گنجینه معماری تبریز

[yasi]

سلام و درود بر دوستان ِ عزیز معماری ..

این تاپیک را برای "گنجینه معماری تبریز" افتتاح می کنیم ، و از این پس مطالب مرتبط را در اینجا قرار می دهیم .

موفق باشید...
.
.
.
قوانین این تاپیک :
1- لطفا ،در عنوان پست ِ خود ، نام ِ مکانی را که می خواهید ارائه و بررسی کنید ، بنویسید .
2- به خاطر احترام به قانون ِ نشر ، ذکر ِ منبع را فراموش نفرمایید .
3- عکسها را از سایتهای معتبر آپلود کنید، تا پست ها بعد از گذشت ِ زمان ، دچار مشکل نشوند .
4- لطفا جهت ِ حفظ ِ انسجام و تسلسل ، از دادن ِ پست های بی ارتباط با موضوع (اسپم) اکیدا خودداری نمائید .

فهرست مطالب:

عمارت ربع رشيدي #1-#35
عمارت شهرداري #1
رصدخانه مراغه#1
عمارت ائل گلي#1-#28-#35
رستوران دکتر نیک #2
برج آتش‌نشانی #3
قلعه كردشت #4
عمارت خلعت پوشان #5-#28-#29-#30-#35
بقعه شیخ با یزید بسطامی #6
مسجد شاه تهماسب صفوی(مسجد صاحب الامر)#7-#25
موزه قاجار #8
نمایشگاه و خانه سفال #9
موزه عصر آهن#10
مقبره الشعرا#11
موزه ایلخانی مراغه #12
موزه آذربایجان#13
موزه سنجش #14
موزه مشروطه #15-#28
تنوع سبک‌های معماری در مساجد آذربایجان شرقی #16
بازار های تبریز#17-#28-#34
تالار شهر #17
تالار ارک #17
قره کلیسا #18
دروازه باغمیشه#19
دهکده تاریخی صخره ایی کندوان#20
خانه ی مجتهدی تبریز #21
مسجد سید حمزه#22
ارگ تبریز (علی‌شاه)#23
خانه ی حیدرزاده #24
س‍‍اخ‍ت‍م‍‍ان‌ م‍رک‍ز ‌اس‍ن‍‍اد و ک‍ت‍‍اب‍خ‍‍ان‍ه‌ م‍ل‍‍ي‌#26
حمام نوبر #27
تاريخ تبريز #28
مسجدجامع#28
مسجدکبود #28-#31
معماری ساختمان ها در تبریز #32
روایت و سکونت (خواندن خانه های تبریز) #33
مركز همايش‌هاي بين‌المللي آذربايجان‌شرقي#36
پارك آبي و هتل ۵ ستاره در شهرک خاوران تبریز#37
مجتمع تجاری تفریحی مسکونی عارف#38
مجموعه بدمينتون#39
برج ۳۸ طبقه asp ائل گلی #40
مجتمع تجاری 65 طبقه خاوران#41
دروازه قرآن #42
پروژه های بزرگ شرکت بین المللی توسعه ساختمان در تبریز#43
اسامی تعدادی از ساختمان های تبریز#44
فاز دوم ائل گلی(ائل باغی) #45
برج بلور #46
مجتمع تجاری خدماتی تفریحی آیسان#48
مجتمع تجاری-اداری بلوار#49
برج شهران #50
موزه منطقه ای آذربایجان#51
کاخ موزه فرش #52
مرکز همایش های بین المللی کشور#53
مرکز خرید پل بازار #54
هتل شهریار #55
هتل بین الملل#56

---

​

بناهاي حكومتي آذزبایجان:​

عمارت ربع رشيدي تبريز :
ربع رشيدي كه در حال حاضر از آن جز تپه و بقاياي يكي از برج ها ، چيزي برجاي نمانده است ، به دستور " خواجه رشيدالدين فضل الله همداني " وزير دانشمند و پر قدرت سلطان محمود غازان خان در درون بارويي در دامنه كوه سرخاب در زميني بلند در شمال كوي باغميشه ميان كوه وليلانكوي و ششگلان ساخته شد.​

مجموعه بناهاي ربع رشيدي يكي از كارهاي شگفت انگيز آن روزگار و بنيادي فرهنگي و دانشگاهي بود و هزاران نفر در آنجا به تحصيل مشغول بودند .

عمارت شهرداري تبريز:
اين عمارت در سال 1312 شمسي در زمان شهرداري " حاج ارفع الملك جليلي " در محل گورستان متروك و مخروبه كوي نوبر تبريز ، با نظارت مهندسان آلماني بنا گرديد.
اين ساختمان داراي يك برج ساعت چهار صفحه اي است كه با طنين صداي موزون زنگ هايش هر 15 دقيقه يك بار گذشت زمان را به مردم تبريز يادآوري مي كند. ارتفاع اين برج حدود 5/30 متر و نماي خارجي تالار شهرداري تبريز از سنگ تراشيده شده است و نقشه ساختمان آن با نمونه ساختمان هاي كشور آلمان قبل از جنگ جهاني دوم كه با طرح يك عقاب در حال پرواز ساخته مي شد ، مطابقت دارد. اين بنا در وسط شهر تبريز و در ميداني موسوم به ميدان ساعت واقع است . در حال حاضر تمام امور عمراني شهر و امور اداري شهرداري تبريز در اين عمارت متمركز است.

رصدخانه مراغه :
براساس نوشته هاي تاريخي ، در سال 657 ه . ق به دستور هلاكو خان و همت خواجه نصير الدين طوسي ، رصد خانه بزرگي در مراغه ساخته شد كه اساتيدي چون علامه قطب الدين ، فخرالدين مراغي ، محي الدين مغربي ، علي بن محمود ، نجم الدين الاسطرلابي و بسياري ديگر در آنجا تدريس مي كردند و در اداره آن نقش داشتند. بناي رصد خانه حدود 15 سال به طول انجاميد.
به امر هلاكو ، كتاب و اسباب و آلات علمي و نجومي بسياري كه از فتح بغداد به دست آمده بود به اين رصد خانه منتقل گرديد و در آنجا به كار گرفته شد . اين مجموعه تا سال 703 هجري داير بود ولي پس از آن بر اثر زلزله هاي سخت و بي توجهي امراي وقت رو به ويراني نهاد.
رصد خانه مراغه 167 سال ، پيش از احداث رصد خانه سمرقند ساخته شد و در زمان خود يكي از معتبرترين رصد خانه هاي جهان به شمار مي رفت .
آثار باقي مانده از بناي اين رصد خانه امروزه در دو كيلومتري غرب شهر مراغه هنوز به چشم مي خورد . اين رصد خانه شامل برجي به قطر 22 متر و احتمالاً به ارتفاع 25 متر بود . همچنين در كنار رصد خانه مدرسه اي براي تدريس علوم نجوم و رياضي ايجاد شده بود و كتابخانه اي مشتمل بر چهار صد هزار جلد كتاب و ساير تأسيسات وجود داشت.

عمارت ائل گلي :

ائل گلي ( استخر مردم ) كه قبلا به آن شاهگلي ( استخر شاه ) مي گفتند ، از گردشگاه هاي زيبا و دلكش تبريز و ايران است كه در جنوب شرقي تبريز بر دامنه ي تپه اي واقع شده است . ائل گلي استخري است بس بزرگ به شكل مربع به مساحت 54675 متر مربع . در جنوب آن تپه اي است كه آن را از بالا تا پايين ، همسطح پله بندي كرده و نهر آبي از آن به طرف پايين روان است. از سمت جنوبي از وسط استخر خياباني كشيده شده كه استخر را به صورت شبه جزيره اي در آورده است.
در مركز استخر عمارتي به شيوه ي سنتي در دو طبقه ساخته شده و اطراف استخر به صورت پارك بسيار زيبا و فرح بخشي درآمده است كه يكي از زيباترين جاذبه هاي گردشگري استان به شمار مي رود . بناي اوليه عمارت ائل گلي را به دوره ي آق قويونلو نسبت مي دهند كه يك بار در زمان صفويه و بار ديگر در زمان قاجاريه توسط قهرمان ميرزا ، پسر عباس ميرزا نايب السلطنه ، در ايام حكمراني آذربايجان بازسازي شد . در سال هاي اخير مجدداَ اين ساختمان تجديد بنا گرديده و جهت پذيرايي از گردشگران مورد استفاده قرار مي گيرد .

 

[archi_arch]

نگاهی به طراحی داخلی رستوران دکتر نیک تبریز

نگاهی به طراحی داخلی رستوران دکتر نیک تبریز

نگاهی به طراحی داخلی رستوران دکتر نیک-تبریز
طراح: اشكان منصوری

Interior Design of Dr NIKK FoodCourt in Tabriz​

Design by: Ashkan Mansouri

​

​

تصویر رستوران قبل از اجرای طرح​

منبع:دید هفتم
​

​

 

[JMSBeta]

تبریز نگینی در معماری مشرق زمین

تبریز نگینی در معماری مشرق زمین

برجی‌ است‌ آجری‌ به‌ ارتفاع‌ 23 متر كه‌ پلان‌ آن‌ در داخل‌ برج‌ دایروی‌ است‌ و یك‌ رشته‌ راه‌ پله‌ حلزونی‌ به‌ بالای‌ برج‌ كه ‌مشرف‌ به‌ شهر است‌ می‌رسد.​

بخش‌ تحتانی‌ برج‌ چهار طاقی‌ آجری‌ بسته‌ای‌ است‌ بطول‌ هر ضلع‌ 60/4 متر و ارتفاع‌ 70/4 متركه‌ در ورودی‌ به‌ ابعاد 10/1 متر از طرف‌ شرق‌ و نورگیری‌ به‌ ابعاد10/1 متردر طرف‌ مغرب‌ دارد. چهار طاقی‌ فوق‌ كه ‌به‌ منزلة‌ پایة‌ برج‌ است‌ به‌ قرنیز سنگی‌ منتهی‌ می‌شود. پلان‌ برج‌ از آن‌ به‌ بعد هشت‌ ضلعی‌ با قاب‌ بندیهای‌ آجری‌ است‌. بند اول‌ به‌ ارتفاع‌ 45/2 متر و بند دوم‌ و سوم‌ هر یك‌ به‌ بلندی‌ 85/5 متر و بند آخر كه‌ بخش‌ انتهایی‌ است‌ دارای‌ 8 نورگیر هلالی‌می‌باشد كه‌ قبل‌ از سقف‌ شیروانی‌ قرار گرفته‌ است‌. این‌ برج‌ در گذشته‌ بصوت‌ برج‌ دیده‌ بانی‌ جهت‌ اعلام‌ محل‌ آتش‌ سوزی‌بوده‌ است‌. بنای‌ این‌ برج‌ مربوط‌ به‌ دوره‌ قاجاریه‌ می‌باشد.

نشانی: برج آتش‌نشانی تبریز (برج یانقین) هم اکنون در محوطه ایستگاه آتش‌نشانی نبش خیابان خاقانی و خیابان بهادری تبریز قرار دارد.

 

[JMSBeta]

قلعه كردشت

قلعه كردشت

یكی از قلعه های تاریخی كه در حاشیه رود ارس و در روستای كردشت جلفا واقع شده قلعه كردشت نام دارد. این قلعه از نظر اهمیت نظامی و تاریخی به ویژه در دوره حكومت عباس میرزا قاجار نایب السلطنه فتحعلی شاه قاجار در آذربایجان بسیار مورد توجه و یكی از مراكز فرماندهی سپاهیان وی در جریان جنگهای ایران و روس بود این قلعه در بالای تپه ای صخره ای ساخته شده و در ارتفاعات آن شش برج نگهبانی وجود داشت كه هنوز بخشی از این برجها و حصارهای آن پابرجاست.

عباس میرزا در مبارزات خود علیه تجاوز روسیه تزاری از این قلعه استفاده می کرد.آنچه به نظر می رسد، قبل از استفاده از قلعه کردشت این قلعه نظامی وجود داشته است و بنای آن را به سده های نخستین اسلامی نسبت می دهند.
به گفته وی، قلعه عباس آباد کردشت در سمت چپ جاده کردشت به خروانق در بالای تپه ای صخره ای بنا شده است و در جبهه شمالی آن در ورودی است و در ارتفاعات این قلعه دیواره ها از جنس سنگ و آجر ساخته شده است و به فاصله معینی نزدیک به یکصد متر از یکدیگر ۶ برج نگهبانی وجود داشته که اکنون قسمتی از این برج ها پابرجاست.
وی، با اشاره به این که ساحل رود ارس در بخش جنوبی از پایگاه های مهم دفاعی عباس میرزا در مقابل تجاوز روس ها بود و مکان مناسبی برای پشتیبانی ارتش ایران در دوران قاجار به شمار می رفت،گفت: قلعه نظامی عباس آباد کردشت امکان جای دادن سربازان متعدّدی را داشت و برای رفاه و آسایش سربازان مستقر، همواره آماده مقابله با قوای مهاجم روسیه بود و بارها از رود ارس گذشته و به ساخلوی ( پادگان ) سربازان روسی شبیخون می زدند.
وی، درباره سقوط قلعه کردشت گفت: وقتی در سال ۱۲۴۳ ه-ق (۸۴۱ م) سپاهیان روس از رود ارس عبور کرده و جلفا ، نخجوان ، مرند و اصلاندوز را تصرف کرده و به سوی تبریز روانه شدند، قلعه کردشت نیز به دست قوای دشمن سقوط کرد و بعد از تصرف قلعه، مدتی بعد از آن و در ایام برقراری صلح و متارکه ترکمنچای که بین ایران و روس برقرار شد، قلعه کردشت مدتی مورد استفاده سربازان روسی بود ولی به تدریج با تخلیه قوای روسی، قلعه مزبور مورد انهدام و ویرانی قرار گرفت و قسمتی از تأسیسات آن به غارت رفت.همچنین بعد از این که روس ها این منطقه را تخلیه کردند و امور استان را به نیروهای دولتی واگذار کردند این قلعه بارها مورد استفاده امرای محلّی و حکام قره باغ قرار گرفت و در اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت پهلوی این قلعه خاصیت نظامی خود را از دست داد.

 

[JMSBeta]

برج خلعت پوشان

برج خلعت پوشان

بنا احتمالا متعلق به اواخر دوره صفویه یا زندیه می باشد. نام این بنا از انجام مراسم ویژه خلعت پوشانی حكام و امرای حكومتی در آن مایه گرفته است. بنا بر روایات تاریخی در دوره قاجاریه مراسم خلعت پوشانی اهدایی پادشاهان ایران به حكام آذربایجان در زمانی كه تبریز نائب السلطنه نشین بوده است در این محل انجام می شده است

و حكم انتصاب آن نبز كه توسط پیكهای ویژه حكومتی از مركز می رسید از این برج قرائت می شده است.آخرین مراسم خلعت پوشانی در این عمارت در سال 1330هجری قمری و در زمان انتصاب صمدخان مراغه ای به حكمرانی آذربایجان انجام گرفته است.
برج خلعت پوشان برج آجری منشورشكل بلندیست كه دارای یك قاعده كثیرالاضلاع 16 ضلعی است كه قطر قاعده آن 5/9 متر می باشد.برج دارای دو طبقه است ،سقف طبقه اول گنبدی و سقف طبقه دوم ریخته و بعدا با تیرآهن پوشش شده است.
طاقنماهای جهات اصلی شكل طاق جناغی هستند اماجوانب دوازده گانه دیگر بشكل اسپر و دارای طاقنما و تزئیناتی از آجر و كاشی برنگهای سیاه و آبی میباشد.راه پله طبقه همكف به طبقه اول و پشت بام در گوشه شمالشرقی بنا واقع شده است. مالكیت بنا متعلق به دانشگاه تبریز بوده و از نظر تاریخی و معماری بنایی است منحصر بفرد كه تا كنون باقیمانده است.
براساس متون و سفرنامه های دوره قاجاریه برج در داخل استخری قرار داشت كه با گذشتن از روی پلی ورود به ساختمان میسر می شده است.اكنون كانال اطراف برج پر شده و بصورت پیاده رو فرش شده ای در آمده است.

نشانی بنا : تبریز- روستای گرگه- ضلع غربی روستا و ساحل جنوبی مهرانرود در وسط مزرعه سرسبزی كه امروزه دانشكده كشاورزی می باشد.

 

[JMSBeta]

بقعه شیخ با یزید بسطامی

بقعه شیخ با یزید بسطامی

[FONT=v_Mitra]در 10 كیلو متری غرب شهرستان هشترود در روستائی بنام عزیز كندی بقعه ای هشت ضلعی در پایین جاده ( اتوبان در حال احداث زنجان تبریز ) ساختمان قدیمی نمایان است كه اهالی محل به آن مقبره شیخ با یزید بسطامی می گویند .[/FONT]​

[FONT=v_Mitra]

[/FONT]​

( معماری این بقعه شبیه به گنبد سرخ مراغه و گنبد علویان در همدان می باشد) این روستا دارای 85 خانوار و حدود 450 نفر جمعیت است و از حیث اقتصاد معیشتی ساختار روستا كشاورزی توام با دامداری سنتی و از نظر آب و هوا همانند بقیه نقاط شهرستان معتدل كوهستانی بوده و تنها رودخانه دائمی جنوب آن كلقان چای جریان دارد . این ساختمان در ضلع غربی روستا و متصل به آن روستا واقع گردیده , دارای پلان 8 ضلعی با قطر داخلی 5/4 متر و قطر خارجی 5/6 متری بوده و طول هر ضلع آن را خا رج 247 سانتیمتر و دارای گنبد و تزئینات داخلی از گچ كاری و در خا رج بنا با نمای آجری كه بنظر می رسد در دوره های بعدی بازسازی شده است و به لحاظ عدم اتصال آجر های نما به بدنه اصلی در اثر مرور زمان از بدنه جدا گردیده و قسمتهای عمده آن فروریخته است .
[FONT=v_Mitra]بنیان برج بر روی شش ردیف سنگ تراش منظم به ابعاد 26×32 سانتیمتر استوار گشته كه برروی هم دو متر از اره سنگی را تشكیل می دهد.[/FONT]

 

[JMSBeta]

موزه قرآن و کتابت

موزه قرآن و کتابت

بنای مسجد شاه تهماسب صفوی معروف به مسجد صاحب الامر در شرق میدان صاحب آباد در قلب شهر تبریز در کنار مهران رود قرار دارد. این بنای تاریخی یک گنبد و دو مناره بلند دارد و در ابتدا مسجد ویژه شاه تهماسب اول صفوی بود که در سال 1045 ه.ق به وسیله سپاهیان سلطان مراد چهارم- امپراطور عثمانی- تخریب شد.

کاتب چلبی در کتاب جهان نما ضمن بحث از تبریز می نویسد «در قسمت شرقی میدان صاحب آباد متصل به جامع سلطان حسن، مسجد مزین دیگری وجود داشت که چون بنایش از شاه تهماسب بود عساکر عثمانی جابه جا خرابش کردند.»
از زمان شاه تهماسب تنها دو طاق مرمری نقش دار در مدخل های دهلیز و اندرون بقعه باقی مانده است. حجاری های زیبایی از نقوش گل و بوته، اسلیمی و ختایی از جمله تزئینات معماری این بنا ست. سنگ نبشته مرمرینی هم در کنار یکی از طاق های آن نصب شده است. در بالای طاق دیگر سوره «الجن» به خط علاء الدین خوشنویس معروف زمان شاه تهماسب صفوی آمده است.
این مسجد پس از عقب نشینی عثمانیان در زمان شاه سلطان حسین صفوی توسط وزیر آذربایجان- میرزا محمد ابراهیم- بازسازی شد.
زلزله سال 1193 ه.ق که شهر تبریز را در هم کوبید و هزاران کشته بر جای نهاد، این بنای عظیم را نیز ویران ساخت.
در سال 1266 ه.ق، میرزا علی اکبر خان، مترجم کنسولگری روس که مرد ثروتمندی بود به آیینه بندی قسمتی از بقعه و دهلیز و تعمیرات آن اقدام کرد و صحن و مدرسه کنونی را احداث و موقوفاتی برای آن ها تعیین نمود، این صحن و مدرسه در بدو تاسیس «مدرسه اکبریه» نام داشت ولی بعدها «صحن صاحب الامر» خوانده شد.
با توجه به قداست این بنا پس از انجام تغییرات لازم این مکان به عنوان موزه قران و کتابت در نظر گرفته شد. در این موزه مجموعه نفیسی از نسخ قران مجید مربوط به ادوار مختلف تاریخ و قطعات زیبایی از آثار خوشنویسان بنام ایران به نمایش گذاشته شده است.

علاوه بر این نسخ خطی، انواع قلمدان های مقوایی مذهب دارای نقوش مینیاتوری و روکش لاکی، همچنین انواع پلاک های فلزی منقوش به منقوش به ادعیه و اوراد، ظروف چینی- سفالی- برنجی مزین به آیات قرانی و بسیاری از آثار و تصاویر بزرگان دینی در این موزه به نمایش در آمده اند، در موزه قرآن و کتابت نسخه هایی از قرآن مجید به خط ائمه و خوشنویسان معروف جمع آوری و در معرض تماشای علاقمندان گذاشته شده است از جمله این نفایس می توان به یک صفحه از قران کریم منسوب به دستخط مبارک حضرت امام رضا (ع) اشاره کرد که بر روی تکه ای از پوست نوشته شده است.

همچنین آثاری از خوشنویسان بزرگ تبریزی مانند ملا عبدالباقی تبریزی استاد خط ثلث، میرزا محمد شفیع تبریزی، میرزا طاهر خوشنویس از اساتید خط نسخ و آثاری از محمد حسین تبریزی، علیرضا عباسی، علا الدین بیک تبریزی، درویش عبدالمجید و میر عماد حسنی را نیز در این موزه می توان دید. از برجسته ترین آثار دیگر می توان به لباس قسم منقوش به کل آیات قران، کوچکترین قران خطی مطلا، جام شفابخش و کتیبه سنگی میخی اشاره کرد.

کتاب ذادالمعاد جلد لاکی، صفحات اول و دوم مذهب و مطلا و دور خطوط مطلا بوده وکلمات با مرکب مشکی نوشته شده و حاشیه آن با طلا تذهیب کاری گردیده با طرح گل و بوته در زمینه و درحاشیه گل و بوته بر روی زمینه قرمز- خط آن نسخ و شکسته نستعلیق است در سال 1245 ه.ق بدست محمدحسین تبریزی تحریر شده و بعضی از صفحات مطلا و تذهیب شده است.​

قرآن مجید به خط نسخ غبارکوچکترین قرآن به اندازه cm6 -cm 4 با مرکب مشکی نوشته شده و صفحه اول و دوم مذهب و مطلا و بین آیات طلاکاری شده، تمام صفحات کادربندی به رنگ قرمز و طلایی کار شده، جلد آن لاکی و طلا و تذهیب دار است. نشان جزء و حزبها تذهیب و طلاکاری گردیده، داخل جلد کتاب زمینه قرمز رنگ با گل و بوته طلایی کار شده که بدست مسیح الطالقانی در سنه 1293 ه. ق تحریرشده.

لوح سنگی دوره اعیلامی با خط میخی، قسمتهایی از آن آسیب دیده و از بین رفته است.

​

کاسه برنزی حکاکی شده مزین به آیات قرآنی وادعیه که بصورت دوایر متحد المرکز به تعداد 42 سطر نوشته شده و سوره فاتحه الکتاب در مرکز آن بصورت افقی قرار گرفته است خط آن نسخ است و به سال1110 (ه- ق ) نوشته شده.

لباس قسم پیران قرآنی که کل قرآن به خط نسخ غبار نگاشته شده پارچه آن از جنس کتان بوده و آیات وسوره های قرآن از سینه راست شروع شده ودر دست راست ختم قرآن میباشد.
​

صفحه ای از قرآن مجید به خط کوفی روی پوست آهو با مرکب مشکی، 25 سطر، منتسب به حضرت امام رضا (ع)مربوط به اوایل قرن سوم هجری قمری.
​

نشانی: تبریز، خیابان دارائی، میدان صاحب الامر،بنای صاحب الامر​

 

[JMSBeta]

موزه قاجار

موزه قاجار

شهر تبریز در دوره های مختلف تاریخ ایران دارای ارزش و اهمیت خاصی بوده که در دوره ایلخانان و قاجار این شکوه به اوج خود رسیده است. در 1218 ه.ق که عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلیشاه گردید، این شهر رسماً ولیعهد نشین شد. در دوره جنگهای ایران و روس، تبریز مرکز ثقل و مقر فرماندهی بوده است.

نمای جنوبی موزه قاجار (حیاط بیرونی)
​

از دوره قاجار بناهای زیبائی در این شهر به یادگار مانده است که خانه امیرنظام یکی از این بناهاست. این خانه در محله ششگلان که یکی از محلات قدیمی تبریز است قرار دارد.
در دوره قاجار عمارتهای بسیار زیبائی در این محله احداث شده بود که خانه امیرنظام گروسی یکی از باارزشترین بازمانده های این خانه های تاریخی است، که هنوز هم با صلابت و عظمت خاصی خودنمائی می کند. این عمارت که اکنون به عنوان موزه قاجار استفاده می شود در دوره ناصرالدین شاه و در زمان پیشکاری امیر نظام گروسی* و توسط وی بنا گردیده است. در خاطرات ناصرالدین شاه در سفرسوم وی به فرنگ از این خانه توصیف فراوان شده است.
منابع حاکی از آن است که در دوره های بعد نیز والیان آذربایجان در این عمارت سکونت داشته اند. این قسمت از خانه که اکنون باقی مانده است تنها بخشی از این عمارت زیباست و متأسفانه بخشهای دیگر آن تخریب شده است.
در دوره پهلوی از این خانه به عنوان اداره دارائی و اداره فرهنگ استفاده شده و در سال 1370 شمسی توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری گردیده است.
با توجه به آسیبهای جدی که به بنا وارد شده بود، با حفظ ویژگیهای معماری بنا و شاخصهای سنتی مورد بازسازی قرار گرفت و در اردیبهشت ماه سال 1385 شمسی پس از اتمام عملیات ساختمانی به عنوان موزه قاجار مورد بهره برداری قرار گرفت.

ویژگیهای معماری :
عمارت امیرنظام در دو طبقه و با زیربنای 1500 متر مربع ساخته شده است. ساختمان مشتمل بر دو حیاط اندرونی و بیرونی است که باغچه ها و حوض ها زیبائی آنرا دوچندان می کند.
16 ستون با سرستون های زیبا ایوان سراسری را نگه داشته اند. در طبقه بالا پنجره های مشبک اروسی با شیشه های رنگی، گچبری های نمای شمالی و جنوبی، همچنین آینه کاری ها و گچبری های تالارهای داخلی و طنبی ها به زیبائی مجموعه می افزایند. در زیرزمین حوضخانه ای وسیع وجود دارد که یکی از زیباترین قسمتهای بنا است. ستون های استوار حوضخانه و آجرکاری سقف آن بسیار چشمگیر است.

تالارهای موزه :
تالارهای طبقه اول ) تالار سکّه ، تالار بافته ، تالار چینی ، تالار آبگینه ، تالار موسیقی، تالار خاتم و تالار فلزات
تالارهای طبقه دوم ) تالار سنگ ، تالار اسلحه ، تالار رجال و فرامین ، تالار معماری و شهرسازی

*امیرنظام گروسی یکی از رجال برجسته ایران در دوره قاجار بود که همواره مناصب مهم حکومتی داشته است. در زمانی که سفیر ایران در فرانسه بود، دستگاه ضرب سکّه را به ایران آورد. در زمان ناصرالدین شاه پیشکار آذربایجان شد، در جریان نهضت تنباکو نقش مثبتی را ایفا نمود؛ در سالهای پایانی عمر به ماهان کرمان تبعید شد و در همانجا درگذشت.

لباس تشریفات محمد حسین خان حاج علیلو (ملقب به سردار عشایر)
​

فرمان با مهر مظفرالدین شاه قاجار، با تذهیب محل مهر؛ تاریخ سند 1316​

شمشیر فولادی با غلاف طلائی و دسته طلائی و عاج ؛ متعلق به دوره قاجار​

کاسه با نقوش طلائی و مهر «السلطان فتحعلیشاه قاجار سنه 1224» در درون کاسه
​

ظرف آبگینه با نقوش طلائی و دانه نشان
​

نشانی: تبریز - خیابان ششگلان - جنب بیمارستان کودکان- پشت مدرسه شیخ عطّار

 

[JMSBeta]

نمایشگاه و خانه سفال

نمایشگاه و خانه سفال

موزه زنده سفال تبریز فضایی است كه پیغام نیاكان ما را در عرصه سفالگری به گوش، چشم ما، دست ما و مهمتر از همه به روح ما میرساند. به روح انسان قرن بیست و یكم كه از فطرت خود فاصله زیادی یافته و در آرزوی وصل به اصل خود است.
خاك در دسترس ترین و نخستین ماده ای بوده كه بشر آغازین با آن بسیاری از نیازهایش را برطرف كرده است. خاك را با آب مخلوط نموده و از آن گل ساخته، و با گل به لذت و قدرت آفرینش رسیده است.

گل فرم پذیر و نقش پذیر بوده، با آن خشت و پیاله ساخته تا به نیازهای زندگی روزمره اش ، جواب دهد و بعد اندیشه هایش را برآنها نقش زده است. با ساخت پیكره هایی از گل به باورها و ترس هایش پاسخ گفته است. با آتش دیدن ساخته های گلینش شاهد معجره ای شده است : همه چیز در آتش میسوخته و گل دركام آتش سخت تر و ماندگارتر میگردیده است!
سفالینه ها حتی پس از مرگ نیز با نیاكان ما همراه می شدند تا در حیات بعدی مورد استفاده قرار گیرند و امروز همان سفالینه ها ، پیام گذشتگان را به ما میرسانند.
نفس باد صبا مشك فشان خواهد شد عالم پیر دگر باره جوان خواهد شد


داستان آخرین سفالگران بومی منطقه :
معادن غنی خاك سفید (تركیبات كائولن)، این خطه در منطقه مرند واقع است. روستای زنوز مرند در دامنه كوه آق داغ، مركز سفالگری با خاك سفید بوده است. به نقل از استادكاران سفالگر معاصر ما (استاد عباس قابچی و استاد احمد قابچی) از چند نسل قبل از آنها سفالگری با خاك سفید در روستای زنوز رواج داشته است.
خانواده قابچی پدر (محمد) و دو پسر (عباس و احمد) كه نام خانوادگیشان معرف شغلشان میباشد به شهر تبریز مهاجرت كردند و در كارگاهی در محله درب سرخاب به سفالگری مشغول شدند.
روند تولید و شرایط بازار برای آنها در این چند دهه با فراز و نشیبهایی همراه بوده است كه متاسفانه در دهه های اخیر با افول مخاطب مواجه شده بود.
از سال 1373 پشتیبانی آگاهانه و بستر سازی مناسب سازمان میراث فرهنگی استان از سفالگری بومی منطقه تاییدی بر تحقق نظریه استاد فریده تطهیری مقدم در رابطه با سفال ویژه منطقه بوده است.
«در گوشه گوشه این آب و خاك استادكاران سخت كوش و با همتی هستند كه آخرین نسل حافظان فرهنگ و هنر بومی ما میباشند. قدر آنانرا بدانیم و زمان را از دست ندهیم. با نگاهی آگاهانه و آسیب شناسانه بستر تداوم حیات فرهنگی آنان را فراهم كنیم.»
فریده تطهیری مقدم

موزه زنده سفال، بخشهای مختلف خانه سفال:


1- نمایشگاه دائمی از آثار استاد عباس قابچی، استاد احمد قابچی و استاد فریده تطهیری مقدم و بهترین آثار هنرمندان و هنرجویان سفالگر استان آذربایجان شرقی ( با خاك سفید )
2- حوضخانه :
محل برگزاری نمایشگاههای موقت از آاثار هنرمندان سفالگر به صورت انفرادی و گروهی و برگزاری جلسات نقد و بررسی و اجتماعات هنری و فرهنگی
3- فروشگاه دائمی برای عرضه آثار هنرمندان سفالگر
4- كلاسهای آموزشی :
كلاس چرخكاری
كلاس نقاشی روی سفال
كلاس آشنایی با مراحل تولید سرامیك سنتی با خاك سفید آذربایجان
5- ارائه مراحل مختلف كار سفالگری با خاك سفید به روش سنتی (بازدید با هماهنگی قبلی)
شامل: آماده سازی گل – چرخكاری و تراش بدنه – آماده سازی لعاب- خرد كردن شیشه – كار با آسیاب سنگی – آماده سازی رنگینه مس – پخت اول ، لعاب زنی – پخت دوم ، كوره چینی

نشانی: تبریز، خیابان شمس تبریزی، ایستگاه گرو، کوچه صرافلار​

 

[JMSBeta]

موزه عصر آهن تبریز

موزه عصر آهن تبریز

محوطه باستانی مسجد کبود واقع در شمال شرق بنای مسجد کبود تبریز است. طول (شرقی- غربی) این محوطه 276 متر و عرض (شمالی- جنوبی) آن بطور متوسط 102 متر و مساحت آن 28290 مترمربع (حدود 3 هکتار) می باشد. این محوطه طی خاکبرداری های سال 1376 بوسیله شرکتهای طرف قرارداد شهرداری تبریز شکل گرفته و طی همان سال با شناسائی آثار گورستان هزاره اول ق.م و پس از بازدیدها، گمانه زنی ها و کاوش به عنوان یک محوطه باستانی دارای آثار بویژه دوره آهن با شاخص اسکلتهایی مدفون همراه با سفالهای خاکستری و در مواردی نخودی و قرمز و اشیای فلزی شناخته شده است.

در شهریورماه 1377 طی بازدیدی که توسط آقای نصرت ا... معتمدی کارشناس سازمان میراث فرهنگی کشور، از محوطه بعمل آمد نشانه هایی از آثار هزاره اول ق.م مشاهده گردید و به پژوهشکده باستان شناسی گزارش شد. پس از آن میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در فاصله 80 متری شرق بنای مسجد کبود گمانه ای حفر کرده و وجود تدفین متعلق به هزاره اول ق.م آشکارگردید. در اردیبهشت و خرداد 1378 هیاتی به سرپرستی آقای معتمدی برای کاوش در محوطه مسجد کبود به تبریز اعزام شد. طی فصل اول کاوش، تعداد 38 گور، کاوش شد و یکی از گورها که دارای 2 اسکلت (زن و مرد) به همراه اشیاء تدفینی بود، بلوک برداری شده و به موزه ملی آذربایجان انتقال یافت. پس از اتمام فعالیتهای این هیات، سازمان میراث فرهنگی آذربایجان شرقی اقدام به تهیه نقشه از محوطه و آثار آن نمود و طی اواخر سال 1378 نمایشگاهی از آثار بدست آمده از کاوش یاد شده در موزه آذربایجان برگزارشد.

مراحل بعدی کاوش و حفاظت مقدماتی طی سالهای 1382-1379 به سرپرستی آقای دکتر علیرضا هژبری نوبری انجام یافت که بنابر نتایج کاوش، آثاری متعلق به گورستان عصر آهن و آثار پراکنده کف های استقراری احتمالا فصلی و چندین متر لایه های بالایی روی آثار عصر آهن، رسوبات طبیعی و آثار مضطرب دوره اسلامی مشاهده گردید. با توجه به موقعیت استراتژیک محوطه مسجد کبود و واقع شدن آن در میان شهر، همجواری آن با مسجد کبود و نزدیکی به موزه آذربایجان، احداث موزه باز و حفظ آثار در جای خود، امری الزامی می نمود. لذا انجام عملیات ساماندهی و تجهیز محوطه به منظور آماده سازی برای بازدید عموم از تاریخ 17/12/1385 از سوی سازمان میراث فرهنگی تبریز اقدام گردید.

 

[JMSBeta]

مقبره الشعرای تبریز (قبر محمد حسین شهریار، خاقانی، قطران تبریزی، اسدی طوسی و...)

مقبره الشعرای تبریز (قبر محمد حسین شهریار، خاقانی، قطران تبریزی، اسدی طوسی و...)

نمیری شهریار از شعر شیرین روان گفتن /////\\\\\ که از آب بقا جوئید عمر جاودانی را (شهریار)
​

مقبره الشعرای تبریز در خیابان ثقه الاسلام و در ضلع شمالی بقعه سید حمزه واقع است. بنای یابود زیبایی با تأسیسات توریستی به نام مقبر الشعرا در این محل ایجاد گردیده که آرامگاه یکی از بزرگترین شاعران معاصر کشورمان (شهریار) در این محل قرار دارد.

​

در ماخذ و منابع، از مقبره الشعرا؛ تا قبل از قرن هشتم نامی برده نشده و قدیمی ترین تذکره فارسی، یعنی لباب الالباب محمد عوفی که ظاهرا در سنه 618 تالیف شده و شرح حال شاعران قرن ششم مانند خاقانی و ظهیر را که در مقبره الشعرا دفن شده اند، نگاشته است، نامی از مقبره الشعرا نبرده و از این روی، قدیمی ترین کتابی که نام مقبره الشعرای سرخاب را به صراحت دارد "نزهه القلوب" حمدلله مستوفی است که در سال 740 ه. ق تالیف شده است.

​

مقبره الشعرا قبلا با نام های حظیره الشعرا، حظیره القضاه و قبرستان سرخاب، معروف و مشهور بوده اما متاسفانه گذشت روزگاران و مهم تر از آن حوادث طبیعی چون سیل و زلزله، شکل ظاهری آن را از بین برده و اثری از قبور این بزرگان بر جای نمانده است. لیکن در شهریور ماه 1350 هجری شمسی طرح یاد بود مقبره الشعرا طراحی شده و به تدریج ساخته شد که همکنون این مجموعه فرهنگی پذیرای میهمانان و گردشگران می باشد. در بازدید گروه آنوبانینی این مکان یکی از بهترین نقاط برای استقرار سایت اطلاع رسانی جامع آذربایجان تشخیص داده شده که با مسئولین مربوط نیز گفتگو شد که امید است با راه اندازی آن گردشگری منطقه توسعه یافته و پشتیبانی هایی از توریستهای خارجی و گردشگران علاقه مند کشورمان صورت پذیرد.​

​

معروفترین آرمیدگان مقبره الشعرا به شرح زیر می باشند:
اسدی طوسی، قطران تبریزی، مجیرالدین بیلقانی، خاقانی شیروانی، ظهیرالدین فارابی، شاپور نیشاپوری، شمس الدین سجاسی، ذوالفقار شروانی، همام تبریزی، مانی شیرازی، شکیبی تبریزی و سید محمد حسین شهریار.​

​

 

[JMSBeta]

موزه ایلخانی مراغه

موزه ایلخانی مراغه

موزه مراغه در کنار مقبره اوحدی قرار دارد؛ که عنوان موزه تخصصی ایلخانی را به خود اختصاص داده است. شهر مراغه در دوره ایلخانیان مغول، مقر حکومتی و پایتخت آنان بوده است. اشیاء موجود در این موزه شامل ظروف سفالی، سکه، کتاب، ظروف مفرغی و... مربوط به دوران اسلامی است.

ساختمان موزه مراغه و بنای یادبود روی مزار اوحدی مراغه ای شاعر قرن هفتم و هشتم هجری قمری بین سالهای 53 تا 57 بوسیله انجمن آثار ملی اجرا شده است. این محل در سال 1363 مقارن با تشكیل سازمان میراث فرهنگی كشور به موزه مقدماتی مراغه تبدیل و با آثار عرضه شده از دوره‌های مختلف تاریخی برای بازدید عموم دایر گردید. موزه مراغه در سال 75 در جهت هدفمندی آثار خود و بلحاظ اهمیت نقشی كه این شهر در دوره ایلخانی داشته، به عنوان موزه تخصصی ایلخانی فعالیت خود را آغاز نمود.
مراغه علیرغم استواری استمرار تمدن از دوران پیش از اسلام تا دوران مختلف اسلامی، در دوره ایلخانی از موقعیت برجسته‌ای برخوردار شد و بعلت انتخاب این شهر به عنوان اولین پایتخت ایلخانان، مركز ثقل این سلسله محسوب گردیده و عصردوباره سازندگی ایران پس از یك دوره طولانی قتل، غارت و ویرانی مغولان از آن آغاز می‌شود.
موزه مراغه به منظور معرفی این دوره خاص از تاریخ كشورمان كه گستره آن از هرات تا فرات بوده‌است، با هدف جدید تشكیل و در فهرست موزه‌های رسمی كشور جای گرفت و با تمركز و انتقال صدها اثر برجسته و گردآوری مجموعه‌ای نسبتا كامل از آثار مختلف ایلخانی شامل انواع سفال، كاشی، سكه، فلز، شیشه و كتابت، این موزه به عنوان منبع مطالعاتی و پژوهشی در اختیار محققان و بازدیدكنندگان قرار گرفت.

مجموعه سفال
هنر سفالگری دوره ایلخانی را می‌توان عصر طلایی سفالگری دوره اسلامی نامید. سفالگری این دوره كه پس از دوره طولانی فترت ناشی از انهدام مراكز مهم سفالگری و فرار هنرمندان سفالگر از یورش‌های مغولان دوباره نضج می‌گرفت، توام با تغییرات مهمی در نوع ساخت، تزیینات و لعاب سفالینه‌ها در مراكز جدید سفالگری بوده است.
از خصوصیات بارز این دوره، تنوع ساخت سفال با تكنیك‌های مختلف سفالگری و تنوع تزیینات سفالینه‌‌هاست. موزه مراغه از انواع تكنیك‌های رایج و تزیینات متفاوت سفالگری این دوره نمونه‌های ارزشمند و منحصربفردی را در اختیار دارد. سفالینه‌هایی با تزیینات زیر لعاب شفاف در زمینه شیری و فیروزه‌ای، سفالینه‌هایی با تزیینات روی لعاب یا مینایی، سفالینه‌های زرین‌فام و لاجورد و همچنین كاشی‌های هشت‌پر و نقش برجسته با لعاب‌های فیروزه‌ای و زرین‌فام از آن جمله‌اند. تزیینات این سفالینه‌ها متنوع و شامل انواع نقوش هندسی، نقوش گیاهی از برگ‌های متراكم اسلیمی و طوماری، نقوش حیوانی مثل غزال دونده، ماهی، اردك و پرندگان، نقوش انسانی از مجالس رقص، نوازندگی، شكار و كتیبه‌هایی از اشعار فارسی، ضرب‌المثل‌ها، دعاهای معروف و نقوش تركیبی بوده ‌است كه در هر یك از مراكز سفالگری به ترتیبی خاص اجرا می‌گردید.
در سفالینه‌های ایلخانی علاوه بر آرایش منقوش، تزئیناتی در فرم سفالینه‌ها نیز وجود داشته است كه آثار مشبك دوجداره و مشبك پوشیده با لعاب شفاف، سفالهایی با نقوش كنده، برجسته و نقش‌های قالبی از آن جمله‌اند. از مراكز مهم سفالگری دوره ایلخانی، شهرهای معروف ری، كاشان، جرجان، سلطان‌آباد و تخت سلیمان بوده و نمونه‌های بارزی از آنها در موزه مراغه وجود دارد. علاوه بر آن به علت كشف قطعاتی از كاشی‌های زرین‌فام و نقش برجسته از رصدخانه خواجه‌نصیر و ویژگی‌های منحصربفرد آنها، برابر نظر محققان، مراغه نیز از مراكز سفالگری دوره ایلخانی بوده است.

مجموعه سكه
سكه‌های موزه مراغه از كامل‌ترین مجموعه مسكوكات ایلخانی كشورمان بوده و تقریبا از همه ایلخانان ایران، سكه‌های ارزشمندی را در خود جای داده است. پول رایج ایلخانان بلحاظ كاربرد اقتصادی و معاملات تجاری و رسمی، بصورت پشتوانه تك فلزی و نقره بود. سكه‌های طلا برای مقاصد ویژه ایام عید و جشنها ضرب می‌شد و سكه‌های مسی(فلوس) برای معاملات روزمره رواج داشت.​

تنوع نقوش سكه‌ها در دوره ایلخانی معرف فرهنگ و تمدن آن عصر بوده و نقوش و مظاهر آئینی ادیان و فرقه‌های مختلف ضرب شده بر روی آنها، گویای تساهل مذهبی مغولان می‌باشند. همچنین بر سكه‌های ایلخانی متونی از آیات قرانی، لااله‌الاالله، محمد رسول‌الله، نام خلفای راشدین و در دوره‌ای كوتاه متن علی‌ولی‌الله و نام دوازده امام بخط كوفی و نسخ نقش شده است. نام و القاب ایلخانان معمولا بخط اویغوری با خطوط عربی سكه‌ها تركیب شده‌اند
برابر اخبار مندرج در كتب مورخان 87 مركز ضرب سكه در دوره ایلخانان وجود داشته و مراغه، تبریز و سلطانیه از مراكز مهم ضرابخانه‌های حكومتی بودند.

بخش شیشه
هنر شیشه‌گری در دوره ایلخانی بعلت فرار شیشه‌گران به كشورهای مصر و سوریه از رونق افتاد. شیشه‌های موزه مراغه از نمونه‌های نادر آن عصر است كه دارای تزیینات مختلف شیشه‌گری شامل دمیده‌آزاد، دمیده در قالب، تراش و افزوده بر روی بطری، قندیل و صراحی می‌باشند كه از نقاط مختلف كشورمان بدست آمده است. شیشه ماده‌ای تركیبی از سیلیس به صورت شن و ماسه، قلیا بصورت سدیم و پتاسیم برای گدازآوری، آهك برای استحكام بخشی، اكسید سرب برای شفافیت و بی‌رنگی است.

بخش فلز
در بخش فلز موزه مراغه نمونه‌های ارزشمندی از هنر فلزكاری دوره ایلخانی شامل انواع ظروف فلزی، پیه‌سوزهای مفرغی و شمعدان‌های برنزی وجود دارد كه به روشهای ریخته‌گری، قلمزنی و طلاكوبی ساخته شده‌اند. در تزیینات این آثار استواری و استحكام با پای قوی حیوانات و صعود و روشنایی با شكل پرندگان نشان داده شده است.
همچنین در این موزه شمشیری است كه متعلق به كری خان بن بهادرخان، حاكم داغستان بوده و حاوی تزیینات طلاكوبی بر روی عاج و مفرغ می‌باشد.

نشانی: مراغه، خیابان اوحدی، موزه ایلخانی​

 

[JMSBeta]

موزه آذربایجان شرقی

موزه آذربایجان شرقی

از دیگر نقاط دیدنی شهر تبریز، می توان موزه این شهر را نام برد. این موزه در مساحتی قریب به 3000 متر مربع از سال 1341 مورد بهره برداری قرار گرفته و مشتمل بر 3 سالن نمایش است که در آنها 2300 قطعه شیء ثبت شده وجود دارد.​

اندیشه ایجاد موزه آذربایجان در تبریز به سالهای 1306 و 1307 بر می گردد که در این سال نمایشگاهی از سکه های مکشوفه از تبریز در سالن سابق ساختمان کتابخانه تربیت بر پا شد. اساس موزه آذربایجان در سال 1336 با نمایش 202 قطعه از آثار فرهنگی ارسالی از موزه ایران باستان (موزه ملی) در تالار فوقانی کتابخانه ملی سابق تبریز آغاز شد و اندیشه تاسیس موزه آذربایجان در محل فعلی در اردیبهشت ماه سال 1337 جامه عمل پوشید. قبل از بهره برداری از این موزه ، از محل دبیرستان " نجات" سابق برای نمایش اشیاء فرهنگی جمع آوری شده، استفاده می شد. این موزه در سال 1341 رسماً افتتاح شد.
ساختمان موزه آذربایجان که در خیابان امام خمینی جنب مسجد کبود واقع شده، بر اساس نقشه تنظیمی باستانشاس فرانسوی بنام آندره گدار و ترسیم اسماعیل دیباج (رئیس وقت اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی) احداث گردید. موزه آذربایجان از جمله مهمترین موزه های ایران است که در آن آثار مربوط به هزاره های پیشین تا دوره اسلامی به معرض نمایش در آمده است. این موزه دارای سه سالن هشتصد متری است که بعد ها در طبقه اول سالن جدیدی جهت نمایش سکه و مهرهای قدیمی ایران به آنها افزوده گشت. در سالن همکف ، بازدید کنندگان شاهد یادگاری هایی از دوران پیش از تاریخ و حکومت های پیش از اسلام ایران هستند. کهن ترین آثار موجود در این بخش متعلق به مجموعه کوچکی از سفالهای تپه اسماعیل آباد مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد می باشد. از دیگر آثار شاخص دوران پیش از تاریخ سنگ های منقٌش به تصاویر حیوانات و گل و گیاه مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد ست. این سنگها از جنس "سرپانتین" نوعی سنگ معدنی است که در چند سال اخیر با توجه به کشف مجموعه وسیعی از آنها در جیرفت کرمان بنظر می رسد محصول تمدنی پیشرفته و قابل ذکر در این نقطه از کشورمان در دوران پیش از تاریخ بوده است. مجسمه الهه زن متعلق به هزاره اول قبل از میلاد بدست آمده از رستم آباد در شمال ایران یکی دیگر از آثار برجسته این بخش به شمار می رود که نشانه وجود ارزش و مقام زن در کسوت الهه زمین و منبع باروری در نزد ایرانیان بوده است. از دیگر آثار قابل ذکر این بخش می توان به ریتونها اشاره کرد که آثار ممتاز هزاره اول قبل از میلاد و آغاز اولین سالهای میلادی می باشد. دوره اوج ساخت ریتون در ایران همزمان با دوران هخامنشی است و تا دوره حکومت اشکانیان ادامه می یابد. یادگارهای به جا مانده از دوره حکومت های پیش از اسلام ایران که شامل سلسله های هخامنشیان ، اشکانیان ، و ساسانیان می شوند نیز از تنوع قابل ذکر برخوردار است. دو یادگار برجسته ای که در این بخش به معرض دید علاقمندان گذاشته شده است شامل یک و یترین طراحی شده جهت نمایش اجساد یک زن و مرد تدفین شده مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می باشد. این اجساد که در کاوشهای علمی 1378در محوطه مسجد کبود کشف شده اند در واقع بخشی از بقایای یک قبرستان سه هزار ساله بشمار میروند که بدلیل استثنایی بودن آنها به معنی اینکه زن و مرد تواماً در یک گور قرار گرفته بودند به موزه آذربایجان منتقل و به نمایش گذاشته شده اند . ضمناً برای اینکه تصویر روشنی از کار کاوش باستانشناسان ارائه گردد لایه های کشف شده در جریان کاوش به صورت مجازی باز سازی گردیده تا سیر تاریخی شکل گیری و گسترش شهر تبریز نمایان گردد.
در منتهی الیه سالن و در دیوار ضلع شمالی ، سنگ بسم الله که یکی از نادرترین آثار هنری ایران محسوب می شود نصب گردیده است. این سنگ از پنج قسمت تشکیل شده، چهار قسمت آن قاب اثر و یک قسمت آن متن اثر است که تمام سطوح سنگ توسط هنرمند ایرانی محمد علی قوچانی حجاری شده است. در سالن طبقه اول در امتداد آثار تمدنهای باستانی ایران به دوره اسلامی می رسیم . قدیمی ترین اشیاء این دوران از قرن چهارم هجری و آثار بجای مانده از تمدن نیشابور که شاخصه آنها بکار گیری لعاب سفید نقش و نگارهایی با محتوای اسلامی و استفاده از خط کوفی است آغاز می گردد و به دوره قاجار منتهی می شود. از دیگر آثار برجسته این بخش می توان به ظروف سفالی دوره ایلخانی با نقش و نگارهای متنوع اشاره داشت. قفل رمزی مربوط به اواخر قرن شش هجری قمری نیز یکی دیگر از یادگار های قابل ذکر در این بخش به شمار می رود. در سالن جدید التاسیس این قسمت ، موزه آذربایجان اقدام به نمایش قدیمی ترین سکه های ضرب شده در گستره جغرافیایی ادوار مختلف تاریخ ایران کرده است. این سکه ها از دوره هخامنشی تا حکومت قاجاریه را شامل
می شوند. همچنین نمونه ای از نادرترین و زیباترین مهرهای قدیمی در این بخش در کنار سکه ها دیده می شود.
طبقه زیر زمین موزه آذربایجان از سالهای گذشته محل نمایش و نگهداری مجسمه های نفیس و ارزنده ای است که توسط مجسمه ساز شهیر تبریزی آقای احد حسینی خلق شده اند. موضوع این مجسمه ها نگاه عمیق هنرمند به سرگذشت انسان و خلق و خوی او در طول تاریخ بخصوص در قرن بیستم میلادی می باشد. مدیریت این موزه امیدوار است باانتقال این مجسمه های ارزشمند به جایگاهی مناسب برای نمایش انها فضایی برای پیشبرد و گسترش موضو عیت این موزه که یک موزه باستانشناسی است ایجاد گردد تا بخش دیگری از تاریخ باستانی و زندگی اقوام این سرزمین در معرض دید علاقمندان قرار گیرد.
جدیدترین قسمت موزه آذربایجان بخش سنگ نگارهای قدیمی می باشد که متعلق به ادوار مختلف تاریخی است. در این بخش سنگ قبرهایی از دوران مختلف اسلامی انتخاب و به نمایش گذاشته شده است. همچنین قوچهای سنگی، مجسمه های سنگی، پیکره های انسانی و نمونه هایی از سنگ های کتیبه دار در این قسمت بچشم می خورد.​

​

موبند طلایی – مکشوفه از جعفر آباد ( خلخال)
بر بدنه این موبند به زیبایی و ظرافت مراسم شکار ترسیم شده است. جنس طلایی موبند و هنر حکاکی بر روی آن احتمال استفاده آنرا توسط پادشاه یا حاکم منطقه قو ت می بخشد.
​

مهر استوانه ای
نمونه ای از مهرهای استوانه ای یا سلیندری که همانند غالب مهر های قدیمی از گل پخته، سنگ ، گچ یا مرمر و به شکل نیمکره، استوانه ای ( سیلندری) و... ساخته شده اند. صاحبان مهرها برای استفاده آنها را بر روی قطعات گل مرطوب فشار داده یا می غلطاندند تا نقش مهر بر روی گل منتقل شود.. نقوش ساده یا هندسی و بعد ها تصاویر حیوانات و موجودات نیمه خدایی و انسانی تزئینات این مهر ها را تشکیل میداد.​

ریتون – نقره و سفالی – هخامنشی و هزاره اول قبل از میلاد
​

​

از شاخص ترین دست آوردهای هنری و ذوقی ایرانیان در گستره هزاره اول قبل از میلاد ظروف ترکیبی از نیم تنه حیوانی و جام شربت خوری است که با نام ریتون که واژه یونانی به معنای ساغر است شناخته شده اند، ریتونها کاربردی آئینی داشته و در مراسم و جشنهای مذهبی از آنها برای نوشیدن استفاده میشد.
​

سنگ تزئینی – جیرفت – هزاره سوم قبل از میلاد
سنگ نقشهای شکیل و زیبای هزاره سوم قبل از میلاد که خاستگاه آنها منطقه جیرفت در مرکز ایران بشمار میرود. زیبایی نقشها و متنوع درونمایه های ملهم از اسطوره ها و آئینها ی نقش شده بر روی آنان اعجاب آور است اما کاربرد آنها هنوز مشخص نیست.
​

بشقاب نقره ای با روکش طلا – ساسانی
نمونه ای از بشقاب های دوره ساسانی مزین به تصویر برجسته شاهان این سلسله به هنگام شکار یا نبرد ، از شاهکارهای ذوق ایران در امر فلز کاری و طراحی نقوش برجسته بر روی ظروف طلایی و نقره ای که در دوره ساسانی به اوج خود رسیده است.

​

بشقاب سفالی زرین فام – گرگان - دوره ایلخانی
سفال دوره ایلخانی اوج بکار گیری ذوق و هنر در امر ساخت و تزئین سفالها به کمک رنگ های شفاف ، نقاشی صورتکهای انسانی و استفاده از خط و کتابت بشمار میرود.

​

قفل رمزی – مراغه – قرن 6 هجری قمری
اثری از اواخر قرن ششم هجری قمری ، دارای 4 قفل بادامی و رمزدار که برای یافتن حروف رمز آن که حرفهای (ک، د ، الف ، ی) بودند باید بیش از پنجاه هزاربار این قفلها جابجا می شدند.

​

خمره چینی – دوره صفویه
این خمره چینی متعلق به مجموعه چینی خانه شیخ صفی واقع در استان اردبیل می باشد. این مجموعه به سفارش شاه عباس توسط چینی ها ساخته شده اند و کلیه اشیاء ممهوربه مهر شاه عباسی هستند.
​

تدفین جنینی- گورستان باستانی تبریز – هزاره اول قبل از میلاد
نمونه ای از اسکلتهای بدست آمده از گورستان کشف شده در محوطه مسجد کبود، مربوط به سه هزار سال پیش و متعلق به زن ومردی جوانسال که به طور رسمی و به همراه زیور آلات ، ظروف و آذوقه تدفین یافته اند، این نوع تدفین به دفن جنینی یا چمباتمه ای مشهور است.​

 

[JMSBeta]

موزه سنجش

موزه سنجش

ساختمان موزه سنجش مربوط به دوران قاجار درمحله تاریخی مقصودیه تبریز قرار دارد. این بنای بسیار زیبا در سال های اخیر از سوی سازمان میراث فرهنگی بازسازی شده و از آن به عنوان موزه سنجش استفاده می شود.

در این موزه انواع ابزار و ادوات مقیاس سنجش وزن، زمان، فاصله و مكان كه در طول تاریخ مورد استفاده بشر قرار گرفته است نگهداری می شود.
دوربین ها و تلسكوپ های اولیه نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده است. انواع ساعت های قدیمی و هنری ساخت كشورهای اروپایی، ترازوهای قدیمی از جمله نخستین ترازوی بیمارستانی سنجش وزن نوزاد و سایر ابزار سنجش قدیمی دیگر اشیایی است كه در قسمت های مختلف موزه سنجش جای گرفته اند.

نیاز انسان به داشتن مقیاسها و همچنین استفاده از ابزار و ادوات سنجش از بدو تشکیل جوامع انسانی مطرح بوده است، چرا که او باید رابطه فیمابین خود و طبیعت اطرافش را تنظیم می کرد. اگر کشاورزی می کرد باید ضمن کسب آگاهیهایی از دگرگونیهای فصلی نسبت به سطح تعیین حدود اراضی نیز اقدام می کرد، به هنگام دادو ستد نیز لاجرم معیارها و مقیاسهایی برای کالاهایش منظور می نمود، و اگر سرپناهی برای خود ایجاد می کرد، لازم بود به رعایت مقیاسهایی خویشتن را مقید سازد. قطعا گردآوری برخی از ابزار و ادوات قدیمی سنجش در یک مجموعه می تواند روشنگر نحوه ایجاد و تکامل چنین فن آوری کیفی توسط گذشتگان باشد. در موزه سنجش انواع ادوات مقیاس توزین از قبیل ترازوهای ظریف زرگری تا قپانهای بزرگ میادین بار مربوط به قرون گذشته، سنگ وزنه ها و پیمانه های نفتی، وسایل مربوط به علم نجوم و اخترشناسی مانند اسطرلاب و کره سماوی، ابزارهای سنجش مربوط به علم هواشناسی و قطب نماها و سایر مقیاسهای دیگر به نمایش گذاشته شده است. موزه سنجش تلاش کرده بخشی از این گونه ابزار آلات را در معرض تماشای مردم و پژوهشگران قرار دهد. این موزه در فضای دل انگیز خانه تاریخی سلماسی تبریز، بنا شده در دوره قاجار و ثبت شده در آثار ملی کشور (به شماره 1862) تاسیس شده است. ساختمان در سه ضلع حیاط (عرصه 650 متر مربع) در دو طبقه با زیربنای 875 مترمربع بنا گردیده است.

طبقه زیر زمین ضلع شمالی که توسط پله ای به هشتی ورودی نیز متصل است حوضخانه نامیده می شود و دیگر قسمتهای زیر زمین شامل مطبخ، انبار ارزاق و آب انبار میباشد. طبقه همکف دارای طنبی های اصلی و جانبی در اضلاع شمالی شرقی و غربی با پنجره های اروسی است. بنا دارای تذهیب در کمره اتاقها، شومینه ها و گچبری در سقف طنبی های شمالی و شرقی است.
مصالح بکار رفته در بنا شامل سنگ لاشه با ملات ساروج در پی ها است و دیواره های زیرزمین ترکیبی از سنگ و آجر (تفلیسی) و دیوارهای فوقانی (همکف) خشتی با روکش آجری است.

نشانی: تبریز، خیابان امام خمینی، کوچه مقصودیه، پشت ساختمان شهرداری، بن بست سلماسی​

 

[JMSBeta]

موزه مشروطه

موزه مشروطه

بنای تاریخی خانه مشروطه با معماری دوره قاجار در محله قدیمی راسته کوچه و در ضلع غربی مجموعه بازار تبریز واقع شده است. مالک نخستین آن حاج مهدی کوزه کنانی از شیفتگان حریت و آزادی بود. این خانه بعد از به توپ بستن مجلس در سال 1287 ه.ش مرکز تجمع جمعی از برجسته ترین چهره های مشروطه در آذربایجان بوده و در جنگهای 11 ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی ستاد فرماندهی و محل تشکیل جلسات مجاهدین مشروطه به شمار میرفت.

تصمیم مهم و انقلابی پائین آوردن پرچمهای سفید تسلیم در مقابل قوای محمدعلی شاه قاجار در همین خانه گرفته شده است. بنا با قسمت الحاقی آن در زمینی به مساحت 1300 مترمربع و با دو طبقه اندرونی و بیرونی حاصل ذوق هنرمندانه معمار تبریزی بنام «حاج ولی معمار» است که سالها در روسیه ساکن بود و پس از بازگشت به تبریز در سال 1247 ه.ش آنرا بنا نهاد. ویژگیهای خاص معماری دوره قاجار، تزئینات چشمگیر، به کارگیری نورگیر زیبا و چشم انداز موسوم به کلاه فرنگی با ستونها و سرستونهای گچبری شده، پنجره های ارسی، درهای منبت کاری شده در اتاق اصلی موسوم به «طنبی» و غلام گردش دور راه پله، هرکدام به نوعی ذوق و هنر ایرانی را به نمایش گذاشته و آنرا به یک نمونه منحصربفرد تبدیل کرده است. بنا به لحاظ اهمیت تاریخی در تاریخ سال 1354 ه.ش به شماره 1171 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سال 1367 ه.ش توسط سازمان میراث فرهنگی کشور خریداری شده است. اقدامات مرمتی آن نیز پس از تملک به مرحله اجرا درآمده و سعی شده است به الگوهای معماری تاریخی توجه کافی شود. از سال 1375 ه.ش پس از مرمت و تجهیز تالار اصلی و اتاقهای گوشواره با بنمایش گذاشتن اسناد و مدارکی از دوران پرفراز و نشیب انقلاب مشروطه به عنوان موزه آغاز به کار نموده است از مهمترین اموال ارائه شده در آن میتوان از فرش مشروطه، اسلحه کمری ستارخان، لوازم شخصی سران انقلاب و دیگر اسناد و مدارک اهدایی مرتبط با انقلاب نام برد.

با توجه به نقش بزرگی كه آذربایجان، به ویژه مردم تبریز در پیروزی انقلاب مشروطه داشته اند، تاسیس موزه یی برای نگهداری و ارائه آثار و یادگارهای به جای مانده از رهبران بزرگ آن انقلاب و نیز جمع آوری اسناد و مدارك و عكس های مستند مربوط به حوادث انقلاب مشروطه، در خانه مشروطه، بسیار بجا و شایسته و حتی ضروری بود.

بنابراین از سال 1375 كلیه اشیای مربوط به این دوره از تاریخ ایران از موزه آذربایجان و نیز اشیای اهدایی مردم و بازماندگان رهبران و مجاهدین انقلاب مشروطیت فراهم آمد و نخستین پایه این موزه به صورت حاضر را بنا نهاد.

بخشی از مجموعه آثار موجود در این موزه در سال 1341 همزمان با تاسیس موزه آذربایجان و با جمع آوری اسناد و مدارك و یادگارهای مربوط به انقلاب مشروطه در ساختمان موزه آذربایجان فراهم آمده و در آنجا به نمایش گذاشته شده بود. این موزه سال ها تداوم داشت. اما ضرورت تاسیس موزه های مستقل سرانجام در سال 1375 منجر به انتخاب بنای خانه مشروطه به عنوان مناسب ترین محل برای تاسیس این موزه شد. اینك موزه مشروطه تبریز با داشتن مجموعه قابل توجهی از عكس های مستند و تابلوهای نقاشی از تصاویر بزرگان انقلاب مشروطه و اسناد و مدارك و نامه ها و اعلامیه های مربوط به قیام و مبارزات مجاهدین مشروطه، یكی از گنجینه های منحصر به فرد كشور محسوب می شود. با اجرای طرح توسعه این موزه در آینده نزدیك، موزه مشروطه جایگاه شایسته خود را در این زمینه به دست خواهد آورد.

نشانی: تبریز، خیابان شهید مطهری، روبروی مسجد جامع، خانه مشروطه​

 

[JMSBeta]

تنوع سبک‌های معماری در مساجد آذربایجان شرقی

تنوع سبک‌های معماری در مساجد آذربایجان شرقی

مساجد تاریخی کشور همواره به عنوان شاهکارهایی از هنر معماری اسلامی ایرانی مورد توجه علاقه‌مندان به آثار و ابنیه تاریخی و باستانی بوده است و در این گستره آذربایجان شرقی با وجود افزون بر یکصد مسجد تاریخی، که گاه قدمت آنها به بیش از ۷۰۰ سال می‌رسد.

​

مساجد تاریخی کشور همواره به عنوان شاهکارهایی از هنر معماری اسلامی ایرانی مورد توجه علاقه‌مندان به آثار و ابنیه تاریخی و باستانی بوده است و در این گستره آذربایجان شرقی با وجود افزون بر یکصد مسجد تاریخی، که گاه قدمت آنها به بیش از ۷۰۰ سال می‌رسد.
مساجد آذربایجان شرقی از نظر سبک معماری همواره برای استادان و دانشجویان رشته‌های معماری و طراحی نیز جذاب بوده و عظمت آنها حیرت گردشگران خارجی را برانگیخته است.
قطعاً معرفی این مساجد شمار شیفتگان آنها را بیش از پیش خواهد کرد.
● مسجد کبود (فیروزه اسلام) تبریز
این مسجد در زمان حکومت <قره قویونلوها> بنا شده است.
هرچند بنای مسجد کبود را به <صالحه خاتون> دختر جهانشاه و نیز به <جهان بیگم> همسر او نسبت داده‌اند، ولی کتیبه‌ سر در ورودی مسجد بنیانگذار آن را ابوالمظفر جهانشاه معرفی می‌کند.
ساخت این مسجد به سرکاری <عزالدین قاپوچی> حاجب و معتمد دربار جهان‌شاه در سال ۸۷۰ ه . ق به پایان رسید. بیشتر سطوح این مسجد زیبا وظریف پوشیده از کاشی‌های معرق عالی است و با توجه به رنگ آبی فیروزه‌ای و کبود آن، فیروزه اسلام نیز خوانده می‌شود.
مسجد کبود تبریز همواره در دست مرمت و بازسازی بوده و در سالهای اخیر شیفتگان زیادی را از اقصی نقاط ایران و کشورهای جهان به سوی خود کشانده است.
● مسجد جامع‌
این مسجد یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز است.
با توجه به آنچه که در کتب مختلف آمده است، تاریخ دقیق بنای مسجد جامع به درستی معلوم نیست. اما <حاج طالب خان> پسر <حاج اسحق‌خان تبریزی> بانی مدرسه طالبیه در سال ۱۰۸۷ ه . ق در وقف‌نامه مدرسه طالبیه، از این مسجد با عبارت <مسجد جامع کبیر> نام برده است.
قدیمی‌ترین بخش مسجد، شبستان وسیعی است از طاق‌ها و گنبدهایی بر فراز ستون‌های هشت گوش آجری که زینت‌بخش آن گچبریهای ظریف و هنرمندانه دوره روادیان است.
● مسجد علیشاه (ارک)
بنای شکوهمند ارک تبریز بازمانده مسجدی است که در فاصله سالهای ۷۱۶ تا ۷۲۴ ه . ق به همت تاج‌الدین علیشاه جیلانی وزیر اولجایتو و بهادرخان از ایلخانان مغول ساخته شد.‌
در ضلع شرقی محوطه مسجد علیشاه (ارک) تبریز، مصلای بزرگ این شهر ساخته شده است که چندی پیش فاز نخست آن مورد استفاده نمازگزاران قرار گرفت.
● مسجد استاد و شاگرد
مسجد استاد و شاگرد واقع در خیابان فردوسی تبریز از طرف امیرحسن چوپان ملقب به علاءالدین ساخته شد.
چون تحریریه کتیبه‌ها و مندرجات دیوارهای داخل و خارج مسجد به خط عبدالله سیرفی و یکی از شاگردان زبردست وی صورت گرفته بود، لذا مردم آن مسجد را استاد و شاگرد می‌نامیدند.
● مسجد امام جمعه‌
این مسجد که در سمت شرقی مسجد جامع در نزدیکی مدرسه طالبیه است، ۲۰ ستون سنگی با سرستون مقرنس و ۳۰ گنبد ضربی آجری دارد.
ستونها در چهار ردیف قرار گرفته‌اند و روی همه آنها رنگ سبز زده شده است.
● مسجد حاج صفرعلی‌
این مسجد واقع در ضلع شمالی حیاط مدرسه حاج‌صفرعلی، بنایی با عظمت و زیبا با گنبدی بلند و مناره‌ای منقش به کاشی‌های آبی رنگ است در ضلع شرقی و غربی مسجد دو تالار به چشم می‌خورد که هر یک به جای خود مسجد جداگانه‌ای به شمار می‌رود.
● مسجد حجت‌الاسلام‌
این مسجد با ۵۴ گنبد آجری که روی چهل ستون سنگی کبود قائم است، در جنوب صحن مدرسه طالبیه و سمت غربی مسجد جامع واقع است.‌
● مسجد شاهزاده‌
ساخت این مسجد واقع در میدان شهدای فعلی تبریز، در دوره قاجاریه در زمان عباس میرزا ولیعهد شروع شد و در زمان مهدیقلی میرزا برادر محمدشاه به پایان رسید.
● مسجد جامع مرند
مسجد جامع مرند یکی از قدیمی‌ترین مساجد استان آذربایجان شرقی است.
این مسجد که در مرکز شهر مرند واقع دست، برابر کتیبه محراب آن، در سال ۷۳۱ ه . ق در زمان سلطنت ابوسعید بهادرخان از محل خیرات مردم مرند ساخته شد.
محراب مسجد به عرض ۷۵/۲ و ارتفاع ۶ متر واقع در جنوب مسجد، مزین به آیات قرآنی به خط کوفی و گچبری‌های زیبا و بدیع است. کتیبه تاریخی محراب در قوس بزرگ بالای آن دیده می‌شود
در فاصله دو ستون تزئینی و گچبری کنار محراب، نام سازنده محراب به خط رقاع به چشم می‌خورد.
● مسجد جامع اهر
مسجد جامع اهر واقع در کوچه جمعه مسجد، منسوب به دوران سلجوقی و اتابکان است، در ورودی مسجد طاق‌های آجری و ازاره معمولی دارد. سنگ نبشته سر در مسجد تاریخ بنای آن را (ثلث و عشرین و مائه بعدالالف من الحجره) ذکر کرده است.
شبستان یا نمازخانه مسجد فضای وسیع و کم ارتفاع به طول ۶/۳۰ متر و عرض ۱۶ متر است این مسجد دارای ۲۱ گنبد با ارتفاع پنج متر است.
● مسجد زرگران‌
مسجد زرگران شهر بناب از مساجد دوره صفوی و از نظر معماری و تزئینات ستون‌ها و سر ستون‌های چوبی تقریباً مشابه مسجد اسماعیل این شهر است، این مسجد ۸ ستون چوبی منقوش دارد و آجرکاری نمای خارجی آن بسیار زیبا است.
● مسجد سنگی ترک‌
مسجد جامع ترک یکی از زیباترین مساجد سنگی آذربایجان، در روستای ترک در ۲۲ کیلومتری شمال میانه و در کنار جاده قدیم میانه به سراب واقع است.
تاریخ بنای اولیه آن معلوم نیست ولی با توجه به شیوه معماری شبستان قدیمی می‌توان آن را به دوره ایلخانان نسبت داد.
بر در و دیوار مسجد تاریخ ۱۰۱۶ ه- . ق مقارن با حکومت شاه‌عباس صفوی حک شده است.
● مسجد کبود بناب‌
مسجد کبود بناب که از آثار دوره صفویه به شمار می‌آید بر ۱۱ ستون چوبی با سر ستونهای مقرنس کاری استوار شده است. این مسجد در یکی از کوچه‌های قدیمی بناب به نام سیف‌العلما قرار دارد.
● مسجد ملامعزالدین‌
این مسجد واقع در خیابان خواجه نصیر شهر مراغه مربوط به دوره صفویه است. بازسازی مسجد ملامعزالدین به موجب کتیبه مرمری موجود در دیوار جنوبی، در دوره شاه طهماسب اول در تاری--خ ۹۷۶ هـ‌‌‌‌ . ‌ق و مرمت آن پس از دوره قاجار بوده است.
● مسجد ملارستم‌
این مسجد در میدان ملارستم در خیابان اوحدی شهر مراغه واقع است. سر در بلند ورودی مسجد، قوس جناغی و مقرنس کاری‌های گچی دارد. در حاشیه سردر مسجد از گچبری‌های شبکه‌ای و تزیینات هندسی استفاده شده است و کتیبه‌ای از سنگ مرمر در کنار آن به چشم می‌خورد.
شبستان مسجد ملارستم ۲۵ ستون چوبی در ۵ ردیف دارد که سقف چوبی مسجد را نگه داشته‌اند. ستون‌ها و سرستون‌های چوبی مسجد از تزئینات زیبایی برخوردارند.
● مسجد مهرآباد
مسجد تاریخی مهرآباد بناب در کنار میدان بزرگ مهرآباد این شهر واقع است. ابعاد شبستان مسجد ۱۹ در ۳۰ متر و دارای ۲۰ ستون چوبی با پایه‌های سنگی و سر ستون‌های زیبا به ارتفاع ۵/۴ متر است.
این مسجد در سال ۹۵۱ ه- . ق زمان سلطنت شاه طهماسب ساخته شده است.
● مسجد جامع تسوج‌
مسجد جامع تسوج منسوب به دوره ایلخانان است.
شبستان این مسجد دارای ۲۰ ستون سنگی و چهار ستون آجری است. تمامی ستون‌ها دارای پایه‌ها و سرستون‌های مقرنس هستند و ۳۵ گنبد آجری برروی آنها جای گرفته است.
● مسجد جامع سراب‌
مسجد جامع سراب مسجدی تاریخی در کنار بازار شهر است.
در سردر ورودی شرقی مسجد، کتبیه‌ای از سنگ مرمر به خط نسخ متعلق به دوره ترکمانان آق قویونلو به چشم می‌خورد که تاریخ ۸۷۵ ه- . ق همزمان با حکومت اوزون حسن قره قویونلو بر آن حک شده است.‌

گزارش: محمد حسن علملو
روزنامه اطلاعات

 

[JMSBeta]

تبریز نگینی در معماری مشرق زمین

تبریز نگینی در معماری مشرق زمین

سبک معماری، آرایش مغازه‌ها، تیمچه‌ها، کاروانسراها، دالان‌ها، راسته‌ها، انواع مشاغل و وجود تعدادی مدرسه و مسجد که پیشینه تاریخی دارند، بازار تبریز را نمونه عالی یک محیط تجاری و معماری اسلامی و شرقی قرار داده است.

​

● بازار سنتی تبریز
مجموعه بازارتبریز که قدمت آن به قرن چهارم هجری - قمری می‌رسد، به‌عنوان یکی‌از زیباترین و بزرگترین بازارهای به‌هم پیوسته و مسقف جهان، گواهی زنده بر اصالت تجارت و معماری در مشرق زمین است.
سبک معماری، آرایش مغازه‌ها، تیمچه‌ها، کاروانسراها، دالان‌ها، راسته‌ها، انواع مشاغل و وجود تعدادی مدرسه و مسجد که پیشینه تاریخی دارند، بازار تبریز را نمونه عالی یک محیط تجاری و معماری اسلامی و شرقی قرار داده است.
جایگاه و اهمیت تبریز در تجارت و کسب و کار، ایجاب می‌کرد بازاری بزرگ و مراکزی برای مبادله، فروش و انبار کالاهای شرقی و غربی به وجود آید که این امر در طول تاریخ تحقق پیدا کرد.
در طول تاریخ بازار تبریز همواره مورد توجه جهانگردان ایرانی، عرب و اروپایی بوده و افرادی همچون مقدسی، یاقوت حموی، زکریا محمود قزوینی و ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، اولیاچلبی، مارکوپولو، اودریک، کلاویخو، جان کارت رانت، کنتارینی، تاورنیه، شاردن، پیر ژوبر، فردریک ریچاردز و دورتی اسمیت درباره آن مطالب ارزنده‌ای بیان کرده‌اند.
با توجه به فراوانی سراها و تیمچه‌های بازار تبریز به معرفی برخی‌از آنها می‌پردازیم:
▪ بازار امیر
از زیباترین و مهم‌ترین بازارهای تبریز، بازار، کاروانسرا و تیمچه امیر می‌باشد که در حال حاضر از مراکز اصلی تجارت و صادرات فرش و بورس طلا و جواهرات و منسوجات است.
بانی این بازار میرزامحمدخان امیرنظام زنگنه بوده و تاریخ بنای آن ‪۱۲۵۵‬ هجری - قمری است.
در بازار امیر از ‪ ۱۱۲‬مغازه دایر، ‪ ۱۰۲‬مغازه به زرگری و جواهر فروشی، ‪۸‬ مغازه به بزازی و فروش پارچه، یک مغازه آیینه فروشی و یک مغازه عطر فروشی اشتغال دارند.
▪ تیمچه مظفریه
معروف‌ترین بخش بازار تبریز تیمچه مظفریه است که در زمان ولیعهدی مظفر- الدین میرزای قاجار به سال ‪ ۱۳۰۵‬هجری - قمری ساختمان بسیار دیدنی آن به اتمام رسیده است.
بانی این بازار بزرگ حاج شیخ محمدجعفر قزوینی از بازرگانان نیکوکار و کاردان تبریز است.
هم‌اکنون تیمچه مظفریه یکی از مراکز عمده تجارت فرش آذربایجان و مرکز صادرات قالی این خطه و ایران بوده و از شهرت جهانی برخوردار است.
بازار مظفریه تبریز دو طبقه است که هر طبقه آن ‪ ۲۶‬حجره فرش فروشی را در خود جای داده است.
▪ راسته بازار
شاید بزرگ‌ترین و کامل‌ترین بازار تبریز ازنقطه نظر تنوع اصناف و اجناس راسته بازار باشد که در آن سرای حاج حسین میانه، حاج سیدحسین کهنه، سرای کمپانی، سرای خان، سرای دودری میانه، دودری مدقالچی، سرای کچه چیلر، سرای درعباسی، سرای میرزاجلیل، تیمچه حاج شیخ اول، حاج شیخ دوم و سوم، تیمچه حاج صفرعلی، جعفریه قرار دارند.
همچنین در این بازار، تیمچه‌های خرازی لر، قیزبسدی، مقبره، کفاشان، سرا جان، کلاهدوزان، پنبه فروشان، دله زن و بازار شریف العلما قرار دارد.
▪ بازار شیشه‌گرخانه
از مهم‌ترین و ثروتمندترین بازارهای تبریز، بازار شیشه‌گرخانه است که در بین خیابان تربیت و خیابان شهدا قرار گرفته است.
سابق بر این این بازار محل تولید و فروش انواع شیشه و بلور بوده، اما امروز اثری از این صنف در آن دیده نمی‌شود.
▪ دالان‌های بازار تبریز
خونی، خان، میانه، شازده زرگ، شعر بافان، میرزا محمد، امیر، آقا، حاج شیخ، حاج ابوالقاسم، حاج رحیم از دالان‌های معروف بازار تبریز هستند.
مجموعه بازار تبریز دارای ‪ ۲۰‬راسته و بازار، ‪ ۳۵‬سرا، ‪ ۲۵‬تیمچه، یازده دالان و حدود پنج هزار و ‪ ۵۰۰‬مغازه و ‪ ۴۰‬نوع صنف می‌باشد.
بازار تبریز تنها محلی است که درآن تجارت، مذهب، فرهنگ و عوامل اجتماعی به هم پیوسته است.
● تالار شهر تبریز
"تالار شهر تبریز با ۵ هزار مترمربع زیربنا در محوطه­ای به وسعت ده هزار مترمربع در منطقه خیابان کمربندی میانی احداث می­شود." هفته­نامه حیدر­بابا، سال دوم، شماره ۴۶، سه­شنبه ۱۷ آذرماه ۱۳۸۳
▪ تالار ارک تبریز
تالار ارک یا تئاتر شیر و خورشید تبریز، یادگار دوران پرفروغ نمایش تبریز، اواخر حکومت قاجاریه، در بخشی از زمین­های محوطه ارک علی­شاهی، که در پی اقدامات شهرسازی سال­های پس از دهه ۱۳۰۰ جهت احداث خیابان­های عریض اتومبیل­رو و تغییر ساختار شهری، به باغ و گردشگاه عمومی تبدیل شده بود، همزمان با احداث مراکز خدماتی و تفریحی­ای مانند بیمارستان، دبیرستان، کتابخانه احداث گردید.
با وجود آنکه تالار ارک تبریز با اقدامات سپهبد امیر احمدی به­وسیله معماران روس به سبک تماشاخانه­های پطرزبورگ طراحی و ساخته شده بود اما به یقین می­توان این ساختمان آجری را از نقاط عطف و قابل تحسین معماری دوره قاجار در تبریز قلمداد نمود.
در جلد دوم کتاب گزیده اسناد نمایش در ایران در خصوص احداث این بنا آمده است:
در "طرف شرق این محوطه ]باغ ملی ارک[ سن تئاتر جدیدی بنا نموده­اند که در ایران به این خوبی هنوز یک سن تاسیس نشده است. تنها می­توان سن مسجد سلیمان را که انگلیسی­ها جدیدا بنا کرده­اند را استثنا کنیم زیرا آن یکی با سن­های اروپا ابدا تفاوتی ندارد. بنای سن تئاتر به همت هیئت شیر و خورشید سرخ و امیر لشکر به پایان رسیده و مشتمل بر دو طبقه است که هر کدام از آن­ها دارای ۱۶ لژ شش نفری است."
این تئاتر با گنجایش سالن ۸۰۰ نفر (طول سالن ۳۰ متر و عرض آن ۱۰ متر بود) یادآور نمایش­هایی چون آی با کلاه و آی بی­کلاه (مرحوم غلام­حسین ساعدی) می­باشد.
تالار ارک تبریز شب شنبه ۱۸ شهریور سال ۱۳۰۶ با اجرای نمایش طبیب اجباری افتتاح و در سال ۱۳۵۹ تخریب گردید.

سایت هفت دری

 

[JMSBeta]

قره کلیسا (قره کلیسا، کلیسای طاطائوس یا تادئوس)

قره کلیسا (قره کلیسا، کلیسای طاطائوس یا تادئوس)

قره كلیسا از بناهای مذهبی متعلق به ارامنه بوده كه در جنوب ماکو و 20 كیلومتری شمال شرقی چالدران در كنار روستایی به همین نام واقع شده است. قره در زبان آذری به معنای "سیاه" است و وجه تسمیه این نام سیاه بودن قسمتی از کلیسا است. ظاهرا ساختمان اصلی کلیسا تماما از سنگ های سیاه ساخته شده که پس از بازسازی قسمتی از سنگ ها به وسیله سنگ های سفید جایگزین شده است. به احتمال زیاد این عمل به صورت عمدی انجام شده تا آیندگان از شکل و ظاهر اولیه کلیسا مطلع باشند.

قسمت های قدیمی و بازسازی شده قره کلیسا​

این کلیسا در دوره های مختلفی، به دلایل مختلف ویران و مجددا بازسازی شده است. در سال 1230 میلادی (616 هجری) هنگام حمله چنگیز، قسمت بزرگی از این كلیسا ویران شد، ولی هنگام اقامت هلاكوخان مغول در آذربایجان، خواجه نصیرالدین طوسی به مرمت آن همت گماشت. این كلیسا یك بار نیز در زلزله ای كه در سال 1319 میلادی اتفاق افتاد، ویران شد و بنا بر روایت "آندرانیك هویان"، سندی درباره تعمیر آن به وسیله زكریای قدیس در سال 1329 در دست است. این كلیسا در سال 1691 میلادی با سنگهای سیاه، در سال 1810 به وسیله اسقف ماكو، بنام سیمون بزنونی با نصب سنگ های سفید و در زمان قاجار به وسیله عباس میرزا تعمیر شد. قره كلیسا دارای ویژگی خاص معماری ارمنی بوده و از نظر حجم و تكنیك یكی از با ارزش ترین آثار تاریخی كشور محسوب می شود. این بنا از اشتهار جهانی برخوردار بوده و بسیاری از ارامنه داخل و خارج كشور برای انجام مراسم مذهبی به این كلیسا می آیند.

تادئوس یا طاطائوس (طاطاوس) یكی از حواریون مسیح است که در سال چهل میلادی به ارمنستان آمد و به تبلیغ مسیحیت پرداخت. گروه زیادی به آیین مسیح روی آوردند كه از آن جمله "ساناتروك" پادشاه ارمنستان و دخترش "ساندخت" بود. ولی سلطان كمی بعد پشیمان شد و به مخالفت با آیین جدید پرداخت و دستور داد تا تادئوس، ساندخت (دخترش) و گروهی دیگر که به مسیحیت گرویده بودند (حدود 3500 نفر) را به قتل برسانند.
در سال 302 میلادی، زمان پادشاهی تیرداد از پادشاهان ارمنستان، مسیحیت در این كشور دین رسمی و همگانی شد. مسیحیان ارمنی كه خاطره شهادت تادئوس و ساندخت را نسل به نسل حفظ كرده بودند در محل فرار آنان كلیساهایی بنا كردند كه قره كلیسا یكی از آنهاست. بنا بر عقیده ارامنه كلیسای طاطائوس اولین كلیسایی است كه به دستور مبشرین و حواریون مسیح در دنیا ساخته شده است و چون از نظر مذهبی، شهادت را بزرگترین سعادت برای بشر می دانند، هر سال در روزهای آخر تیرماه و هفته اول مرداد ماه كه مصادف با قتل تادی مقدس و پیروان مسیحی او است در قره كلیسا مراسم خاصی بر پا میدارند.

به هر روی این كلیسا امروزه به مناسبت جشنی سالانه، تابستان ها میعادگاه ارمنیان ایران و حتی كشورهای همسایه است. در هفته اول مرداد ماه، ارمنیان از شهرهای تبریز، ارومیه، تهران، اصفهان، قزوین و... به صورت گروهی و خانوادگی به قره كلیسا می آیند. افزون بر ارمنیان، خانواده هایی از آشوریان و به ندرت خانواده های كاتولیك هم در این جشن شركت می كنند.
یكی از آداب پسندیده در طول زیارت سه روزه، آیین های غسل تعمید كودكان و نوجوانان ارمنی در این كلیسا است. زیرا عده ای براین عقیده اند كه تعمید كودكانشان در نخستین كلیسای حضرت مسیح و محل شهادت حواری آن حضرت، همراه با خیر و بركت است. گروهی نیز فرزندانشان را با نذر و نیت در آنجا غسل تعمید می دهند و به همین خاطر سن غسل تعمید گیرندگان گاه به ۱۵ و ۲۰ سال هم می رسد.
روزهای توقف خانواده ها در قره كلیسا متفاوت است. رسم این است كه سه روز (از اول تا سوم مرداد) باید در آنجا بمانند ولی كسانی كه از راه دور می آیند، گاهی بیش از سه روز می مانند. خانواده هایی هم كه از شهرهای نزدیک می آیند ممكن است فقط روز دوم آنجا باشند، سپس مراجعت كنند.
در اطراف كلیسا، به رغم فراوانی جمعیت در روزهای جشن، ساختمان و بنایی برای بیتوته زائران نیست. خانه های روستایی قره كلیسا (در سیصد متری كلیسا، كه 10 تا 12 خانه است) متعلق به كشاورزان مسلمان روستاست و مورد استفاده مسافران قرار نمی گیرند.

از طرف خلیفه گری ارامنه، در روزهای جشن چادرهایی در اطراف كلیسا نصب شده كه در اختیار مسافران قرار داده می شود. علاوه بر آن؛ گروه زیادی از مسافران با خود چادرهای مسافرتی حمل می كنند تا با مشكل اقامت رو به رو نشوند.
جشن قره كلیسا برای ارمنیان، مجموعه ای از انگیزه های اعتقادی، قومی، سنتی، خانوادگی، عاطفی، تفریحی و همچنین مسافرت و استفاده از آب و هوای ییلاقی و دیدار دوستان و آشنایان است.
تهیه غذا و پرداختن به خوردن و آشامیدن، سرگرمی عمومی خانواده ها را در این سه روز تشكیل می دهد. در بیشتر ساعت های روز و شب سفره و بساط غذا در چادرها یا آستانه چادرها گسترده است و این سفره ها مركز گرد آمدن خانواده ها و آشنایان است. تجدید دیدار با دوستان و آشنایان نیز یكی از ویژگی های این جشن سه روزه است. چنان كه برخی از ارامنه تنها در موقعی كه به قره كلیسا می آیند یكدیگر را ملاقات می كنند. در این سه روز آیین "دعای كلیسا" در روزهای اول و دوم مرداد صبح و عصر برگزار می شود، ولی در روز سوم، تنها یك بار و با آیین ویژه عید به وسیله اسقف اعظم كه از تهران می آید و اسقف تبریز اجرا می شود. شركت در آیین های كلیسا در روزهای جشن اجباری نیست و دیده شده است كه برخی افراد هیچ گاه در این مراسم شركت نمی كنند.​

نمایی از داخل قره کلیسا​

در دو كیلومتری شمال غرب كلیسا، بر بلندایی، نمازخانه ای وجود دارد که طبق گفته ها محل شهادت ساندوخت، اولین شهیده مسیحی است که قدمت آن هم به كهنی قره كلیسا می باشد. این کلیسا در انتهای جاده ای قرار دارد که صرفا برای این کلیسا و یک روستای کوچک ساخته شده است.
​

​

 

[World Designer]

دروازه باغمیشه تبریز

دروازه باغمیشه تبریز

!خطر نابودى!
​

مردمان گذشته از روى تجربه دريافته بودند كه با كشيدن بارو به دور شهر يا محل زندگى خود مى توانند در مقابل تجاوز ها و حملات ديگران ايستادگى كرده و از خود دفاع كنند.
از اين رو تاريخ تمدن ايران به طور عام و شهرها به طورخاص، پر از برج و باروهايى است كه براى حفاظت از دستاوردهاى زندگى يكجانشينى و آثار تمدنى دور شهرها و آبادانى هاى كوچك كشيده شده اند.
شهر تبريز به دليل اهميت سياسى و اقتصادى از قديم الايام و بويژه در دوران جنگ هاى ايران با عثمانى و روس با ساخت بارو به دور خود و ايجاد دروازه جهت رفت و آمد، اقدام به جلوگيرى از تجاوزهاى بيگانه و حفظ حريم خود كرده است.
وقوع زلزله هاى ويرانگر از يك سو و جنگ هاى دائمى از ديگر سو موجب شده كه بارو و دروازه هاى قديمى تبريز ويران شود، به طورى كه براساس مندرجات تاريخ و جغرافياى دارالسلطنه تبريز اثر نادرميرزا بعد از زلزله ۱۱۹۳ هجرى - قمرى كشيدن باروى محكمى به دور شهر آغاز شد.
كار ساخت باروى تبريز ۳ سال بعد به پايان رسيد و ۸ دروازه در ۸ جهت براى تردد به درون شهر در بارو نهاده شد.
امروزه غير از ۲ دروازه «خيابان» و «باغميشه» از ديگر دروازه هاى اين شهر خبرى نيست.
در اين ميان دروازه باغميشه، تنها دروازه از ميان دروازه هاى هشتگانه تبريز است كه برخلاف واقع شدن در فضاى باز تاكنون پابرجا مانده است.
اين دروازه به علت واقع شدن در پشت عمارت عالى قاپو (شمس العماره) به دروازه «عالى قاپو» معروف است.
اين دروازه كه زمانى مبدأ ورود به كوى باغميشه از كوى هاى بزرگ تبريز بوده و به رغم گذشت بيش از ۲۳۰ سال از عمرش همچنان پابرجاست و از ورودى شهر تبريز در يك سده قبل به ورودى كوچه حرمخانه و ساختمان هاى سنگى (داش ساختمان) در زمان حال تبديل شده است.
بازار حرمخانه كه اكنون تنها طاق دروازه آن نشان از سرپوشيده بودن آن در روزگار گذشته دارد در زمانى نزديك به ۴ دهه قبل همانند ساير بخش هاى بازار بزرگ تبريز مسقف بوده و گنبدهاى آجرى آن جلوه اى از معمارى شرقى بوده است.
گويا اين اثر تاريخى همانند صدها اثر نابود شده ديگر تبريز از گزند روزگار در امان نمانده؛ به طورى كه فرو ريختن سقف گنبدى اين بازار با گنبد دروازه باغميشه همزمان بوده است.

 

[فرح نوش]

روستای کندوان

روستای کندوان


دهکده تاریخی صخره ایی کندوان
روستای تاریخی و زیبای کندوان در 22 کیلومتری شهر اسکو در 62 کیلومتری شهر تبریز در میان کوههای سر به فلک کشیده، در دامنه شمالی (ارشد داغی) و قسمت غربی توده آتشفشانی سهند، در بخش دره آبرفتی دهکده توریستی کندوان قرار دارد که مراتع سرسبزش عشایر زیادی را به سمت خود کشانیده است. خانه های هرمی شکل این روستا که از معماری صخره ای بوده ، در نوع خود بی نظیر می باشد.
واژه کندوان گویای فرم منازل اهالی این روستاست که هزاران سال زندگی مردم این دیار با سختی صخره های آن عجین گشته و مصداق دوستی و همدلی گوشت و پوست با سنگ است که با دستانی تهی از ابزار امروزی همچون زنبور عسل آشیانه خود را در دل سنگ چون کندو حفره نموده و بدین سان نام آن را کندوان نهاده اند. کندوان روستایی است بنا شده در صخره که با خانه های کله قندی، تنها سازه این دهکده را سنگ ها تشکیل می دهند. چشمه های زیبا معدنی کندوان نیز از جاذبه های این روستای 6000 ساله محسوب می شود.
آب این چشمه ها با کمترین درصد سنگینی برای بیماریهای کلیوی بسیار مفید است. این دهکده همچنین دارای بازارچه و نمایشگاه های متعدد گیاهان دارویی، صنایع دستی و آثار تاریخی است. پروفسور دیوید رول باستان شناس مشهور انگلیسی در سفر به ایران و کشف نخستین مسیر پستی دنیا قدمت کندوان در این مسیر را یکی از استنادات خود برای نظریه یکجانشینی بشر غارنشین و زندگی اجتماعی انسانها، قرار داده است.
هوای این روستا کوهستانی و ییلاقی بوده و طبق بررسی های انجام گرفته، قدمت آن به قرن 7 هجری و برخی نظرات آن را به دوره های قبل از اسلام مربوط می داند و وجود آب معدنی گوارا که از دل کوه سرچشمه می گیرد برای رفع امراض کلیوی بسیار موثر می باشد. شرایط ویژه این روستا، گردشگران داخلی و خارجی را از دور و نزدیک با توجه به آب و هوای مطبوع و طبیعت سرسبز به سوی خود جلب می نماید.

 

[mm_engineer]

خانه مجتهدی تبریز

خانه مجتهدی تبریز

خانه مجتهدی تبریز

خانه متجهدی که نام آخرین مالک آن را برخود دارد. یکی از خانه های قدیمی تبریز در خیابان جمهوری اسلامی است. خانه دوبخش مجزای شمالی و جنوبی دارد.
بخش بیرونی بنا با توجه به سبک معماری آن احتمالا متعلق به اواسط دوره قاجار وبخش الحاقی متعلق به اواخر دوره قاجار است بنای اندرونی جبهه شمالی مجموعه را با توجه به آجر کاری نمای آن، می توان به اوایل دوره پهلوی نسبت داد.
بنای جنوبی ، بیرونی است که یک طنبی به شکل چلیپا، دو راهروی جانبی ودو اتاق گوشواره در دو طرف دارد.
به ضلع شمالی طنبی در دوره های بعد بخشهایی الحاق شده است. از جمله دو ردیف اتاق که بازشوهایی به حیاط خلوت پشت طنبی و بازشوهایی به حیاط شمال مجموعه دارند. این خانه چند ورودی مجزا دارد.
ورودی جنوبی از یک هشتی واردحیاط جنوبی و بنای بیرونی می شود و ورودی دیگر از کوچه ای درغرب مجموعه به اندرونی می رسد.
این ورودی از طریق یک هشتی به زیرزمین بخش غربی و از آنجا به کمک یک راهرو به هر دو حیاط متصل می شود. ورودی دیگری هم در شمال بنا وجود دارد.
بنای شمالی دو طبقه بوده و ظاهرا فقط در زیر طنبی زیرزمین وجودداشته است . اما در بنای چنوبی همه بخشها زیرزمین دارند و فقط طنبی یک طبقه است و در راهروهای کناری که به گوشواره ها منتهی می شوند این بخش دو طبقه می شود.
سقف زیرزمین از طاقهای چهار بخش و آهنگ تشکیل شده و سقف اتاقهای طبقات بالا مسطح و چوبی است. همه بناهای این مجموعه تزئینات زیبای آجرکاری درقابهای دور پنجره و درها دارند. در بخشهایی از آجر کاری بند برجسته استفاده شده است. تزئینات فلزی نرده ها، تزئینات گچی سرستونها و پنجره های مجموعه بسیار زیبا ساخته شده اند. در بسیاری از بخشها از روش تفلیسی برای ساخت دیوارها استفاده شده است.
از تزئینات دیگر بنا نقاشیهای دیواری در طنبی ساختان شمالی واتاق گوشواره ساختمان جنوبی هستند که البته مرمت شده اند.
شومینه های زیبا و آسیب دیده ساختمان هم مرمت و بازسازی شده اند. از ویژگیهای این بنا می توان به حیاط خلوت در ارتفاع دو متری سطح حیاط برای نورگیری بازشوهای شمالی طنبی بنای جنوبی واتاقهای جانبی آن اشاره کرد که با سه بازشو به حیاط شمالی دید دارد.
مالک فعلی این بنا اداره کل پست استان آذربایجان شرقی است و قرار است بعد از مرمت و بازسازی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان موزه پست از آن استفاده شود. باید اشاره کرد که بخشی از الحاقات و تغییرات انجام شده در داخل بنا به معماری اصلی آن لطمه زده است. از جمله دیوارکشیهای متعدد در بخش غربی، دیوارکشی دراتاق شرقی جنب حیاط خلوت وتبدیل آن به سرویس بهداشتی، کورکردن بازشوهای ضلع شمالی طنبی بنای جنوبی وحیاط خلوت و ......علاوه بر اینها، درتعرض میدان و کوچه شرقی مجموعه در اوایل انقلاب، اتاقهای شرقی و جنوبی از بین رفته­اند

برداشت:مجله معمار

 

[معمار67سبز]

آثار تاریخی شهر تبریز

آثار تاریخی شهر تبریز

برای اینکه از چند تاپیکی جلوگیری بشه این تاپیکو می ذارم که آثار شهر تبریز رو توش بذارم شما هم اگه از تبریز مطلبی داشتین بذارین این تو.

مسجد سید حمزه

امامزاده ‌ سيد حمزه‌ در محلة‌ سرخاب‌ تبريز، در محل‌ تقاطع‌ خيابان‌ ثقة الاسلام‌ و بازارچة‌ سيد حمزه‌ قرار دارد كه‌ در گذشته‌ ازشكوه‌ و عظمت‌ زيادي‌ برخوردار بوده‌ است‌. صاحب‌ كتاب‌ «روضات‌ الجنان‌ و جنات‌ الجنان‌» شكوه‌ و زيبايي‌ و بلندي‌ بنا را تعريف‌ كرده‌ و گنبد و عمارت‌ مقبره‌ را «از كمال‌ ارتفاع‌ با آفتاب‌ برابر» ستوده‌ است‌.
سيد حمزه‌، كه‌ در دربار غازان‌ خان‌ از جايگاه‌ ويژه‌اي‌ برخوردار بوده‌ در سال‌ 714 هـ ق‌ به‌ دست‌ مغولان‌ كشته‌ شد و در بنايي‌ كه‌ميرزا ابوطالب‌ -وزير آذربايجان‌- در همان‌ سال‌ بر آرامگاه‌ وي‌ احداث‌ كرده‌ به‌ خاك‌ سپرده‌ شد. آنچه‌ امروز از بقعة‌ سيدحمزه‌ باقي‌ مانده‌، صحن‌ نسبتاً وسيعي‌ است‌ كه‌ در سمت‌ جنوب‌ آن‌، مقبره‌ قرار گرفته‌ و در سمت‌ شرق‌ و شمال‌ آن‌، حجرات ‌ومدرس‌هايي‌ است‌ كه‌ از ده‌ها سال‌ پيش‌ متروك‌ مانده‌ و به‌ امانتگاه‌ اموات‌ تبديل‌ شده‌ و در تعميرات‌ سال‌هاي‌ 1333 – 1334هـ.ش‌ كه‌ از محل‌ اوقاف‌ ظهيريه‌ به‌ عمل‌ آمده‌ دوباره‌ به‌ حجره و اقامتگاه‌ طلاب‌ علوم‌ ديني‌ تغيير صورت‌ داده‌ است‌. اين‌ بقعه‌گنبد بلندي‌ دارد. طاق‌ زيرين‌ گنبد آيينه‌ كاري‌ شده‌ و بر دور آن‌ كتيبه‌هايي‌ كه‌ مشتمل‌ بر تاريخ‌ مي‌باشد نوشته‌اند. اصل‌ بقعه‌،مقبرة‌ كوچكي‌ است‌ كه‌ تقريباً چهار ذرع‌ طول‌ و سه‌ ذرع‌ عرض‌ دارد. حجرة‌ جداگانه‌أي‌ در سمت‌ غربي‌ آن‌ بوده‌ كه‌ بين‌ مقبره‌ وآن‌ حجره‌ ديواري‌ فاصله‌ بوده‌ است‌. ضمناً قبر ميرزامحمدابراهيم‌ وزير، در دهليز سرداب‌ واقع‌ است‌ و اسم‌ آن‌ مرحوم‌ در دوسوي‌ دري‌ كه‌ به‌ گنبد داخل‌ مي‌شود، نوشته‌ شده‌ است‌. در تركيب‌ فعلي‌ بنا، نمونه‌هايي‌ از حجاري‌ و كاشيكاري‌ پيشين‌ به‌چشم‌ مي‌خورد كه‌ از نمونه‌هاي‌ بسيار جالب‌ حجاري‌ آن‌ طاق مرمرين صحن سردر مدرسه است كه از چهار قطعه مرمر بزرگ تشكيل يافته است. پايه‌هاي‌ طاق‌ از سنگ‌ مرمر ساده‌أي‌ هستند كه‌ به‌ جاي‌ نمونه‌هاي‌اصلي‌ گذاشته‌ شده‌اند. در پيشاني‌ اين‌ طاق‌ از دو سو به‌ طور متقابل‌ به‌ خط‌ ثلث‌ عالي‌ آية‌ شريفة «ادخلوها بسلام‌ آمنين‌» و در زير هريك‌ از آنها در ميان‌ ترنج‌ عبارت‌ «يامفتح‌ا‌لابواب‌» به‌ طور برجسته‌ كنده‌ شده‌ است‌. در نوك‌ ترنج‌ها، يك‌ ختايي‌ كوچك‌ و دراطراف‌ آنها اسليمي‌هايي‌ نقر‌ شده‌ است‌. در كرانه‌هاي‌ طاق‌ در جانب‌ شرقي‌ و غربي‌ خطوط‌ نستعليق‌ حك‌ گرديده‌ كه‌ با يك‌رشته‌ اسليمي‌ زيبا تزئين‌ يافته‌ است‌. عرض‌ اين‌ طاق‌، 183 و بلندي‌ قسمت‌ اصلي‌ آن‌ 120 سانتي‌ متر است‌. بالاي‌ طاق‌ سردر نيز، سنگ‌ نوشتة‌ مرمريني‌ نصب‌ شده‌ كه‌ مربوط‌ به‌ زمان‌ ناصرالدين‌ شاه‌ قاجار است‌ و حكايت‌ از تعمير اين ‌بقعه‌ به‌ سال‌ 1279 هـ ق‌ دارد.
به‌ طاق‌ مرمرين‌ در ورودي‌ بقعه‌ كه‌ نماي‌ شمالي‌ آن‌ يكي‌ از شاهكارهاي‌ حجاري‌ دورة‌ صفويه‌ به‌ شمار مي‌رود نوشته‌هايي‌ باتزئين‌ اسليمي‌ و ختايي‌ و گياهي‌ ديده‌ مي‌شود. در قسمت‌ پايين‌ هر يك‌ از پايه‌هاي‌ طاق‌، يك‌ ترنج‌ قنديلي‌ گلدار تعبيه‌ گرديده‌كه‌ در داخل‌ ترنج‌ سمت‌ راست‌، عبارت‌ «ميرزامحمدابراهيم‌ وزير آذربايجان‌» به‌ طور برجسته‌ حجاري‌ شده‌ است‌ و نشان‌مي‌دهد كه‌ جسد ميرزاابراهيم‌ در آستانة‌ بقعه‌ به‌ خاك‌ سپرده‌ شده‌ است‌.
علاوه‌ بر اينها، آيينه‌ بندي‌ طاق‌ بالاي‌ صندوق‌ نيز داراي‌ ارزش‌ هنري‌ است‌. هر چند كه‌ در وسط‌ بنا صندوقي‌ نهاده‌ شده‌ اماخود قبر همچون‌ ديگر مقابر دورة‌ ايلخاني‌، در سرداب‌ زيرين‌ بنا قرار دارد.
در جانب‌ غربي‌ صحن‌ بقعة‌ سيد حمزه‌ مسجد عالي‌ و با شكوه‌ ظهيريه‌ قرار گرفته‌ است‌ كه‌ مسجدي‌ است‌ مستطيل‌ شكل‌بدون‌ ستون‌ به‌ ابعاد 20*8 متر داراي‌ يك‌ گنبد بزرگ‌ به‌ قطر هشت‌ متر در وسط و در طاق و دو گنبد كوچكتر در سمت شمال و جنوب و يك مخارجه به ابعاد 8*4 متر در جانب غربي و در شاه نشين 4*1 متر و يك شاه نشين 8*1 متر درجانب‌ شرق‌. در چهار سوي‌ گنبد بزرگ‌ چهار منفذكوچك‌ جهت‌ روشنائي‌ و تهوية‌ مسجد تعبيه‌ شده‌ است‌. دو در كوچك‌ نيز از جانب‌ غربي‌ به‌ طور قرينه‌ به‌ دو مخزن‌ كوچك‌ بازمي‌شود. دور تا دور مسجد ازارة‌ مرمري‌ خوش‌ رنگي‌ به‌ بلندي‌ 105 سانتي‌ متر دارد كه‌ در قسمت‌ فوقاني‌ آنها آياتي‌ با خط‌ ثلث‌بسيار زيبا به‌ طور برجسته‌ نقر‌ شده‌ است‌. طاقهاي‌ مرمرين‌ محراب‌ در ورودي‌ روبروي‌ محراب‌ و دو مخزن‌ كوچك‌ كه‌ در بالا از آنها نام‌ برده‌ شد همه‌ مزين‌ به‌ نقش‌ ترنج‌ ختائي‌، اسليمي‌ و آيات‌ قرآني‌ است‌. اين‌ مسجد بيشتر به‌ مسجد «سيد حمزه‌» دربين‌ مردم‌ معروفيت‌ دارد. سابقاً «قزللو مسجد» مي‌گفتند و شايد علتش‌ مذهب‌ بودن‌ تمام‌ تزئينات‌ و كتيبه‌هاي‌ طاق‌ها، ازاره‌ها و رواق‌ها بوده‌ است‌. باني‌ اين‌ مسجد و اضافات‌ آن‌ از قبيل‌ دارالشفاء و شبستان‌ و مدرس‌، ظهيرالدين‌ ميرزامحمدابراهيم‌ پسرصدرالدين‌محمد، وزير آذربايجان‌ بوده‌ كه‌ بقعه‌ و مدرسة‌ سيد حمزه‌ را تعمير كرده‌ و مسجد مورد بحث‌ و متعلقات‌ ومنضمات‌ آنرا به‌ سال‌ يك‌ هزار و هشتاد و هفت‌ هجري‌ قمري‌ احداث‌ و موقوفات‌ زيادي‌ براي‌ حفاظت‌ و نگهداري‌ و ادارة‌امور مربوط‌ بدان‌ معين‌ كرده‌ است‌. اين‌ موقوفات‌ به‌ نام‌ ظهيريه‌ معروفند.
قرار گرفتن بقعه امامزاده سيد حمزه بن موسي بن جعفر(ع) در كنار مقبرة الشعرا قداست و معنويت خاصي به اين مكان تاريخي و فرهنگي بخشيده است. نمونه هاي حجاري ظريف باقي مانده از اين بقعه نشاندهنده عظمت بناي اوليه است كه نزد مردم تبريز از اعتبار و ارزش والايي برخوردار بوده و اعتقاد به عزت و بركت آن باعث شده است كه تني چند از عارفان و بزرگان بنا به وصيتشان در جوار آن دفن شوند.
اين مكان هم اكنون با اندكي بازسازي به زيارتگاه و معبد پر رفت و آمدي تبديل شده است كه زائران از نقاط مختلف استان و نقاط مختلف كشور به زيارت اين سيد جليل القدر مشرف مي شوند.
بناي نخست اين بقعه به روايت سنگ مرمر بالاي سر در صحن در سال 714 هجري قمري احداث شده و صاحب مقبره كه سيد جليل القدر به نام ابوالحسن حمزه بن حسن بن محمد مي باشد با 16 واسطه نسبتش به امام موسي بن جعفر(ع) مي رسد.
بقعه اين امامزاده بعد از سالها، در سال 1382 با تخصيص اعتباري معادل 681 ميليون ريال از محل اعتبارات استاني توسط سازمان ميراث فرهنگي استان بازسازي و مرمت شد و با آيينه كاري داخل بقعه توسط سازمان اوقاف و امور خيريه استان اندكي احيا گرديد اما هم اينك نماي خارجي اين مكان به قدري آشفته و ناهمگون است كه از دور براي هر رهگذري مشخص نيست، اما با اين وجود داخل صحن همه روزه مملو از زائران است.​

 

[معمار67سبز]

ارگ تبریز (علی‌شاه) یکی از بلندترین دیوارهای تاریخی کشور و نماد شهر تبریز است. این ارگ در مرکز شهر تبریز، در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی قرار دارد و امروزه فضای پیرامون آن برای برگزاری نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصلای بزرگ تبریز در این مکان احداث شده‌است.
ارگ تبریز توسط خواجه تاج‌الدین علی‌شاه بنا شده‌است. این بنا براثر زمین‌لرزه و گذر زمان تا حدودی تخریب شده‌است. در محوطهٔ ارگ، آثار تاریخی ارزشمندی همچون «مدرسهٔ نجات» که به‌عنوان یکی از نخستین مدارس ایران به‌شمار می‌رفت و نیز «سالن تئاتر شیر و خورشید» قرار داشت که پس از شروع برنامهٔ تخریب و تبدیل ارگ تبریز به مصلای بزگ تبریز از سال ۱۳۶۰ و در زمان امامت جمعهٔ آیت‌الله ملکوتی، بخش اعظمی از ارگ توسط جهاد سازندگی با بولدوزر و مواد منفجره تخریب شده‌است.[۱]
ارگ تبریز و محوطهٔ باستانی آن در ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی به شمارهٔ ۱۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به‌ثبت رسیده‌است و نقشهٔ حریم استحفاظی قانونی و ظوابط حفاظتی آن در نشست ۲۹ خرداد ۱۳۵۷ شورای حفاظت آثار تاریخی ادارهٔ کل حفاظت آثار تاریخی مشخص و مورد تأیید اعضا قرار گرفته‌است.
امروزه تنها بخشی از دیوارهای عظیم و محراب بسیار بلند شبستان جنوبی این مسجد برجای مانده‌است که خود موید شکوه و آبادانی آن در گذشته‌است. دیوارهای موجود در حقیقت تشکیل‌دهندهٔ ایوان تاق‌پوش و حمال تاقی استوانه‌ای عظیمی بوده‌است که فضای به‌وجودآمده به‌عنوان شبستان و عنصبر اصلی مسجد علی‌شاه به‌شمار می‌رفته‌است. بقایای موجود بنا، حکایت از یک ایوان به‌عرض ۳۰٬۱۵ متر و جرز و دیواهای کناری به ضخامت ۱۰٬۴۰ متر و پی‌ها و فونداسیونی ژرف و حجیم متناسب سازه‌های فوقانی و ارتفاع احتمالی بنا تا خط آغاز تاق استوانه‌ای ۲۵ متر (البته دقت رد تناسب سازه‌های اثر ۳۶ متر صحیح به‌نظر می‌رسد) بوده‌است.



ارگ در زمان قاجار


ارگ در حال بازسازی



منبع:
http://fa.wikipedia.org

 

[معمار67سبز]

خانه حیدرزاده

خانه حیدرزاده

خانه حیدر زاده در زمینی به مساحت 900 متر مربع در دو طبقه بنا گردیده است و دارای دو حیاط مستقل بیرونی و اندرونی است که توسط یک تالار باشکوه با ارسی های چوبی پرکار از هم جدا گردیده اند، در بخش زیرین حوضخانه بزرگ قرار دارد که با طاق های چهار بخشی بسیار زیبا، بند کشی برجسته و آجرهای رنگی تلالو خاصی به محیط داده است.

در خصوص تاریخ دقیق ساخت خانه حیدرزاده، سند و زمان مشخصی وجود ندارد اما بر اساس مطالعات میدانی، قدمت بنا در حدود 130 سال تخمین زده می شود به طوریکه بخش اصلی بنا متعلق به اواخر دوره قاجار و طنبی آن در اوایل قاجاریه ساخته شده و از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است.

براساس اطلاعات به دست آمده، معمار اصلی بنا حاج حبیب لک می باشد، البته این بنا در نقشه دارالسلطنه تبریز که در سال 1297 هجری قمری تنظیم شده، به نام خانه حاج قلی خان سرتیپ آورده شده است و در دوره های بعد به تملک خانواده حیدرزاده درآمده و به این نام شهرت یافته است.

این خانه در سال 1380 و از سوی طرح پردیسان میراث فرهنگی کشور تملک شد و مورد مرمت و احیا قرار گرفت و هم اکنون به عنوان مرکز اطلاع رسانی گردشگری در خدمت همشهریان و میهمانان شهرمان است.

این بنای مسکونی بعد از یک دوره متروکه بودن به فضای فرهنگی– هنری (مرکز اطلاع رسانی گردشگری) تغییر کاربری یافته و با توجه به اینکه طیف وسیعی از فعالیت های اطلاع رسانی می تواند از طریق نمایش نمونه های عینی آنها صورت پذیرد، بخشهایی از بنا به فضاهای نمایشگاهی اختصاص یافته است.

شایان ذکر است خانه حیدرزاده در محله مقصودیه تبریز و در سمت جنوبی عمارت شهرداری تبریز و در نزدیکی خانه های تاریخی دیگری مانند خانه سلماسی، بهنام و گنجه ای زاده قرار گرفته و در آن تزیینات متنوعی شامل درب و پنجره های پرکار چوبی، نرده های فلزی، گچ بری، نقاشی، شیشه های رنگی، آجرکاری و بند کشی برجسته دیده می شود. اطاق شاه نشین زیباترین فضای خانه حیدرزاده است که از آینه کاری، ارسی و گچ بریهای زیبایی بهره می برد و امروزه به عنوان مجموعه کاملی از معماری سنتی آذربایجان میزبان مسافران و میهمانان تبریز است.

http://www.eachto.ir/farsi/content/view/664/259/

 

[معمار67سبز]

مسجد صاحب الامر

مسجد صاحب الامر

بناي مسجد تاريخي صاحب‌الامر تبريز را بدون ترديد يكي از بناهاي باارزش ملي و اسلامي در پهنه ايران زمين است.

مسجد صاحب‌الامرتبريز كه در بخش قديمي اين شهر و در مجاورت بازار بزرگ سرپوشيده اين شهر قرار گرفته است ، از سال ‪ ۱۳۸۰‬بصورت موزه قرآن و كتابت مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
بازديد از اين بناي باشكوه و تاريخي ، در كنار بزرگترين بازار سرپوشيده جهان (قيصريه) در تبريز خاطرات دوران رونق تجارت و عظمت ايران درگذشته‌هاي دور كه مسير جاده ابريشم بوده است را تداعي مي‌كند.
در صورت همت و اقدام بموقع ميراث فرهنگي در ايجاد سنگ فرش يا كف‌سازي بازار تبريز كه بازاريان آمادگي خود براي تقبل هزينه اين اقدام را اعلام كرده‌اند، بازار بزرگ سرپوشيده تبريز با ده‌ها بناي تاريخي در داخل اين مجموعه و در اطراف آن نظير مسجد صاحب الامر تبديل به يك مجموعه جهاني در سرزمين كهن ايران خواهد شد.
اين بناي باشكوه به يادگار مانده ازدوران صفوي چندين بار ويران و دوباره سازي شده است و آخرين بار كه در زلزله ‪ ۱۱۹۳‬هجري - قمري در زلزله مهيب تبريز ويران شده‌بود، توسط فردي بنام جعفرقلي خان دنبلي " باتمانقليچ " تجديد بنا يافته است.
براساس شواهد تاريخي درزمان پايتختي تبريز در عصر شاه طهماسب اول صفوي، وي نماز را در اين مسجد اقامه مي‌كرده است و از اين نظر در برخي كتاب‌هاي تاريخي از آن به عنوان مسجد شاه طهماسب نيز ياد شده است.
مسجد صاحب‌الامر تبريز در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي بين سال‌هاي ‪ ۷۳‬تا ‪ ۷۷‬در دست مرمت و استحكام بخشي بنا بود و در زمان حاضر از حيث ظاهر تكميل شده و روزانه پذيراي بازديدكنندگان از قرآن‌هاي تاريخي و ديگر آثار هنري عرضه شده در آن مي‌باشد.
مجموع مساحت محوطه بناي تاريخي دو هزار و ‪ ۲۶۰‬متر مربع است و زير بناي تبديل شده به موزه در حدود دو هزار متر مربع است.
اين بناي تاريخي كه‌درفهرست بناهاي تاريخي كشور به ثبت رسيده است داراي دو مناره بلند يا گلدسته در دو گوشه با فاصله نسبتا زياد است و از اين نظر نيز در بين مساجد كشور بنايي منحصر بفرد محسوب مي‌شود.
ورودي اين مسجد نيز داراي طاق مرمرين به ارتقاع ‪ ۳/۵‬متر با عرض ‪۱/۸۰‬ متر است.
اين ورودي از سه قطعه سنگ تركيب يافته است كه دو پايه يك طاق بزرگ يك پارچه و سطح بيروني طاق و پايه‌ها را گل و بوته اسليمي و خطايي برجسته زيبايي پوشانده است.
در بالاي اين طاق زيبا عبارت بسمه‌الله به خط ثلث نقش بسته است.
آينه كاري اين بنا نيز در سال ‪ ۱۲۶۶‬هجري قمري انجام و در سال‌هاي ‪ ۷۳‬و ‪ ۷۷‬شمسي مورد مرمت ميراث فرهنگي قرار گرفته است.
در دهه سال‌هاي ‪ ۱۳۴۰‬در زمان احداث خيابان دارايي (شهيد مدني) بخش مهمي از محوطه حياط بناي مسجد صاحب‌الامر و مدرسه اكبريه در حريم خيابان قرار گرفت ودوبناي مزبوربصورت سالم در طرفين غربي و شرقي خيابان قرار گرفتند.
ناگفته نماند كه در زمان حاضر مدرسه اكبريه كه دراعصارمختلف از صفويه تا پهلوي‌ها به عنوان مدرسه علوم ديني مورد استفاده بوده است ، پس از مرمت و بازسازي كامل از سال ‪ ۷۷‬تاكنون بدون استفاده به حال خود رها شده است.
بناي مسجد صاحب‌الامر تبريز و مسجد شهيد ثقه‌الاسلام كه در سمت شمالي آن در زمره مفاخر و ميراث گرانبهاي ملي و فرهنگي ايران حتي قابل عرضه به عنوان بنايي باشكوه و جهاني است و بدون ترديد ديدار از آن خاطرات غرور انگيز و خوبي را در اذهان هموطنان به ارمغان خواهد گذاشت.
در داخل بناي مسجد صاحب‌الامر تبريز در زمان حاضر ده هاجلد قرآن ، ادعيه و نقش برجسته‌هاي كلام وحي كه در طول اعصار و قرن‌ها توسط هنرمندان آفريده شده‌اند براي بازديدكنندگان عرضه شده است .

http://www.memaran.ir/article504.html

 

[معمار67سبز]

مرکز اسناد شمالغرب کشور ، مخزن الاسرار منطقه از ديرباز تا کنون

تبريز - م‍رک‍ز ‌اس‍ن‍‍اد و ک‍ت‍‍اب‍خ‍‍ان‍ه‌ م‍ل‍‍ي‌ م‍ن‍طق‍ه‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ ک‍ش‍ور درت‍ب‍ري‍ز، م‍خ‍زن‌ ‌اس‍ر‌ار ‌اي‍ن‌ خ‍طه‌ ‌از ‌اي‍ر‌ان‌ در طول‌ ن‍زدي‍ک‌ ب‍ه‌ 400 س‍‍ال‌ گ‍ذش‍ت‍ه‌ ‌اس‍ت‌ .

به گزارش ايرنا ، م‍‍ع‍م‍‍ار‌ي‌ س‍‍اخ‍ت‍م‍‍ان‌ ‌اي‍ن‌ م‍رک‍ز خ‍ود ح‍ک‍‍اي‍ت‍‍ي‌ دي‍گ‍ر د‌ارد و س‍ب‍ک‌ زي‍ب‍‍ا‌ي‌ ‌او‌اخ‍ر ق‍‍اج‍‍اري‍ه‌ ‌آن‌ ، ت‍د‌ا‌ع‍‍ي‌ ک‍ن‍ن‍ده‌ ب‍ن‍‍ا‌ه‍‍ا‌ي‌ م‍ت‍‍ع‍دد و زي‍ب‍‍ا‌ي‌ ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ ت‍ب‍ري‍ز در دوره‌ ن‍زدي‍ک‌ ب‍ه‌ ب‍ي‍ش‌ ‌از ي‍ک‌ س‍ده‌ ول‍ي‍‍ع‍‍ه‍دن‍ش‍ي‍ن‍‍ي‌ ‌اي‍ن‌ ک‍لان‌ ش‍‍ه‍ر در زم‍‍ان‌ ح‍ک‍وم‍ت‌ ق‍‍اج‍‍اري‍ه‌ ‌اس‍ت‌ .
پ‍ن‍ج‍ره‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ ‌اروس‍‍ي‌ رن‍گ‍‍ي‌ و م‍ش‍ب‍ک‌ ب‍ن‍‍ا ‌ه‍م‍ر‌اه‌ ب‍‍ا ت‍زي‍ي‍ن‍‍ات‌ خ‍‍ارج‍‍ي‌ و د‌اخ‍ل‍‍ي‌ ‌آن‌ ، ن‍ش‍‍ان‌ ‌از ت‍‍اري‍خ‌ طولان‍‍ي‌ ‌آن‌ و م‍ش‍‍ا‌ه‍ده‌ روي‍د‌اد‌ه‍‍ا‌ي‌ ت‍‍اري‍خ‌ م‍‍ع‍‍اص‍ر ک‍ش‍ور در ‌اي‍ن‌ خ‍طه‌ د‌ارد.
س‍‍اخ‍ت‍م‍‍ان‌ م‍رک‍ز ‌اس‍ن‍‍اد وک‍ت‍‍اب‍خ‍‍ان‍ه‌ م‍ل‍‍ي‌ م‍ن‍طق‍ه‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ در ت‍ب‍ري‍ز ک‍ه‌ در ي‍ک‍‍ي‌ ‌از ب‍‍اف‍ت‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ و ول‍ي‍‍ع‍‍ه‍دن‍ش‍ي‍ن‌ ‌اي‍ن‌ ش‍‍ه‍ر در زم‍‍ان‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ گ‍ذش‍ت‍ه‌ و‌اق‍‍ع‌ ش‍ده‌ ،‌از ج‍م‍ل‍ه‌ ج‍‍اذب‍ه‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ و گ‍ردش‍گ‍ر‌ي‌ ‌اي‍ن‌ ش‍‍ه‍ر ن‍ي‍ز م‍ح‍س‍وب‌ م‍‍ي‌ ش‍ود.
ت‍‍ام‍ل‌ در م‍‍ع‍م‍‍ار‌ي‌ و زو‌اي‍‍ا‌ي‌ ‌اي‍ن‌ س‍‍اخ‍ت‍م‍‍ان‌ ب‍ه‌ ت‍ن‍‍ه‍‍اي‍‍ي‌ ، ‌ان‍ب‍و‌ه‍‍ي‌ ‌از رخ‍د‌اد‌ه‍‍ا‌ي‌ ت‍‌اري‍خ‍‍ي‌ د‌ار‌ال‍س‍ل‍طن‍ه‌ ت‍ب‍ري‍ز در ‌ان‍ق‍لاب‌ م‍ش‍روطه‌ ،ق‍ي‍‍ام‌ ش‍ي‍خ‌ م‍ح‍م‍د خ‍ي‍‍اب‍‍ان‍‍ي‌ و ب‍س‍ي‍‍ار‌ي‌ ‌ات‍ف‍‍اق‍‍ات‌ س‍رن‍وش‍ت‌ س‍‍از دي‍گ‍ر ‌ه‍م‍چ‍ون‌ ق‍ي‍‍ام‌ م‍ردم‌ ت‍ب‍ري‍ز در 29 ب‍‍ه‍م‍ن‌ س‍‍ال‌ 1356 ر‌ا ب‍ه‌ ت‍ص‍وي‍ر م‍‍ي‌ ک‍ش‍د.
ب‍ر ‌اس‍‍اس‌ ‌اس‍ن‍‍اد م‍وج‍ود ، س‍‍اخ‍ت‍م‍‍ان‌ م‍رک‍ز ‌اس‍ن‍‍اد و ک‍ت‍‍اب‍خ‍‍ان‍ه‌ م‍ل‍‍ي‌ م‍ن‍طق‍ه‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ ک‍ش‍ور در ت‍ب‍ري‍ز در ح‍دود ‌ه‍ش‍ت‌ د‌ه‍ه‌ ق‍ب‍ل‌ ، م‍ح‍ل‌ ک‍ن‍س‍ول‍گ‍ر‌ي‌ ک‍ش‍ور ‌ع‍ر‌اق‌ ب‍وده‌ و در ل‍ش‍ک‍رک‍ش‍‍ي‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ روس‍ي‍ه‌ ب‍ه‌ ‌آذرب‍‍اي‍ج‍‍ان‌ ن‍ي‍ز ش‍‍ا‌ه‍د درگ‍ي‍ر‌ي‌ ‌ه‍‍ا و ت‍ي‍ر‌ان‍د‌از‌ي‌ ‌ه‍‍اي‍‍ي‌ ب‍ه‌ خ‍ود ب‍وده‌ ‌اس‍ت‌ .
‌ه‍م‍ج‍و‌ار‌ي‌ ب‍ن‍‍ا ب‍‍ا دي‍گ‍ر ب‍ن‍‍ا‌ه‍‍ا‌ي‌ ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ ت‍ب‍ري‍ز ‌از ق‍ب‍ي‍ل‌ م‍درس‍ه‌ رش‍دي‍ه‌ ، ‌اول‍ي‍ن‌ م‍درس‍ه‌ ن‍وي‍ن‌ ن‍ظ‍ام‌ ‌آم‍وزش‍‍ي‌ ‌اي‍ر‌ان‌ و ن‍زدي‍ک‍‍ي‌ ب‍ه‌ م‍ح‍ل‍ه‌ " م‍ق‍ص‍ودي‍ه‌ " ب‍ه‌ ‌ع‍ن‍و‌ان‌ ي‍ک‍‍ي‌ ‌از ب‍‍اف‍ت‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ ب‍س‍ي‍‍ار ‌غ‍ن‍‍ي‌ ‌اي‍ن‌ ک‍لان‌ ش‍‍ه‍ر ‌از ج‍م‍ل‍ه‌ ن‍ک‍‍ات‌ ب‍‍ارز س‍‍اخ‍ت‍م‍‍ان‌ م‍رک‍ز ‌اس‍ن‍‍اد و ک‍ت‍‍اب‍خ‍‍ان‍ه‌ م‍ل‍‍ي‌ م‍ن‍طق‍ه‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ ک‍ش‍ور ‌اس‍ت‌ .
س‍‍اخ‍ت‍م‍‍ان‌ ‌اي‍ن‌ ب‍ن‍‍ا‌ي‌ ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ ک‍ه‌ ب‍ه‌ ي‍ک‍‍ي‌ ‌از خ‍‍ان‍و‌اده‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ ق‍دي‍م‍‍ي‌ و م‍ت‍ن‍ف‍ذ ت‍ب‍ري‍ز ‌اخ‍ت‍ص‍‍اص‌ د‌اش‍ت‍ه‌ در د‌ه‍ه‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ گ‍ذش‍ت‍ه‌ و ب‍ه‌ دل‍ي‍ل‌ ‌ع‍دم‌ رس‍ي‍دگ‍‍ي‌ در ح‍‍ال‌ ت‍خ‍ري‍ب‌ ب‍وده‌ ک‍ه‌ در م‍ي‍‍ان‍ه‌ د‌ه‍ه‌ 1370م‍رم‍ت‌ ش‍ده‌ و ب‍ه‌ م‍رک‍ز‌اس‍ن‍‍اد م‍ن‍طق‍ه‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ ک‍ه‌ ‌ع‍ن‍و‌ان‍‍ي‌ م‍ت‍ن‍‍اس‍ب‌ ب‍‍ا ش‍‍ان‌ ‌آن‌ ‌اس‍ت‌ ، ت‍ب‍دي‍ل‌ ش‍د.
‌ال‍ب‍ت‍ه‌ زي‍ب‍‍اي‍‍ي‌ و ج‍‍اذب‍ه‌ ‌اص‍ل‍‍ي‌ ‌اي‍ن‌ س‍‍اخ‍ت‍م‍‍ان‌ در م‍ح‍ت‍و‌ا‌ي‌ ‌آن‌ و ‌اس‍ن‍‍اد و ‌ع‍ک‍س‌ ‌ه‍‍اي‍‍ي‌ ‌اس‍ت‌ ک‍ه‌ ب‍خ‍ش‍‍ي‌ ‌از ‌ه‍وي‍ت‌ ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ و‌اي‍ر‌ان‍‍ي‌ س‍‍اک‍ن‍‍ان‌ م‍ن‍طق‍ه‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ ک‍ش‍ور ر‌ا ت‍ش‍ک‍ي‍ل‌ م‍‍ي‌ د‌ه‍د.
ب‍ن‍چ‍‍اق‌ 500س‍‍ال‍ه‌ ي‍ک‍‍ي‌ ‌از روس‍ت‍‍ا‌ه‍‍ا‌ي‌ ‌آذرب‍‍اي‍ج‍‍ان‌ و ‌آل‍ب‍وم‌ ‌ع‍ک‍س‌ ن‍ف‍ي‍س‌ ت‍ئ‍‍ات‍ر ت‍ب‍ري‍ز ب‍ه‌ ‌ع‍ن‍و‌ان‌ پ‍‍اي‍ه‌ و‌اس‍‍اس‌ ‌ه‍ن‍ر ت‍ئ‍‍ات‍ر ک‍ش‍ور ‌از ‌اب‍ت‍د‌ا‌ي‌ ‌اي‍ج‍‍اد ‌آن‌ در س‍‍ال‌ 1298 ش‍م‍س‍‍ي‌ در ک‍ن‍‍ار ‌ه‍ز‌ار‌ان‌ س‍ن‍د و ‌ع‍ک‍س‌ ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ دي‍گ‍ر ب‍ه‌ ‌غ‍ن‍‍ا‌ي‌ ‌اي‍ن‌ م‍رک‍ز ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ و ف‍ر‌ه‍ن‍گ‍‍ي‌ ب‍ي‍ش‍ت‍ر م‍‍ي‌ ‌اف‍ز‌اي‍د.
دس‍ت‍خ‍ط ‌آي‍ت‌ ‌ال‍ل‍ه‌ م‍ي‍رز‌ا‌ي‌ ش‍ي‍ر‌از‌ي‌ ب‍ه‌ ‌ع‍ل‍م‍‍ا و روح‍‍ان‍ي‍ون‌ ت‍ب‍ري‍ز در ن‍‍ه‍ض‍ت‌ ت‍ن‍ب‍‍اک‍و ‌ه‍م‍ر‌اه‌ ب‍‍ا ‌اس‍ن‍‍اد و ت‍ص‍‍اوي‍ر م‍رب‍وط ب‍ه‌ ق‍ي‍‍ام‌ م‍ردم‌ ت‍ب‍ري‍ز در س‍‍ال‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ ق‍ب‍ل‌ و ح‍ي‍ن‌ پ‍ي‍روز‌ي‌ ‌ان‍ق‍لاب‌ ‌اس‍لام‍‍ي‌ ن‍ي‍ز ش‍ن‍‍اس‍ن‍‍ام‍ه‌ م‍رک‍ز ‌اس‍ن‍‍اد م‍ل‍‍ي‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ ک‍ش‍ور در ت‍‍اري‍خ‌ م‍‍ع‍‍اص‍ر ‌اي‍ر‌ان‌ م‍ح‍س‍وب‌ م‍‍ي‌ ش‍ون‍د.
ت‍ص‍‍اوي‍ر ب‍ي‍ش‍م‍‍ار ‌از ‌ان‍ق‍لاب‌ م‍ش‍روطه‌ ک‍ه‌ ت‍‍ع‍د‌اد‌ي‌ ‌از ‌آن‍‍ه‍‍ا ‌ه‍م‍چ‍ون‌ ‌ع‍ک‍س‌ ب‍‍اس‍ک‍روي‍ل‌ ، م‍‍ع‍ل‍م‌ ‌آم‍ري‍ک‍‍اي‍‍ي‌ م‍د‌ارس‌ ت‍ب‍ري‍ز در زم‍‍ان‌ م‍ش‍روطه‌ و ش‍‍ه‍ي‍د ر‌اه‌ ‌اي‍ر‌ان‌ در دف‍‍ا‌ع‌ م‍ق‍‍اب‍ل‌ ج‍ن‍‍اي‍‍ات‌ روس‌ ‌ه‍‍اب‍ر دي‍و‌ار‌ه‍‍ا‌ي‌ م‍رک‍ز ‌آوي‍ز‌ان‌ ‌اس‍ت‌ ،‌از س‍‍اب‍ق‍ه‌ طولان‍‍ي‌ ت‍ب‍ري‍زو ‌آذرب‍‍اي‍ج‍‍ان‌ در دف‍‍ا‌ع‌ ‌از ح‍ري‍م‌ دي‍ن‌ و خ‍‍اک‌ در ب‍ر‌اب‍ر ت‍ج‍‍اوز‌ات‌ ب‍ي‍گ‍‍ان‍گ‍‍ان‌ خ‍ب‍ر م‍‍ي‌ د‌ه‍د.
س‍رپ‍رس‍ت‌ م‍رک‍ز ‌اس‍ن‍‍اد و ک‍ت‍‍اب‍خ‍‍ان‍ه‌ م‍ل‍‍ي‌ م‍ن‍طق‍ه‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ ک‍ش‍ور در ‌اي‍ن‌ خ‍ص‍وص‌ ب‍ه‌ خ‍ب‍رن‍گ‍‍ار ‌اي‍رن‍‍ا م‍‍ي‌ گ‍وي‍د: ‌اس‍ن‍‍اد م‍وج‍ود در خ‍طه‌ ‌آذرب‍‍اي‍ج‍‍ان‌ ب‍ه‌ دل‍ي‍ل‌ ج‍‍اي‍گ‍‍اه‌ وي‍ژه‌ ‌آن‌ در ت‍‍اري‍خ‌ ‌اي‍ر‌ان‌ زم‍ي‍ن‌ ن‍س‍ب‍ت‌ ب‍ه‌ ب‍س‍ي‍‍ار‌ي‌ ‌از ن‍ق‍‍اط دي‍گ‍ر ، چ‍ش‍م‍گ‍ي‍رت‍ر ‌اس‍ت‌ .
30 ‌ه‍ز‌ار و 757 ف‍ق‍ره‌ ‌ع‍ک‍س‌ و س‍ن‍د ت‍وس‍ط ش‍‍ه‍رون‍د‌ان‌ ب‍ه‌ م‍رک‍ز ‌ا‌ه‍د‌ا ش‍ده‌ ‌اس‍ت‌ و ي‍ک‍‍ه‍ز‌ار و 500 م‍ح‍ق‍ق‌ ن‍ي‍ز ‌از ‌آرش‍ي‍و و ک‍ت‍‍اب‍خ‍‍ان‍ه‌ م‍رک‍ز ک‍ه‌ ح‍‍او‌ي‌ ش‍ش‌ ‌ه‍ز‌ار ج‍ل‍د ک‍ت‍‍اب‌ م‍رج‍‍ع‌ و ت‍‍اري‍خ‍‍ي‌ ‌اس‍ت‌ ، ‌اس‍ت‍ف‍‍اده‌ مي کنند.
ب‍ر‌اس‍‍اس‌ ق‍‍ان‍ون‌ ، ‌اد‌ار‌ات‌ م‍وظف‌ ‌ه‍س‍ت‍ن‍د ک‍ه‌ ‌اس‍ن‍‍اد ب‍‍الا‌ي‌ 40 س‍‍ال‌ س‍‍اب‍ق‍ه‌ خ‍ود ر‌ا ب‍ر‌ا‌ي‌ ب‍ررس‍‍ي‌ و ب‍‍اي‍گ‍‍ان‍‍ي‌ ک‍ردن‌ ب‍ه‌ ک‍‍ارش‍ن‍‍اس‍‍ان‌ م‍رک‍ز ‌ار‌اي‍ه‌ د‌ه‍ن‍د.
م‍ح‍دوده‌ ف‍‍ع‍‍ال‍ي‍ت‌ ک‍ت‍‍اب‍خ‍‍ان‍ه‌ و م‍رک‍ز ‌اس‍ن‍‍اد م‍ل‍‍ي‌ م‍ن‍طق‍ه‌ ش‍م‍‍ال‌ ‌غ‍رب‌ ک‍ش‍ور در ت‍ب‍ري‍ز ‌اس‍ت‍‍ان‌ ‌ه‍‍ا‌ي‌ ‌آذرب‍‍اي‍ج‍‍ان‌ ش‍رق‍‍ي‌ ، ‌آذرب‍‍اي‍ج‍‍ان‌ ‌غ‍رب‍‍ي‌ و ‌اردب‍ي‍ل‌ م‍‍ي‌ ب‍‍اش‍د.

http://www.irna.ir/View/FullStory/?NewsId=658631&IdZone=46

 

[معمار67سبز]

حمام نوبر تبریز

حمام نوبر تبریز

اين‌ بنا در خيابان‌ امام‌، نبش‌ خيابان‌ تربيت‌ و امام‌ واقع‌ شده‌ است‌ و تاريخچه احداث‌ بنا به‌ دوره‌ قاجاريه‌ مي‌رسد. كل‌ مساحت ‌بنا 696 مترمربع‌ و كل‌ مساحت‌ زير بنا 696 متر مربع‌ مي‌باشد. عناصر تشكيل‌ دهنده‌ كالبدي‌ بنا سنگ‌ و آجر و چوب‌ است‌.

از خصوصيات‌ بارز بنا طاق‌ و گنبد بزرگ‌ گرمخانه‌، طاق‌ و گنبد با ستون‌ و سرستونهاي‌ سنگي‌ مقرنس‌ كاري‌ شده‌ سربينه‌ واجراي‌ كاربندي‌ و تركيب‌ آجر و كاشي‌ و پوشش‌ معقلي‌ مناسب‌ است‌. مرمت‌ بنا اتمام یافته و در مرحله تجهیز‌ است‌ و کاربری آن ‌ به‌ سفره‌ خانه‌ و چايخانه سنتی‌ تغییر ‌یافته است.

www.arkqalasi.blogfa.com/post-407.aspx​

 

[monir arch]

تبریز شناسی

تبریز شناسی

تاريخ تبريز
خاورشناس فقيد ولاديمير مينورسکي مي نويسد: " سارگن دوم در سال 714 قبل از ميلاد به قصد تصرف ممالک اورارتو سفري به شمال غربي ايران کرد. از ناحيه سليمانيه کنوني (واقع در کردستان عراق) داخل کردستان مکري شد، از پارسوا parsua (پسه کنوني) و ساحل جنوبي درياچه اروميه گذشت، از سوي شرقي درياچه به راه خود ادامه داد و پس ازپشت سر گذاشتن "اوشکايا" (اسکوي کنوني) قلعه "تارومي" يا "تاروئي" و "ترماکيس" را گشود. بعيد نيست يکي از اين دو کلمه نام قديمي تبريز کنوني باشد." در اوايل ظهور اسلام و در حمله اعراب به آذربايجان نامي از تبريز ديده نمي‌شود، تنها اشاره مستند مربوط به زمان سلسله رواديان است که در زمان خلافت متوکل عباسي، رواد ازدي و فرزندانش، تبريز رو به آبادي نهاد و دور شهر رابارو کشيدند. در قرن چهارم هجري ياقوت حموي تبريز را مشهورترين شهر آذربايجان مي خواند. ابو حوقل در367 و ابن مسکويه در 421 و ناصر خسرو در 438 تبريز را بزرگترين و آبادترين شهر آذربايجان مي خوانند. در سال 618 لشگر مغول به پشت دروازه‌هاي تبريز مي رسند، اما تدبير بزرگان شهر تبريز را از حمله مغولان مصون نگه مي دارد و مردم تبريز با بذل مال شهر را از کشتار و ويراني رها مي سازند. اين اتفاق سه بار تکرار مي‌شود ودر هر سه بار مردم متمول تبريز همان تدبير را به کار مي بندند تا اين که د رسال 638 هجري قمري مغول‌ها به سراسر آذربايجان مسلط مي‌شوندتا اين زمان مردم تبريز به زبان آذري سخن ميگفتند مغولها زبان ترکي را به آذربايجان وارد کردند و تبريز را پايتخت خود قرار مي دهند که در زمان غازان خان تبريز شکوه ويژه‌اي مي يابد. شنب غازان خان با ابهت تاريخي اش چشم‌ها را خيره مي سازد، خواجه رشيدالدين فضل‌الله وزير ايلخانيان ربع رشيدي را بنياد مي نهد که در زمان خود عظيم ترين مرکز علمي و فرهنگي به شمار مي‌رود و از آن همه مجد و عظمت اينک ويرانه‌هاي از برج‌هاي ربع رشيدي در ميان محله‌اي باقي مانده است. مبدا نهضت تنباکو تبريز بود و در پي آن ميرزاي شيرازي فتواي معروف خود را صادر کرد. تبريز در جنبش مشروطه نقشي مهم داشت و دليري و فداکاري کساني چون ستارخان سردار ملي، باقر خان سالار ملي، ثقه الاسلام، شيخ محمد خياباني، علي مسيو، حسين خان باغبان به پيروزي جنبش و گرفتن مشروطه منجر شد. در 1324 فرقه دموکرات آذربايجان سعي در برپائي حکومتي مستقل از دولت مرکزي ايران کرد و تبريز در حکم پايتخت اين حکومت بود. تبريز در نهضت ملي نفت يکي از ارکان حرکت‌هاي آن زمان در سراسر کشور به شمار مي رفت. در نهضت 15 خرداد سال 1342 نيز بازاريان تبريز با بستن
بازار و خطباي تبريز باايراد سخنراني‌هاي مهم و پخش شب نامه‌ها شرکت داشتند. در 29 بهمن سال 56 مردم تبريز بر عليه رژيم شاهنشاهي قيام کردند.
____________________
:مکان هاي تاريخي:
ارگ تبريز
ربع رشيدي
برج آتش‌نشاني
بازار تبريز
بناي شهرداري تبريز
بناي ائل گلي
موزه مشروطيت
موزه آذربايجان
دبيرستان فردوسي تبريز
مسجد جامع تبريز
مسجد کبود
مقبرةالشعرا
____________________
بازار تبريز

بازارتبريز يکي ازشاهکارهاي معماري ايراني است و طاقها وگنبدهاي مقرنس بلندي دارد که اگر بي نظير نباشند دست کم، کم نظير و اعجاب آفرينند. سبک معماري، آرايش مغازه ها، کثرت تيمچه ها، انواع مشاغل و وجود بسياري مدرسه و مسجد که در کنار سرايهاي بازرگاني قرار گرفته و غالبشان حيثيت تاريخي دارند آنرا نمونهء عالي يک محيط تجارت و زندگي اسلامي و شرقي به شمار مي آورد. تبريز به علت قرار گرفتن در سر راه شرق و غرب از بدو آبادي و آمدن به صورت يک شهر بزرگ، مرکز مبادلهء کالاهاي بازرگاني کشورهاي اروپائي و آسيائي بوده و خود نيز بنا به مقتضيات جغرافيائي محصولات کشاورزي و صنعتي فراوان داشته که به ا قصي نقاط دنياي آنروز صادر مي‌شده و اين معاملات ايجاب مي کرده که بازارها و مراکزي براي مبادله و فروش کالاهاي گوناگون شرقي و غربي داشته باشد. بسياري از موٌرخان و جغرافي نويسان و جهانگردان در بارهء کالاها و وضع بازرگاني و بازارهاي تبريز نوشته اند. راسته‌هاي معروف بازار تبريز عبارتند از: بازارامير، بازارکفاشان، بازار حرمخانه، راسته بازار، يمني دوز بازار، بازار حلاجان، قيز بستي بازار، بازار سرا جان، راستهء کهنه يا قديم، بازار کلاهدوزان، دلاله زن بازار، بازار صادقيه، بازارمسگران، بازار حاج محمد حسين، بازارمشير، بازارچهء شتربان، بازار صفي، بازار مير ابوالحسن، بازار شيشه گر خانه، رنگلي بازارچه (بازارچهء رنگي)، بازارچهء خيابان و چند بازار داير و مرتب ديگر. بزرگترين گنبد بازار، گنبد تيمچهء مظفريه است. در همهء اين بازارها تيمچه‌ها و سراي‌ها و چهارسوهايي هست که حجرات و مغازه‌هاي آنها مرکز عمده فروشي اجناس گوناگون داخلي و خارجي است. اغلب تيمچه‌ها و سراي‌ها سه طبقه‌اند، طبقهء زيرين مخصوص نگهداري کالا يا به عبارت ديگر انبار مال التجاره است، طبقهء دوم تجارتخانه و محل کار و طبقهء سوم بيتوته و استراحت، اگر چه اکنون اکثر حجرات طبقهء سوم تيمچه‌ها و سرايها نيز مبدل به دفتر کار بازرگان شده است اما سابقاً که وسائل نقليه بازرگانان اين گونه فراهم نبود، بازرگانان ناچار بودند هميشه نماينده‌اي براي خريد و فروش کالا در محل داشته باشند آن نماينده در اطاق فوقاني تجارتخانهء خود بيتوته مي کرد. يعني اين سرايها و تيمچه‌ها هم محل کار آنها بودند و هم محل اقامت و استراحتشان.
____________________
عمارت ائل گولي تبريز

شاه گلي (استخر شاه) سابق و ايل گلي (استخر مردم) فعلي از گردشگاه‌هاي زيبا و دلکش است که در جنوب شرقي تبريز، بر دامنه تپه‌اي واقع شده است. مساحت استخر بزرگ ائل گلي 54675 متر مربع مي باشد. در جنوب آن تپه‌اي است که آن را از بالا تا پايين همسطح استخر پله بندي کرده و نهر آبي از آن به طرف پايين روان است. از سمت جنوبي و از وسط استخر خياباني کشيده شده که استخر را به صورت شبه جزيره‌اي درآورده است و در مرکز استخر، عمارت باشکوه دو طبقه‌اي ساخته شده است. در پيرامون استخر از روزگاران قديم، درختان کهنسالي سر به هم آورده که انعکاس عکس آنها در آب، به زيبايي آن محوطه مي افزايد. تمام تپه‌هاي جنوبي استخر به شکل بسيار زيبايي چمنکاري و گلکاري شده در روزهاي گرم تابستان استراحتگاه مردم تبريز و مسافران ساير شهرها مي باشد. نادر ميرزاي قاجار مي نويسد: «اين آبگير در اوايل حکومت قاجار ملک يک سلسله از سادات تبريز و انباشته از خاک و ريگ بود. قهرمان ميرزا پسر هشتم عباس ميرزا نايب السلطنه که در آن هنگام حکمران آذربايجان بود، آن ملک را در مقابل سالي سي و پنج خروار غله بخريد. سپس در آبادي و عمران آن همت گماشت». و از اعتمادالسلطنه نقل است که: «عمارت درياچه عبارت از کلاه فرنگي دو طبقه بسيار آبادي است و بزرگي اين درياچه به درجه‌اي است که به قدر دو آسيا سنگ آب در آن وارد مي‌شود ولي مدت شش ماه از آب پر مي‌گردد.» در مورد تاريخ بناي اين عمارت اطلاعات مستندي در دست نيست. در بهار سال 1309، که هنوز استخر و طبقهء پائين عمارت آن باقي بود از طرف شهرداري تبريز تعمير گرديد و از اواخر ارديبهشت ماه به صورت گردشگاه عمومي شهر در آمد. عمارت فوق در سال 1346 به علت کثرت رطوبت و فرسودگي تخريب شده و به جاي آن در سال 1349 بناي عمارت زيباي دو طبقه‌اي با همان طرح قبلي ساخته شد. در روزهاي پيروزي انقلاب اين بنا تعطيل شد ولي در سال‌هاي اخير مجدداً بازگشايي و مورد بهره برداري قرار گرفته است.
____________________
موزه مشروطيت تبريز
خانه کوزه کناني‌ها که بعدها براي زنده نگهداري خاطرات نهفته درآن "خانه مشروطيت" ناميده شد.درسال 1247 شمسي توسط حاج مهدي کوزه کناني (ابوالمله) بنا نهاده شد. به سبب موقعيت ويژه اين خانه در جوار بازار قديمي تبريز و مرکز بافت قديم شهر و شور و علاقه بانيان به نهضت مشروطه، اين خانه به محل تجمع دوستداران مشروطه تبديل گشته و تصميمات بسيار مهمي درآن اتخاذ شده است. غيراز بارعظيم تاريخي، خانه مشروطيت از ويژگي‌هاي معماري ايراني نيز بهره دارد و به همين لحاظ د رسال 1354 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. اين خانه در محله قديمي "راسته کوچه" تبريز واقع شده و اينک به عنوان موزه مشروطيت و مرکز اداري ميراث فرهنگي استان از آن استفاده مي‌شود.

____________________
مسجدجامع تبريز

مسجد جامع تبريز از بناهاي تاريخي شهر تبريز است. اين مسجد که در کتاب‌هاي تاريخي ازآن به عنوان "جامع کبير" نيز نام برده شده، هميشه مسجد جامع شهر تبريز بوده و بازار گرداگرد آن شکل گرفته است. قديمي ترين بخش آن شبستان وسيعي است از تاق وگنبدهايي که بر فراز ستون‌هاي هشت گوش آجري که زينت بخش آن گچبري‌هاي ظريف و هنرمندانه دوره رواديان (مقارن سلجوقيان) است بنا شده است. مسجدجامع در دوره ايلخانان مغول مورد توجه و تعمير بوده و بخش‌هائي به آن افزوده شده است. محراب رفيع گچبري باقيمانده فعلي يادگار آن دوره است. دردوره حکومت آق قويونلويان در آذربايجان گنبد ي رفيع مزين به انواع کاشيکاري‌هاي معرق به وسيله سلجوق شاه بيگم زن اوزون حسن در بخش شمالي آن احداث شده که هنوز هم پايه‌ها و گوشه‌هايي از کاشيکارهاي آن باقيمانده است. در زلزله سال 1193 هجري قمري که بسياري از بناهاي تبريز آسيب ديد، اين مسجد نيز از خرابي مصون نماند. مسجد فعلي با پايه‌هاي متين و پوشش طاق و چشمه بعد از زلزله در اوايل حکومت قاجار و توسط حسينقلي خان دنبلي حاکم وقت بنا شده است که از آثار خوب قاجاري مي باشد

___________________
مسجدکبود تبريز
مسجد کبود (به ترکي: گوي مچيد)، يا مسجد جهانشاه، از بناهاي تاريخي زيباي تبريز است. اين مسجد بنا به کتيبه سردر آن در سال 870 هجري قمري و در زمان سلطان جهانشاه مقتدرترين حکمران سلسله قره‌قويونلو که خود زيبا پسند و شاعر بوده و "حقيقي" تخلص مي‌کرده، بنا شده است. تنوع و ظرافت کاشيکاري و انواع خطوط به کار رفته در آن و همچنين زيبايي و هماهنگي رنگ‌ها سبب شده است که به "فيروزه اسلام" شهرت يابد. کتيبه‌هاي سردر مسجد به خط نعمت‌الله البواب خوشنويس مشهور سده نهم است و سرکاري و نظارت بر ساخت آن با عزالدين بن ملک قاپوچي بوده است. زلزله سال 1193 هجري قمري آسيب فراوان به مسجد زد و گنبدهاي آن فرو ريخت. با اين‌که امروز از اين مجموعه زيبا جز سردري شکسته و چند پايه باقي نمانده است ولي بايد گفت "...که با شکستگي ارزد به صد هزار درست". تعميرات و دوباره‌سازي مسجد به منظور حفاظت و بازسازي بخش‌هاي باقيمانده شامل طاق‌ها و پايه‌ها از سال 1318 آغاز شده است و هنوز ادامه دارد

____________________
مقبراه الشعرا تبريز
يکي از جذاب‌ترين و مهم‌ترين اماکن شهر تبريز مقبرةالشعرا در محله‌ي سرخاب است که محل دفن ده‌ها تن از عرفا، دانشمندان و اديبان نام‌آور اين مرز و بوم است. معروفترين آرميدگان مقبرةالشعرا به شرح زير مي باشند اسدي طوسي، قطران تبريزي، مجيرالدين بيلقاني، خاقاني شيرواني، ظهيرالدين فارابي، شاپور نيشاپوري، شمس الدين سجاسي، ذولفقار شرواني، همام تبريزي، ماني شيرازي، شکيبي تبريزي. از واپسين مشاهيري که در اين مقبره دفن شدند، ثقةالاسلام شهيد از شهداي والا مقام صدر مشروطيت و محمد حسين شهريار شاعر نامدار معاصر ايران است

____________________
برج خلعت پوشان تبريز
در ده کيلومتري شرق تبريز در روستاي کرگج از دهستان باسْمَنج برج آجري بلندي وجود دارد که به برج خلعت پوشان معروف شده است. اين ساختمان از آثار دوران صفوي مي باشد و در دوره قاجار نيز در اين بنا خلعت اعطائي پادشاهان ايران بر دوش فرمانداران و خدمتگزاران محل انداخته مي شد. اين برج داراي شانزده پهلو و سه طبقه است. طبقه سوم برج فاقد سقف بوده و بالاي ديوار آن کنگره دندانه‌اي ساخته شده است که در آيينهاي ويژه از آنها استفاده ميشده است. سر جان مالکُلم در کتاب خود بنام تاريخ ايران مينويسد: «چون وضع حکومت چيره بر ايران چنان است که ميبايست در هر امري ملاحظه شئونات سلطنت بشود بسياري از آيينها در ايران از اين سبب رواج يافته است. هر چيز که نام پادشاهي بر آنست يا از آن شاه است بايد با احترام و آزرم با آن عمل نمايند و به گونه ويژه‌اي اداي لوازم آداب کنند، براي نمونه اگر خلعتي از سوي پادشاه به حکام بلد يا کسي ديگر حتي شاهزادگان خانواده پادشاهي فرستاده شود بايد به مسافت چند ميل به پيشواز آن رفته با سپاسگذاري بسيار خلعت را بپوشد آن گونه که هر استان حاکم نشيني جاي ويژه‌اي در بيرون شهر دارد که آن را خلعت پوشان گويند. خلعت پوشان معمولاً چهار ميل از شهر بيرون است.» کرگج نام روستايي است از دهستان باسْمَنج تبريز واقع در استان آذربايجان شرقي ايران. در اين روستا که در ده کيلومتري شرق تبريز قرار دارد برجي تاريخي از آجر وجود دارد که به برج خلعت پوشان معروف است.
از ديگر نقاط ديدني شهر تبريز موزه آذربايجان را بايد نام برد . اين موزه درمساحتي قريب به 3000 متر مربع درسال 1341 مورد بهره برداري قرار گرفته است و مشتمل بر3 سالن نمايش 2300 قطعه شيء ثبت شده مي باشد . آثار به نمايش گذاشته شامل اشياء باستاني از دوران هاي مختلف تاريخي ، آثار مردم شناسي و آثار مشروطيت مي باشد. اين موزه در جنب مسجد کبود واقع شده است. ​

 

[E . H . S . A . N]

عمارت خلعت پوشان؛ یادگاری از باغ های آبی تبریز

عمارت خلعت پوشان؛ یادگاری از باغ های آبی تبریز

بخش اول

چکیده :
عمارت خلعت پوشان کوشکی تاریخی است که در جاده تبریز – تهران در یازده کیلومتری تبریز و در کنار مهران رود قرار دارد . یکی از مهمترین نکات در طراحی این مجموعه مجاورت بنا با این عنصر طبیعی و بهره گیری از قابلیت های ایجاد شده از این مکان یابی ویژه در شکل دهی به نوع خاصی از باغ میباشد که به باغ آبی مشهور است.
در این پژوهش سعی شده است تا یکی از آخرین نشانه های بازمانده از سنت خلعت پوشانی که زمانی در این مرز و بوم رایج بوده است معرفی گردد و ضمن استناد به سفرنامه ها و مدارک موجود به تحلیل وضعیت احتمالی اولیه باغ بپردازیم .

کلمات کلیدی :
عمارت خلعت پوشان ، سنت خلعت پوشانی ، باغ آبی

مقدمه :
اهدای اشیای گران بها در ایران باستان سابقه ای طولانی دارد. دربین هدایای ملل مختلف به حکومت هخامنشی، با توجه به مدارک موجود در حجاری های تخت جمشید تصاویر مربوط به لباس های اهدایی به پادشاه ایران به چشم میخورد که نشان دهنده اهمیت وارزش والای لباس در ایران باستان بوده است.پادشاه نیزبه نشانه احترام برای سران کشورهای زیرنفوذ هراز گاهی هدیه ای می فرستادکه بیشتر مواقع خلعت شاهی یا لباسی پادشاه به سبک لباس های پارسی بود.بدین ترتیب علاوه برحفظ احترام برای کشورهای زیر نفوذ به تبلیغ شیوه لباس های پشمی ایرانی پرداخته می شد.
در ادبیات نیز آثاری وجود دارد که نشان دهنده اهمیت خلعت در نزد ایرانیان است :
برایشان یکی خلعت افکنده شاه کز آن ماند اندر شگفتی سپاه (فردوسی)
بیار سو ی بوستان خلعتی که لولوش پوداش وپیروزهتار (ناصر خسرو)
این سنت درطول سالیان دراز در کشورمان ادامه یافته وبه رسمی برای اهدای هدایای شاهی تبدیل شد.به گونه ای که از مدارک مختلف بر می آید بناهایی به منظور برگزاری مراسم اهدای خلعت در نقاط مختلف ایران وجود داشته و این رسم دیرین در این فضاها انجام می گرفته ولی براثر تغییر سنت ها و رسوم گذشته کم کم توجه به این بنا ها کمتر شده است تا آنجا که اثر بررسی شده در تبریز یکی از آخرین نمونه های این گونه ساختمان هاست.
حفظ بنای عمارت خلعت پوشان تبریز به عنوان شاهدی از یک سنت قدیمی ومنحصر به فرد به عنوان باز مانده ای ازنسل کهن آیین های ایرانی به حق ضروری است. بنای خلعت پوشان در تاریخ 12/02/77 و به شماره 2010 توسط سازمان میراث فرهنگی به عنوان اثر تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
تبریز
بنا به نظر شرق شناس معروف ولادیمیر مینورسکی قدیمترین ذکر نام تبریز را می توان در کتیبه سارگن دوم پادشاه آشور یافت. در عین حال سرزمین آذربایجان مرکز اقتصاذی و فرهنگی پادشاهی ماد بوده است .

درباره وجه تسمیه شهر تبریز آراء مختلفی اظهار شده است، حمدالله مستوفی و یاقوت حموی می نویسند : بنای تبریز از زن هارون الرشید است که به بیماری تب نوبه مبتلا بوده و روزی چند در آن حوالی اقامت کرده است، در اثر هوای لطیف و دل انگیز آنجا بیماری وی زایل شد، فرموده شهری در آن محل بنا کنند و نام آن را تب ریز بگذارند.
کرگه یا کرگج روستائی است از دهستان باسمنج بستان آباد که در 11 کیلومتری تبریز واقع شده است در جنوب غربی روستا،
"در ساحل جنوبی مهرانرود، دروسط مزرعه سرسبزی که امروز مزرعه نمونه دانشکده کشاورزی محسوب می شود،
برج آجری منشوری شکل بلندی، از دور نظر هر عابری را به سوی خود جلب می کند. این برج را،برج خلعت پوشان
می نامند." (کارنگ)
این عمارت از نظر قرارگیری در مسیر جاده ابریشم بسیار حائز اهمیت بوده و در محلی ساخته شده که شاخه شمالی این جاده
از شهر ری و در راه خود به سمت اروپا پس از عبور از کوه های البرز در مسیر تبریز از این محل می گذشته ، مادام دولا فوا
در سفرنامه خود اینچنین ذکر می کند :"باری ما بدهکده باسمنج رسیدیم و قاطرچیان ما را بچاپارخانه بردند . . . "
فرستادگان حکومتی نیز که قصد مراجعت به ولیعهد نشین تبریز را می نمودند ، در مسیر حرکت خود در این مکان مورد استقبال حاکم و خان های تبریز قرار می گرفتند چنان که کارری درسفرنامه خود به این موضوع اشاره می کند :
"وقتی که خانی از فرستاده شدن خلعت اطلاع پیدا می کند دست کم دو فرسخ به استقبال حامل خلعت می رود و در باغ یا کنار چشمه ای با اطرافیان به انتظار فرستاده شاه می نشیند و به محض پیداشدن مامور از دور، جلوتر می رود و به احترام شاه چند بار زمین ادب می بوسد . . . آنگاه فرستاده شاه خلعت را – که معمولاً جبه ای ترمه ای یا ابریشمین زردوزیشده است – به دوش خان می اندازد، این قبیل محلها را خلعت پوشان می نامند ."


عمارت خلعت پوشان :
برای طراحی و ساخت عمارت کوشک از طرح مشهور ((هشت بهشت)) استفاده شده است. سازماندهی این طرح را می توان سازماندهی متمرکز برونگرا نامید، زیرا فضاهای ساخته شده به گونه ای سازماندهی شده اند که یک فضای مرکزی بسیار مهم و شاخص پدید آمده. این هندسه پلان به نام پلان نه بخشی خوانده میشود این فرم از فرم های اصیل هندسه ایرانی است که با پسوند به نام پلان نه بخشی ایرانی خوانده میشود .
این پلان از پنج بخش اصلی(چهار فضا در اتصال حجم با آکس های اصلی باغ که منظر جهات باغ را برای بیننده به ارمغان می آورد . به همراه فضای مرکزی یا شاه نشین ) و چهار حجره در گوشه های بنا تشکیل یافته .

همانطور که از تصاویر زیر بر می آید ، طرح عمارت خلعت پوشان و نحوه سازماندهی فضاها بسیار نزدیک به کوشک های دوره تیموری
و گورکانی هند می باشد .

روند تکامل پلان نه بخشی ایرانی در بنای تاج محل ؛ حسین سلطان زاده ، تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل
این بنا متاثر از معماری اواخر صفویه، دوره زندیه و اوایل قاجار می باشدکه این مسئله نشان دهنده تکمیل و اعمال تغییرات در دوره های مختلف تاریخی اثر می باشد . استفاده از آجر و طاق نماهای آجری و نعل درگاه های با قوس جناغی مقرنس های زیرگنبدها، راه پله آجری مدور با ستونک وسطی و مهم تر از همه نفس وجود ساختمانی برای اجرای مراسم خلعت پوشانی در محیطی مفرح خارج شهر همه از نشانه های دوره یاد شده هستند.مساجد خواجه علی سیاهپوش و مسجد بنی هاشم در تبریز با همان ویژگی ها وجود مقرنس زیر گنبد مربوط به دوره زندیه هستند.

نمونه هایی از تزئینات موجود در بنا ​

ساختار کلی پلان در کثیر الاضلاع هم مرکزی باشد که می توان آنها را دو پوسته داخلی و خارجی در نظرگرفت که بوسیله هشت جزء آجری – که چهارتای آنها دارای بازشو می باشند – به هم دوخته شده اند. امتداد دیوارهای طبقه همکف در طبقه اول نیز ادامه داشته و فرم چلیپا منظر به فضای بیرون را تامین می کرده. شواهد گوناگون موجود در بنا از قبیل تفاوت رنگ آجرهای طبقات همکف و اول ، تغییر سازه سقف طبقه اول بنا و اجرای سقف با تیر آهن و طاق ضربی و حذف جرزهای سازه ای نشان دهنده تغییرات اعمال شده و بازسازی بنا در ادوار مختلف تاریخ اثر می باشد . از جمله ویژگی های منحصر به فرد این کوشک می توان به تدبیر خاص سازنده بنا در اجرای کف طبقه اول بنا اشاره نمود ، همانطور که در مقطع مقابل مشخص است معمار این کوشک ، سقف کلنبوی طبقه همکف را در نیم طبقه سازه ای مخفی نموده و با این تدبیر به سطحی صاف برای اجرای کف طبقه اول رسیده است .

پایان بخش اول

منبع:نشریه الکترونیکی معماری منظر
.
.
.ادامه دارد.

 

[E . H . S . A . N]

عمارت خلعت پوشان ؛ یادگاری از باغ های آبی تبریز 2

عمارت خلعت پوشان ؛ یادگاری از باغ های آبی تبریز 2

بخش دوم
​

همانطور که در بخش اول گزارش توضیح داده شد ، کوشکی که در حال حاضر از این مجموعه باقی مانده نشان دهنده وجود باغی کهن پیرامون آن بوده است ، ولی متاسفانه امروزه اثری از باغ قدیمی آن بر جای نمانده است و تنها از طریق شرایط محیطی و انرژی های موجود در سایت و گزارش جهانگردان در سفرنامه ها و اسناد تاریخی تا حدودی می توان ویژگی های باغ و فضای اطراف کوشک را بازشناخت . بنابراین در بخش حاضر از گزارش که به بررسی باغ و ویژگی های آن اختصاص یافته ، از مدارک و اسناد در جهت بازنمایی باغ استفاده شده . قابل ذکر است دستیابی به اطلاعات دقیق تر نیازمند گمانه زنی و بررسی لایه های زیرین خاک منطقه می باشد که در زمان آماده سازی گزارش این امکان برای نویسندگان فراهم نشد . امید است در آینده این مهم فراهم گردد .
در این بررسی اطلاعات پایه بدست آمده در دو بخش کلی قابل تقسیم بندی هستند که در ذیل به ترتیب ارائه می گردد و در نهایت با جمع بندی نتایج بدست آمده می توان تا حدودی به ویژگی اولیه باغ پی برد :

1.شرایط محیطی و عناصر طبیعی موجود در سایت :​

یکی از ویژگی های مهم و بارز این کوشک نزدیکی آن به بستر رودخانه قدیمی مهران رود است که از درون بافت تاریخی شهر می گذشته و در نهایت پس از خارج شدن شهر تبریز ، باغات این منطقه را سیراب می نموده . فاصله بسیار نزدیک کوشک به بستر رودخانه بسیار قابل تامل است ، چرا که در معماری سنتی ایرانی توجه بسیاری به جایگیری بنا و نحوه ارتباط آن با محیط اطراف می شده و قرارگیری کوشک در بستر رودخانه باید همراه باشد با به کارگیری تمهیدات خاص تا بتوان از بنا در مقابل جریانات سیلاب رودخانه محافظت کرد . امروزه اثری از این تمهیدات باقی نمانده و برای دریافتن شرایط اولیه تنها راه رجوع به اسناد و مشاهدات تاریخی است .

2- گزارش جهانگردان و سفرنامه های تاریخی :
یکی از ارزشمندترین منابع تاریخی در دسترس برای شناخت باغ خلعت پوشان روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم فرنگستان است. از توصیفات موجود در این سفرنامه به خوبی می توان به شرایط اولیه اثر پی برد :
" امروز باید به تبریز برویم . . . یک فرسخی سرازیر راندیم رسیدیم به گودی ئی . نگاه کردیم دیدیم خلعت پوشان است ، چمن دارد ، درخت دارد . . . خلاصه رفتیم که برویم به عمارت خلعت پوشان.
عمارت همان عمارتی است که پیش دیده بودیم ، مرتبه ای بالایی دارد و پایینی دارد و دورتادور عمارت آب است و پلی روی آب به عمارت بسته شده . . . شمال عمارت لب آب آفتابگردان زده نهار می خورد . رودخانه کوچکی هم در پشت این عمارت می گذرد . همه جهت سه سنگ آب از او می گذرد . "
همانطور که در این گزارش تاریخی مشخص است ، حضور رودخانه در جبهه شمالی بنا و نحوه قرارگیری کوشک نسبت به عنصر رود به گونه ای است که علاوه بر جنبه کارکردی آن که همان آبیاری باغات است ، به عنوان عنصری منظری بهره گرفته شده و محور شمالی کوشک و یکی از راستاهای اصلی دید به این عنصر منظری – عملکردی ختم می شده . از گزارش اینچنین برمی آید که مجاورت عمارت کوشک و رود امکانی مناسب فراهم می آورده تا برخی از مراسم نظیر صرف غذا در بخش صورت پذیرد .
نکته حائز اهمیت دیگر در این گزارش تاریخی نحوه ارتباط کوشک و آب است ، توصیف ناصرالدین شاه از این بنا نشان می دهد که کوشک در وسط استخری قرار داشته و برای دسترسی به آن از پل استفاده می شده . وجود این استخر آب نقش بسزایی در کنترل سیلاب های رودخانه داشته و از بنا در مقابل تغییرات ناگهانی آب محافظت می کرده . امروزه از این تکنیک ( استفاده از حوضچه آرامش )
در کنترل سیلاب استفاده می گردد .
به این ترتیب می توان این باغ را درزمره باغ های آبی طبقه بندی نمود . منظور از باغ آبي گونه اي از باغ است كه آبگيري بزرگ در قسمتي از عرصه آن به شكل مصنوعي يا با استفاده از عوارض طبيعي ساخته مي شد و براي پديد آوردن منظره اي بديع و خوشايند، عمارت كوشك در روي سكويي كه در ميان آبگير با مصالح مقاوم در برابر آب ساخته مي شد، برپا مي گرديد و براي ايجاد دسترسي به كوشك غالباً معبر يا پلي بين كوشك و عرصه واقع در كنار آبگير ساخته مي شد. كمبود آب در بيشترنواحي ايران موجب مي شد كه شمار بسيار اندكي از اين گونه باغ ها در كشور ساخته مي شود.. ( سلطان زاده ، حسین . تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل )
در حال حاضر علاوه بر نمونه حاضر دو نمونه از این گونه باغ ها باقی مانده است . نام ائل گلی تبریز و چشمه علی دامغان .

​

باغ ائل گلی – تبریز

باغ چشمه علی – دامغان​

منبع:نشریه الکترونیکی معماری منظر
.
.
.

​