کشت توام برنج ، آزولا و ماهی

محسن88

عضو جدید
کاربر ممتاز
کشت توام ماهی وبرنج درشالیزار
سیدحسن حسینی خشت مسجدی
چکیده
طرح کشت توام برنج وماهی درشالیزار،به عنوان یک پروژه مهم ترویجی درمزارع شالیزاری کشوربصورت پراکنده بیش ازده سال است که باهمت کارشناسان مجرب سازمان شیلات ایران وپیگیری کشاورزان علاقمند درسطح بیش ازدویست هکتاردرمزارع شالیزاری اجرا می شود.
ازدلایل توسعه واستقبال روزافزون شالیکاران به این پروژه، تاثير آن درافزايش محصول برنج(10-15درصد درهكتار)وتامين درآمدجانبي دراثراجراي طرح كشت توام مي باشد.
نکته قابل اهمیت در مراحل مختلف کشت توام،نقش بارزومحوری زنان روستایی درمدیریت تولید ازابتدای طرح تاپایان آن می باشد،بگونه ای که باتوجه به مجاورت مزارع فوق بامنازل روستاییان ومدت زمان کوتاه غذادهی دستی،آنها می توانند باگذراندن دوره های آموزشی-ترویجی، براحتی دراین بخش از تولیدخانواده ، نقش اصلی راایفانمایند.
مقدمه
قدمت پروژه کشت توام ماهی وبرنج درشالیزار،به هزاران سال قبل، درکشورچین برمی گردد،هم اکنون سالهای متمادی است به شیوه نوین درکشورهای جنوب شرقی آسیا شامل چین ،ژاپن ،ویتنام،تایلند،فیلیپین وهمچنین درکشورامریکا،کانادا،ایران وبسیاری ازکشورهای دیگربه عنوان یک پروژه موفق درحال انجام است.اولین بار درایران موسسه تحقیقات شیلات درسال 1364اقدام به اجرای آزمایشی طرح نمود.پس ازآن دراستانهای مازندران وگیلان درقالب پروژه های ترویجی وسپس درسایر استانهایی که کشت برنج درآنها معمول است مبادرت به اجرای این طرح کردند.
براساس آخرین آمار اعلام شده توسط سازمان شیلات ایران هم اکنون بيش از 200هکتار ازاراضی شالیزاری کشور، تحت پوشش طرح ترویجی کشت توام پرورش ماهی وبرنج قرار دارد(1).









مزایای طرح کشت توام برنج وماهی درشالیزار
1-استفاده اقتصادی،بهینه ودومنظوره ازشالیزار
2-دسترسی بیشترروستاییان به پروتئین سالم ومفید
3-ایجاد درآمد جانبی برای خانوارهای روستایی
4-ایجاداشتغال درسطح روستاها(بویژه برای زنان روستایی)
5-اقتصادی تر کردن هزینه برنجکاری وبالابردن توان اقتصادی روستاییان
6-کاهش آلوگی محیط زیست دراثر کاهش مصرف سموم وکودهای شیمیایی
7-مبارزه بيولوژيك باآفات وعلف هاي هرز مزرعه
دراثرتغذیه ماهی آمورازآزولا(یک نوع جلبک باقدرت تکثیربسیاربالاکه درمزارع شالیزاری وحاشیه مرداب انزلی به صورت سفره مانند درسطح آب پخش می باشد)به تبادل اکسیژن هواوآب کمک فراوان می نماید، وهمچنین ازنقش ماهی کپورمعمولی که دراثرجستجو برای تغذیه ازموجودات کفزی،خاک اطرف ریشه بوته برنج رابهم زده،وبا این عمل باعث نرمی خاک کف شالیزار وتجزیه بهتر مواد کودی شده وشرایط رشد بهتر ریشه های برنج ،درنتیجه آزاد شدن گازهای مضروافزایش جذب اکسیژن رافراهم می نماید نباید فراموش نمود.(2)
بدیهی است دراثرکاهش علف های هرز وجمعیت آفات درمزرعه شالیزاری ،کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی(افزایش فعل وانفعالات شیمیایی خاک دراثربهم خوردگی خاکهای اطراف ریشه بوته برنج وکود حاصله ازمدفوع ماهیان و...)را شاهد خواهیم بود.(3)
خاک مناسب برای کشت توام ماهی وبرنج درشالیزار
اراضی شالیزاری که خاک آنهادارای قدرت نفوذ پذیری کم نسبت به آب بوده(بیش 60-70درصد خاک رس)وهمچنین سطح اراضی آنهادارای شیب ملایم بطرف خروجی آب باشد، تقریبا"می توان گفت دراغلب شالیزارهای کشور،امکان پرورش ماهی بصورت کشت توام وجوددارد،به شرط آنکه آب کافی درطول دوره پرورش وجود داشته باشد
ارقام برنج مناسب
براساس تحقیقات انجام شده توسط موسسه تحقیقات برنج کشور،بطور کلی ارقام زودرس برنج شامل برنج های کاظمی ،هاشمی ،خزرو... برای طرح کشت توام برنج و ماهی پیشنهاد می شوند.
ماهیان پرورشی مورد استفاده درطرح
به دلیل وجود عوامل محدود کننده ،نظیرکم عمق بودن آب مزارع،نداشتن فضای کافی جهت حرکت وشنای ماهیان وایجادسایه توسط گیاه برنج،گونه های خاصی ازماهیان رامی توان دراین طرح پرورش داد،درایران سعی شده ازهمان گونه های پرورشی درمزارع ماهیان گرم آبی استفاده گردد،که به اختصار درمورد آنها توضیح داده می شود:
1-ماهی کپورمعمولیcommon carp
بهترین نوع ماهی جهت کشت توام میباشد زیرادر شرایط خاص مزرعه شالیزاری ازنظر عوامل محدود کننده وموجودات آبزی فراوان( کرمها ،نماتدها،تخم ولاروحشرات و...) ، براحتی می تواند رشدکند،تراکم ماهی کپورمعمولی درمزرعه شالیزاری حدود 50الی 60درصدماهیان پرورشی می باشد.


2-ماهی کپورعلفخوار(آمور)grass carp
این ماهی دربدو امرازپلانکتونهای جانوری وسپس گیاهی وجلبکهای ریسه ای تغذیه کرده ،وبه مرورازگیاهان آلی نیز استفاده می کند
میزان رهاسازی حدود 30-35درصدماهیان پرورشی راشامل می شود.
.


3-کپورنقره ای(فیتو فاگ)silver carp
بطورکلی ازپلانکتونهای گیاهی (گیاهان میکروسکوپی)تغذیه می کند،بدلیل رشدسریع وزندگی گله پذیری وامکان تکثیرمصنوعی وکیفیت مطلوب گوشت به عنوان مناسب ترین ماهی پرورشی جهان معرفی ودرتمام دنیا پرورش داده می شود.(4)
ميزان رهاسازي حدود 100-150 قطعه درهکتارمي باشد.
.

4- کپورسرگنده(بیگ هد)big head
.غذای اصلی این ماهی، پلانکتونهای جانوری وبعضی جلبکها تشکیل می دهند،میزان رهاسازی 3-5درصد ماهیان پرورشی می باشد.



ميزان رهاسازي بچه ماهي دركشت توام
بهترین تراکم ماهی درکشت توام، رهاسازی تعداد 1100-1400قطعه بچه ماهی درهکتار میباشد.
برداشت برنج
درسیستم کشت توام، همانطور که گفته شد ازگونه های زودرس برنج استفاده می شود.10-15روز مانده به برداشت برنج سطح آب مزرعه بتدریج کاهش داده شده تاماهیها به داخل حوضچه هدایت شده وپس ازخاتمه برداشت، مجددا"به مزرعه برگردانده مي شوند.
توجیه اقتصادی كشت توام ماهی وبرنج درشاليزار
محاسبات زیر برمبنای یک هکتارانجام شده است:
-هزینه آماده سازی مزرعه(افزایش ارتفاع کرت وآماده کردن حوضچه) 3000000ریال
- هزینه غذای ماهی 2500000ریال
-هزینه خرید بچه ماهی 630000ریال
-هزینه حمل ونقل بچه ماهی وغذا 200000ریال
-هزینه صید 100000ریال
-ده درصد سایرهزینه ها 643000ریال
-کل هزینه پرورش ماهی درشالیزار(درهکتار) 7073000ریال
-تولیدماهی(باضریب بازماندگی 80درصد،1120قطعه،وزن متوسط هرماهی
درزمان صید900گرم) کیلوگرم 1008=900*1120
-قیمت متوسط فروش هرکیلوگرم ماهی 12000ریال ریال12096000=12000*1008
-سودحاصل از فروش ماهی(هزینه- تولید) ریال5023000=7073000-12096000
-سودحاصل ازافزایش محصول برنج(حداقل 5درصد) 150کیلوگرم برنج،
هرکیلوگرم برنج20000ریال ریال3000000=20000*150
-سودحاصل ازکاهش مصرف سموم،کودووجین کاری 1000000ریال
-مجموع سود خالص حاصله(سودناشی ازکاهش مصرف کود وسموم ووجین کاری+سودخالص ازافزایش محصول برنج+سودحاصل ازفروش ماهی) ریال9023000=5023000+3000000+1000000
نتیجه گیری:
آنچه که واضح است این پروژه به علت حداقل بكارگيري کودهای شیمیایی وسموم کشاورزی، دارای تمامی ویژگیها وشاخص های کشاورزی ارگانیک مي باشد.براساس بررسی های انجام شده،درصورتيكه حداقل 10درصد مزارع شالیزاری استان گيلان، قابلیت اجرای این پروژه راداشته باشند ، حدودبیست وسه هزارتن( به میزان تولید فعلي آبزي پروري استان)به توليدات اين بخش افزوده خواهدشد..
سیستم برنج ماهی،یک اکوسیستم سودمند برای هردوگونه رابوجود می آورد(4)،
لازم به ذکراست این شیوه تولید(حداقل استفاده ازکود وسموم درتولید محصولات کشاورزی) ازیک دهه گذشته دراروپا،آمریکای شمالی وژاپن وجهه وجاذبه خاصی پیداکرده است که تحت عنوان "نهضت کشاورزی ارگانیک بیولوژیکی"ازآن نام برده می شود،درسالای اخیر ارتباط وهماهنگی هایی بین نهضت های ارگانیک اروپایی وامریکایی وفعالیت های مربوطه NGOها(سازمانهای غیردولتی)کشورهای درحال توسعه درحال افزایش بوده است(5).
منابع:
1-سایت سازمان شیلات ایران
2-پرورش ماهی درشالیزار،1376دفترمطالعات جامع توسعه شیلات ایران
3- هدایت،مرتضی ومومن نیا،مهدی.(1380)." پرورش کپورماهیان درشالیزار(کشت توام ماهی وبرنج)".
4-Part III: Interactions 29-Effect of fish on the growth and
development of rice. International development research center
5- شنفرد،آندرو. توسعه پایدارروستایی. ترجمه: حسینی، سیدمحمود و حسینی، سیدجمال فرج الله.
 

asal arian

عضو جدید
کشت توام برنج ، آزولا و ماهی


آزولا بطور ناخواسته در چند سال گذشته وارد اكوسیستم‌های آبی شمال كشور شد و به سرعت پراكنش پیدا كرد. آزولا دارای مزایا و معایبی است كه در این نوع فعالیت سعی شده است تا از مزایای آن استفاده بهینه صورت گیرد.این گیاه كه به صورت شناور و به رنگ سبز یا قرمز (صورتی) در سطح آبهای راكد (تالاب انزلی) یا شالیزارها به وفور دیده می‌شوند. گیاه آزولا از خانواده Salvinacea است و به عنوان كود بیولوژیك برای تثبیت ازت اتمسفر و تأمین آن برای برنج در بسیاری از كشورهای برنج‌خیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این گیاه در بسیاری از مناطق دنیا پراكنده است و به صورت شناور در آب استخرها, آبهای راكد, آبگیرها و كانالهای آبیاری یافت می‌شود. ساقه به صورت ریزدم‌های منشعب شناور, برگهای آن كوچك, متناوب كه روی هم قرار دارند. ریشه آن به صورت معلق در آب با طول ۲ تا ۵ سانتی‌متر می‌باشد. بخش رویی برگ سبز یا صورتی, گوشتی و كلروفیلی بوده و قسمت زیرین نازك و بدون كلروفیل با بافتهای اسفناجی سفید رنگ. گیاه آزولا جمعاً دارای شش گونه است كه در آمریكا و بسیاری دیگر از نقاط جهان پراكنده‌اند.آرولد معمولاً به صورت غیرجنسی و از طریق سبزینه تكثیر پیدا می‌كند. ابزار و ادوات كشاورزی, دام و انسان و ... نیز از عوامل انتشار آزولا هستند.
در مزارعی كه گیاه آزولا به عنوان علف هرز مطرح است لازم است با اقدامات زیر آن راكنترل نمود

از نشاء‌های بلند استفاده شود.
از دادن كود فسفره به مزرعه اجتناب گردد.

سطح آب كرتها باید بسیار پائین بوده و به حد صفر نزدیك باشد به همین جهت لازم است راه خروجی آب از كرتها همیشه باز, تا سطح آب از میزان مورد نظر بالاتر قرار نگیرد.لازم به یادآوری كه تراكم گیاه آزولا در سطح مزرعه در یك هفته پس از نشاء نباید چندان زیاد باشد , چون در این صورت می‌تواند مشكلاتی در تبادل هوا و ایجاد خفگی در نشاء به وجود آورده و خود به عنوان علف هرز عمل نماید.آزولا یك گیاه آبزی كوچكی بوده كه مقادیر زیادی مواد غذایی دارد, چون می‌تواند نیتروژن (ازت) هوا را تثبیت نموده, عمل فتوسنتز را انجام دهد, و مواد مغذی را از محیط اطراف خود از طریق شبكه‌ی ریشه‌ای خود جذب نماید.همچنین یك غذای عالی برای ماهی نیز می‌باشد
آزولا از نظر اسید آمینه (آرژنین) غنی بوده كه ممكن است نقش مهمی در رشد ماهی بازی نماید.آزولا خیلی سریع رشد نموده, محصول زیادی تولید می‌نماید, و برای خوردن ماهی اندازه مناسبی داشته, نیاز به برداشت و خرد كردن ندارد, می‌تواند در مزرعه برنج رشد نماید و فواید اقتصادی و اكولوژیكی خود را افزایش دهد.


 

asal arian

عضو جدید
کشت توام برنج ، آزولا و ماهی (قسمت دوم)

کشت توام برنج ، آزولا و ماهی (قسمت دوم)

نقش آزولا غذای ماهی

هر دو ماهی علف‌خوار و همه‌چیز آزولا می‌خورند, كپور علف‌خوار (Ctenopharyngodon idedda) بیشتر از معادل
۶۰-۵۰ درصد وزن بدن خود در هر روز آزولا مصرف می‌كنند. میزان مصرف آزولا به وسیله كپور ماهی معمولی (Cyprinus carpio) با افزایش اندازه آن افزایش می‌یابد. ضریب تبدیل غذایی آزولا در ماهی علف‌خوار ۴۹ می‌باشد.ازت موجود در آزولا, ۳۰ درصد در فضولات ماهی مشاهده می‌گردد, زیرا كه ۳۰ درصد دیگر از ازت آزولا در بدن ماهی تجمع پیدا می‌كند, می‌توان تخمین زد كه حدود ۶۰ درصد ازت آزولا به وسیله ماهی هضم می‌شود (ازت ممكن است همچنین به صورت ادرار, به صورت مواد دفعی از سطح بدن ماهی, به صورت فلس‌های ریخته شده یا به صورت مواد تغییر یافته توسط آبشش‌ها به داخل آب دفع شود).

● اثر روی محصول و عملكرد برنج:

سیستم برنج ـ آزولا ـ ماهی برای برنج , ماهی و آزولا یك محیط عالی رشد مهیا می‌كند. به علت مقدار زیاد كود آلی مهیا شده توسط ماهی, برنج به خوبی رشد می‌كند و از آنجائی كه ماهی آزولا, آفات و علف‌های هرز برنج را می‌خورد, مصرف علف‌كش‌های شیمیایی می‌تواند كاهش یابد. به هر صورت, محیط ایجاد شده توسط روش برنج ـ آزولا ـ ماهی همچنین موجب بقاء دشمنان طبیعی آفات برنج می‌شود. كه دشمنان طبیعی مصرف آفت‌كشها را كاهش می‌دهند. در رٿش برنج ـ آزٿلا ـ ماهی میزان مصرف‌ آفت‌كشها (سمٿم) كاهش و یا كاملاً حذف می‌گردد.
روش برنج ـ آزولا ـ ماهی میزان علف‌های هرز را كنترل می‌نماید.

● حاصلخیزی خاك:

در سیستم برنج ـ آزولا ـ ماهی, مواد غذایی گیاه به وسیله تجزیه آزولا و فضولات ماهی تهیه می‌گردد. اثر ماهی در این سیستم, به ویژه نقش مواد دفعی ماهی را در بهبود حاصلخیزی و وضعیت خاك آشكار است.
ماهی میزان کودهای معدنی مورد نیاز گیاهان برنج را كاهش می‌‌دهد, حاصلخیزی خاك را حفظ كرده یابهبود می‌بخشد, و یك محیط اكولوژیكی (بوم شناختی) عالی فراهم می‌كند.


 

asal arian

عضو جدید
کشت توام برنج ، آزولا و ماهی (قسمت آخر)

کشت توام برنج ، آزولا و ماهی (قسمت آخر)

● اجرا سیستم برنج ـ آزولا ـ ماهی

▪ طراحی مزرعه:

دو نمونه از طراحی مزرعه برای معرفی و اجرای سیستم برنج ـ آزولا ـ ماهی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. روش اول كندن گودال‌ها و جویها در یك مزرعه قدیمی برنج و انتقال نشاءهای برنج بر طبق فاصله‌های زراعی معمولی می‌باشد. در روش دوم, نشاءهای برنج روی پشته‌ها انتقال داده شده و هپیها در بین جویها بین پشته‌ها رها می‌شوند, انتخاب مزارع معمولاً برای هر دو طرح مهم می‌باشد. در هر دو مورد, مزرعه بایستی آب كافی و شبكه و كنترل خوب آبیاری و زهكشی داشته باشد.عمق گودال مابین
۱ تا ۵/۱ متر بوده و عرض ۵۰-۴۰ سانتی‌متر و عمق جویها ۵۰-۳۰ سانتی‌متر سطح اشغال شده در حدود ۵-۳ درصد كل سطح مزرعه برنج می‌باشد. به عبارت دیگر برای برداشت بیشتر ماهی, گودال‌ها و جویها بایستی سطح بیشتری را اشغال نمایند.

▪ تركیب گونه‌های ماهی:

گونه‌های ماهی بایستی بر طبق بازدهی تغذیه انتخاب گردند. برای مثال, كپور علف‌خوار قادر نیست به طور كامل دیواره سلولهای گیاهان را هضم نماید, چون لوله گوارش‌ها آنها فاقد سلولز می‌باشد. در نتیجه این ماهیان باقیمانده غذای خود را همراه با مواد دفعی به داخل آب می‌ریزند. فضولات ماهی تكثیر پلانكتونها را تحت این شرایط كشت‌های خالص از هر گونه ماهی نمی‌تواند به طور مؤثر آزولا را مصرف نماید. به هر صورت, این مسئله را می‌توان با كشت توأم پلی كالچر (Polyculture) , كپور نقره‌ای
۱۰۰ قطعه, كپور معمولی ۳۰۰ قطعه, كپور علف‌خوار ۷۵۰ قطعه در هكتار , بچه ماهی انگشت قد در هكتار و رهاسازی پس از انتقال و نشاءكاری برنج در مزرعه صورت می‌گیرد.

▪ مدیریت آب:

مدیریت آب مهمترین عامل در سیستم پرورش برنج ـ آزولا ـ ماهی, می‌باشد. در طول مراحل اولیه رشد برنج, ماهیان انگشت‌قد می‌توانند به طور آزادانه در آب سطحی شنا نمایند كه برای پنجه زدن برنج زودرس خوب می‌باشد.پس, ماهیان بزرگتر به آب عمیق نیاز دارند, در این زمان درجه حرارت , آب گاهی اوقات می‌تواند به
۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد, و لازم است آب آبیاری را در عمق ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر نگهداری نمود.






 

Similar threads

بالا