روش پيشرفته كروماتوگرافي لايه نازك (HPTLC) يك متد ارزان قيمت، سريع و آسان نسبت به ساير روش هاي آناليز مواد است. آناليز مواد دافع حشرات عموما به روش كروماتوگرافي گاز (GC) صورت مي گيرد. در اين مطالعه از متد پيشرفته كروماتوگرافي لايه نازك براي تعيين كمي و كيفي همزمان دياتيلمتاتولوآميد (DEET)و ديمتيلفتالات (DMP)که عناصر اصلي تشكيل دهنده بيش تر مواد دور كننده حشرات هستند، استفاده شده است. بنابراين با كمك اين روش، سه ماده دور كننده حشرات، شامل پماد سنگر، لوسيون DMP60 و قلم دافع حشرات كه همگي در داخل كشور فرمولبندي شده اند، مورد آناليز قرار گرفت.
روش بررسي: مقادير مشخصي از شكل تجاري سه نوع ماده دافع حشرات، شامل پماد سنگر، قلم دافع حشرات و DMP60در حلال اتيلاستات حل گرديد. سپس از روش پيشرفته كروماتوگرافي لايه نازك براي تعيين ميزان و نوع مواد تشكيل دهنده دور كننده هاي فوق استفاده شد؛ به طوري كه لكه گذاري به روش استفاده از غلظت هاي مختلف از مواد استاندارد و نمونه هاي مجهول بر روي صفحات سيليكاژل (60F254)كه به عنوان فاز ثابت محسوب مي شوند، انجام شد. براي رشد لكه ها از تركيب حلال، بنزن - دياتيل اتر - هگزان به ترتيب به نسبت حجمي 50، 30 و 20 درصد به عنوان فاز متحرك استفاده گرديد. برنامه نرم افزاري CATS4 نيز براي اسكن پليت هاي آماده شده به كار رفت و در نهايت لكه ها با لامپ دوتريوم و با نور UV با طول موج 230nm مورد اسكن قرار گرفت.
يافته ها: بر طبق يافته هاي حاصل از اين مطالعه، نوع مواد دافع موجود در دور كننده لوسيون DMP60، فقط از نوع ديمتيلفتالات به ميزان 61.8(SE=±1.6)گرم در هر 100 ccاز لوسيون دافع و در قلم دافع حشرات از نوع DEET به ميزان 31.3(SE=±0.8) گرم در هر صد گرم از فرم تجاري ماده دافع است. همچنين مواد موثره موجود در تركيب پماد سنگر تركيبي از دي متيلفتالات و DEET به ترتيب به ميزان 5.5(SE=±0.2) گرم و 25(SE=±1) گرم در هر 100 گرم از پماد دافع تعيين گرديد. در اين بررسي، شاخص Rf براي دو ماده DMP و DEET به ترتيب 0.71(±0.02) و 0.32(±0.02) محاسبه شد.
نتيجه گيري: متد HPTLC روش بسيار مناسبي براي تعيين كمي و كيفي مواد دور كننده حشرات با ماده موثر DEET و DMP است. با توجه به اين كه اكثر مواد دور كننده موجود در داخل كشور داراي ماده موثر از اين نوع است، تنظيم و راهاندازي متد HPTLC براي اين منظور مي تواند حايز اهميت باشد، زيرا در اين روش، علاوه بر كم هزينه بودن و سهولت كار، تشخيص و تعيين دو نوع ماده دافع فوق به طور همزمان صورت مي گيرد.
روش بررسي: مقادير مشخصي از شكل تجاري سه نوع ماده دافع حشرات، شامل پماد سنگر، قلم دافع حشرات و DMP60در حلال اتيلاستات حل گرديد. سپس از روش پيشرفته كروماتوگرافي لايه نازك براي تعيين ميزان و نوع مواد تشكيل دهنده دور كننده هاي فوق استفاده شد؛ به طوري كه لكه گذاري به روش استفاده از غلظت هاي مختلف از مواد استاندارد و نمونه هاي مجهول بر روي صفحات سيليكاژل (60F254)كه به عنوان فاز ثابت محسوب مي شوند، انجام شد. براي رشد لكه ها از تركيب حلال، بنزن - دياتيل اتر - هگزان به ترتيب به نسبت حجمي 50، 30 و 20 درصد به عنوان فاز متحرك استفاده گرديد. برنامه نرم افزاري CATS4 نيز براي اسكن پليت هاي آماده شده به كار رفت و در نهايت لكه ها با لامپ دوتريوم و با نور UV با طول موج 230nm مورد اسكن قرار گرفت.
يافته ها: بر طبق يافته هاي حاصل از اين مطالعه، نوع مواد دافع موجود در دور كننده لوسيون DMP60، فقط از نوع ديمتيلفتالات به ميزان 61.8(SE=±1.6)گرم در هر 100 ccاز لوسيون دافع و در قلم دافع حشرات از نوع DEET به ميزان 31.3(SE=±0.8) گرم در هر صد گرم از فرم تجاري ماده دافع است. همچنين مواد موثره موجود در تركيب پماد سنگر تركيبي از دي متيلفتالات و DEET به ترتيب به ميزان 5.5(SE=±0.2) گرم و 25(SE=±1) گرم در هر 100 گرم از پماد دافع تعيين گرديد. در اين بررسي، شاخص Rf براي دو ماده DMP و DEET به ترتيب 0.71(±0.02) و 0.32(±0.02) محاسبه شد.
نتيجه گيري: متد HPTLC روش بسيار مناسبي براي تعيين كمي و كيفي مواد دور كننده حشرات با ماده موثر DEET و DMP است. با توجه به اين كه اكثر مواد دور كننده موجود در داخل كشور داراي ماده موثر از اين نوع است، تنظيم و راهاندازي متد HPTLC براي اين منظور مي تواند حايز اهميت باشد، زيرا در اين روش، علاوه بر كم هزينه بودن و سهولت كار، تشخيص و تعيين دو نوع ماده دافع فوق به طور همزمان صورت مي گيرد.
