آئين‌نامه حفاظتي حمل دستي بار مشتمل بر 4 فصل و 18 ماده و 7 تبصره به استناد مواد 85 و 91 قانون كار جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 28/10/1388 شورايعالي حفاظت فني تدوين و در تاريخ 5/ 3/ 1389 به تصويب وزير كار و امور اجتماعي رسيده است.
بديهي است از زمان لازم‌الاجراشدن آن، آيين‌نامه مربوط به حمل بار با دست و بدون استفاده از وسايل مكانيكي براي كارگران زن و نوجوانان موضوع مواد 75 و 83 قانون كار كه در تاريخ 11/ 1/ 1370 به تصويب وزير كار و امور اجتماعي رسيده، فاقد اعتبار مي‌باشد.
۱۳۸۹/۶/۲۲
آئين‌نامه حفاظتي حمل دستي بار شماره58626
مديرعامل محترم روزنامه رسمي كشور
احتراماً به پيوست آيين‌نامه‌هاي حفاظتي حمل دستي بار، ايمني امور پيمانكاري و آموزش ايمني كارگران و كارآموزان مصوب 5/ 3/ 1389 و آيين‌نامه حفاظتي كار با سموم دفع آفات در كارگاهها و آيين‌نامه ايمني تصفيه‌خانه‌هاي آب و فاضلاب مصوب 29/ 3/ 1389 كه به تصويب مقام عالي وزارت رسيده براي درج در آن روزنامه ارسال مي‌گردد.
مشاور وزير و مديركل روابط عمومي ـ احسان اركاني
آئين‌نامه حفاظتي حمل دستي بار
خرداد 1389
هدف:
هدف از تدوين اين آيين‌نامه ايمن‌سازي محيط كار و صيانت از نيروي انساني و منابع مادي و پيشگيري از حوادث و بيماريهاي ناشي از كار و ارتقاء سطح بهره‌وري در كليه كارگاههائي كه حمل دستي بار و فرايندهاي مرتبط با آن كه به هر نحو ممكن انجام مي‌گيرد مي‌باشد.
دامنه شمول:
اين آيين‌نامه در كليه كارگاههاي مشمول ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران لازم‌الاجراست.
فصل اول: تعاريف
حمل دستي بار:
انتقال و جابجائي بار توسط دست و ديگر بخش‌هاي بدن كه همراه بالا بردن، پايين آوردن، كشيدن، هل دادن، نگه داشتن، چرخاندن و يا تركيبي از موارد فوق مي‌باشد.
ارگونومي:
علم اصلاح و بهينه‌سازي محيط، مشاغل و تجهيزات به گونه‌اي كه متناسب با محدوديت‌ها و قابليت‌هاي انسان باشد.
بار متعارف:
باري است كه با توجه به شكل، اندازه، ابعاد، نوع، وزن و درجه حرارت آن، كارگري كه داراي شرايط جسماني مناسب باشد بتواند آن را به راحتي بلند يا حمل نمايد.
بار سنگين:
باري است كه وزن آن از حد مجاز بيشتر مي‌باشد.
ايستگاه كار:
محلي است كه كارگر در آن به كمك تجهيزات و وسايل كار به فعاليت مربوط به خود مشغول است.
فيزيولوژي كار:
شاخه‌اي از علم ارگونومي است كه در آن قابليت و توانمندي افراد در انجام فعاليتهاي جسماني سنجيده مي‌شود.
بارهاي بددست:
بارهايي هستند كه مچ دست براي نگهداشتن آن مي‌بايست تا 90 درجه خم شود و يا به دست خوب جفت نمي‌شوند و داراي جاي دست مناسب نيستند و يا بارهايي كه لبه‌هاي سخت و تيز و يا بزرگ دارند و يا بارهايي كه از طريق كيسه‌هاي نرم از وسط خم مي‌شوند.
كارگر نوجوان:
كارگري است كه سنش مطابق قانون كار بين 15 تا 18 سال تمام باشد.
فصل دوم: مقررات عمومي
ماده 1ـ حمل دستي بار به صورت انفرادي در موارد ذيل ممنوع است:
الف) براي نوع كاري كه انجام مي‌گيرد سنگين باشد.
ب) در جايي بسيار بلند يا كوتاه (خارج از حدود بين ران پا و شانه) قرار گرفته باشد به گونه‌اي كه امكان بلند كردن ايمن آن وجود نداشته باشد.
ج) بسيار بزرگ، حجيم و يا داراي شكلي بوده كه امكان دسترسي به آن مشكل باشد و يا جلوي ديد شخص را بگيرد.
د) مرطوب، لغزنده و يا داراي لبه‌هاي تيز بوده به طوريكه گرفتن آن مشكل باشد.
هـ) بي‌ثبات بوده و مركز ثقل آن به دليل حركت محتويات آن تغيير نمايد.
ماده2ـ حمل دستي بار درصورت وجود شرايط نامناسب جوي، محيطي و كارگاهي كه احتمال بروز حوادث و بيماريهاي ناشي از كار مي‌رود، ممنوع است.
ماده3ـ كارگراني كه در فرايند شغلي خود به طور پيوسته يا ناپيوسته حمل دستي بار را انجام مي‌دهند بايستي علاوه بر برخورداري از سلامت جسمي، روحي و رواني متناسب با نوع كار از نظر شرايط جسماني نظير قد و وزن و جنسيت نيز متناسب با وظيفه محوله باشند.
تبصره ـ بكارگيري كارگران مذكور منوط به انجام معاينات بدو استخدام و دوره‌اي به ويژه از نظر آسيب‌هاي اسكلتي ـ عضلاني مطابق قوانين كار و تأمين اجتماعي مي‌باشد.
ماده4ـ حمل دستي بار درصورتي مجاز است كه امكان استفاده از وسايل يا تجهيزات مكانيكي مناسب و يا اصلاح شرايط كارگاهي نظير چيدمان دستگاهها و تجهيزات و ايستگاههاي كاري مقدور نباشد.
ماده5 ـ كارفرما مكلف است تدابير لازم جهت ارزيابي چگونگي وضعيت حمل دستي بار در كارگاه و شناسائي خطرات مربوطه را اتخاذ نموده و با استفاده از راهكارهاي فني ـ مهندسي و علمي به اصلاح وضعيت حمل دستي بار از نظر ارگونومي و ايمني مبادرت نمايد.
ماده6 ـ در حين حمل دستي بار انجام اعمال ناايمن مانند شوخي‌كردن دويدن، پريدن، پرتاب نمودن و نيز كليه اعمالي كه مغاير اصول ايمني و بهداشتي باشد ممنوع است.
ماده7ـ كارفرما مكلف است وسايل حفاظت فردي متناسب با حمل دستي بار را براي كارگران مربوطه فراهم نمايد.
ماده8 ـ كارگران موظفند به كليه دستورالعمل‌ها و توصيه‌هاي بهداشتي و ايمني در زمينه حمل دستي بار كه از طرف كارفرما و مراجع ذيصلاح ارائه مي‌گردد عمل نموده و از وسايل حفاظت فردي كه توسط كارفرما بدين منظور تهيه شده استفاده نمايند.
فصل سوم : مقررات اختصاصي
ماده 9ـ كارفرما مكلف است ضمن تعليم روشهاي صحيح و مناسب حمل دستي بار، كارگران خود را از خطرات‌احتمالي آگاه‌نموده و نظارت‌هاي‌لازم را در اين زمينه‌ها اعمال نمايد.
ماده10ـ درمواردي كه كارگر مجبور به انجام فعاليتهاي خارج از حدتوان فيزيولوژيكي باشد، كارفرما مكلف است با اعمال تمهيداتي مانند چرخش كار، زمان استراحت و طراحي ايستگاههاي كار بسته‌بندي مناسب و رعايت اصول انبارداري نسبت به حذف يا كاهش آسيب‌هاي ناشي از حمل دستي بار اقدام نمايد.
تبصره ـ براي محاسبه حد توان فيزيولوژيكي مي‌بايستي از فرمول مندرج در ضميمه شماره 3 استفاده شود.
ماده11ـ كارفرما مكلف است دستگيره‌هاي متناسب با نوع بار براي گرفتن بسته‌ها و بارهاي بددست تعبيه نمايد.
ماده12ـ در فعاليت بلند كردن بار ميزان مجاز بار براي كارگران مرد با گروه سني 50 ـ 19 سال بايد از روش محاسباتي مندرج در ضميمه شماره 4 استفاده شود.
تبصره1ـ ميزان مجاز بلندكردن بار براي كارگران نوجوان و مرد بالاي 50 سال هفتاد و پنج درصد مقدار به دست آمده از روش فوق مي‌باشد.
تبصره2ـ ميزان مجاز بلند كردن بار براي كارگران زن با گروه سني 50 ـ 19 سال هفتاد درصد مقدار به دست آمده از روش فوق مي‌باشد.
تبصره3ـ ميزان مجاز بلندكردن بار براي كارگران نوجوان و زن بالاي 50 سال 45 درصد مقدار به دست آمده از روش فوق مي‌باشد.
ماده13ـ نيروهاي وارده به منظور كشيدن و هل دادن بار در حالت افقي و عمودي نبايد از مقادير مندرج در جدول 1 و 2 ضميمه تجاوز نمايد.
ماده14ـ حداكثر وزن بلند كردن بار در كارهاي نشسته براي مردان و زنان نبايد به ترتيب از 5 و 3 كيلوگرم بيشتر باشد.
فصل چهارم : مقررات متفرقه
ماده15ـ در فعاليتهاي حمل و جابجايي بار در شرايط بهينه كه به صورت يك نفره انجام مي‌گيرد حداكثر بار مجاز به تفكيك گروه سني و جنس كارگران بايد مطابق جدول زير باشد:
تبصره1ـ در اوزان بالاتر از حدمجاز، حمل و جابجايي بار بايد توسط وسايل مكانيكي مناسب و يا چند نفره صورت پذيرد.
تبصره2ـ درصورتي كه حمل و جابجايي بار در شرايط بهينه (با توجه به فاكتورهاي مدت زمان حمل بار، فركانس حمل بار، مناسب‌بودن بار، شرايط محيط كار و وضعيت بدن حين‌كار) امكان‌پذير نباشد مقادير جدول فوق مطابق استانداردها و مقررات موجود تعديل خواهد شد.
ماده16ـ حمل و جابجايي بار براي زنان در طول مدت بارداري و همچنين ده هفته پس از زايمان ممنوع مي‌باشد.
ماده17ـ جهت حمل دستي مواد سمي و شيميايي كه مواجهه پوستي يا استنشاقي يا گوارشي با آن منجر به ايجاد آسيب يا مسموميت مي‌گردد استفاده از ظروف يا محفظه‌هاي مقاوم در بسته و محصور كه امكان مواجه با مواد مذكور وجود نداشته و داراي برچسب حاوي مشخصات ماده شيميايي يا سمي موردنظر باشد الزامي است.
ماده18ـ مسئوليت رعايت مقررات اين آيين‌نامه برعهده كارفرماي كارگاه بوده و درصورت وقوع هرگونه حادثه يا بيماري ناشي از كار به دليل عدم توجه كارفرما به الزامات قانوني مطابق مواد 175 و 176 قانون كار عمل شده و نامبرده مكلف به جبران خسارت وارده به زيان‌ديدگان مي‌باشد.
اين آيين‌نامه مشتمل بر 4 فصل و 18 ماده و 7 تبصره به استناد مواد 85 و 91 قانون كار جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 28/10/1388 شوراي عالي حفاظت فني تدوين و در تاريخ 5/3/1389 به تصويب وزير كار و امور اجتماعي رسيده است.
بديهي است از زمان لازم‌الاجراشدن آن، آيين‌نامه مربوط به حمل بار با دست و بدون استفاده از وسايل مكانيكي براي كارگران زن و نوجوانان موضوع مواد 75 و 83 قانـون كار كه در تاريخ11/1/1370 به تصـويب وزير كار و امور اجتـماعي رسيده، فاقد اعتبار مي‌باشد.
ضمائم
بديهي است از زمان لازم‌الاجراشدن آن، آيين‌نامه مربوط به حمل بار با دست و بدون استفاده از وسايل مكانيكي براي كارگران زن و نوجوانان موضوع مواد 75 و 83 قانون كار كه در تاريخ 11/ 1/ 1370 به تصويب وزير كار و امور اجتماعي رسيده، فاقد اعتبار مي‌باشد.
۱۳۸۹/۶/۲۲
آئين‌نامه حفاظتي حمل دستي بار شماره58626
مديرعامل محترم روزنامه رسمي كشور
احتراماً به پيوست آيين‌نامه‌هاي حفاظتي حمل دستي بار، ايمني امور پيمانكاري و آموزش ايمني كارگران و كارآموزان مصوب 5/ 3/ 1389 و آيين‌نامه حفاظتي كار با سموم دفع آفات در كارگاهها و آيين‌نامه ايمني تصفيه‌خانه‌هاي آب و فاضلاب مصوب 29/ 3/ 1389 كه به تصويب مقام عالي وزارت رسيده براي درج در آن روزنامه ارسال مي‌گردد.
مشاور وزير و مديركل روابط عمومي ـ احسان اركاني
آئين‌نامه حفاظتي حمل دستي بار
خرداد 1389
هدف:
هدف از تدوين اين آيين‌نامه ايمن‌سازي محيط كار و صيانت از نيروي انساني و منابع مادي و پيشگيري از حوادث و بيماريهاي ناشي از كار و ارتقاء سطح بهره‌وري در كليه كارگاههائي كه حمل دستي بار و فرايندهاي مرتبط با آن كه به هر نحو ممكن انجام مي‌گيرد مي‌باشد.
دامنه شمول:
اين آيين‌نامه در كليه كارگاههاي مشمول ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران لازم‌الاجراست.
فصل اول: تعاريف
حمل دستي بار:
انتقال و جابجائي بار توسط دست و ديگر بخش‌هاي بدن كه همراه بالا بردن، پايين آوردن، كشيدن، هل دادن، نگه داشتن، چرخاندن و يا تركيبي از موارد فوق مي‌باشد.
ارگونومي:
علم اصلاح و بهينه‌سازي محيط، مشاغل و تجهيزات به گونه‌اي كه متناسب با محدوديت‌ها و قابليت‌هاي انسان باشد.
بار متعارف:
باري است كه با توجه به شكل، اندازه، ابعاد، نوع، وزن و درجه حرارت آن، كارگري كه داراي شرايط جسماني مناسب باشد بتواند آن را به راحتي بلند يا حمل نمايد.
بار سنگين:
باري است كه وزن آن از حد مجاز بيشتر مي‌باشد.
ايستگاه كار:
محلي است كه كارگر در آن به كمك تجهيزات و وسايل كار به فعاليت مربوط به خود مشغول است.
فيزيولوژي كار:
شاخه‌اي از علم ارگونومي است كه در آن قابليت و توانمندي افراد در انجام فعاليتهاي جسماني سنجيده مي‌شود.
بارهاي بددست:
بارهايي هستند كه مچ دست براي نگهداشتن آن مي‌بايست تا 90 درجه خم شود و يا به دست خوب جفت نمي‌شوند و داراي جاي دست مناسب نيستند و يا بارهايي كه لبه‌هاي سخت و تيز و يا بزرگ دارند و يا بارهايي كه از طريق كيسه‌هاي نرم از وسط خم مي‌شوند.
كارگر نوجوان:
كارگري است كه سنش مطابق قانون كار بين 15 تا 18 سال تمام باشد.
فصل دوم: مقررات عمومي
ماده 1ـ حمل دستي بار به صورت انفرادي در موارد ذيل ممنوع است:
الف) براي نوع كاري كه انجام مي‌گيرد سنگين باشد.
ب) در جايي بسيار بلند يا كوتاه (خارج از حدود بين ران پا و شانه) قرار گرفته باشد به گونه‌اي كه امكان بلند كردن ايمن آن وجود نداشته باشد.
ج) بسيار بزرگ، حجيم و يا داراي شكلي بوده كه امكان دسترسي به آن مشكل باشد و يا جلوي ديد شخص را بگيرد.
د) مرطوب، لغزنده و يا داراي لبه‌هاي تيز بوده به طوريكه گرفتن آن مشكل باشد.
هـ) بي‌ثبات بوده و مركز ثقل آن به دليل حركت محتويات آن تغيير نمايد.
ماده2ـ حمل دستي بار درصورت وجود شرايط نامناسب جوي، محيطي و كارگاهي كه احتمال بروز حوادث و بيماريهاي ناشي از كار مي‌رود، ممنوع است.
ماده3ـ كارگراني كه در فرايند شغلي خود به طور پيوسته يا ناپيوسته حمل دستي بار را انجام مي‌دهند بايستي علاوه بر برخورداري از سلامت جسمي، روحي و رواني متناسب با نوع كار از نظر شرايط جسماني نظير قد و وزن و جنسيت نيز متناسب با وظيفه محوله باشند.
تبصره ـ بكارگيري كارگران مذكور منوط به انجام معاينات بدو استخدام و دوره‌اي به ويژه از نظر آسيب‌هاي اسكلتي ـ عضلاني مطابق قوانين كار و تأمين اجتماعي مي‌باشد.
ماده4ـ حمل دستي بار درصورتي مجاز است كه امكان استفاده از وسايل يا تجهيزات مكانيكي مناسب و يا اصلاح شرايط كارگاهي نظير چيدمان دستگاهها و تجهيزات و ايستگاههاي كاري مقدور نباشد.
ماده5 ـ كارفرما مكلف است تدابير لازم جهت ارزيابي چگونگي وضعيت حمل دستي بار در كارگاه و شناسائي خطرات مربوطه را اتخاذ نموده و با استفاده از راهكارهاي فني ـ مهندسي و علمي به اصلاح وضعيت حمل دستي بار از نظر ارگونومي و ايمني مبادرت نمايد.
ماده6 ـ در حين حمل دستي بار انجام اعمال ناايمن مانند شوخي‌كردن دويدن، پريدن، پرتاب نمودن و نيز كليه اعمالي كه مغاير اصول ايمني و بهداشتي باشد ممنوع است.
ماده7ـ كارفرما مكلف است وسايل حفاظت فردي متناسب با حمل دستي بار را براي كارگران مربوطه فراهم نمايد.
ماده8 ـ كارگران موظفند به كليه دستورالعمل‌ها و توصيه‌هاي بهداشتي و ايمني در زمينه حمل دستي بار كه از طرف كارفرما و مراجع ذيصلاح ارائه مي‌گردد عمل نموده و از وسايل حفاظت فردي كه توسط كارفرما بدين منظور تهيه شده استفاده نمايند.
فصل سوم : مقررات اختصاصي
ماده 9ـ كارفرما مكلف است ضمن تعليم روشهاي صحيح و مناسب حمل دستي بار، كارگران خود را از خطرات‌احتمالي آگاه‌نموده و نظارت‌هاي‌لازم را در اين زمينه‌ها اعمال نمايد.
ماده10ـ درمواردي كه كارگر مجبور به انجام فعاليتهاي خارج از حدتوان فيزيولوژيكي باشد، كارفرما مكلف است با اعمال تمهيداتي مانند چرخش كار، زمان استراحت و طراحي ايستگاههاي كار بسته‌بندي مناسب و رعايت اصول انبارداري نسبت به حذف يا كاهش آسيب‌هاي ناشي از حمل دستي بار اقدام نمايد.
تبصره ـ براي محاسبه حد توان فيزيولوژيكي مي‌بايستي از فرمول مندرج در ضميمه شماره 3 استفاده شود.
ماده11ـ كارفرما مكلف است دستگيره‌هاي متناسب با نوع بار براي گرفتن بسته‌ها و بارهاي بددست تعبيه نمايد.
ماده12ـ در فعاليت بلند كردن بار ميزان مجاز بار براي كارگران مرد با گروه سني 50 ـ 19 سال بايد از روش محاسباتي مندرج در ضميمه شماره 4 استفاده شود.
تبصره1ـ ميزان مجاز بلندكردن بار براي كارگران نوجوان و مرد بالاي 50 سال هفتاد و پنج درصد مقدار به دست آمده از روش فوق مي‌باشد.
تبصره2ـ ميزان مجاز بلند كردن بار براي كارگران زن با گروه سني 50 ـ 19 سال هفتاد درصد مقدار به دست آمده از روش فوق مي‌باشد.
تبصره3ـ ميزان مجاز بلندكردن بار براي كارگران نوجوان و زن بالاي 50 سال 45 درصد مقدار به دست آمده از روش فوق مي‌باشد.
ماده13ـ نيروهاي وارده به منظور كشيدن و هل دادن بار در حالت افقي و عمودي نبايد از مقادير مندرج در جدول 1 و 2 ضميمه تجاوز نمايد.
ماده14ـ حداكثر وزن بلند كردن بار در كارهاي نشسته براي مردان و زنان نبايد به ترتيب از 5 و 3 كيلوگرم بيشتر باشد.
فصل چهارم : مقررات متفرقه
ماده15ـ در فعاليتهاي حمل و جابجايي بار در شرايط بهينه كه به صورت يك نفره انجام مي‌گيرد حداكثر بار مجاز به تفكيك گروه سني و جنس كارگران بايد مطابق جدول زير باشد:
تبصره1ـ در اوزان بالاتر از حدمجاز، حمل و جابجايي بار بايد توسط وسايل مكانيكي مناسب و يا چند نفره صورت پذيرد.
تبصره2ـ درصورتي كه حمل و جابجايي بار در شرايط بهينه (با توجه به فاكتورهاي مدت زمان حمل بار، فركانس حمل بار، مناسب‌بودن بار، شرايط محيط كار و وضعيت بدن حين‌كار) امكان‌پذير نباشد مقادير جدول فوق مطابق استانداردها و مقررات موجود تعديل خواهد شد.
ماده16ـ حمل و جابجايي بار براي زنان در طول مدت بارداري و همچنين ده هفته پس از زايمان ممنوع مي‌باشد.
ماده17ـ جهت حمل دستي مواد سمي و شيميايي كه مواجهه پوستي يا استنشاقي يا گوارشي با آن منجر به ايجاد آسيب يا مسموميت مي‌گردد استفاده از ظروف يا محفظه‌هاي مقاوم در بسته و محصور كه امكان مواجه با مواد مذكور وجود نداشته و داراي برچسب حاوي مشخصات ماده شيميايي يا سمي موردنظر باشد الزامي است.
ماده18ـ مسئوليت رعايت مقررات اين آيين‌نامه برعهده كارفرماي كارگاه بوده و درصورت وقوع هرگونه حادثه يا بيماري ناشي از كار به دليل عدم توجه كارفرما به الزامات قانوني مطابق مواد 175 و 176 قانون كار عمل شده و نامبرده مكلف به جبران خسارت وارده به زيان‌ديدگان مي‌باشد.
اين آيين‌نامه مشتمل بر 4 فصل و 18 ماده و 7 تبصره به استناد مواد 85 و 91 قانون كار جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 28/10/1388 شوراي عالي حفاظت فني تدوين و در تاريخ 5/3/1389 به تصويب وزير كار و امور اجتماعي رسيده است.
بديهي است از زمان لازم‌الاجراشدن آن، آيين‌نامه مربوط به حمل بار با دست و بدون استفاده از وسايل مكانيكي براي كارگران زن و نوجوانان موضوع مواد 75 و 83 قانـون كار كه در تاريخ11/1/1370 به تصـويب وزير كار و امور اجتـماعي رسيده، فاقد اعتبار مي‌باشد.
ضمائم
