ژنتیک پایه

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
علم ژنتیک در اواخر قرن ۱۹ با آزمایشات " مندل " در نخود فرنگی ، شروع گریدید.


اطلاعات اولیه


علم ژنتیک یکی از شاخه های علوم زیستی است. بوسیله قوانین و مفاهیم موجود در این علم می توانیم به تشابه یا عدم تشابه دو موجود نسبت به یکدیگر پی ببریم و بدانیم که چطور و چرا چنین تشابه و یا عدم تشابه در داخل یک جامعه گیاهی و یا جامعه جانوری ، بوجود آمده است. علم ژنتیک علم انتقال اطلاعات بیولوژیکی از یک سلول به سلول دیگر ، از والد به نوزاد و بنابراین از یک نسل به نسل بعد است. ژنتیک با چگونگی این انتقالات که مبنای اختلالات و تشابهات موجود در ارگانیسم هاست، سروکار دارد. علم ژنتیک در مورد سرشت فیزیکی و شیمیایی این اطلاعات نیز صحبت می کند.


منبع گوناگونی ژنتیکی چیست؟ چگونه گوناگونی در جمعیت توزیع می گردد؟ البته تمام اختلافات ظاهری موجودات زنده توارثی نیست، عوامل محیطی و رشدی موجود نیز مهم بوده و بنابراین برای دانشمندان ژنتیک اهمیت دارد.


مدتها قبل از اینکه انسان در مورد مکانیزم ژنتیکی فکر کند، این مکانیزم در طبیعت به صورت موثری عمل می کرده است. جوامع گوناگونی از حیوانات و جانوران بوجود آمدند که تفاوتهای موجود در آنها ، در اثر همین مکانیزم ژنتیکی بوجود می آمد. تغییراتی که در اثر مکانیزم ژنتیکی و در طی دوران متمادی در یک جامعه موجود زنده تثبیت شده، تکامل نامیده می شود. تغییرات وسیعی نیز در اثر دخالت بشر در مکانیزم ژنها بوجود آمده که برای او مفید بوده است. جانوران و گیاهان وحشی ، اهلی شده اند، با انتخاب مصنوعی ، موجودات اهلی بهتر از انواع وحشی در خدمت به بشر واقع شده اند.


تاریخچه


علم ژنتیک در اواخر قرن ۱۹ با آزمایشات " مندل " در نخود فرنگی ، شروع گریدید. با اینکه پیشرفت در اوایل کند بود، ولی در اوایل قرن ۲۰ ، جایگاه مهم خود را در علوم جدید پیدا کرد. آزمایشات متعددی که در این قرن ابتدا در مگس سرکه (توسط " مورگان ") و ذرت و سپس میکروارگانیزم ها انجام گرفت، طیف این دانش را به حدی وسیع نمود که امروزه در بیشتر شاخه های علوم ، از سطح مولکولی گرفته تا محاسبات پیچیده ریاضی ، مورد بررسی قرار می گیرد. با کمک مهندسی ژنتیک انتقال صفات بین گونه ها و جنسها امکان پذیر شده و این شاخه جدید ژنتیک گره گشای بسیاری از مسائل پزشکی و کشاورزی گردیده است.


رشد تسلسلی مفاهیم ژنتیکی


رشد و گسترش مفاهیم موجود در هر علم ، مبتنی بر واقعیتهایی است که به مرور زمان شناسایی و روی هم انباشته می شوند و به این ترتیب رشد تسلسلی آن را بوجود می آورند. موارد فهرست وار زیر بخشی از مراحل مختلف رشد این علم جوان را تشکیل می دهد:


توارث از صفات ویژه تمام موجودات زنده است، یعنی اینکه هر موجود زنده همانند خود را در یکی از مراحل زندگی خود تولید می کند.


در تولید مثل ، عامل یا عواملی از والدین به نتایج منتقل می شود. فقط در قرن اخیر بود که دانشمندان به واقعیت این امر پی بردند. پیشرفتهای حاصله در اصلاح تکنیکهای میکروسکوپی در قرن ۱۹ روشن نمود که ماده ای از والدین به فرزند انتقال می یابد و از این تاریخ به بعد اعتقادات پیشینیان مبنی بر اینکه ، تولید مثل از پدیده های خارق العاده منشا می گیرد، مردود شناخته شد.


در داخل یک گونه تغییرات توارثی وجود دارد. با پیدایش مفاهیم و پدیده های تکاملی که توسط " لامارک " و " داروین " عنوان گردیدند، امکان وجود تغییرات توارثی بین گونه ها توجیه شد و تائید گردید که بدون تغییرات ژنتیکی ، تکامل گونه ها به این سادگی امکان پذیر نبوده است.


تغییرات ژنتیکی را می توان از تغییرات محیطی جدا نمود. صفات موجودات زنده که کلا فنوتیپ آن را تشکیل می دهند، تابعی از ترکیب ژنتیکی آنها (ژنوتیپ) و عوامل محیطی است که این موجود در آن زندگی می کند. تظاهر فنوتیپ ، تابع ژنوتیپ و عوامل محیطی است. این عوامل ممکن است فنوتیپ را تغییر دهند، ولی ژنوتیپ را تغییر نمی دهند. به عبارت دیگر ، محیط صحنه ای است که ژنوتیپ بازیگر آن می باشد و فنوتیپ نیز محصولی است که در نتیجه عمل متقابل ژنوتیپ و محیط بوجود می آید.


ماده ای که از یک نسل به نسل دیگر منتقل می شود، حامل کلیه اطلاعات و خصوصیات یک فرد به صورت رمز (Code) می باشد. در سالهای اخیر ماهیت ماده ژنتیکی شناخته شد و معلوم گردید که ماده منتقله از یک نسل به نسل دیگر DNA است که کلیه اطلاعات و خصوصیات یک فرد بالغ را به صورت رمز دارا می باشد.


تغییرات آنی ، نادر و غیرقابل پیش بینی شده ای در ماده ارثی یک موجود بوجود می آید، این تغییرات موتاسیون نام دارند.


ژنها واحدهای ارثی هستند.


عوامل ارثی یا ژنها روی کروموزوم ها قرار دارند.


وظیفه یک ژن تولید یک نوع پروتئین یک یک نوع آنزیم می باشد.


ارتباط ژنتیک با سایر علوم


ژنتیک علمی است جدید و تقریبا از اوایل سالهای ۱۹۰۰ میلادی با ظهور علوم سیتولوژی و سیتوژنتیک جنبه علمی تر به خود گرفته است. علم سیتولوژی با ژنتیک قرابت نزدیکی دارد و به کمک این علم می توان مورفولوژی ، فیزیولوژی و وظایف ضمائم مختلف یک یاخته را مورد بررسی قرار داد.


سیتوژنتیک نیز بخشی از علوم زیستی است که روی کروموزوم ، ضمائم یاخته و ارتباط آن با پدیده های ژنتیکی بحث می کند و در واقع علم دورگه ای از سیتولوژی و ژنتیک به شمار می رود.


موضوعات مورد بحث در ژنتیک پایه


ژنتیک مندلی :
ژنتیک مندلی یا کروموزومی بخشی از ژنتیک امروزی است که از توارث ژنهای موجود در روی کروموزوم ها بحث می کند، اما برعکس در ژنتیک غیر مندلی که به ژنتیک غیر کروموزومی نیز معروف است، توارث مواد ژنتیکی موجود در کلروپلاست و میتوکندری ، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.


تغییرات نسبتهای مندلی :
نسبتهای فنوتیپی مندلی در مونوهیبریدها (۳:۱) ، تحت تاثیر عوامل متعددی چون غالبیت ناقص ، هم بارزی ، ژنهای کشنده ، نافذ بودن و قدرت تظاهر یک ژن و چند آللی قرار می گیرد که نسبتهای مندلی را تغییر می دهد.


احتمالات :
آشنایی با قوانین علم احتمالات ، از نظر درک چگونگی انجام پدپده های ژنتیکی ، پیش بینی فنوتیپی ، نتایج حاصله از یک آمیزش و برآورد انطباق نسبت فنوتیپی نسل اول و دوم ، با یکی از مکانیزمهای ژنتیکی دارای اهمیت فوق العاده ای می باشد.


پیوستگی ژنها :
پدیده پیوستگی ژنها (Linkage) بوسیله " سوتون " ، در سال ۱۹۰۳ ، عنوان گردید. سوتون با بیان اینکه کروموزوم ها حامل عوامل ارثی (ژنها) هستند، روشن نمود که تعداد ژنها به مراتب بیشتر از تعداد کرومزوم ها بوده و بنابراین هر کروزموزوم ، می تواند حامل ژنهای متعددی باشد.


جهش Mutation :
موتاسیون را در اصل ، بدن توجه به تغییرات ماده ژنتیکی ، برای بیان تغییرات فنوتیپی در جانوران یا گیاهان نیز بکار برده اند و بدان مناسبت ، موجودی که فنوتیپ آن در نتیجه موتاسیون تغییر می کند را موتان می گویند.
 

Similar threads

بالا