دی.ان.آ سرواژهٔ عبارت دئوکسی‌ریبونوکلئیک‌اسید نوعی اسید نوکلئیک می‌باشد که دارای دستورالعمل‌های ژنتیکی است که برای کار کرد و توسعه بیولوژیکی موجودات زنده و ویروس مورد استفاده قرار می‌گیرد. نقش اصلی مولکول دن‌آ ذخیره سازی طولانی مدت اطلاعات ژنتیکی می‌باشد.
کار دی ان آ در سلول‌ها:
پیام های ژنتیکی موجود در مولکول دی ان آ در نهایت برای مواردی چون ساخت پروتئین و مولکول‌های دی.ان.آ در سلول، مورد استفاده قرار می‌گیرد. قطعه هایی از دی.ان.آ که پیام هایژنتیکی را باخود حمل می‌کنند ژن نامیده می‌شوند ولی دی.ان.آ توالی‌های دیگری نیز دارد که برای ساخت خود دی.ان.آ یا تنظیم استفاده از اطلاعات زنتیکی موجود در ژن، مورد استفاده قرار می‌گیرند. از لحاظ شیمیایی، دی.ان.آ از دو رشته طولانی پلیمری با واحدهای ساختاری از جنس نوکلئوتید تشکیل شده‌است که شامل ستون‌هایی از گروه‌های قند و فسفات هستند.
اتصال نوکلئوتیدها به هم در زنجیره توسط گروه های هیدروکسیل کربن 3́ قند و́ 2 ریبوز است به این اتصال فسفودی استر می گویند؛ که در نهایت اسکلت دی.ان.آ ساخته می شود.این دو رشته دی.ان.آ با هم موازی هستند. مولکول‌های قند از طریق چهار نوع باز آلی به یکدیگر متصل می‌باشند. توالی این چهار باز آلی باعث رمزگذاری رشته زنتیکی می‌شود که این رمزها برا ی ساخت اسید آمینه که واحدهای سازنده پروتئین می‌باشند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رمز ژنتیکی توسط مولکول دی.ان.آ در مرحله برگردان خوانده می‌شودو برای ساخـت اسـیـد آمـینه مـورد اسـتـفاده قرار می‌گیرد. دی.ان.آ در داخل سلول به شکل سازه‌هایی به نام فام تن می‌باشد. دو نسخه از هر فام تن در زمان تقسیم سلول ساخته می‌شود.فرآیند تکثیر به دو نسخه را نسخه برداری دی.ان.آ می‌نامند. فام تن در هوهسته ای ها (جانوران، گیاهان، قارچ‌ها، آغازیان) در بخشی به نام هسته سلول قرار می‌گیرد در حالیکه در پیش هسته ای ها (باکتری و آرکی‌ها) در سیتوپلاسم سلول قرار دارد و جایگاه مشخصیندارد. در داخل فام تن پروتئین‌های کروماتینی (کروماتین واحد سازنده دنا می‌باشد) مانند هیستون وجود دارد که وظیفه فشرده سازی دی.ان.آ و تنظیم بیان ژنها را برعهده دارند.هیستونها تحت تاثیر عوامل گوناگوناز جمله استیلاسیون یا دزاستیلاسیون هیستونی بسته یا باز می‌شوند و بدین ترتیب رونویسی از ژنهای ناحیه مربوط به آنها متوقف یا آغاز می‌شود.
ویژگی‌ها:
دی.ان.آ پلیمری است که از رشته‌های تکرار شونده شامل واحدهای سازنده‌ای از جنس نوکلئونیدمی‌باشد.
۱) طول رشته زنجیرهای دی.ان.آ ۲۲ تا ۲۶ آنگستروم (۲.۲ تا ۲.۶ نانومتر) وعرض آن ۰.۳۳ نانومتر می‌باشد
۲) اگرچه هر واحد تکرار شونده دی.ان.آ بسیار کوچک می‌باشد ولی رشته پلیمری دی.ان.آممکن است از میلیون‌ها نوکلئوتید تشکیل شده باشد.برای مثال بزرگترین فام تن انسان، فام تنشماره یک دارای طولی به اندازه ۲۲۰ میلیون باز آلی مکمل می‌باشد.
۳) دو رشته سازنده دی.ان.آ ساختار در هم پیچیده‌ای همچون در خت انگور به شکل مارپیچ دارند.یک باز آلی پیوند داده شده به قند نوکلئوزید گفته می‌شود واگر نوکلئوزید از طریق باز خود بهگروه فسفات متصل شود نوکلئوتید تشکیل می‌شود.اگر چندین نوکلئوتید با یکدیگر پیوند داده شده باشند به طورمثال در دی.ان.آ به آن پلی نکلئوتید گفته می‌شود
۴) رشته‌های دی.ان.آ از واحدهایی متشکل از قند وگروه فسفات می‌باشد که به صورت متناوب وتکراری در طول رشته قرار گرفتند
۵) قند مورد استفاده در دی.ان.آ دئوکسی ریبوز که نوعی پنتوز(قند پنج کربنی) است تشکیل شده‌است. قندها توسط گروه‌های فسفری به یکدیگر پیوند داده شده‌اند.دی.ان.آ مي تواند در شرايط متفاوت به يكي از حالت هاي زير ديده شود.
کار دی ان آ در سلول‌ها:
پیام های ژنتیکی موجود در مولکول دی ان آ در نهایت برای مواردی چون ساخت پروتئین و مولکول‌های دی.ان.آ در سلول، مورد استفاده قرار می‌گیرد. قطعه هایی از دی.ان.آ که پیام هایژنتیکی را باخود حمل می‌کنند ژن نامیده می‌شوند ولی دی.ان.آ توالی‌های دیگری نیز دارد که برای ساخت خود دی.ان.آ یا تنظیم استفاده از اطلاعات زنتیکی موجود در ژن، مورد استفاده قرار می‌گیرند. از لحاظ شیمیایی، دی.ان.آ از دو رشته طولانی پلیمری با واحدهای ساختاری از جنس نوکلئوتید تشکیل شده‌است که شامل ستون‌هایی از گروه‌های قند و فسفات هستند.
اتصال نوکلئوتیدها به هم در زنجیره توسط گروه های هیدروکسیل کربن 3́ قند و́ 2 ریبوز است به این اتصال فسفودی استر می گویند؛ که در نهایت اسکلت دی.ان.آ ساخته می شود.این دو رشته دی.ان.آ با هم موازی هستند. مولکول‌های قند از طریق چهار نوع باز آلی به یکدیگر متصل می‌باشند. توالی این چهار باز آلی باعث رمزگذاری رشته زنتیکی می‌شود که این رمزها برا ی ساخت اسید آمینه که واحدهای سازنده پروتئین می‌باشند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رمز ژنتیکی توسط مولکول دی.ان.آ در مرحله برگردان خوانده می‌شودو برای ساخـت اسـیـد آمـینه مـورد اسـتـفاده قرار می‌گیرد. دی.ان.آ در داخل سلول به شکل سازه‌هایی به نام فام تن می‌باشد. دو نسخه از هر فام تن در زمان تقسیم سلول ساخته می‌شود.فرآیند تکثیر به دو نسخه را نسخه برداری دی.ان.آ می‌نامند. فام تن در هوهسته ای ها (جانوران، گیاهان، قارچ‌ها، آغازیان) در بخشی به نام هسته سلول قرار می‌گیرد در حالیکه در پیش هسته ای ها (باکتری و آرکی‌ها) در سیتوپلاسم سلول قرار دارد و جایگاه مشخصیندارد. در داخل فام تن پروتئین‌های کروماتینی (کروماتین واحد سازنده دنا می‌باشد) مانند هیستون وجود دارد که وظیفه فشرده سازی دی.ان.آ و تنظیم بیان ژنها را برعهده دارند.هیستونها تحت تاثیر عوامل گوناگوناز جمله استیلاسیون یا دزاستیلاسیون هیستونی بسته یا باز می‌شوند و بدین ترتیب رونویسی از ژنهای ناحیه مربوط به آنها متوقف یا آغاز می‌شود.
ویژگی‌ها:
دی.ان.آ پلیمری است که از رشته‌های تکرار شونده شامل واحدهای سازنده‌ای از جنس نوکلئونیدمی‌باشد.
۱) طول رشته زنجیرهای دی.ان.آ ۲۲ تا ۲۶ آنگستروم (۲.۲ تا ۲.۶ نانومتر) وعرض آن ۰.۳۳ نانومتر می‌باشد
۲) اگرچه هر واحد تکرار شونده دی.ان.آ بسیار کوچک می‌باشد ولی رشته پلیمری دی.ان.آممکن است از میلیون‌ها نوکلئوتید تشکیل شده باشد.برای مثال بزرگترین فام تن انسان، فام تنشماره یک دارای طولی به اندازه ۲۲۰ میلیون باز آلی مکمل می‌باشد.
۳) دو رشته سازنده دی.ان.آ ساختار در هم پیچیده‌ای همچون در خت انگور به شکل مارپیچ دارند.یک باز آلی پیوند داده شده به قند نوکلئوزید گفته می‌شود واگر نوکلئوزید از طریق باز خود بهگروه فسفات متصل شود نوکلئوتید تشکیل می‌شود.اگر چندین نوکلئوتید با یکدیگر پیوند داده شده باشند به طورمثال در دی.ان.آ به آن پلی نکلئوتید گفته می‌شود
۴) رشته‌های دی.ان.آ از واحدهایی متشکل از قند وگروه فسفات می‌باشد که به صورت متناوب وتکراری در طول رشته قرار گرفتند
۵) قند مورد استفاده در دی.ان.آ دئوکسی ریبوز که نوعی پنتوز(قند پنج کربنی) است تشکیل شده‌است. قندها توسط گروه‌های فسفری به یکدیگر پیوند داده شده‌اند.دی.ان.آ مي تواند در شرايط متفاوت به يكي از حالت هاي زير ديده شود.
| شکل های مارپیچ DNA | حالت A | حالتB | حالت Z |
|---|---|---|---|
| نسبت های کلی | کوتاه و پهن | بزرگتر و باریکتر | طویل و باریک |
| ارتفاع به ازای هرجفت باز | 3/2آنگستروم | 23/3آنگستروم | 8/3آنگستروم |
| قطر مارپیچ | 5/25آنگستروم | 7/23آنگستروم | 4/18آنگستروم |
| جهت چرخش مارپیچ | راست گرد | راست گرد | چپ گرد |
| خمیدگی باز نسبت به محور مارپیچ | 19+ | 2/1- | 9- |
| متوسط چرخش پروانه ای جفت باز | 18+ | 16+ | حدود 0 |
| موقعیت محور مارپیچ | شیار بزرگ | از میان جفت باز ها | شیار کوچک |
| اندازه ی شیار بزرگ | بسیار باریک با عمق زیاد | پهن و عمق متوسط | پهن شده به روی سطح مارپیچ |
| اندازه ی شیار کوچک | بسیار پهن ولی کم عمق | باریک و عمق متوسط | بسیار باریک ولی خیلی عمیق |
| صورت بندی پیوند گلیکوزیدی | آنتی | آنتی | آنتی در Cو سین در G |
| جفت باز در هر دور مارپیچ | 11 | 10 | 12 |
