broiler
عضو جدید
گلوکز خون در پرندگان
رضا رضایی کوچکسرایی ، قدرت الله زارعی پاشایی و مهرداد ایرانی
Email: Reza_rezaie62@yahoo.com
1- مقدمه
گلوکز در پرندگان به منظور های مختلفی مصرف می شود. مهم ترین مصرف گلوکز، استفاده از انرژی آن در مسیر تنفس سلولی بوده و در سایر موارد مثل ساخت گلیکوژن در کبد و ماهیچه های گلیکولیتیک، ساخت اسید های چرب، ساخت اسید های آمینه غیر ضروری، ویتامی C و... نقش دارد. ساعاتی پس از مصرف خوراک با کم شدن ذخایر گلیکوژن و نرخ بالای متابولیسم در پرندگان، گلوکونئوژنز در پرندگان تحریک می شود. مواد اولیه لازم برای گلوکونئوژنز گلیسرول و اسید های آمینه می باشد که از لیپولیز و پس از آن از تجزیه پروتئین ها حاصل می شود (Hazelwood and Lorenz, 1959 و Klasing, 1998). 2- انسولین و گلوکاگن در پرندگان غلظت گلوکز پلاسما در پرندگان بیش از دو برابر پستانداران می باشد. بالا بودن غلظت گلوکز در طول زندگی پرندگان موجب تنش اکسیداتیو نمی شود، در حالی که در پستانداران با بالا رفتن غلظت گلوکز پلاسما تنش اکسیداتیو را شاهد خواهیم بود. شاید از مهم ترین دلایل غیر حساس بودن پرنده حضور آنتی اکسیدان های طبیعی مثل اسید اوریک و یا غلظت بالای آنتی اکسیدان هایی از قبیل گلوتاتیون پراکسیداز و... در بافت های مهم پرنده باشد ,2001)Holmes و Cohen, Klasing, and Ricklefs, 2007) 2-1- انسولین انسولین در پستانداران هورمون اصلی تنظیم کننده غلظت گلوکز پلاسما بوده در حالی که در پرندگان تفاوت هایی وجود دارد. به عنوان مثال تزریق انسولین برای جذب بیشتر گلوکز در پرندگان نشان داده که گویا پرندگان موجوداتی مقاوم به انسولین هستند. سطح انسولین پلاسما در جوجه ها 10/1 موش های آزمایشگاهی می باشد که این موضوع تاییدی بر کم بودن تعداد سلول های بتا و ترشح کمتر انسولین از پانکراس پرندگان می باشد(Dupont, 2004). همچنین تمامی انسولین مترشحه چه از بخش قدامی و چه از بخش خلفی پانکراس کم تر از غلظت گلوکاگن می باشد. 2-2- گلوکاگن غلظت گلوکاگن در پانکراس پرندگان تقریباً 8 تا 10 برابر پانکراس پستانداران بوده و همانند پستانداران با قرار دادن پانکراس در برابر گلوکز خارجی، ترشح گلوکاگن از قسمت های قدامی و خلفی پانکراس متوقف می شود. همچنین بر خلاف هورمون انسولین، به نظر می رسد که پرندگان نسبت به گلوکاگن حساس می باشند. 3- اثرات تزریق انسولین بر غلظت گلوکز پلاسما در مقاله مروری سیمون و همکاران در سال 1989 پرندگان را موجوداتی با مقومت انسولینی معرفی کردند. دلیل این موضوع این بوده است که دوز انسولین زیادی برای القای هایپوگلایسمی در پرنده نیاز است (Simon, 1989). تاکاشیما و همکاران به بررسی اثرات تزریق µg/kg40 انسولین خوکی در جوجه های 8 روزه پرداختند. نتایج این آزمایش نشان داد که غلظت گلوکز خون کاهش بسیار کمی به دلیل افزایش جذب گلوکز از ماهیچه ها (کف پا و سینه)، کبد و مغز داشت (Tokushima, 2005). در آزمایشی دیگر تزریق µg/kg80 انسولین خوکی در قمری های بالغ تاثیری در افزایش جذب گلوکز از قلب، کبد، کلیه ها، بافت چربی و ماهیچه ها نداشت (Sweazea, 2006) مقایسه مستقیم این دو آزمایش به دلیل تفاوت ها در گونه، سن و دوز هورمون تزریقی امکان پذیر نیست. تزریق 5/22 واحد بین المللی از انسولین به ازای وزن بدن و به صورت روزانه (4 روز) موجب اثرات هایپوگلایسمی در جوجه ها شد (Chida, 2000). نکته ی حائز اهمیت، بالا بودن غلظت انسولین در جوجه های هایپوگلایسمی می باشد. 4- اثر دارو های ضد دیابتی بر غلظت گلوکز پلاسما مت فورمین دارویی ضد دیابتی II در پستانداران می باشد. در آزمایشی توسط آشول و همکاران در سال 2003 به بررسی اثر 300 و 600 میلی گرم در کیلوگرم از مت فورمین در جوجه های 14 روزه به مدت 10 روز پرداختند. غلظت گلوکز خون و هورمون ها 1،2،3،6 و 24 ساعت پس از مصرف مت فورمین اندازه گیرری شد. نتایج آزمایش نشان داد که 3 ساعت پس از مصرف دارو ها غلظت گلوکز خون به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت. این نتایج نشان داد که مت فورمین شاید اثراتی مشابه با پستانداران در جوجه داشته باشد (Ashwell, 2003) در پرندگان شاید یکی از موثر ترین راه های القای اثرات هایپوگلایسمی در پرندگان استقاده از تولبوتامید باشد. تولبوتامید با افزایش غلظت انسولین میتواند منجر به هایپوگلایسمی شود.البته این اثر تنها در جیره های استاندارد مشاهده شد و زمانی که جیره کربوهیدراتش پایین بود چنین اثری دیده نشد (Simon, 1980 وSeki, 2001). روزربرگ و همکاران در سال 2005 به بررسی اثر متفورمین بر غلظت گلوکز پرداختند. آزمایش اول حاوی 0،25/0،5/0 و آزمایش دوم حاوی 0، 5/2، 5 و 10 گرم از مت فورمین در کیلوگرم جیره بود. نتایج این آزمایش نشان داد که سطوح مختلف مت فورمین هیچ تاثیر معنی داری بر غلظت گلوکز خون ندارد. 5- اثر گیاهان دارویی آنتی دیابتی بر غلظت گلوکز خون جوجه های گوشتی رضایی کوچکسرایی و همکاران در سال 2010 به بررسی اثر دارچین در 7 روز اول پرورش جوجه های گوشتی پرداختند. نتایج این آزمایش نشان داد که بین تیمار شاهد و تیمار های مصرف کننده دارچین اختلاف معنی داری در غلظت گلوکز خون جوجه های گوشتی دیده نشد. همچنین در گزارشی دیگر رضایی کوچکسرایی و همکاران 2011 نشان دادند که استفاده از پودر دارچین نه تنها موجب کاهش گلوکز خون جوجه های نشد، بلکه به طور معنی داری در دوره آغازین، پایانی و کل دوره آزمایش موجب افزایش گلوکز خون جوجه های گوشتی شد. 6- نتیجه گیری غلظت گلوکز پلاسما در پستانداران دو برابر پستانداران می باشد. بالا بودن غلظت گلوکز و سیستم طبیعی فیزیولوژیکی پرنده از ابهامات بزرگ دانشمندان می باشد. در آزمایشات زیادی تلاش بر القای هایپوگلایسمی در پرنده صورت گرفته که در برخی از آن ها اثر هایپوگلایسمی دیده و در برخی دیگر از آزمایشات چننین اثری دیده نشده است. نکته قابل توجه این است که در کل پرندگان نسبت به هایپوگلایسمی مقاومت نشان می دهند و به زبان ساده تر گلوکز پلاسمایشان به دشواری پایین می آید. این مقاله مروری تلاش کرده ابهامات راجع به تنظیمات گلوکز در پرندگان را روشن کند اما به هر حال به دانسته های بیشتری نیاز است.
