گنجینه معماری استان خراسان جنوبی

nastaran-20

عضو جدید
کاربر ممتاز
به این روستا وقتی از نمای کلی بنگری هیچ خانه ای را مشاهده نمی کنی که ارتفاع آن از 1.5 متر فراتر رود، همچنین تمامی خانه ها به هیچ وجه شکل منظم و خاصی ندارد، یعنی به صورت اشکال ریاضی همچون دایره، مربع و مستطیل نیست.

خراسان جنوبی در کنار صدها اثر تاریخی و باستانی خود، روستای "ماخونیک" با پیشینه تاریخی هزاره دوم پیش از میلاد را در دل خود جای داده است.
به گزارش آتی نیوز به نقل از ایسنا شاید همه ما کارتون زیبای لی لی پوت ها و گالیور را دیده و یادمان باشد کارتونی که به دلیل ویژگی های خاص شخصیت هایش از محبوبیت خاصی برخوردار بود، شخصیت هایی با "قدو قواره های کوچک".
لحظاتی در این گزارش به روستایی سفر می کنیم که به دلیل پاره ای از ویژگی های منحصر به فرد ساکنین این کهن دیار به لی لی پوت ایران شهرت یافته است. باید برای سفر به این روستا به جلگه ای هم نام خود آن عظمیت کنیم، جلگه ای که 12 روستا را در دل خود جای داده و در جنوب شرقی شهر بیرجند قرار گرفته است.
وجه تسمیه این روستا در اسناد قدیمی به این گونه ذکر شده است که ما، خونی و ایک بخش های تشکیل دهنده آن است؛ این بخش ها به صورت مجزا به ترتیب به معنی ماه، چشمه و آغاز گاه و در نهایت به سرچشمه ماه تعبیر می شود.
به این روستا وقتی از نمای کلی بنگری هیچ خانه ای را مشاهده نمی کنی که ارتفاع آن از 1.5 متر فراتر رود، همچنین تمامی خانه ها به هیچ وجه شکل منظم و خاصی ندارد، یعنی به صورت اشکال ریاضی همچون دایره، مربع و مستطیل نیست.
در های ورودی خانه ها بین 60 تا 80 سانتی متر ارتفاع دارد که این درها در قدیم از بسته های به هم بافته شده خار و بوته بیابان، ساخته و استفاده می شده و اکنون چوبی و میخی هستند.
دیوارهای خانه ها از سنگ و گل ساخته شده و سقف را از تنه درختان محلی و بوته پوشانده اند.
در "ماخونیک" که قدم می زنی کوچه های تنگ و باریکی را مشاهده می کنی که به خاطر ساخته شدن بنیان این روستا بر روی دامنه کوه گاهی بر روی سقف خانه ای نیز شاید قدم بگذاری که هم تراز با کوچه بالایی شده است.
سنگ نگاره ماخونیک، بنای برج و قلعه و برج "گل انجیر" از آثار تاریخی و شواهد باستانی این منطقه است که قدمت آن ها از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوران آغاز اسلام است.
در طراحی این روستا به عینه دیده می شود که از ابتدایی ترین نوع ساخت سکونت گاه استفاده شده اما با این تفاسیر به گونه ای خانه ها در کنار یکدیگر قرار گرفته که سرما و گرما بر وضعیت دمایی هوایی منازل مسکونی تاثیر نداشته باشد.
عمده ترین کار کسب درآمد مردم این روستا، کشاورزی در زمین ها و مزرعه هایی است که به دلیل کمبود زمین های مناسب کشاورزی با تعدد بسیار بین مردم تقسیم شده به گونه ای که در ماخونیک زمین کشاورزی 2 متر مربعی هم می توان یافت یا این که زمینی به همین ابعاد دیده می شود که به دلیل داشتن چند صاحب چند نوع محصول مختلف در آن کشت شده است.
ماخونیک شاید به یک بار دیدن و گشتن بیارزد، آن هم در غروب آفتاب.
 

Seti.Star

عضو جدید
کاربر ممتاز
سرزمین لی لی پوت های ایران!!نگاهی به زندگی مردم یک روستا

سرزمین لی لی پوت های ایران!!نگاهی به زندگی مردم یک روستا

[h=1]سرزمین لی لی پوت های ایران[/h]
می گویند روستای ماخونیک هیچ سابقه تاریخی مکتوبی ندارد و فقط کلنل چارلز در زمان ناصرالدین شاه در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان به توصیف این منطقه اسرارآمیز پرداخته است. می گویند مردم ماخونیک تا 50 سال پیش، چای نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند، لب به گوشت نمی زدند... می گویند ماخونیکی ها تلویزیون را ام الشیاطین می دانند و در خانه های کاهگلی آنها خبری از جعبه جادو نیست... عادات سفت و سختی که این روزها شاید ردپای آنها را در کمتر خانواده ماخونیکی ببینید. درست مثل کوتاه قدی که با لطف تاسیس مرکز بهداشت در منطقه، کم کم در میان مردم ماخونیک به افسانه تبدیل می شود...

می گویند مردم ماخونیک تا 50 سال پیش، چای نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند، لب به گوشت نمی زدند... می گویند ماخونیکی ها تلویزیون را ام الشیاطین
می دانند و در خانه های کاهگلی آنها خبری از جعبه جادو نیست...


[h=2]روستای مینیاتوری
[/h]
ماخونیک یکی از هفت روستای شگفت‌انگیز جهان است. روستای لی لی پوتی ایران که شهرت و آوازه اش را از زنان و مردان کوتاه قامت خود دارد که شب ها، زیر سقفی کوتاه تر از سقف خانه های ما چشم می بندند و صبح ها، از چهارچوب هایی کوتاه تر از چهارچوب های خانه های ما پا بیرون می گذارند تا راهی معدن شوند، دام هایشان را چرا دهند یا زمین های زراعی شان را شخم بزنند.
سرزمین لی لی پوت های ایران، با 12آبادی اطرافش، منحصر به فردترین روستای ایران است که ساکنان آن، بیماری کوتاهی را نسل به نسل از پدران خود به ارث برده اند. هر چند که این روزها با احداث خانه بهداشتی در روستا، قد کودکان ماخونیکی بلند تر شده است، اما جا به جای این روستا را که بگردید، هنوز ردپایی از زندگی مینیاتوری گذشتگان روستا خواهید دید.
برای دیدن ماخونیک باید به استان خراسان جنوبی سفر کنید و سری به شهرستان سربیشه بزنید. 78 کیلومتر مانده تا شرق شهر سربیشه، در مسیر جاده سربیشه به روستای دُرُح روستایی قرار گرفته که پیدا کردن آن جز با راهنمایی بومی های منطقه تقریبا غیر ممکن است. روستایی با کمتر از 600نفر جمعیت که قدشان به زحمت به 140 سانتی متر می رسد. مردم این روستا سنی حنفی هستند و با شما به زبان فارسی و لهجه خاص خراسانی ماخونی صحبت می کنند.


درباره وجه تسمیه روستا هم چند روایت وجود دارد که البته چندان معتبر به نظر نمی رسند. در بعضی از اسناد قدیمی که تاریخ نگارش آنها به 300 سال قبل می‌رسد، نام روستا مادخنیک ذکر شده‌... کلمه ای که مرکب از دو جزء «ماد» و «دخنیک» است. ماد در زبان پهلوی و پارسی باستان به ماه تبدیل شده که یکی از معانی آن شهر و مملکت است و در مجموع بنام شهر ماخونیک است. عده ای هم معتقدند که به دلیل وجود شکافی در کوه نزدیک روستا، به آنجا ماده ماخونیک گفته می‌شده که به مرور زمان به ماخونیک تغییر نام یافته‌است.





هر چند که این روزها با احداث خانه بهداشتی در روستا، قد کودکان ماخونیکی بلند تر شده است، اما جا به جای این روستا را که بگردید، هنوز ردپایی از زندگی مینیاتوری گذشتگان روستا خواهید دید​


[h=2]

خانه های کوتاه
[/h]
بافت مسکونی روستا در دامنهٔ تپه تشکیل شده است. با خانه‌هایی بهم فشرده و کوتاه که در گودی زمین ساخته شده‌اند. کف خانه حدود یک متر از سطح زمین پایین‌تر است و برای وارد شدن به خانه، باید کمر خم کنید و از درهای کوچک چوبی بگذرید . بعد، پا روی یکی دو پله درگاهی بگذارید تا به کف خانه برسید. اما با تمام این ها، بافت شهری ماخونیک به خانه های خشت و گلی کوچک محدود نمی شود. سال هاست که پای خانه های آجری امروزی هم به ماخونیک رسیده و رنگ و بوی امروزی تری به روستا داده است.
از ماخونیك تا مرز افغانستان حدود نیم ساعت راه است و این مهم ترین دلیل ادعایی است که اصلیت اهالی این روستا را به افغانستان نسبت می دهد. افغان هایی که ظاهرا در حدود سه چهار قرن پیش به این ناحیه آمده‌اند و این روستای کوچک را برای سكونت شان انتخاب كرده‌اند.
 

Seti.Star

عضو جدید
کاربر ممتاز
شهداد، شهر كوتوله‌ها

شهداد، شهر كوتوله‌ها

یادتان هست، سرزمین لی‌لی‌پوت‌ها، شهری كه آدم‌های كوچولو در آن زندگی می‌كردند و یك روز صبح كه گالیور از خواب بلند شد و این طرف و آن طرف را نگاه كرد، كلی آدم كوچولو را اطرافش دید كه دست و پاهایش را بسته بودند؟! حالا تصور كنید شما در سرزمین آدم كوتوله‌ها هستید، یك شهر با خانه‌ها و كوچه‌های باریك كه قد ساكنان آن به اندازه یك بند انگشت هم نمی‌رسد.
برای ما وجود شهر كوتوله‌ها با آدم‌های كوچك و بندانگشتی بیشتر شبیه به رویایی است كه ما را به یاد كارتون سفرهای گالیور می‌اندازد كه در دهه 70 چندین بار از تلویزیون پخش شد.
اگرچه تاكنون وجود آدم كوتوله‌ها در حد یك افسانه یا شایعه باقی مانده است، اما در شرق استان كرمان در شهر شهداد، شهری تاریخی از زیر خاك بیرون آورده شده كه به دلیل ساختار كوچه‌ها و خانه‌های آن و كوچك‌بودنشان به شهر كوتوله‌ها شهرت یافته است، شهری كه قدمت آن به پنج هزار سال پیش برمی‌گردد و آدم‌های كوتاه قد مهربانی زندگی می‌كنند.
شهداد با نام كهن «‌خبیص»‌ به فاصله 100‌كیلومتری شرق كرمان در حاشیه غربی دشت لوت قرار دارد. تا سال 1846 تصور وجود تمدن‌هایی كهن در كناره‌های این دشت غیرمسكونی نمی‌رفت، ولی در این سال طی بررسی‌های گروه جغرافیایی دانشگاه تهران در شرق شهداد سفالینه‌های سطحی مشاهده شد كه از وجود تمدن‌هایی در همسایگی دشت لوت خبر می‌داد.

نظر به اهمیت این موضوع گروهی از باستان‌شناسان به محل اعزام و به بررسی آن پرداختند كه مطالعات این گروه به كشف تمدن‌هایی قبل از تاریخ (اواخر هزاره چهارم و اوایل هزاره سوم قبل از میلاد) منجر شد.
كاوش‌های علمی باستان‌شناختی در حاشیه غربی دشت لوت ازسال 1848 تا سال 1856 ادامه یافت كه حاصل هشت فصل كاوش در این منطقه منجر به كشف گورستان‌هایی مربوط به هزاره دوم و سوم قبل از میلاد و كوره‌های ذوب مس شد.
اشیاء و آثار به دست‌آمده در گورستان‌های پیش از تاریخ شهداد شامل ظروف بی‌شمار و متنوع سفالین و ظروف مفرغی است كه مردمان هنرمند و صنعتگر با واردكردن سنگ مس و استحصال آن در كوره‌های ذوب مس به ساخت آنها می‌پرداختند كه از لحاظ كیفیت و كمیت بسیار ارزنده و در خور تامل است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با یك وقفه 17‌ساله، كاوش‌های دشت لوت شهداد مجددا آغاز شد. حاصل چهار فصل كاوش بعد از انقلاب، كشف مجموعه‌ای از واحدهای معماری مسكونی و كارگاهی است كه نكات مبهم بسیاری را در خصوص معماری و مسكن مردمان دنیای باستان شهداد روشن می‌كند.
نظر به شواهد و آثار به دست‌آمده‌ای چون زمین‌های خیش خورده، كرت‌بندی شده و ... یكی از این واحدها را به نام محله كشاورزان و محله دیگری را به لحاظ كشف تعداد زیادی مهره‌های ساخته‌شده سالم، نیمه‌كاره و شكسته‌شده در حین انجام كار، محله جواهرسازان نامیده‌اند.

[h=2]ترك خانه[/h]آخرین بررسی‌ها و كاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه باستانی شهداد نشان می‌دهد‌ ساكنان این محوطه شهر باستانی شهداد را به علت خشكسالی و با امید بازگشت ترك كردند، اما پنج هزار سال است كه دیگر به این محوطه بازنگشته‌اند.
محوطه باستانی شهداد كه به شهر كوتوله‌ها شهرت یافته، 60 كیلومتر وسعت دارد و در دل كویر لوت جای گرفته است. این شهر یكی از مهم‌ترین شهرهای باستانی محسوب می‌شود كه تاكنون طی بیش از 10 فصل كاوش در آن، باستان‌شناسان به بقایای معماری و اشیای باستانی بی‌نظیری از هزاره سوم قبل از میلاد برخورد كرده‌اند.
شهر باستانی شهداد دارای بخش‌های مختلف كارگاهی، گورستانی و محله‌های مسكونی است. كاوش‌های باستان‌شناختی در محله مسكونی شهر كوتوله‌ها نشان می‌دهد كه این شهر از چندین محله تشكیل شده است و در هر یك از محلات شهر صنفی خاص نظیر جواهرسازان، صنعتگران و كشاورزان زندگی می‌كرده‌اند.

طی فصل‌های مختلف فعالیت باستان‌شناسی در شهداد تاكنون بیش از 800 قبر باستانی مورد كاوش قرار گرفته است.
آخرین بررسی‌ها و كاوش‌های باستان‌شناسی در شهر كوتوله‌ها نشان می‌دهد‌ ساكنان این محوطه تاریخی شهرشان را به علت خشكسالی و با امید به بازگشت ترك كردند، اما پنج هزار سال است كه به این شهر بازنگشته‌اند.
میرعابدین كابلی، سرپرست كاوش‌های باستان‌شناسی شهداد كه بخش عظیمی از تحقیقات خود را در این منطقه انجام داده است، می‌گوید: در‌جریان آخرین كاوش‌ها و بررسی‌های باستان‌شناسی در شهداد متوجه شدیم ساكنان شهداد پنج هزار سال پیش ‌هنگام ترك این شهر بسیاری از وسایل خود را در درون خانه‌ها رها كردند و بعد از خروج در خانه‌ها را با گل پوشانده‌اند.
وی با اشاره به این كه گل‌گرفتن در خانه‌ها با باقی‌گذاشتن وسایل درون آن نشان‌دهنده امید به بازگشت است، می‌افزاید: با توجه به این كه این محوطه با صبر و حوصله ترك شده است، به نظر می‌رسد عوامل از نوع زلزله و یا بدی شرایط اقتصادی و اجتماعی باعث ترك این شهر نبوده باشد، بلكه خشكسالی در یك دوران، دلیل اصلی ترك این شهر باستانی بوده است.
میرعابدین كابلی با اشاره به این كه هنوز مشخص نیست ساكنان شهداد بعد از ترك این شهر به كدام منطقه رفته‌اند، در مورد اهمیت و شناسایی علت ترك این شهر می‌گوید: شناسایی علت اصلی ترك این شهر كه تاكنون آثار بسیار مهمی از آن به دست آمده نشان‌دهنده بخش مهمی از زندگی ساكنان این شهر و مهاجرت آنها به نقاط دیگر خواهد بود.

برخی از مردم محلی و كارشناسان عقیده دارند كه به دلیل ساختار كوچك بناهای آن، این شهر باید برای انسان‌هایی ساخته شده باشد كه دارای قامتی بسیار كوتاه هستند، زیرا دیوارها و تمامی بناهای این شهر بسیار كوتاه هستند​

[h=2]خانه‌ای با معماری كوتوله‌ها[/h]نكته قابل توجه درخصوص شهر قدیم شهداد نوع معماری عجیب خانه‌ها و كوچه‌های آن است. به طوری كه دیوارها، سقف، تنور، تاقچه‌ها و تمام اجزای خانه‌های آن برای افرادی ساخته شده كه از قامت بسیار كوتاهی برخوردار باشند و به همین دلیل شهر شهداد به شهر كوتوله‌ها شهرت یافته است.
با این حال بر سر این كه آیا واقعا این شهر كوتوله‌هاست یا نه، اختلاف نظرهایی وجود دارد. به گونه‌ای كه برخی از مردم محلی و كارشناسان عقیده دارند كه به دلیل ساختار كوچك بناهای آن، این شهر باید برای انسان‌هایی ساخته شده باشد كه دارای قامتی بسیار كوتاه هستند، زیرا دیوارها و تمامی بناهای این شهر بسیار كوتاه هستند.
از سوی دیگر برخی باستان‌شناسان نیز با رد این مساله آن را افسانه‌پنداری می‌دانند و می‌گویند ‌این شهر به‌مرور زمان و بر اثر فرسایش كوچك شده و دیوارهای آن به این دلیل كوتاه شده‌اند. پس از كشف شهر كوتوله‌ها در شهداد و بیان افسانه‌هایی در رابطه با مردمانی كه در آن زندگی می‌كرده‌اند هرچند وقت یكبار خبرهایی مبنی بر كشف جنازه انسان كوتوله یا دیدن آنها توسط عده‌ای مطرح می‌شود.

آخرین نمونه این خبرها كشف جنازه مومیایی گونه انسان كوتوله 25 سانتی‌متری بود كه قرار بود پس از قاچاق به آلمان، 80 میلیارد ریال فروخته شود.
خبری كه به دنبال دستگیری دو قاچاقچی تحت تعقیب و كشف جنازه‌ای اعجاب‌انگیز كه به مومیایی شهداد معروف شده بود، به سرعت در سطح استان كرمان پیچید و شائبه‌هایی از وجود آدم كوتوله‌ها در شهداد كرمان را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت.
پس از رسانه‌ای‌شدن این موضوع مسوولان سازمان میراث فرهنگی و پلیس كرمان به منظور پایان‌دادن به شبهه‌های موجود خواهان روشن‌شدن وضعیت جنازه 25 سانتی‌متری فرد 17 ساله‌ای كه هنوز مشخص نیست چگونه مومیایی شده، شدند.
اكنون پس از گذشت 5 هزار سال از ترك شهر كوتوله‌ها توسط ساكنان آن در حالی اكثر این محوطه تاریخی هنوز زیر خروارها خاك است كه دلیل مهاجرت كوتوله‌های شهدادی و ترك شهر كوچكی كه برای انسان‌هایی با قد حداكثر
40‌سانتی‌متر ساخته شده بود، مبهم مانده است و هنوز مشخص نیست ‌چرا كوتوله‌های شهدادی بعد از مهاجرت در خانه‌های خود را با گل پوشاندند و دیگر برنگشتند.


بخش گردشگری تبیان

برگرفته از: جام جم آنلاین
 

Ashkan-kamrani

عضو جدید
گنجینه معماری استان خراسان جنوبی

کلاه‌فرنگی بیرجند

کلاه‌فرنگی بیرجند یا ارگ حسام ‏الدوله، منسوب به امیر حسن خان شیبانى، در مرکز شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی قرار دارد..

این بنا که امروزه با نام ارگ کلاه فرنگی شناخته می‌شود به نام‌های دیگری هم مشهور بوده است از جمله ارگ حسام الدوله، قصر بی‌بی عروس و ارگ سرکار.
شکل اولیه کلاه‌فرنگی بیرجند شامل دو بادگیر در دوسو بوده است که در بازسازی‌های بعدی حذف شده است.
این ارگ متعلق به امیر علم خزیمه بوده که ایشان آن را به فرماندارى بیرجند اهدا نمود و سازمان میراث فرهنگى این بنا را به عنوان یک ساختمان قدیمى و ارزشمند به ثبت رسانده است.
این ارگ به شکل شش ضلعى و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید مى ‏باشد. این اثر تاریخی که زمانی مقر حکومتی بود از یادگارهای اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار می‌باشد.
عمارت ارگ صرف نظر از فرم ویژه زیگوارتی و شش اشکوبه از چند بخش مهم تشکیل شده است. بخش همکف بنا با داشتن کاملترین نقشه و فضاسازی، جایگاه ویژه‌ای در این بنا دارد. فضای ورودی ارگ جلوتر از طبقه هم کف ساخته شده و با چند قوس زیبا و چشمگیر طاقهایی را در آن بوجود آورده است.

مجموع فضاهای بوجود آمده در طبقه هم کف، علاوه بر دارا بودن تزیینات و فنون تزیینی گوناگون به گونه‌ای طراحی شده که فضاهای مختلف مانند هشتی، گنبدی‌ها و اتاق‌ها به وسیله دالان‌های ارتباطی با هم مرتبط می‌باشند.
حوضخانه بنا نیز مرکزیتی را در طبقه هم‌کف بوجود آورده بطوریکه ورودیهای مختلفی از فضای پیرامون حوضخانه به این محل گشوده می‌شوند.
محوطه حوضخانه یک متر از کف اصلی بنا پایین تر است و به صورت هشت ضلعی طراحی و ساخته شده است.
فضای پیرامون این مکان دارای طاق نماهای تزیینی با مقرنس‌های زیبا می‌باشد به تعداد طاق نماها، سکوهای کوتاهی در بخش تحتانی آن تعبیه شده است.
روشنایی فضای حوضخانه از طریق گنبدی گلاه فرنگی و توسط پنجره‌های نورگیر تامین می‌شود. آب نمای زیبایی نیز با فرم مخصوص علاوه بر تهویه حوضخانه، هوای مطبوعی را در این مکان به وجود می‌آورد.
از جمله تزیینات به کار رفته در فضای حوضخانه ، مقرنس ، رسمی‌بندی، کاربندیهای لانه زنبوری و تزیینات گلدانی است.
طبقه اول بنا که به صورت هشت ضلعی بر روی طبقه هم کف ساخته شده، دارای فضای کمتری است و چند اطاقک در آن ساخته شده است.
همچنین سه طبقه دیگر بنا به صورت نمادی ساخته شده و صرفا به دلیل فرم پذیری بنا می‌باشد.




لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/8138/کلاه‌فرنگی-بیرجند-خراسان-جنوبی/
 
آخرین ویرایش توسط مدیر:

Similar threads

بالا