فدراسيون جهاني آموزش پزشكي (WFME) يك سازمان غيردولتي مرتبط با سازمان بهداشت جهاني (WHO) و شش انجمن منطقه اي تحت پوشش آن است كه با دستيابي به كيفيت مطلوب در كليه سطوح آموزش پزشكي در سطح جهان (پزشكي عمومي؛ تخصصي؛ آموزش مداوم پزشكان) راه اندازي شده است.
از سال ۱۹۹۷ با گسترش اينترنت، توسعه ناگهاني در كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات ICT در آموزش پزشكي نيز پديد آمد كه ظرفيت بالقوه اي ايجاد نمود و از طرفي يك راهنما يا دستور العمل را ضروري ساخت.
اين فناوري امكان دستيابي به اطلاعات و دانش تخصصي را مستقل از مكان و زمان فراهم كرده و زمينه را براي همكاري گسترده آموزشي با امكان خودارزيابي و دريافت بازخورد ايجاد مي كند.
ICT ظرفيت بالقوه اي را در عرصه آموزش ايجاد كرده و امكان ايجاد محيط يادگيري مؤثر با بازخورد فوري و مرتبط با محتويات آموزش را فراهم مي كند و از اين رو WFME از سال ۱۹۹۷ كميته اي از مشاوران را جهت استفاده از كامپيوتر در آموزش پزشكي تشكيل داده و از آنها خواست تا راهنمايي براي ادغام اين ابزار جديد با برنامه آموزشي تهيه كند.
دانش پزشكي و تحقيقات مربوطه وابستگي زيادي به مديريت اطلاعات دارد. اينترنت فرصت هايي را براي ارتباط دانشكده هاي پزشكي در سطح جهان با يكديگر و به اشتراك گذاشتن مواد آموزشي به كمك كامپيوتر را فراهم مي كند.كامپيوتر با ظرفيت بالاي مديريت اطلاعات و ارتباطات، قوي ترين ابزار براي پردازش دانش پزشكي و گشودن راههاي جديد در فرآيند آموزش است.
اينترنت يادگيري آزاد را در داخل دانشكده ها و نقاط دوراز دسترس تسهيل مي كند.كامپيوتر به تنهايي نيز به وسيله اساتيد در كلاس درس براي آموزش يا به وسيله دانشجويان جهت خود آموزي قابل استفاده است و اتصال كامپيوترها به يكديگر در يك شبكه محلي؛ مديريت آموزشي به كمك كامپيوتر را ساده كرده و امكان ارتباطات كامپيوتري در داخل مؤسسه را فراهم مي كند.
راهنمايي ها
۱- تعيين تناسب كامپيوتر براي آموزش پزشكي
تكامل روشهاي ياددهي و يادگيري بايد به دنبال نيازهاي آموزشي و پشتيباني امكانات فناوري يا سياستگذاري هاي مؤسسات باشد. ICT ظرفيتي بالقوه وسيعي براي بهبود كيفيت در آموزش پزشكي و تخصصي فراهم مي كند و ممكن است باعث ايجاد راههايي جهت استفاده از منابع ديگر شود.
براي هر فعاليت آموزشي بايد به اين سؤال پاسخ داد كه ICT چگونه مي تواند دستيابي به اهداف آموزشي را تسهيل كند.
در اينجا مي بايست ابتدا چگونگي استفاده از ICT در آموزش تعيين و تبيين شود:
الف- توسط محتوا
قبل از تهيه مواد آموزشي جديد بايد اهداف آموزش مشخص شود. مزاياي فرض شده براي آموزش به وسيله كامپيوتر بايد به صورت شفاف تعريف شود. پيشنهاد مي شود قبل از توليد مواد آموزشي جديد قابليت دستيابي به برنامه درسي و اطلاعات مورد بازنگري دقيق قرار گيرد.
تغيير ناگهاني در محيط يك پارچه فعلي بدترين نظريه است. بايد اساتيد و دانشجويان نقشي فعال در ايجاد محتوا جهت منابع چند رسانه اي جديد داشته باشند. همكاري بين بخشي با كارشناسان علوم كامپيوتري، گرافيك، طراحي و علم تعليم و تربيت براي دستيابي به مفيد بودن و بالا بردن كيفيت محصولات چند رسانه اي توصيه مي شود. ICT امكان مشاركت در منابع درسي را در سطح جهان فراهم مي سازد.
اصول آموزش پزشكي به سرعت منتشر و توسعه مي يابد و بنابراين برنامه هاي آموزش پزشكي بر پايه كامپيوتر بايد قابل تغيير براساس نيازهاي محلي و تطبيق با نگرشهاي جديد باشد.
بايد هر يك از اساتيد خود را مالك فرآيند بداند و مواد آموزشي را جهت استفاده مناسب در محيط جديد روزآمد نمايد. بنابراين مواد آموزشي كه اصولاً براي دوره آموزشي پزشكي عمومي توليد مي شود، براي تحصيلات تكميلي تخصصي و آموزش مداوم پزشكي نيز قابل استفاده خواهد بود.
ب- ادغام ICT در برنامه آموزشي
توصيه مي شود موضوعاتي از برنامه آموزشي كه به صورت مؤثر قابل ادغام با ICT است كاملاً مشخص گردد.اساتيد بايد جهت كاربرد مناسب فناوري مخصوصاً در زمينه هاي تدريس در كلاس، گروه هاي كوچك خودارزيابي، دروس و آزمايشگاه هاي on-line آموزش داده شوند. لازم است اساتيد با چگونگي استفاده از فناوري آشنا شوند تا در زمان مناسب به تهيه مواد آموزشي علاقه مند شوند.فعاليت هاي دانشجويان بايد براي توسعه آموزش به وسيله ICT تشويق شود. ممكن است دانشجويان از كامپيوتر به عنوان ابزاري مهم جهت يادآوري مجدد اطلاعات و بازسازي آن استفاده كنند.
۲- دسترسي به فناوري مناسب
استفاده مناسب از ICT نيازمند دسترسي به فن آوري مناسب، آموزش چگونگي استفاده از فن آوري و برنامه ريزي درازمدت در اين زمينه است.
الف- دسترسي
۱. دسترسي اساتيد و دانشجويان به خدمات پست الكترونيك
۲. دسترسي به كامپيوتر در دانشكده پزشكي و در منزل همراه با ارتباط اينترنتي (اگر دانشجويان در خوابگاه زندگي مي كنند كامپيوتر آنها مستقيماً به شبكه دانشگاه متصل گردد.)
۳. كمك به خريد سخت افزار و نرم افزار (خريد انبوه) يا هماهنگي جهت خريد اقساطي توسط اساتيد و دانشجويان از طريق مذاكره با سرويس دهنده هاي اينترنتي مشخص.
۴. كامپيوتر مورد نياز و امكانات ارائه ويدئويي دروس از طريق ايجاد شبكه در مكان هاي آموزشي.
۵. امكانات اتصال كامپيوترهاي شخصي اساتيد به اينترنت.
ب- آموزش و پشتيباني
۱. از طريق ايجاد مركز مشاوره و راهنمايي تلفني دانشجويان و اساتيد را به استفاده از كامپيوتر و اينترنت در منزل تشويق كنيد.
۲. ميزان صلاحيت و آشنايي دانشجويان را با ICT تعيين و درصورت نياز امكانات آموزش آنها را فراهم نماييد.
۳. امكان حمايت فني كاركنان در كليه سطوح و مشاركت آنها در توسعه دانشكده را فراهم كنيد.
۴. در آموزش اساتيد روي يك گروه اصلي تمركز كنيد و اجازه دهيد كه آنها همكاران خود را آموزش دهند.
۵. سطوح متفاوت صلاحيت اساتيد براي دستيابي به حداقل مهارت لازم جهت ارائه الكترونيكي مواد آموزش را مشخص سازيد.
۶.از وب جهت اهداف مديريتي استفاده كنيد.
ج- برنامه ريزي
۱. از محدوديت هاي پهناي باند اينترنتي در زمان برنامه ريزي و اجراي برنامه هاي چند رسانه اي بر پايه وب آگاه باشيد.
۲. بر روي استانداردهاي مشترك در اجرا و تناسب در خواست هاي سيستم با حداقل موضوعات مورد بحث توافق كنيد و روي نوعي از فن آوري تمركز كنيد كه فعاليتهاي گروهي را تسهيل مي كند.
۳. از توسعه استانداردهاي نرم افزارهاي آموزشي آگاه باشيد.
۴. دقت كنيد كه دانشجويان خود منابع آموزشي را معرفي كرده و در برنامه ريزي و توسعه و مراحل توليد مشاركت كنند.
۵. امكانات لازم را براي جايگزين كردن تجهيزات كامپيوتري فراهم نموده و جاهايي را كه نياز به فن آوري جديد ندارد مشخص نماييد.
۶. بدانيد كه استفاده مناسب از فن آوري جديد ممكن است شكل جديدي از يادگيري را ايجاد كند كه نيازمند تغيير در برنامه هاي مؤسسه خواهد بود.
۷. در مورد دانشجويان معلول براساس توصيه هاي ملي و بين المللي عمل كنيد.
۳- يافتن اطلاعات جهت توسعه الكترونيكي آموزش پزشكي
راهنماهاي متعدد منابع ديجيتالي در سطح ملي و منطقه اي وجود دارد كه متأسفانه هيچ كدام كامل نمي باشند، در اينجا به تعدادي اشاره شده است:
۱.از طريق موتورهاي جست وجو سايتهاي اينترنت را از نظر نر م افزارهاي رايگان بررسي كنيد.
2. ليست خدمات دهندگان: بهتر است دانشكده هاي پزشكي، اساتيد و دانشجويان با همكاران خود از طريق پست الكترونيكي ارتباط برقرار كنند يكي از روشها استفاده از ليست هاي موجود در سرويس دهنده ها است.
3. ليست Med-ed به وسيله انجمن دانشكده هاي پزشكي آمريكا اداره مي شود. تمركز اين گروه بر روي اطلاعات و ارسال اطلاعات براساس استفاده از فن آوري در آموزش پزشكي است. ليست اين پست الكترونيكي توسط بيش از ۹۰۰ مدرس علوم پزشكي در دنيا استفاده مي شود و منبعي آماده جهت تبادل نرم افزارهاي مناسب است.
۴. ليست MEDIMED يك ليست اروپايي است كه بر روي آموزش پزشكي تمركز دارد و حدود ۲۰۰ كاربرد با ثبت رايگان دارد.
5. ليست يا راهنماهاي ملي يا منطقه اي نرم افزارهاي موجود براي مثال عبارتند از:
- ليست وب سايت هاي حمايت شده توسط كميته هايي از قبيل IMIAWGI از هيدل برگ و انجمن دانشكده هاي دندانپزشكي اروپا.
- خلاصه مقالات در مدلاين / همايشهاي متخصصان علوم پزشكي يا سازمانهاي اطلاع رساني اغلب همراه با برگزاري نمايشگاه است. اطلاعات مربوط به آنها در مجلات تخصصي قابل دستيابي است و يا در مدلاين نيز جمع آوري شده است.
۶. راهنماهاي نرم افزاري: متأسفانه هيچ منبع مشخصي وجود ندارد ولي بعضي از منتشر كنندگان، كاتالوگ هاي on-line دارند.
از سال ۱۹۹۷ با گسترش اينترنت، توسعه ناگهاني در كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات ICT در آموزش پزشكي نيز پديد آمد كه ظرفيت بالقوه اي ايجاد نمود و از طرفي يك راهنما يا دستور العمل را ضروري ساخت.
اين فناوري امكان دستيابي به اطلاعات و دانش تخصصي را مستقل از مكان و زمان فراهم كرده و زمينه را براي همكاري گسترده آموزشي با امكان خودارزيابي و دريافت بازخورد ايجاد مي كند.
ICT ظرفيت بالقوه اي را در عرصه آموزش ايجاد كرده و امكان ايجاد محيط يادگيري مؤثر با بازخورد فوري و مرتبط با محتويات آموزش را فراهم مي كند و از اين رو WFME از سال ۱۹۹۷ كميته اي از مشاوران را جهت استفاده از كامپيوتر در آموزش پزشكي تشكيل داده و از آنها خواست تا راهنمايي براي ادغام اين ابزار جديد با برنامه آموزشي تهيه كند.
دانش پزشكي و تحقيقات مربوطه وابستگي زيادي به مديريت اطلاعات دارد. اينترنت فرصت هايي را براي ارتباط دانشكده هاي پزشكي در سطح جهان با يكديگر و به اشتراك گذاشتن مواد آموزشي به كمك كامپيوتر را فراهم مي كند.كامپيوتر با ظرفيت بالاي مديريت اطلاعات و ارتباطات، قوي ترين ابزار براي پردازش دانش پزشكي و گشودن راههاي جديد در فرآيند آموزش است.
اينترنت يادگيري آزاد را در داخل دانشكده ها و نقاط دوراز دسترس تسهيل مي كند.كامپيوتر به تنهايي نيز به وسيله اساتيد در كلاس درس براي آموزش يا به وسيله دانشجويان جهت خود آموزي قابل استفاده است و اتصال كامپيوترها به يكديگر در يك شبكه محلي؛ مديريت آموزشي به كمك كامپيوتر را ساده كرده و امكان ارتباطات كامپيوتري در داخل مؤسسه را فراهم مي كند.
راهنمايي ها
۱- تعيين تناسب كامپيوتر براي آموزش پزشكي
تكامل روشهاي ياددهي و يادگيري بايد به دنبال نيازهاي آموزشي و پشتيباني امكانات فناوري يا سياستگذاري هاي مؤسسات باشد. ICT ظرفيتي بالقوه وسيعي براي بهبود كيفيت در آموزش پزشكي و تخصصي فراهم مي كند و ممكن است باعث ايجاد راههايي جهت استفاده از منابع ديگر شود.
براي هر فعاليت آموزشي بايد به اين سؤال پاسخ داد كه ICT چگونه مي تواند دستيابي به اهداف آموزشي را تسهيل كند.
در اينجا مي بايست ابتدا چگونگي استفاده از ICT در آموزش تعيين و تبيين شود:
الف- توسط محتوا
قبل از تهيه مواد آموزشي جديد بايد اهداف آموزش مشخص شود. مزاياي فرض شده براي آموزش به وسيله كامپيوتر بايد به صورت شفاف تعريف شود. پيشنهاد مي شود قبل از توليد مواد آموزشي جديد قابليت دستيابي به برنامه درسي و اطلاعات مورد بازنگري دقيق قرار گيرد.
تغيير ناگهاني در محيط يك پارچه فعلي بدترين نظريه است. بايد اساتيد و دانشجويان نقشي فعال در ايجاد محتوا جهت منابع چند رسانه اي جديد داشته باشند. همكاري بين بخشي با كارشناسان علوم كامپيوتري، گرافيك، طراحي و علم تعليم و تربيت براي دستيابي به مفيد بودن و بالا بردن كيفيت محصولات چند رسانه اي توصيه مي شود. ICT امكان مشاركت در منابع درسي را در سطح جهان فراهم مي سازد.
اصول آموزش پزشكي به سرعت منتشر و توسعه مي يابد و بنابراين برنامه هاي آموزش پزشكي بر پايه كامپيوتر بايد قابل تغيير براساس نيازهاي محلي و تطبيق با نگرشهاي جديد باشد.
بايد هر يك از اساتيد خود را مالك فرآيند بداند و مواد آموزشي را جهت استفاده مناسب در محيط جديد روزآمد نمايد. بنابراين مواد آموزشي كه اصولاً براي دوره آموزشي پزشكي عمومي توليد مي شود، براي تحصيلات تكميلي تخصصي و آموزش مداوم پزشكي نيز قابل استفاده خواهد بود.
ب- ادغام ICT در برنامه آموزشي
توصيه مي شود موضوعاتي از برنامه آموزشي كه به صورت مؤثر قابل ادغام با ICT است كاملاً مشخص گردد.اساتيد بايد جهت كاربرد مناسب فناوري مخصوصاً در زمينه هاي تدريس در كلاس، گروه هاي كوچك خودارزيابي، دروس و آزمايشگاه هاي on-line آموزش داده شوند. لازم است اساتيد با چگونگي استفاده از فناوري آشنا شوند تا در زمان مناسب به تهيه مواد آموزشي علاقه مند شوند.فعاليت هاي دانشجويان بايد براي توسعه آموزش به وسيله ICT تشويق شود. ممكن است دانشجويان از كامپيوتر به عنوان ابزاري مهم جهت يادآوري مجدد اطلاعات و بازسازي آن استفاده كنند.
۲- دسترسي به فناوري مناسب
استفاده مناسب از ICT نيازمند دسترسي به فن آوري مناسب، آموزش چگونگي استفاده از فن آوري و برنامه ريزي درازمدت در اين زمينه است.
الف- دسترسي
۱. دسترسي اساتيد و دانشجويان به خدمات پست الكترونيك
۲. دسترسي به كامپيوتر در دانشكده پزشكي و در منزل همراه با ارتباط اينترنتي (اگر دانشجويان در خوابگاه زندگي مي كنند كامپيوتر آنها مستقيماً به شبكه دانشگاه متصل گردد.)
۳. كمك به خريد سخت افزار و نرم افزار (خريد انبوه) يا هماهنگي جهت خريد اقساطي توسط اساتيد و دانشجويان از طريق مذاكره با سرويس دهنده هاي اينترنتي مشخص.
۴. كامپيوتر مورد نياز و امكانات ارائه ويدئويي دروس از طريق ايجاد شبكه در مكان هاي آموزشي.
۵. امكانات اتصال كامپيوترهاي شخصي اساتيد به اينترنت.
ب- آموزش و پشتيباني
۱. از طريق ايجاد مركز مشاوره و راهنمايي تلفني دانشجويان و اساتيد را به استفاده از كامپيوتر و اينترنت در منزل تشويق كنيد.
۲. ميزان صلاحيت و آشنايي دانشجويان را با ICT تعيين و درصورت نياز امكانات آموزش آنها را فراهم نماييد.
۳. امكان حمايت فني كاركنان در كليه سطوح و مشاركت آنها در توسعه دانشكده را فراهم كنيد.
۴. در آموزش اساتيد روي يك گروه اصلي تمركز كنيد و اجازه دهيد كه آنها همكاران خود را آموزش دهند.
۵. سطوح متفاوت صلاحيت اساتيد براي دستيابي به حداقل مهارت لازم جهت ارائه الكترونيكي مواد آموزش را مشخص سازيد.
۶.از وب جهت اهداف مديريتي استفاده كنيد.
ج- برنامه ريزي
۱. از محدوديت هاي پهناي باند اينترنتي در زمان برنامه ريزي و اجراي برنامه هاي چند رسانه اي بر پايه وب آگاه باشيد.
۲. بر روي استانداردهاي مشترك در اجرا و تناسب در خواست هاي سيستم با حداقل موضوعات مورد بحث توافق كنيد و روي نوعي از فن آوري تمركز كنيد كه فعاليتهاي گروهي را تسهيل مي كند.
۳. از توسعه استانداردهاي نرم افزارهاي آموزشي آگاه باشيد.
۴. دقت كنيد كه دانشجويان خود منابع آموزشي را معرفي كرده و در برنامه ريزي و توسعه و مراحل توليد مشاركت كنند.
۵. امكانات لازم را براي جايگزين كردن تجهيزات كامپيوتري فراهم نموده و جاهايي را كه نياز به فن آوري جديد ندارد مشخص نماييد.
۶. بدانيد كه استفاده مناسب از فن آوري جديد ممكن است شكل جديدي از يادگيري را ايجاد كند كه نيازمند تغيير در برنامه هاي مؤسسه خواهد بود.
۷. در مورد دانشجويان معلول براساس توصيه هاي ملي و بين المللي عمل كنيد.
۳- يافتن اطلاعات جهت توسعه الكترونيكي آموزش پزشكي
راهنماهاي متعدد منابع ديجيتالي در سطح ملي و منطقه اي وجود دارد كه متأسفانه هيچ كدام كامل نمي باشند، در اينجا به تعدادي اشاره شده است:
۱.از طريق موتورهاي جست وجو سايتهاي اينترنت را از نظر نر م افزارهاي رايگان بررسي كنيد.
2. ليست خدمات دهندگان: بهتر است دانشكده هاي پزشكي، اساتيد و دانشجويان با همكاران خود از طريق پست الكترونيكي ارتباط برقرار كنند يكي از روشها استفاده از ليست هاي موجود در سرويس دهنده ها است.
3. ليست Med-ed به وسيله انجمن دانشكده هاي پزشكي آمريكا اداره مي شود. تمركز اين گروه بر روي اطلاعات و ارسال اطلاعات براساس استفاده از فن آوري در آموزش پزشكي است. ليست اين پست الكترونيكي توسط بيش از ۹۰۰ مدرس علوم پزشكي در دنيا استفاده مي شود و منبعي آماده جهت تبادل نرم افزارهاي مناسب است.
۴. ليست MEDIMED يك ليست اروپايي است كه بر روي آموزش پزشكي تمركز دارد و حدود ۲۰۰ كاربرد با ثبت رايگان دارد.
5. ليست يا راهنماهاي ملي يا منطقه اي نرم افزارهاي موجود براي مثال عبارتند از:
- ليست وب سايت هاي حمايت شده توسط كميته هايي از قبيل IMIAWGI از هيدل برگ و انجمن دانشكده هاي دندانپزشكي اروپا.
- خلاصه مقالات در مدلاين / همايشهاي متخصصان علوم پزشكي يا سازمانهاي اطلاع رساني اغلب همراه با برگزاري نمايشگاه است. اطلاعات مربوط به آنها در مجلات تخصصي قابل دستيابي است و يا در مدلاين نيز جمع آوري شده است.
۶. راهنماهاي نرم افزاري: متأسفانه هيچ منبع مشخصي وجود ندارد ولي بعضي از منتشر كنندگان، كاتالوگ هاي on-line دارند.
