک گذاشتن دانش و افزایش همکاری و تبادل نظر سازنده بین سازمانهامیسراست.
1- روش تحقیق
در این تحقیق پس از بررسی و اجرای پروژه مدیریتدانش در نهادها و سازمانهای خدماتی ازجمله وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران،شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی و مدیریت شهری مشهد با از استفاده از روش تحلیل محتوا،جنبه های این فرایند شناسایی شده است. سپس این جنبه ها و تکنیکهای بکار برده شده، طبقهبندی شده است ونهایتاً با تکیه بر تجربیات سازمانها وانطباق آن برمفاهیم ونظریات علمیراهکارهایی برای طراحی و اجرای بهتر مدیریت دانش درسازمانهای خدماتی ارائه شده است.
در ادامه تحقیق، طی طراحی، اجرای فرایند به اشتراک گذاری مدیریت دانشدر سازمانها، مورد مطالعه قرار گرفته است و فاکتورهای اهداف، روش کار، دامنه کاربرد،سازماندهی، تکنولوژی، دستاوردها، مشکلات و محدودیتها در هر سه سازمان مقایسه گردیدهو در خصوص هر فاکتور نتیجه گیری شده است.
2- کلیات مدیریت دانش
یکی از مبانی اصلی مباحث مرتبط با دانش، درک مفهوم سه جزء داده، اطلاعات،دانش و تعامل بین آنهاست. گاهی به این مثلث ضلع چهارمی بنام معرفت یا فضیلت نیز افزودهمی شود. بطورکلی باید گفت: "مجموعه داده ها اطلاعات نیست، مجموعه اطلاعات دانشنیست، مجموعه دانش خرد نیست و مجموعه خرد حقیقت نیست". جریان دانش مجموعه فرایندها،رویدادها و فعالیت هایی است که از طریق آن اطلاعات، دانش و فرا دانش یا خرد از یک وضعیتبه وضعیت دیگر تبدیل می شود. بدین ترتیب هرگونه بحث در زمینه دانش باید از داده هاآغاز شود. [1]
2-1)تعریف مدیریت دانش
ابتدائی ترین تعریف برای مدیریت دانش عبارت استاز: یافتن راهی جهت خلق، شناسایی، آشکارسازی، اشتراک و توزیع دانش سازمانی به افرادنیازمند آن. [1]
2-2)مفهوم مدیریت دانش
تعامل بین فناوری، فنون و انسان مفهوم مدیریت دانشرا عمق می بخشد، زیرا الگوی تعامل بین فناوری، فنون و انسان برای هر سازمان منحصر بهفرد است، که به راحتی قابل داد وستد یا تقلید توسط سازمان های دیگر نیست. بطورکلی هرگونه تغییر دریک سازمان، ناظر به سه ساحت مرتبط با یکدیگر است. این سه ساحت همانطورکهگفته شد شامل ساختار، تکنولوژی و انسان می باشد که در شکل زیر نشان داده شده است:[2]
(ساحت های سه گانه اثر گذاری مدیریت دانش در سازمان)
2-3)ماهیت دانش سازمانی
مهارت های افراد برای پایگاه دانش سازمان حیاتیاند. دانش سازمانی برخلاف دانش فردی پویا است و به وسیله ی نیروهای مختلف جابجا میشود. توانایی تبدیل داده به دانش و استفاده از آن در جهت منفعت سازمان، کارکنان رابه عوامل اولیه دانش سازمان تبدیل می کند. اما تخصص فردی افراد، تنها نوع تخصص نیست.بیشتر فرایندهایی که برای فعالیت سازمانی موفق ضروری اند، وابستگی بیشتری به عناصرگروهی دانش دارند. پایگاه دانش سازمانی، دارایی دانش فردی و گروهی را شامل می شود کهسازمان در انجام وظایف خود می تواند از آن ها استفاده کند. پایگاه دانش همچنین دادهو اطلاعاتی را شامل می شود که بر اساس آن ها سازمان بنیان نهاده می شود. محیط دانشیکه امروزه سازمان ها بایستی در آن عمل کنند، ازلحاظ ساختاری خیلی پیچیده تر ازمحیطچند قرن گذشته است. [3]
در ادامه به بررسی هریک از هشت فاکتور دلایل بکارگیری،اهداف، دامنه کاربرد، سازماندهی، روش کار، تکنولوژی، مشکلات و محدودیتها و دستاوردها،درسه سازمان وزارت راه و ترابری، شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی و مدیریت شهری مشهدمی پردازیم .
1- دلایل بکارگیری:
درکلیه سازمانهای خدماتی باید بدانیم آیا سرمایههایی دانشی تحت کنترل ماست یا نه؟ علت اصلی پیاده سازی یک سیستم جامع همانند مدیریتدانش این است که بدانیم آیا همانگونه که چندین برنامه در « برنامه ریزی استراتژیک» « ارزیابی عملکرد سازمانی»، « افزایش بهره وری»،و ... داریم و در بسیاری موارد واحدها، نرم افزارها و ساختارهایی برای حسابداری ، انبارداریو ... جهت افزایش و نگهداری و مدیریت سرمایههای ملموس خود داریم، در مدیریت سرمایه های نا ملموس خود که اصلی ترین آن دانش استکاری کرده ایم. جالب آنجاست که مدیریت سرمایه های نا ملموس بسیاری از سازمانها باعثرشد های چشمگیر و باور نکردنی شده است.
وزارت راه و ترابری به عنوان یک نهاد دولتی برایدستیابی به پیشرفت های سریع علمی کشور و برای دستیابی به قدرت برتر منطقه به ویژه ازلحاظ علمی طبق چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی ایران، هم افزایی در تحقیقاتو کم کردن شکاف علمی با کشورهای پیشرفته در صدد پیاده سازی مدیریت دانش است. سازمانبرای ارائه خدمات بهتر به رفتار حاکم برسازمان، انعطاف پذیر بودن محتوای برنامه هایجاری سازمان، تبادل اطلاعات و دانش، بهره گیری از متدهای مختلف، به یک سیستم جامع پیادهسازی تمایل پیدا کند. [4]
در ابتدای سال 1385 با تغییر در ساختار شرکت آبو فاضلاب خراسان رضوی حرکت به سمت مدیریت دانش به منظور ذخیره آنچه در ذهن پرسنل درطی سالها شکل گرفته و به عنوان ابزاری برای مستند سازی، طراحی، نظارت بر اجرا، ارزیابیفرآیندهای شناسایی، تدوین، تولید و انتقال دانش آغاز گردید. [5]
با توجه به اینکه مشهد یک کلان شهر مذهبی است، بکارگیریبرنامه های مدیریت دانش و توجه به آن ضروری و شاید الزامی باشد. این سازمان برای ترویجدادن اینکه دانش فردی برای توسعه دانش پایه سازمانی ضروری است، تصمیم بر پیاده سازیتکنیک های مدیریت دانش نموده است. [6]
براساس نتایج تحقیق صورت گرفته امروزه از مدیریتدانش برای حداکثر سازی سرعت، حداقل سازی هزینه ها و حداکثر سازی اثر بخشی در سازمانها استفاده می شود. آنچه از این تحقیقات برمی آید، این است که از مدیریت دانش به عنوانابزاری برای ذخیره آنچه در ذهن پرسنل و کارمندان یک سازمان در طی سال ها شکل گرفتهاست، بکار رود. پیشنهاد می شود که مدیریتدانش در جهت تغییر در فرهنگ حفظ و انحصار دانش فردی بکار رود. بگونه ای که این فرهنگرا بین کارکنان رواج دهد که مدیریت دانش از نظر اقتصادی نیز سودمند است. با بررسی مواردفوق ، مشاهده می گردد در سازمان های خدماتی که در محیطهای رقابتی فعالیت می کنند، برایافزایش رابطه همکاری بین کارکنان واحدهای مختلف، ارائه خدمات یکپارچه و حفظ مهارت وتخصص موجود در سازمان ، مدیریت دانش می تواند راهکار بسیار مفیدی برای بهبود کیفیتخدمات باشد.
2- اهداف:
اهداف مدیریت دانش می تواند در سه سطح استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی مطرح گردد. در سطح استراتژیک، چشم اندازها و اهداف طولانی مدتسازمان و در سطح تاکتیکی ، سیاستهای توسعه ای و اهداف کوتاه مدت مربوط به نیازهای اجرائیو در سطح عملیاتی، روندها، قوانین داخلی و کارهای روزمره مد نظر است. [7]
وزات راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران به ارکان اساسی مدیریت دانش یعنی اثربخشی، دوام،بومی سازی وانگیزش به عنوان هدف متعالی نگاه کرده است. در واقع این سازمان بدنبال فرهنگیاست که افراد، دانش را بدلیل اعتقاد به ارزشمند بودن آن و ارزشی که از آن برای خودو سازمان دارد، وارد سیستم کرده و اقدام به انتشار و تبادل آن نمایند. [4]
چشم انداز شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی، مدیریت «اندوختن آنچه می دانیم»است و با این چشم انداز و حرکت به سمت سازمانی یادگیرنده، کمیته علمی وظیفه برنامهریزی استراتژیک در جهت تحقق اهداف سازمان را دارد. هدفهای مدیریت دانش در این سازماناز هدفهای اصلی سازمان نشأت گرفته است و در دو سطح استراتژیک و عملیاتی مشخص شده اند.در سطح استراتژیک به تبدیل و نگهداری سازمان بر مبنای مدیریت دانش و ایجاد فرهنگ وبستر سازی مناسب در این زمینه پرداخته شده است. در سطح عملیاتی نیز با توجه اهداف بیانشده سازمان، نحوه شناسایی، استفاده، توزیع، کاربرد و نگهداری دانش مشخص و برنامه هایلازم برای دستیابی به آنها در زمان معین طراحی شده است. در این سازمان هدف، تمرکز برجمع آوری و اندوختن دانش پنهان همکاران و کارکنان سازمان است. در شرکت آب و فاضلابخراسان رضوی، تعالی سازمانی و چشم انداز بر خلاقیت ، نو آوری و یادگیری سازمانی استواراست. [5]
شهرداری مشهد هدف خود را به جذب ایده ها و اندیشهها و دانش از طریق تبدیل دانش عینی موجود در منابع اطلاعاتی از هر نوع و فرصتی متمرکزکرده است و اهداف تعاملات اجتماعی و برونی سازی و ترکیب در قلمرو مدیریت دانش را نیزمد نظر دارد. [6]
در راستای تحقیق صورت گرفته پیشنهاد می شود در یکسازمان دانش محور، هدف های مدیریت دانش بصورت استراتژی دانش و آرمان های دانش تعریفشود. با توجه به نکات ارائه شده در این سه پژوهش بهتر است، هدفگذاری برمبنای تغییردر سه حوزه ساختار، تکنولوژی و فرهنگ در یک سازمان خدماتی باشد، تا سازمان مورد نظربه سمت یک سازمان دانش محور حرکت کند. این اهداف در حقیقت مسیر کلی مدیریت دانش رامشخص می کنند.
3- دامنه کاربرد مدیریت دانش:
دامنه و حدود دانش در یک سازمان باید با شکل سازمانوسیاست های کارکنان آن تناسب داشته باشد. پس از تعیین اهداف، لازم است بخش کارکنانیا مسئولیت های خاصی از سازمان جهت اجرای فرایند دانش بصورت آزمایشی انتخاب گردند وپس از بازخورد گیری و موفقیت آمیز بودن آن، به حوزه های بیشتر یا افراد دیگر تعمیمداده شود. [8]
اقدامات لازم جهت پیاده سازی سیستم مدیریت دانشدر طی هشت ماه در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران صورت پذیرفت. در وزارت راهو ترابری جمهوری اسلامی ایران مدیریت بصورت آزمایشی منابع مالی مورد نیاز را جهت اینامر اختصاص داد که پس از مشاهده نتایج چشمگیر تاثیر گذاری این پاداش در میزان استفادهاز سیستم، تصمیم گیری جهت تخصیص منابع مالی لازم برای یکسال انجام گردید. [4]
دامنه کاربرد در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی کلیهخدماتی که کارکنان در همه زمینه ها ارائه می دهند می باشد. [5]
در بررسی جایگاه مدیریت دانش در مدیریت شهری مشهدبا نظر به مولفه های اصلی نظریه های نوناکا، افراد مورد بررسی جمعی 30 نفره از مدیرانمشغول به کار در شهرداری مشهد از سلسله مراتب مدیران عالی و میانی و عملیاتی می باشند.[ 6]
آنچه از تحقیقات برمی آید بیانگر آن است که تعییندامنه کاربرد برای پیاده سازی مدیریت دانش، اندازه گیری دانش های سازمان را آسانترمی کند و نتایج افزایش موفقیت، ارزیابی سریع و دقیق، فرهنگ سازی و زمینه سازی برایاجرای هرچه بهتر مدیریت دانش در سازمان را به همراه خواهد داشت. پس از تعیین اهدافبهتر است بخش، کارکنان و یا مسئولیتهای مشخصی از سازمان برای اجرای فرآیند مدیریت دانشبصورت آزمایشی انتخاب کرده و پس از ارزیابی نتایج بدست آمده باید به حوزه های دیگرتعمیم داده شود. در اجرای آزمایشی طرح پیاده سازی مدیریت دانش در یک سازمان باید بهصرف زمان کوتاه توجه کنیم.
4-سازماندهی مدیریت دانش:
فرایندهای مدیریت دانش در سازمان باید دارای اینتوانایی باشند که بطور اثر بخش و کارآمد دانش مورد نیاز جهت تحقق فرایندهای کسب و کارسازمانی را پردازش کنند. این امر نیازمند هماهنگی بین جریان کار در سازمان با فرایندهایسازمان است که این فرایندها یکپارچگی لازم را با جریان فعالیتها داشته باشند.
پیاده سازی سیستم جامع مدیریت دانش در وزارت راهو ترابری جمهوری اسلامی ایران تحت یک سیستم نرم افزای تحت وب است که از زیر سیستم هایچرخه دانش، ارزیابی دانش، چرخه سوال، نقشه دانش، بسته بندی دانش، پاداش مالی، گزارشبه مدیران، ارتباط دهی پویا و مستندات سازمانی تشکیل شده است.[4]
در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی راهکار تشکیل کمیتهعلمی مدیریت دانش به منظور پیاده سازی این سیستم و ثبت ضبط اندوخته ها و دانش ارائهشده و به تبع آن تیمی متشکل از هفت نفر خبره در زمینه های مستند سازی، IT ،تحقیقات، صنعت آب و فاضلاب و علوم مدیریت منابع انسانی جهت ایجاد مخزن دانش تشکیل شدهاست. این تیم هفت نفره وظیفه راهبری مدیریت دانش را بر عهده گرفته اند و در اولین اقداماین تیم تلاش برای مستند سازی روال مدیریت دانش، تهیه روش اجرایی، دستواالعمل ها و...نموده است. در این سازمان پس از تعیین عوامل دلایل بکارگیری، اهداف، دامنه کابرد کهدر بخش های قبل بطور کامل شرح داده شد، تیم هفت نفره فعالیت خود را بر روی کارکنانمشغول در سازمان در زمان انجام پروژه متمرکز کرده است.[5]
با توجه به منابع دردست دامنه کاربرد مدیریت دانشدر مدیریت شهری مشهد دقیقا اشاره نشده است. [6]
در ادامه پیشنهاد می شود برای سازماندهی بهتر سازمانو حوزه های مدیریت کوچک، سازماندهی از همان ابتدا کل سازمان وکارکنان باشد. در سازمانهای بزرگتر بر مبنای سلسله مراتب موجود، سازماندهی براساس مدیران عالی، میانی و عملیاتیمی تواند صورت گیرد. توجه به این نکته ضروری است که با سازماندهی دانش سازمانی نیازفرآیند به دانش ارضا می شود و سیستم مدیریت دانش می تواند به زیر سیستم های کاربردیتر تقسیم شود.
5)روش کار:
روش پیاده سازی مدیریت دانش با توجه به ساختار سازمانیو فرهنگ حاکم بر یک سازمان متفاوت است. پیاده سازی مدیریت دانش بر مبنای هدف و چشمانداز صورت می گیرد. در تعیین روش کار باید به دو جنبه مهم مدیریتی و فرهنگی توجه ویژهشود.
در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران، فرآیندهای مدیریت دانش مبتنیبر سیستم نرم افزاری تحت وب بوده است. این سیستم بر اساس " مدل پایه های دانش" و " نوناکو و تاکوچی"طراحی و تنظیم شده است. [4]
سازمان آب و فاضلاب خراسان رضوی به منظور پیادهسازی مدیریت دانش و ثبت و ضبط این اندوخته ها و ارائه دانش تیمی متشکل از هفت نفر خبرهدر مستند سازی، IT، تحقیقات صنعت آب و فاضلاب و علوم مدیریت منابعانسانی تشکیل داد و این تیم وظیفه راهبری مدیریت دانش را بر عهده گرفت. [5]
در پیاده سازی مدیریت دانش در مدیریت شهری مشهد از روش پیمایشی به عنوانروش مرجع مورد استفاده شده است. جامعه آماری و گروه مورد بررسی شامل کلیه مدیران ارشد،میانی و اجرایی شهرداری مشهد که در تاریخ انجام پژوهش مشغول به کار بوده اند می باشد.در این پژوهش مدیران ارشد شامل شهردار، اعضای شورای شهر و معاونت های شهرداری می باشد.مدیران میانی شامل مدیران عامل سازمان ها و شهرداران مناطق بوده و مدیران عملیاتی شاملمدیران زیرمجموعه سازمان ها و شهرداری های می باشد. نمونه مورد نظر شامل 30 نفر استکه به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند. [6]
بر مبنای تحقیق صورت گرفته پیشنهاد می شود در شروعمدیریت دانش می بایست استراتژی یا روش های کلی پیاده سازی مدیریت دانش مشخص گردد. درانتخاب مدل ، از مدل هایی استفاده کرده که اعتبار بالایی داشته باشند، جامع و کاملباشند و قابلیت بالا برای استفاده در فناوری اطلاعات و تعمیم پذیری داشته باشند. بعداز انتخاب مدل بهتر است روش کار به مراحل جزئی تر تقسیم شود. تا روند کار بصورت گامبه گام و تدریجی صورت بگیرد. چنانچه در مرحله گردآوری اطللاعات، از پرسشنامه مدیریتدانش استفاده شود باید روایی و پایایی آن ثابت شده باشد. در برخی سازمان ها در صورتتامین منابع مالی و انسانی واحد مستقلی بنام مدیریت دانش می تواند، ایجاد شود. در غیراینصورت تشکیل گروههای علمی خبره می تواند در پیاده سازی مدیریت دانش کمک قابل توجهیکند.
6) تکنولوژی در مدیریت دانش:
درک این حقیقت برای اجرای مدیریت دانش لازم و ضروریاست، که مدیریت دانش راه‌حل اجرای یک تکنولوژی اطلاع‌رسانی نیست و تنها نشان دادن اینکههم اکنون یک سازمان دانش بنیاد هستیم کافی نیست. در واقع مدیریت دانش یک مدیریت استراتژیکاست و لازمه‌اش نیز آن است که مدیریت عالی منحصراً از فرصت‌های ارائه شده توسط فناوریاطلاعات برای اهداف کاری بهره‌برداری کامل بنماید.
سیستم جامع مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران یکسیستم نرم افزاری تحت وب است. در این سازمان از دو مدل « پایه های ساختمان» و « نوناکو و تاکوچی» در کنار وب استفاده شده است.[4]
در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی کسب دانش جهت توسعهدانش کارکنان در بهره گیری صحیح از تکنولوژی و فناوری اطلاعات است که در این زمینهتصمیم به تدوین یک شبکه داخل سازمانی برای تسهیل در ارتباط بین افراد داخل سازمان بایکدیگر گرفته شده است. جهت اشتراک گذاری دانش که به تکنولوژی و فناوری سازمان توجهدارد از ابزارهای کد گذاری و تولید دانش در شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی استفاده شدهاست.[5]
در بررسی جایگاه مدیریت دانش در مدیریت شهری مشهدبا نظر به مولفه های اصلی نظریه نوناکو اجتماعی شدن، برونی سازی، ترکیب و درونی سازیمورد توجه قرار گرفته است. در این بررسی به اندازه گیری دورنی سازی، اجتماعی شدن، برونیسازی و ترکیب دانش در قلمرو مدیریت دانش پرداخته شده است.[ 6]
آنچه از پژوهش برمی آید این است که فناوری جزء لاینفکمدیریت دانش است.IT زمینه بسیار خوبی برای اجرای موفقیت آمیز مدیریت دانش است. بهتر است تکنولوژیدر مدیریت دانش بر اساس سیستم مبتنی بر دانش، داده کاوی، تکنولوژی اطلاعات و ارتباطاتباشد. چنانچه از سیستم های نرم افزاری تحت وب استفاده شود باید قابلیت سیستم های نرمافزاری از طریق ارتباطonline و offline بین مدیران و خبرگانو کارمندان بررسی شود.پیشنهاد می شود برای ارتباط آسانتر بین افراد داخل سازمان ازشبکه داخل سازمانی استفاده شود بگونه ای کهشبکه های داخلی به عنوان تکیه گاه تحقیقات قلمداد شود.
7) مشکلات و محدودیت ها در مدیریت دانش:
از اساسی ترین مشکلات در پیاده سازی سیستم جامعمدیریت دانش در سازمانهای خدماتی بویژه سازمان های دولتی، نداشتن حس سرنوشت مشترک بینکارکنان است. در بسیاری از موارد پیاده سازی مدیریت دانش بدلیل نیاز به یک زمان طولانیو انجام یکسری فعالیت های مستمر، از طرف کاربران دچار مکث و تعلیق می شود.
عدم توجه به اهمیت فعالیت های دانشی توسط برخی ازکارکنان سازمان، اندازه گیری ارزش قابلیت های دانش و نیز کیفیت دانش های وارد شده،در پیاده سازی مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری ازموارد چالش زا بودند. [4]
شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی در پیاده سازی مدیریت، دشوار بودن نگهداریانگیزه افراد در طولانی مدت را به عنوان مشکل اساسی بیان می کند. در واقع بی انگیزگیکارکنان در این سازمان بدلیل ناآگاهی از دانش خودشان است. در این سازمان فرهنگ سازمانیحاکم نیز مزید علت بر بی انگیزگی کارکنان می شود. [5]
در مدیریت شهری مشهد پایین بودن میانگین اجتماعی شدن ( تبادل و تشریک دانش) در قلمرو مدیریتدانش به عنوان یک مشکل مطرح می شود که این مطلب بیانگر این موضوع است که مدیران تمایلزیادی به تشریک و تبادل صنفی و تجارب فردی خود با دیگران نشان نمی دهند. در واقع اینتصور اشتباه در بین مدیران وجود دارد که تشریک دانش با دیگران سبب از دست دادن دانشو مانع از ارتقای آن می شود. مشکل تمایل کمتری به تبدیل دانش صنفی به دانش آشکار (تمایل کمتر نسبت به آشکار کردن ایده ها، تجارب و دانسته های فردی خود) در بین مدیراناین سازمان وجود داردکه این متناقض با مفهوم سازی دانش است که مفهوم سازی دانش مستلزمتمایل افراد به درگیر شدن در بحث های گروهی می باشد. از دیگر مشکلات موجود در سازمانمدیریت شهری مشهد، عدم تمایل مدیران به تشریک دانش است، زیرا همچنان جایگاه فن آوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در تبادل دانش در سطح شهرداری مشهد به عنوان یکی از راههایبرقراری تعامل و تبادل میان مدیران سازمان کاملا تبیین نشده است. بطور کلی می توانبیان کرد که فرهنگ سازمانی حاکم بر این سازمان، به سمت و سویی است که باعث می شود افرادسعی کنند از دانش هایی که در اختیار دارند محافظت و آن را از دسترس دیگران دور نگهدارند و به نوعی با مالکیت و در اختیار داشتن آن، قدرت خود را در سازمان ها حفظ کرده و در فرآیند تصمیم ایده ها، تجربیات و دانشخود شرکت نکنند. [6]
امروزه اقداماتی که منجر به پیروزی یا شکست پیادهسازی مدیریت دانش در یک سازمان می شود، به استفاده موثر از دانش، اطلاعات و داده هایدر دسترس مربوط است. عدم توجه به اهمیت فعالیتهای دانشی توسط برخی از کارکنان سازمان،عدم توجه به کیفیت دانش های وارد شده و نبود حس سرنوشت مشترک بین کارکنان سازمان هااز مهمترین مشکلات پیاده سازی مدیریت دانش است. باید توجه داشت که در همه سازمان هابویژه سازمانهای خدماتی تکیه داشتن به پیاده سازی مدیریت دانش بصورت صرف و عدم توجهبه کارایی و اثر بخشی و دوام آن مشکل اساسی است در واقع شناسایی و پیش بینی محدودیتهاو مشکلات می تواند در کاهش آن کمک نماید. این محدودیتها غالباً محدودیتهای فرهنگی،انگیزشی، ساختاری و اجرایی مدیریت دانش است. زیرا فرهنگ پایه گذاری شده در سازمانهابه گونه ای است که نحوه عملکرد و تفکر افرادنسبت به محیط کاملا ثابت و بدون تغییر است. برای درک مفهوم دانش و اینکه چه آموزه هاییبرای سازمان دانش تلقی می شود، می توان کارگاههای آموزشی بصورت دوره ای برگزار کرد.
8) دستاوردهای مدیریت دانش:
یادگیری فرآیند کسب و بکارگیری اطلاعات و مهارتهایجدید به عنوان عنصر حیاتی در توسعه مداوم نوآوری برای سازمانهای خدماتی به شمار میرود. تنها زمانی سازمان نتایج مطلوبی از استفاده مدیریت دانش کسب می کند که با شناختکامل و دقیق وضعیت دانشی، اقدام به برنامه ریزی و پیشبرد اهداف کرده باشد.
در پیاده سازی مدیریت دانش در وزارت راه و ترابریبا روند رو به رشد شاخص ها، به نظر می رسد که آغاز به کار با ابزار تکنولوژیک و ایجادانگیزه توسط آن در عین توجه کامل به حوزه فرهنگ و ساختار، تاثیر بسزایی در روند ایجادتدریجی فرهنگ دانش محور دارد که خود اصل مهمی در پذیرش از جانب کارکنان است. سیستمدر دستیابی به سه هدف ارزش گذاری نسبت به دانش های دانشکاران، شناخت نقاط ضعف دانشیدر فیلدهای تخصصی و ارتباط موثر با خبرگان سازمان، بالاترین سطح موفقیت را داشته است.به نظر می رسد که یکی از مهمترین دلایل رشد بالای این شاخص ها از لحاظ متدولوژی انگیزشیاست که اختصاص پاداش مالی جهت تشویق دانشکاران می باشد. [4]
شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی بعد از پیاده سازیمدیریت دانش به نتایج و دستاوردهای زیر دست یافته است:
1 - الگو بودن مدیران برای توسعه و نشر مدیریتدانش .
2 - ترویج و فرهنگ سازی در خصوص مدیریت دانش از طریق نشریات سازمان و نیزابزار اطلاع رسانی.
3 - ایجاد نظام پاداش برای مستند سازی تجربیات برجسته .
4 - ایجاد دبیرخانه مرکزی به منظور پیگیری و برنامه ریزی و کنترل عملکرد مدیریتدانش.
5 - پاسخگویی و حل مساله در شرکت با افرادی متخصص و در حداقل زمان.
6 - استخراج مهارت اندوخته شده در کارکنان و اندوختن آن در سازمان.
7 - حفظ سرمایه های انسانی و مالی.
8- حفظ و ثبت تجربیات شرکت در خصوص پیاده سازی مدیریت دانش در پروژه هاییکه برای اولین بار در شرکت
اجرا می گردند.
9-ایجاد انگیزه در پرسنل و ارتقاء علمی ایشان.[5]
همان طور که از نتایج پژوهش پیاده سازی مدیریت دانشدر سازمان مدیریت شهری مشهد بر می آید، مدیران مشغول به کار در شهرداری مشهد بیشترینتمایل را در جذب ایده ها واندیشه ها و دانش از طریق تبدیل دانش عینی موجود در منابعاطلاعاتی از هر نوع و فرمتی نشان داده اند و همچنین از نظر تعاملات اجتماعی در مقامدوم قرار دارند و برونی سازی و ترکیب در قلمرو مدیریت دانش در مراتب بعدی قرار گرفتهاست. از مجموع مولفه های مدیریت دانش، درونی سازی با داشتن بالاترین میانگین بیشتریننسبت را به خود اختصاص داده است. این نتیجه حاکی از تمایل زیاد مدیران به تبادل دانشآشکار با دانش ضمنی است. به عبارت دیگر مدیران عمدتا تلاش می کنند تا دانش مدون درقالبهای سازمانی مشخص را به عنوان راهنمای عمل قرار دهند و بدان واقعیت عملی ببخشند.پایین بودن میانگین اجتماعی شدن در قلمرو مدیریت دانش بیانگر آن است که مدیران تمایلزیادی به تشریک و تبادل دانش ضمنی و تجارب فردی خود با دیگران نشان نمی دهند . به عبارتدیگر چنین تصور می شود که تشریک دانش با دیگران سبب از دست دادن دانش و مانع از ارتقایآنان می شود. پایین بودن میانگین ترکیب در مقایسه با دیگر مولفه های مدیریت دانش بیانگرعدم توجه به فرایند تبادل د انش آشکار با دانش آشکار است. [6]
3-نتیجه گیری و پیشنهادات:
آنچه از مطلعات فوق برمی آید بیانگر آن است که امروزهاطلاعات و دانش برای سازمان ها به یک منبع مهم تبدیل شده است بطوریکه سرمایه سازمانرا تشکیل داده است. بطوریکه می توان ادعا نمود سازمانهای خدماتی بدون دانش نو نمی توانند خود را سامان دهند و به عنوان شرکتیپویا و زنده در محیط متلاطم امروزی خودرا حفظ نمایند، علیرغم اینکه در سازمانهای دولتیامکانات زیربنایی فنی و همچنین افراد صاحب دانش و تجربه در رشته های مختلف زیاد است،اغلب افراد و کارکنان در گفتگوهای غیررسمی در راهروهای سازمان دانش خود را با هم ردو بدل می کنند که ممکن است پس از مدتی اتلاف وقت، دانش موردنظر خود را کسب نکنند. مهندساندر واحدهای اجرایی و فنی یاطراحی و همچنین متخصصین در سایر واحدها ممکن است برای حلمشکلات خاص در رابطه با نقشهایی که به عهده دارند، هفته ها وقت صرف کنند تا دانشی کهمشکل گشای آنهاست بدست آورند. حال آنکه اگر فرصت و امکانات لازم فراهم باشد می توانند بدون هدردادن وقت گرانبهایخود در سریع ترین زمان ازمنبع، دانش مورد نیاز خودر را کسب نمایند.
همانطور که در هر سه سازمان وزارت راه وترابری،شرکت آب وفاضلاب خراسان رضوی و مدیریت شهری مشهد مشاهده می شود، سرمایه های سازمانتنها سرمایه مالی و فیزیکی نیستند بلکه سرمایه دانشی نیز مورد توجه است. چنانچه مدیریتدانش به صورت کامل و تدریجی پیاده سازی شود، نتایج مطلوبی را در پی خواهد داشت. آنچهاز دستاوردهای مدیریت دانش در هرسه سازمان خدماتی فوق فهمیده می شود آن است که برایبدست آوردن نتایج مطلوب از پیاده سازی مدیریت دانش در یک سازمان باید شناخت کامل ودقیقی از وضعیت دانش صورت بگیرد و سپس اقدام به برنامه ریزی و در نهایت اجرا و پیشبرداهداف نمود.
اجرای مناسب و موفق دانش، سازمان را در دستیابیبه اهداف و نیل به چشم انداز یاری می نماید و دستاوردهای خوبی را در پی خواهد داشت.پیشنهاد می شود در یک سازمان خدماتی از ابزار تکنولوژیک و ایجاد انگیزه های مالی درشروع کار استفاده کرد تا با ایجاد علاقه در افراد به نتایج مورد نظر دست یافت. در پیادهسازی سیستم مدیریت دانش باید توجه داشت که پیاده سازی بر اساس شرایط ساختاری و فرهنگیسازمان بصورت اقتضایی صورت بگیرد. اطلاعات باید همواره با ارزش باشند ودر هر زمان ومکانی در دسترس باشد. زیرساختهای تکنولوژیک با حمایت همه جانبه مدیریت ارشد مهیا شودتا بتوان پیاده سازی مدیریت دانش را با موفقیت و سرعت بیشتر به پایان رساند.
منابع مآخذ:
1- دی بات،گانب. مدیریت دانش در سازمان ها:بررسی تاثیر متقابل فناوری ،فنونو انسان.مترجم محمد ایرانشاهی. مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران ؛علوم اطلاع رسانیدوره 18 شماره 1.
2- پورتال های دانش و ساماندهی دستاوردهای پژوهشی؛ مقالات فناوری اطلاعاتو ارتباطات.
3- مینگ یو، چنگ. "نقش و تاثیر رهبران سازمانی در نهادینه کردن مدیریتدانش در سازمان های کنونی". ترجمه محمد علی نعمتی. نما مجله الکترونیکی پژوهشگاهاطلاعات و مدارک علمی ایران. دوره پنجم، 1، شهریور 1384
4- سید محمدجوادجلالی. فاطمه افرازه. نوید نظافتی. طراحی و بکارگیری نرمافزار سیستم جامع مدیریت دانش(مطلعه موردی در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران)پنجمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع. بهمن 1386.
5- اقبال سرابی. مهدی- اسماعیلی. حسن. مقاله مدیریت دانش تجربه ای جدید درشرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی .اولین کنفرانس بین المللی مدیریت دانش. . بهمن1386
6- تقی پناه. فاطمه- مقاله بررسی جایگاه مدیریت دانش در مدیریت شهری مشهدبراساس نظریه نوناکو. اولین کنفرانس بین المللی مدیریت دانش. بهمن1386.
7- اخوان.آفرین.مقاله چارچوبی برای طراحی و اجرای سیستم های مدیریت دانشدر دانشگاهها. کنفرانس آموزشی مهندسی در 1404 .
[8]: Bergeron,B.,Essentioals of knowledge managment,yohnwiley 8 sons,2003.
بهاره حمزیی
مهندس صنایع –برنامه ریزی و تحلیل سیستمها
Hamzei.ie@gmail.com
آخرین ویرایش توسط مدیر:
