کاهو

[آیورودا]

دید کلی
کاهو از خانواده کلاه پرکها (Compositeae) است و نام علمی آن لاکتوکا ساتیوا می‌باشد. کاهو خوراکی کنونی را مشتق از لاکتوکاسکاریولا که در حال حاضر به شکل علف هرز در مزارع زیاد است می‌دانند. این نوع وحشی به سهولت با نوع تربیت و کاشت شده ترکیب می‌شود و تولید برگهایی می‌کند.



انواع کاهو
کاهوی پیچ‌گرد
برگهای این نوع کاهو بطور بسبتا فشرده روی هم قرار می‌گیرند. برگهای داخلی سفید رنگ و برگهای بیرونی سبز رنگند. یکی از بهترین ارقام کاهو برای انتقال به مناطق دور می‌باشد.
کاهوی پیچ معمولی
این نوع کاهو ایستاده است و شاید ارتفاع بوته به 40 - 30 سانتیمتر برسد. برگهای بیرونی سبز و نرم بوده و برگهای داخلی سبز مایل به سفید بوده که لطیف و شکننده است. این نوع کاهو در ایران استفاده زیادی دارد.
کاهوی پرک یا کاهوی برگ
در این نوع کاهو برگها روی همدیگر قرار نمی‌گیرند و از همدیگر جدا هستند. برگها حالت شکنندگی ندارد و لبه‌های آنها حالت دندانه‌دار دارد. این نوع کاهو در ایران طرفدار چندانی ندارد و به آن کاهوی برگ نرم هم گفته می‌شود. رنگ برگها هم سبز روشن است.
کاهوی ساقه
در این نوع گاهو ساقه آن قابل استفاده است ولی گاها برگهای لطیف و کوچک آ نیز مورد مصرف واقع می‌شوند. این نوع کاهو در ایران مورد استفاده ندارد.
آب و هوای مطلوب کاهو
کاهو به آب و هوای خنک احتیاج دارد. در فصل گرما قبل از نمو و رشد کافی برگها شاخه گل دهنده ظاهر شده و بوته کاهو بذر می‌دهد. در این موقع برگها طعم تلخ زننده پیدا می‌کنند. بنابراین در نواحی معتدل سرد و تا اندازه‌ای مرطوب بهترین نتیجه از کاشت این محصول بدست می‌آید. مع هذا با کاشت بذر در فصولی که رشد گیاه به گرمای شدید برنخورد در کلیه نواحی می‌توان از آن استفاده نمود.

در نواحی معتدل سرد شمالی بذر کاهو را در اوایل پاییز و یا اواخر شهریور برای تهیه محصول پاییزه و زمستانه می‌کارند و کاشت بذر در اواخر پاییز و یا در اسفند ماه برای مصرف بهاره کاهو تهیه می‌کنند. بذر انواع دیر رس و مقاوم به گرما را می‌توان تا اواخر فروردین کاشته و از محصول آن تا اواخر خرداد و اوایل تیر ماه استفاده نمود. بدین ترتیب در تمام فصول سال می‌توان کاهوی تازه کاشت.



خاک مطلوب کاهو
کاهو را عملا در انواع مختلف خاکها می‌توان کاشت ولی بهترین و مناسب‌ترین زمین برای این محصول خاکهای لیمونی سبک که دارای مقدار زیادی مواد آلی است می‌باشد. در خاکهای هوموسی نیز محصول فراوان حاصل می‌شود. بطور کلی زمین کاهو باید نرم قوی و نمدار باشد یعنی خاک اطراف ریشه که نسبتا کوتاه است نباید هیچ وقت کاملا خشک شود. از نظر قلیایی بودن زمین باید خاکی انتخاب کرد که PH آن بین 6.5 - 5.5 باشد PH=5.5 و PH=7 مقدار محصول خیلی کم می‌باشد.

با آهک می‌توان اسیدیته خاک را کم کرد. ولی اگر زمین کاملا خنثی شود از نمو کاهو کاسته شده و علایم کلروز در گیاه ظاهر می‌شود. بنابراین در موقع خنثی کردن اسیدیته خاک ، آهک باید با دقت انتخاب شود که به مقدار لازم با خاک مخلوط شود. و این امر ممکن نیست مگر با اضافه کردن تدریجی آهک به این طریق که مقدار آهک مورد لزوم دقیقا تعیین می‌شود.
کود مورد استفاده کاهو
بوته کاهو دارای ریشه‌های کم و کوتاه و سطحی است بنابراین باید مقدار کافی کود در سطح زمین در دسترس گیاه باشد. در زمینهای هوموسی تازه آباد شده که معمولا از حیث فسفر و پتاس ضعیف هستند کافی است در هر هکتار فقط 100 تا 150 کیلو فسفر و 50 تا 70 کیلوپتاس با خاک مخلوط کنند ولی در زمینهایی که فاقد هوموس و مواد آلی هستند و کود دامی نیز به آنها نداده‌اند باید حداقل 110 کیلو ازت و 150 تا 200 کیلوفسفر در هر هکتار به زمین داد.
ازدیاد کاهو
بذر کاهو را معمولا اول در خزانه کاشته پس از آنکه نهال حاصله دارای سه یا چهار برگ شد به محل اصلی منتقل می‌کنند. در بعضی مواقع نیز ممکن است بذور را در محل اصلی کاشت ولی پس از سبز شدن بذر نهالهای زاید ر ا باید تنک کرد.
بذر کاهو
از نظر رنگ دو نوع بذر کاهو یافت می‌شود یکی تیره و دیگری روشن که می‌توان آنها را بذر سیاه و سفید نامید. شکل بذر کاهو کشیده و نوک باریک است و روی آن5 تا 7 برجستگی مشاهده می‌شود.
بیماریهای کاهو

• پوسیدگی کاهو که عامل آن قارچی به نام بوتریتیس است.
• یک نوع ریزوکتونیا
• سفیدک کاهو که نام علمی آن برفیالکتوسه است.

 

[آیورودا]

علوم مرتبط با کاهو

• تاکسونومی: گیاه کاهو بر حسب خویشاوندی با سایر گیاهان رده بندی می‌شود و جایگاه گیاه کاهو از نظر رده بندی در سطح گونه مشخص می‌شود.
• مورفولوژی: تنوع ریختگی گیاه کاهو مطالعه می‌شود به عبارتی مطالعه تنوع ریختی گیاه کاهو باعث می‌شود تا بدانیم که با شرایط متفاوت در زیستگاههای مختلف سازگاری این گیاهچگونه صورت می‌گیرد.
• آناتومی: ساختمان داخلی گیاه کاهو مطالعه می‌شود.
• مورفوژنز: از ابتدای تشکیل سلول تخم کاهو تا بوجود آمدن شکل کاهو بررسی می‌شود.
• فیزیولوژی: نحوه کار و فعالیت گیاه کاهو از سطح اندامکهای درون سلول تا بافتها - اندامها و خود گیاه کاهو مطالعه می‌شود.
• سیتولوژی: به مطالعه درباره رشد - تولید مثل و رفتار سلول گیاه کاهو می‌پردازد.
• اکولوژی: به مطالعه چگونگی سازش گیاه کاهو با محیط و ارتباط آنها با یکدیگر می‌پردازد.
• ژنتیک: چگونگی انتقال صفات وراثتی و عوامل انتقال دهنده و ساختار شیمیایی این عوامل را در گیاه کاهو بررسی می‌کند.

کاهو

کاهو گیاهی سالادی برای تمام فصول است.کاهو گیاهی یکساله است که انواع مختلفی دارد.چندین نوع مختلف از کاهو اصلاح شده که از نظر اندازه -شکل و بافت با هم فرق می کنند.سه گروه اصلی آن شامل:

1-کاهوی کلمی که شامل کاهو های butterheads دارای پوم های گردی که دارای برگهای نرم اند و کاهوهای Crisphead دارای پوم گرد ولی برگهای شکننده و چین خورده دارد .اینها معمولا به خاکهای فقیر و خشک نسبت به بقیه مقاومترند.

2-کاهوی (cos)Romain: کاهوهای این گروه رشدی کشیده با پوم های کم و بیش دراز و برگهای ترد هستند.بهترین رشد را در خاکهای غنی و مرطوب دارند.کاهوهای جدید نیازی به بستن برای تولید یک پوم فشرده ندارند.

3-کاهوی برگی:اینها بدون پوم بوده و تولید توده ای از برگهای فردار ولی بدون پوم می نمایند.برگها پس از مدت کمی قابل چیدن بوذه و گیاه می تواند به رشد خود ادامه داده و برگهای جدیدی را برای چیدن بعدی تولید میکنند برخی واریته های کاهوی رومن نیز اگر با فاصله نزدیک کاشته شوند فقط تولید برگ می کنند.

خاک: تمام ارقام کاهوها خاک با زهکش خوب و ph6/5 تا 7/5 را ترجیح می دهند.کاهو به مقادیر زیادی مصرف آب در طول دوره رشد داشته و خاک بایستی از هوموس غنی باشد تا بتواند رطوبت را در خود حفظ و در هنگام رشد سریع گیاهان در اختیار آنها قرار دهد.

کاشت: بذر کاهو را در عمق 1-1/5 سانتیمتر کاشته با فاصله 20-30 سانتیمتر (برای هر 30 سانتیمتر 10-12 بذر) دقت کنید که بذر عمیق کاشته نشود چون از جوانه زدن آن که باید ظرف 6-12 روز صورت گیرد جلوگیری می نماید.

بذر کاهو را در شیار های به عمق 1/2 اینچ (1 سانتیمتر)به میزان 10-12 بذر در هر 12 اینچ (30 سانتیمتر)که با تنک کردن فاصله نهایی آنها روی ردیف ها به 25 سانتیمتر و بین ردیف ها 30 سانتیمتر می رسد.نقشه کاشت هم به شکل مثلثی بهترین کارایی را دارد.که این الگو بیشتر برای کاهو هایی است که تولید hearting کرده و زیر تونل پلاستیکی کشت می شوند.چرا که از زمین حداکثر استفاده صورت میگیرد.چنانچه از الگوی دیگری که گیاهان روبروی هم قرار می گیرند استفاده شود(نظر مربعی) بایستی فاصله روی ردیف و بین ردیف 30 سانتیمتر باشد.(30 سانتیمتر در 30 سانتیمتر)برای کاهوی برگی قاصله بین ردیفها 6-5 اینچ(15-12 سانتیمتر)و روی ردیف یک اینچ (2/5 سانتیمتر) که چنانکه کاهوی رومن فقط برای برگ کاشته می شود فاصله فوق کافی است.هرگز اجازه ندهید که بوته ها روی هم قرار گیرند که این توقف رشد می شود.

چنانچه از نشاء کاهو استفاده می شود .هرگونه توقف رشدی در هنگام نشاء باعث به گل رفتن می شود همچنین دمای بالا(بیشتر از 21 درجه سانتیگراد)و خشکی باعث به گل رفتن کاهو می گردد ونشاء کاهو را وقتی 5-4 برگی است منتقل می کنند در داخل گلدان یا بلوک های پیتی.