چهل اصطلاحی که یک خاکشناس باید بداند

[افشین باتمانی]

[FONT=&quot] [/FONT]
[FONT=&quot] [/FONT]
[FONT=&quot]1-اقلیم( [/FONT][FONT=&quot]climate[/FONT][FONT=&quot])[/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]به مجموعه عوامل پیرامونی همچون درجه حرارت محیط ، نور خورشید ( شدت نور و طول مدت تابش)، رطوبت هوا، طول روز، وزش باد اتلاق میشود.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]2-واحد بال ([/FONT][FONT=&quot]Baule[/FONT][FONT=&quot])[/FONT]

[FONT=&quot]تعداد واحدی ازعامل محدود کننده رشد (بعنوان مثال عنصرغذایی) که افزودن آن موجب افزایش عملکرد محصول به میزان 50% حداکثر محصول شود یک واحد بال نامیده می شود

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]3-حاصلخیزی خاک ([/FONT][FONT=&quot]Soil Fertility[/FONT][FONT=&quot])[/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]توانایی واستعداد خاک درعرضه متناسب ومتعادل عناصرغذایی جهت نیل به عملکرد مطلوب حاصلخیزی خاک نامیده می شود.

[/FONT]

[FONT=&quot]4-باروری خاک[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] ([/FONT][FONT=&quot](Soil Productivity[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]قدرت وتوانایی خاکی که حداکثر رشد و نمو برای گیاهان ایجاد نماید قدرت باروری خاک نامیده می شود.

[/FONT]

[FONT=&quot]5-فاکتور ازت[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]عبارت از تعداد واحد ازت معدنی لازم برای 100 واحد ماده آلی است تا بدين وسيله از تثبيت ازت موجود در خاک توسط میکرو ارگانیسمها جلوگيری بعمل آيد.

[/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT]
[FONT=&quot]6-اثر رقت ([/FONT][FONT=&quot]Dilution effect[/FONT][FONT=&quot])[/FONT]

[FONT=&quot]مقدار عناصر غذایی معدنی موجود در بافت های گیاهی به مرورزمان و پیوسته افزایش حاصل می کند در حالیکه غلظت عناصرغذایی در گیاه بمرور زمان بطورقابل توجهی تنزل می نماید. با وجود افزایش مقدارعناصرغذایی درگیاه غلظت آنها بدلیل تولید بالای مواد آلی کاهش می یابد. این پدیده که اثررقت نامیده می شود

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]7-کمبود شدید[/FONT]

[FONT=&quot]کمبود یا نقصان شدید، که با علائم کمبود آشکارعنصر غذایی همراه است. در این شرایط رشد و نمو گیاه به تعویق افتاده و ادامه رشد گیاه تنها از طریق کوددهی امکان پذیر می باشد


[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]8-گرسنگی پنهان[/FONT]

[FONT=&quot]کمبود پوشیده یا گرسنگی پنهان، عبارت است ازاینکه گیاه به یک عنصر خاص بیشترازآنچه در اختیاردارد نیازمند است اما علائم کمبود نشان نمی دهد، بطوریکه افزایش غلظت این عنصرباعث افزایش عملکرد گیاه خواهد شد. کمبود پوشیده هیچگونه علائم مشهودی نداشته و گیاه در ظاهر دارای نمو خوبی بوده اما افزایش محصول و بهبود کیفی آن بعد از کوددهی ملاحظه می گردد.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]9-تامین حد اعتدال[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] در اینجا علائم نقصان عنصر غذایی در گیاه به چشم نمی خورد و بهترین نمو در گیاه و اغلب بهترین کیفیت در محصول وجود دارد و از طریق کوددهی هیچگونه افزایش محصولی امکان پذیر نمی باشد.[/FONT][FONT=&quot][/FONT]




[FONT=&quot]10-مصرف لوکس[/FONT]

[FONT=&quot]تامین تفننی یا مصرف لوکس، [/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]جذب عناصرغذایی به میزان بیش ازنیاز گیاه مصرف لوکس نامیده می شود.عنصرغذایی که [/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]به این صورت جذب گیاه می شود می تواند دراندام های خاصی ذخیره شده و درمراحل بعدی رشد گیاه به مصرف برسد. در این محدوده علائم نقصان یا ازدیاد مواد غذایی دیده نمی شود ولیکن جذب عناصر غذایی که به آنها نیازی نیست همچنان صورت می گیرد.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]11-مسمومیت پنهان[/FONT]

[FONT=&quot]مسمومیت پوشیده یا نهان، به صورت خسارات ناشی از ازدیاد مواد غذایی در گیاه توام با کاهش نمو گیاه ظاهر می گردد.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]12-مسمومیت شدید[/FONT]

[FONT=&quot]مسمومیت شدید، از طریق خسارات ناشی از ازدیاد شدید مواد غذایی در گیاه توام با کاهش شدید نمو و افت شدید محصول و کیفیت آن ظاهر می گردد.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]13-حد بحرانی([/FONT][FONT=&quot]Critical level[/FONT][FONT=&quot])[/FONT]

[FONT=&quot]حد بحرانی [/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]کمبود عنصر غذایی، مرز بین کمبود شدید و کمبود پوشیده نامیده می شود. حد بحرانی یک عنصرغذایی در گیاه حداقل غلظت عنصرغذایی مورد نیاز گیاه است که در پایین ترازآن حد گیاه علائم کمبود آن عنصررا نشان می دهد.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]14-حد محصولدهی[/FONT]

[FONT=&quot]حد یا مرز محصول دهی، غلظت عناصر غذایی در این مرز در محدوده حداکثر تولید محصول واقع است.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]15-حد مسمومیت[/FONT]

[FONT=&quot]حد یا مرز مسمومیت، در اثر غلظت بسیار زیاد عناصر غذایی در گیاه که بلافاصله قبل ازکاهش محصول ظاهر می شود.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]16-آنتاگونیسم[/FONT]

[FONT=&quot]گاهی اوقات جذب یک عنصرغذایی مانع جذب بعضی عناصر دیگرمی گردد. این پدیده را آنتاگونیسم یا رقابت کنندگی گویند.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]17-سینرژیسم[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]ملاحظه می شود که جذب یک عنصرغذایی توسط گیاه باعث تشدید و افزایش شدت جذب یک یا چند عنصرغذایی دیگرمی گردد، به این پدیده راسینرژیسم یا تشدید کنندگی گویند

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]18-ضریب کاتیون به آنیون در گیاه[/FONT]

[FONT=&quot]نسبت مجموع کاتیون ها به آنیون ها در گیاه همواره ثابت بوده و بزرگترازیک می باشد و برای هر گیاه مقدار ثابت و معینی است بطوریکه افزایش جذب یک کاتیون توسط گیاه می تواند مانع ازجذب کاتیون دیگربه مقادیرمعادل شیمیایی گردد.

[/FONT]

[FONT=&quot]19-واحد حاصلخیز کننده ([/FONT][FONT=&quot]UF[/FONT][FONT=&quot])[/FONT]

[FONT=&quot]مقدار کودی که محتوی یک کیلوگرم از عنصر مورد نظر باشد واحد حاصلخیز کننده نامیده می شود.

[/FONT]

[FONT=&quot]20-کارایی مصرف عناصر غذایی ([/FONT][FONT=&quot]nutrient use efficiency[/FONT][FONT=&quot])[/FONT]

[FONT=&quot]مقدارمحصول تولید شده براساس ماده خشک بازاء هرواحد نهاده (عنصرغذایی مصرف شده)، کارآیی یا بازده مصرف عنصرغذایی نامیده می شود.

[/FONT]

[FONT=&quot]21-اثر ویتر[/FONT]

[FONT=&quot]افزایش جذب پتاسیم بوسیله کلسیم با کاهش [/FONT][FONT=&quot]PH [/FONT][FONT=&quot]شدت می یابد و افزایش جذب پتاسیم بوسیله کلسیم نیز در [/FONT][FONT=&quot]PH [/FONT][FONT=&quot]های بالاتر کاهش می یابد و حتی کلسیم از جذب پتاسیم جلوگیری می کند

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]22-ضریب شوری کود [/FONT]

[FONT=&quot] نسبت کاهش پتانسیل اسمزی در محلولی که حاوی کود است به کاهش پتانسیل ایجاد شده بر اثر همان مقدار از نمک نیترات سدیم، ضربدر صد

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]23-عناصر سنگین[/FONT]

[FONT=&quot]عناصری هستند که وزن مخصوص آنها بیش از 5 مگا گرم بر متر مکعب است

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]24-نقطه صفر بار الکتریکی[/FONT][FONT=&quot](ZPC)[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] برای توصیف فراوانی نسبی بارهای الکتریکی مثبت و منفی بر کلویید های خاک[/FONT][FONT=&quot] استفاده می شود. و عبارت است از [/FONT][FONT=&quot]PH [/FONT][FONT=&quot]ی است که در آن بارهای الکتریکی مثبت و منفی کلویید های خاک با هم مساوی هستند[/FONT][FONT=&quot]
.[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]25-تئوری توزیع [/FONT][FONT=&quot]Helmotz [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]هر جا بار منفی در سطح باشد بار مثبت به شکل یک لایه قرار می گیرد و لایه ثابتی را درست می کند در این مدل ما لایه مضاعف داریم ولی پخشیده نیست. این توزیع کمترین انرژی را دارد

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]26-جذب اختصاصی در خاک(تبادل لیگاندی)[/FONT]

[FONT=&quot]جذبی است که علارقم وجود بارهای منفی در خاک، بعضی از آنیون ها با قدرت زیاد جذب می شوند (مثل[/FONT][FONT=&quot] : [/FONT][FONT=&quot]فسفات، فلوئور، آرسنات و کرومات) و جذب درخلاف گرادیان نیروی الکترواستاتیک است. که به این نوع جذب، جذب لیگاندی یا تبادل لیگاندی و[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] یا نفوذ آنیونی نیز می گویند. به این نوع جذب در خاک تثبیت نیز می گویند یعنی قابل برگشت نیست

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]27-هم دماهای جذب[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]روابط ریاضی هستند که مقدار جذب را به عنوان تابعی از غلظت در حال تعادل نشان می دهند

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]28-اسیدیته فعال [/FONT]

[FONT=&quot] یعنی فعالیت یون هیدروژن در محلول خاک، و با [/FONT][FONT=&quot]PH [/FONT][FONT=&quot]متر اندازه گیری می شود

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]29-اسیدیته تبادلی [/FONT]

[FONT=&quot] یعنی هیدروژنی که به صورت تبادلی بر روی کانیها و کلوئیدهای خاک جذب شده و بوسیله یک نمک خنثی و غیر بافر مثل کلرور پتاسیم قابل تبادل باشد

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]30-اسیدیته رزرو [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]اسیدیته باقیمانده یا رزرو آن اسیدیته ای است که بصورت بالقوه در خاک وجود دارد و در اثر آزاد شدن الومینیوم و آهن و هیدرولیز آنها در محیط و محلول بوجود می آید. و مقدار آن در خاک از بقیه بیشتر است

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT]
[FONT=&quot]31-اسیدیته کل[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]مجموعه این سه را (اسیدیته فعال، اسیدیته تبادلی و اسیدیته باقیمانده) اسیدیته کل می گویند

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]32-قدرت بافری در خاکهای اسیدی [/FONT]

[FONT=&quot] مقاومت در برابر افزایش [/FONT][FONT=&quot]PH [/FONT][FONT=&quot]را گویند، ظرفیت بافری در این خاکها در اثر اسیدیته باقی مانده در خاک، که شامل پلی مرهای الومینیوم، منگنز و آهن می باشد ایجاد می شود

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]33-قدرت بافری در خاکهای آهکی یا قلیایی [/FONT]

[FONT=&quot] یعنی مقاومت در برابر کاهش [/FONT][FONT=&quot]PH [/FONT][FONT=&quot]، و در اثر نمک های قلیایی در خاک ایجاد می شود که نمک های قلیایی همان کربنات و بی کربناتها هستند. بیشترین قدرت بافری مربوط به خاکهای آهکی است

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT]
[FONT=&quot]34-رشد[/FONT]

[FONT=&quot] رشد عبارت است از تقسیم سلولی (افزایش در تعداد) و بزرگ شدن سلول ها (افزایش در اندازه) در یک موجود زنده


[/FONT]

[FONT=&quot]35-نمو[/FONT]

[FONT=&quot] عبوراز یک مرحله رشد و رسیدن به مرحله بعد را نمو گویند. بعنوان مثال هر یک از مراحل جوانه زدن، ظهور برگ ها، گل کردن، میوه دادن و تشکیل بذریک مرحله نمو محسوب می شوند.

[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]36-آب ثقلی[/FONT]

[FONT=&quot]آبی که مازاد بر ظرفیت نگهداری خاک است و در صورت امکان ، توسط عمل زهکشی و در اثر نیروی ثقل در خاک فرو می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود یا از محیط خاک خارج می‌شود[/FONT][FONT=&quot].[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]

37-آب هیگروسکوپیک[/FONT][FONT=&quot] (Hygroscopic water)
[/FONT][FONT=&quot]خاکی که در معرض هوای آزاد، آب خود را از دست داده و به ظاهر کاملاً خشک به نظر می رسد همواره مقداری رطوبت به صورت قشری نازک در سطح ذرات خود تثبیت می نماید این رطوبت که تحت نیروی جاذبه ذرات در خاک نگهداری می شود اصطلاحاً آب هیگروسکوپیک (آب جاذبه ای) نامیده می شود. ضخامت و یا مقدار آن به عواملی از قبیل رطوبت نسبی هوا، درجه حرارت و مهمتر از همه ذرات جامد خاک بستگی دارد[/FONT][FONT=&quot][/FONT]


[FONT=&quot] [/FONT]
[FONT=&quot]38-آب کاپیلاریته[/FONT][FONT=&quot] (capillary water)
[/FONT][FONT=&quot]وقتی رطوبت خاک از قشر نازکی که به شدت جذب سطحی ذرات آن شده است تجاوزنموده مازاد رطوبت که در تماس با هوای خاک می باشد تحت تأثیر نیروی کاپیلاریته قرار می گیرد. این نیرو به صورت قدرت مکشی در خلل و فرج ریز خاک عمل می کند. به طوری که اختلاف پتانسیل آن به موجب جابه جا شدن آب از نقاط با رطوبت زیادتر (پتانسیل کمتر) به طرف نقاط با رطوبت کمتر (پتانسیل زیادتر)[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]می گردد[/FONT][FONT=&quot][/FONT]



[FONT=&quot]39-ظرفيت نگهداري آب در خاک ([/FONT][FONT=&quot]field capacity[/FONT][FONT=&quot]) [/FONT]
[FONT=&quot]حداکثر مقدار آبي که خاک مي تواند در شرايط زهکشي در خود نگهداري کند ظرفيت نگهداري آب در خاک ناميده مي شود. به عبارت ديگر اين ظرفيت معرف توانايي يک توده خاک براي نگهداري آب در مقابل نيروي ثقل مي باشد و مقدار آن به حد بالاي آب کاپيلاريته مربوط است.

[/FONT]
[FONT=&quot]40-نقطه پژمردگي ([/FONT][FONT=&quot]wilting point[/FONT][FONT=&quot]) [/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]يک قسمت از آب نگهداري شده در خاک به تدريج توسط ريشه گياهان مصرف مي شود که بخش اعظم آن صرف تعرق از طريق اندامهاي هوايي آنها مي گردد و قسمتي ديگر از سطح زمين تبخير و از دسترس خاک خارج مي شود. جذب آب توسط گياهان تا مقداري از آب کاپيلاريته که با نيرويي کمتر از نيروي مکشي ريشه گياهان در خاک نگهداري شده است ادامه مي يابد و هنگامي که درصد رطوبت خاک به حدي تنزل نمايد که شدت وابستگي آب باقي مانده به خاک بيش از نيروي مکشي مزبور باشد جذب آب توسط ريشه ها متوقف مي شود
[/FONT][FONT=&quot]
[/FONT]
[FONT=&quot] [/FONT]