"Pejman"
دستیار مدیر مهندسی کشاورزی گیاهان دارویی
گياهان مدر از جمله داروهايي به شمار مي‌روند که به بدن کمک مي‌کنند تا از طريق افزايش سرعت توليد ادرار توسط کليه از شر مقدار اضافي مايعات رها شود. تجمع مقدار بيش از حد مايعات در بافتها که به خيز موسوم است ازن شانه‌هاي بسياري از بيماريهاي قلب، کليه، کبد و ساير بيماريها به شمار مي‌رود. علل زمينه ساز اين نوع بيماريها را بايد رفع نمود ولي وقتي گياهان مدر همراه ساير گياهان مورد استفاده قرار گيرند به رفع خيز کمک مي‌کنند.
بسياري از گياهان مدر در دفع الکتروليت‌ها از کليه اختلال ايجاد مي‌کنند. الکتروليت‌ها موادي شيميايي هستند که وقتي در حلٌال مناسبي حل شوند، محيطي به وجود مي‌آورند که جريان برق را هدايت مي‌کند. الکتروليت‌ها از جمله املاح سديم و پتاسيم در بسياري از جريان‌هاي بدن مثل تنظيم فشارخون، انتقال تکانه‌ي عصبي و انقباض عضله دخالت دارند.
به کلام ديگر، گياه مدر، دارويي است که سبب افزايش ترشح و دفع ادرار از بدن مي‌شود. در سنت‌هاي باستاني طب گياهي، بيشتر اصطلاح «مدر» در مورد گياهاني به کار مي‌رفت که به نوعي داراي آثار مفيد بر سيستم ادراري بودند. به اين ترتيب در حال حاضر از اين اصطلاح نه تنها براي شرح گياهان مدر واقعي استفاده مي‌شود، بلکه براي داروهاي دمولسنت و ضد التهاب ادراري نيز استفاده مي‌گردد. لازم به ذکر نيست که اين مسأله در انتخاب دارو براي فردي خاص ممکن است سبب اشتباه گردد. به طور کلي، گياهان مدر در درمان کل‌نگر بيماري نقش حياتي دارند زيرا به بدن کمک مي‌کنند تا مواد زائد را دفع کرده و از کل جريان پاکسازي دروني حمايت مي‌کنند. بسياري از گياهان معرق وقتي به صورت سرد مورداستفاده قرارگيرند به صورت مدر عمل مي‌کنند.
براي دسته بندي گياهان مدر راه‌هاي مختلفي وجود دارد ولي پيش از هر چيز بايد ميان دو گروه بزرگ گياهان مدر تفاوت قائل شد:
· گياهاني که با افزايش جريان خون کليه به عنوان مدر عمل مي‌کنند.
· گياهاني که از باز جذب آب در نفرون‌هاي کليه مي‌کاهند.
گروه نخست نه تنها شامل گياهان مدر مثل رتم جارويي است، بلکه گياهان کارديواکتيو و محرک گردش خون را نيز در بر مي‌گيرد. اين گياهان از طريق تأثير بر قلب يا ساير بخش‌هاي بدن بر ميزان جريان خون کليه مي‌افزايند. از آنجا که خون بيشتري از کليه‌ها مي‌گذرد، ادرار بيشتري توليد مي‌شود. گياهان حاوي کافئين مانند چاي و قهوه داراي اين تأثير مي‌باشند.
گروه دوم ممکن است از راه‌هاي متفاوت عمل کنند ولي همانطور که غالباً در مورد گياهان دارويي ديده مي‌شود، کمي پژوهش در اين زمينه، ارزش استفاده از دورنماي فارماکولوژيک اين گياهان را محدود مي کند (جدول 1).
انواع گياهان مدر
همانطور که ذکرشد، علاوه بر گياهاني که مستقيماً داراي تأثير مدر هستند، ساير گياهان موسوم به مدر از طريق آثار کاملاً متفاوت بر دستگاه‌ادراري مؤثر مي‌باشند. مي‌توان با استفاده از دمولسنت‌ها و ضد التهاب‌هاي ادراري از ميزان التهاب دستگاه ادراري کاست و با گياهان مدر ضد ميکربي، به طور مستقيم عفونت را درمان کرد. به همين ترتيب، اگر مشکل مجراي ادرار با ايجاد سنگ هم همراه باشد، استفاده از گياهان موسوم به ضد سنگ antilithic سودمند خواهد بود (جدول 2).
گياهان مدر حقيقي
بومادران Achillea millefolium (yarrow)
بوکو Agathosma betulina (buchu)
غافث Agrimonia eupatoria (agrimony)
کرفس(دانه) Apium graveolens (celery seed)
بابا آدم Arctium lappa (burdock)
انگور خرس Arctostaphilos uva-ursi (bearberry)
کولا Cola acuminate (kola)
کولينسونيا Collinsonia Canadensis (stoneroot)
موگه Convallaria majalis (lily of the valley)
گونه‌هاي کراتگوس Crataegus spp. (hawthorn)
کدوحلوايي Cucurbita pepo (pumpkin)
رتم جارويي Cytisus scoparius (Scotch broom)
هويج وحشي Daucus carota (wild carrot)
دم اسب Equisetum arvense (horsetail)
ارينژيوم بحري Eryngium maritimum (sea holly)
اوپاتوريوم Eupatoruim perfoliatum (boneset)
اوپاتوريوم ارغواني E.purpureum (gravel root)
بلسکي Galium aparine (cleavers)
زنبق آبي Iris versicolor (blue flag)
اربز Juniperus communis (juniper)
اذن الفار Parietaria judaica (pellitory of the wall)
جعفري Petroselinum crispum (parsley)
بولدو Peumus boldus (boldo)
آقطي سياه Sambucus nigra (elder)
نخل اره يي Serenoa repens (saw palmetto)
گل قاصد Taraxacum offcinale (dandelion)
زيرفون برگ پهن Tilia platyphyllos (linden)
ذرت (کاکل) Zea mays (corn silk)
گرايش به دستگاه‌هاي بدن
قلب و عروق. همانگونه که گفته شد، داروهاي کارديواکتيو به علت آنکه جريان خون را در کليه مي‌افزايند داراي اثر مدر مي‌باشند. تمامي ديورتيکهايي که به حذف آب از بدن کمک مي‌کنند براي سيستم قلب و عروق مفيد مي‌باشند مثل موگه، رتم جارويي، گل قاصد و بومادران. براي اطمينان از اين مسأله که گياه به درستي براي حالت خاص انتخاب شده است، بايد دقت نمود. به عنوان مثال در بيماراني که دچار افزوني فشارخون هستند نبايد از رتم جارويي استفاده شود (جدول 3).
دستگاه تنفس. در صورتي که احتقان (پرخوني) ريه با مشکلات قلب در ارتباط باشد، بسياري از گياهان مدر با ارزش خواهند بود. داروهايي که به سيستم تنفسي گرايش دارند عبارتند از اوپاتوريوم پرفولياتوم، بلسکي، آقطي سياه، بومادران و گونه‌هاي اکاليپتوس.
دستگاه گوارش.بعضي گياهان لاکساتيو داراي اثرات مدر هم مي‌باشند. در اين مورد مي‌توان غافث، زنبق آبي، بولدو، کرفس، گل قاصد و جعفري را نام برد.
دستگاه ادرار. تمامي داروهايي که در اين بخش ذکر شده‌اند در دستگاه ادرار هم تأثير دارند.
دستگاه توليد مثل.ديورتيک‌هاي آنتي‌سپتيک غالباً در دستگاه توليد مثل داراي آثار مشابه مي‌باشند. از جمله انگور خرس، در اين مورد اهميت فراوان دارد. نخل اره‌يي گياه مدر خفيف است.
عضلات و استخوان.به علت وجود اثرات پاکسازي کننده، بسياري از گياهان مدر دربيماري‌هاي عضلات و استخوان مفيد مي‌باشند. اوپاتوريوم پرفولياتوم، کرفس، بومادران و اوپاتوريوم ارغواني از جمله‌ي اين گياهان به شمار مي‌روند.
دستگاه اعصاب.گونه‌هاي فراسيون تنها ديورتيک حقيقي هستند که به طور مستقيم بر دستگاه عصبي تأثير مي‌گذارند. اما، اگر تنش بيش از حد موجود باشد، مي‌توان با استفاده از يک مسکن عصبي شل کننده سبب شد تا بيمار بيشتر ادرار کند.
پوست. مصرف تمامي گياهان مدر بالقوه از طريق اثرات پاکسازي دروني به پوست کمک مي‌کنند. از جمله گياهان مهم بلسکي، مرغ و گل قاصد قابل ذکرند.
بسياري از گياهان مدر در دفع الکتروليت‌ها از کليه اختلال ايجاد مي‌کنند. الکتروليت‌ها موادي شيميايي هستند که وقتي در حلٌال مناسبي حل شوند، محيطي به وجود مي‌آورند که جريان برق را هدايت مي‌کند. الکتروليت‌ها از جمله املاح سديم و پتاسيم در بسياري از جريان‌هاي بدن مثل تنظيم فشارخون، انتقال تکانه‌ي عصبي و انقباض عضله دخالت دارند.
به کلام ديگر، گياه مدر، دارويي است که سبب افزايش ترشح و دفع ادرار از بدن مي‌شود. در سنت‌هاي باستاني طب گياهي، بيشتر اصطلاح «مدر» در مورد گياهاني به کار مي‌رفت که به نوعي داراي آثار مفيد بر سيستم ادراري بودند. به اين ترتيب در حال حاضر از اين اصطلاح نه تنها براي شرح گياهان مدر واقعي استفاده مي‌شود، بلکه براي داروهاي دمولسنت و ضد التهاب ادراري نيز استفاده مي‌گردد. لازم به ذکر نيست که اين مسأله در انتخاب دارو براي فردي خاص ممکن است سبب اشتباه گردد. به طور کلي، گياهان مدر در درمان کل‌نگر بيماري نقش حياتي دارند زيرا به بدن کمک مي‌کنند تا مواد زائد را دفع کرده و از کل جريان پاکسازي دروني حمايت مي‌کنند. بسياري از گياهان معرق وقتي به صورت سرد مورداستفاده قرارگيرند به صورت مدر عمل مي‌کنند.
براي دسته بندي گياهان مدر راه‌هاي مختلفي وجود دارد ولي پيش از هر چيز بايد ميان دو گروه بزرگ گياهان مدر تفاوت قائل شد:
· گياهاني که با افزايش جريان خون کليه به عنوان مدر عمل مي‌کنند.
· گياهاني که از باز جذب آب در نفرون‌هاي کليه مي‌کاهند.
گروه نخست نه تنها شامل گياهان مدر مثل رتم جارويي است، بلکه گياهان کارديواکتيو و محرک گردش خون را نيز در بر مي‌گيرد. اين گياهان از طريق تأثير بر قلب يا ساير بخش‌هاي بدن بر ميزان جريان خون کليه مي‌افزايند. از آنجا که خون بيشتري از کليه‌ها مي‌گذرد، ادرار بيشتري توليد مي‌شود. گياهان حاوي کافئين مانند چاي و قهوه داراي اين تأثير مي‌باشند.
گروه دوم ممکن است از راه‌هاي متفاوت عمل کنند ولي همانطور که غالباً در مورد گياهان دارويي ديده مي‌شود، کمي پژوهش در اين زمينه، ارزش استفاده از دورنماي فارماکولوژيک اين گياهان را محدود مي کند (جدول 1).
انواع گياهان مدر
همانطور که ذکرشد، علاوه بر گياهاني که مستقيماً داراي تأثير مدر هستند، ساير گياهان موسوم به مدر از طريق آثار کاملاً متفاوت بر دستگاه‌ادراري مؤثر مي‌باشند. مي‌توان با استفاده از دمولسنت‌ها و ضد التهاب‌هاي ادراري از ميزان التهاب دستگاه ادراري کاست و با گياهان مدر ضد ميکربي، به طور مستقيم عفونت را درمان کرد. به همين ترتيب، اگر مشکل مجراي ادرار با ايجاد سنگ هم همراه باشد، استفاده از گياهان موسوم به ضد سنگ antilithic سودمند خواهد بود (جدول 2).
گياهان مدر حقيقي
بومادران Achillea millefolium (yarrow)
بوکو Agathosma betulina (buchu)
غافث Agrimonia eupatoria (agrimony)
کرفس(دانه) Apium graveolens (celery seed)
بابا آدم Arctium lappa (burdock)
انگور خرس Arctostaphilos uva-ursi (bearberry)
کولا Cola acuminate (kola)
کولينسونيا Collinsonia Canadensis (stoneroot)
موگه Convallaria majalis (lily of the valley)
گونه‌هاي کراتگوس Crataegus spp. (hawthorn)
کدوحلوايي Cucurbita pepo (pumpkin)
رتم جارويي Cytisus scoparius (Scotch broom)
هويج وحشي Daucus carota (wild carrot)
دم اسب Equisetum arvense (horsetail)
ارينژيوم بحري Eryngium maritimum (sea holly)
اوپاتوريوم Eupatoruim perfoliatum (boneset)
اوپاتوريوم ارغواني E.purpureum (gravel root)
بلسکي Galium aparine (cleavers)
زنبق آبي Iris versicolor (blue flag)
اربز Juniperus communis (juniper)
اذن الفار Parietaria judaica (pellitory of the wall)
جعفري Petroselinum crispum (parsley)
بولدو Peumus boldus (boldo)
آقطي سياه Sambucus nigra (elder)
نخل اره يي Serenoa repens (saw palmetto)
گل قاصد Taraxacum offcinale (dandelion)
زيرفون برگ پهن Tilia platyphyllos (linden)
ذرت (کاکل) Zea mays (corn silk)
گرايش به دستگاه‌هاي بدن
قلب و عروق. همانگونه که گفته شد، داروهاي کارديواکتيو به علت آنکه جريان خون را در کليه مي‌افزايند داراي اثر مدر مي‌باشند. تمامي ديورتيکهايي که به حذف آب از بدن کمک مي‌کنند براي سيستم قلب و عروق مفيد مي‌باشند مثل موگه، رتم جارويي، گل قاصد و بومادران. براي اطمينان از اين مسأله که گياه به درستي براي حالت خاص انتخاب شده است، بايد دقت نمود. به عنوان مثال در بيماراني که دچار افزوني فشارخون هستند نبايد از رتم جارويي استفاده شود (جدول 3).
دستگاه تنفس. در صورتي که احتقان (پرخوني) ريه با مشکلات قلب در ارتباط باشد، بسياري از گياهان مدر با ارزش خواهند بود. داروهايي که به سيستم تنفسي گرايش دارند عبارتند از اوپاتوريوم پرفولياتوم، بلسکي، آقطي سياه، بومادران و گونه‌هاي اکاليپتوس.
دستگاه گوارش.بعضي گياهان لاکساتيو داراي اثرات مدر هم مي‌باشند. در اين مورد مي‌توان غافث، زنبق آبي، بولدو، کرفس، گل قاصد و جعفري را نام برد.
دستگاه ادرار. تمامي داروهايي که در اين بخش ذکر شده‌اند در دستگاه ادرار هم تأثير دارند.
دستگاه توليد مثل.ديورتيک‌هاي آنتي‌سپتيک غالباً در دستگاه توليد مثل داراي آثار مشابه مي‌باشند. از جمله انگور خرس، در اين مورد اهميت فراوان دارد. نخل اره‌يي گياه مدر خفيف است.
عضلات و استخوان.به علت وجود اثرات پاکسازي کننده، بسياري از گياهان مدر دربيماري‌هاي عضلات و استخوان مفيد مي‌باشند. اوپاتوريوم پرفولياتوم، کرفس، بومادران و اوپاتوريوم ارغواني از جمله‌ي اين گياهان به شمار مي‌روند.
دستگاه اعصاب.گونه‌هاي فراسيون تنها ديورتيک حقيقي هستند که به طور مستقيم بر دستگاه عصبي تأثير مي‌گذارند. اما، اگر تنش بيش از حد موجود باشد، مي‌توان با استفاده از يک مسکن عصبي شل کننده سبب شد تا بيمار بيشتر ادرار کند.
پوست. مصرف تمامي گياهان مدر بالقوه از طريق اثرات پاکسازي دروني به پوست کمک مي‌کنند. از جمله گياهان مهم بلسکي، مرغ و گل قاصد قابل ذکرند.
