چرای دام در مراتع

رامین قاسم نتاج

اخراجی موقت
اهمیت استفاره از مراتع در پرورش گوسفند
مائده جنگی

در بیشتر مناطق دنیا پروش گوسفند به صورت چرای آزاد یعنی به شکل همان سنت اولیه انسان با استفاده از مراتع طبیعی انجام می پذیرد.

انواع چرا :




1. چرای گسترده یا آزاد:
به دو نوع نوع گسترده نسبی و مطلق تقسیم می گردد که در نوع اول گله در کل طول سال در کل مرتع چرا می کند ولی در حالت دوم قسمتی از مرتع برای جمع آوری غذای زمستانی حفظ می گردد.
2. چرای انتقالی یا بسته:
در این روش مرتع به وسیله حصار به قطعات مختلفی تقسیم می گردد و گوسفندان در هر ایامی از سال در قسمتی از مرتع به سر می برند. از تفاوت هایی که این روش با روش گسترده دارد این است که به علت بسته بودن؛ گیاهان نا مطبوع هم به مصرف گوسفند میرسد.
3. چرای مخلوط :
گاهی اوقاط و بر حسب شرایط می توان حیوان دیگری را در چرای گوسفند وارد ساخت، از انواع چرای مخلوط می توان چرای گوسفند و گاو،میش و بره نام برد.

موقع چرا :

معمولاً گوسفند از اوایل فصل بهار قادر به انتقال به چراگاه می باشد و اگر چه انتخاب زمان انتقال در هر نقطه بستگی به شرایط آب و هوایی، ارتفاع، نوع خاک و بالاخره نوع گیاه دارد ولی توجه به دو نکته لازم و ضروری است. اولاً آن که گیاهان سمی در بهار زودتر از سایر گیاهان ظاهر می شوند و پیش چرای گوسفند در این مناطق می تواند باعث تلفاتی در گله گردد. ثانیاً هنگامی می توان از چراگاه استفاده نمود که ارتفاع ساقه های علوفه دست کم به 10 تا 12 سانت رسیده باشد. با این ترتیب هر قدر در عقب انداختن چرا به اواسط بهار سعی شود در حفظ و نگهداری مرتع تلاش بیشتری مبذول گردیده.

ظرفیت چرای مرتع :

بر حسب تعریف، حداکثر تعداد گوسفندی که می تواند در در هر سال در محدوده خاصی و در مدت معینی چرا کند و سطح تولید مرتع از نظر کمیت و کیفیت تغییر نکند ظرفیت چرای مرتع نامیده می شود.
مدت معین چرا از نظر آنکه در سطح تولید مرتع تغییری حاصل نگردد در ایران به صورت متوسط حدود 100 روز است.
بر اساس آخرین آمار تعداد دام موجود در کشور حدود 80 میلیون واحد دامی است و که از این تعداد با توجه به ضریب وابستکی انواع مختلف دام به مرتع حدودو 50 میلیون واحد دامی کشور کاملاً وابسته به مراتع می باشند که براساس موجود حدود 5/35 میلیون واحد دامی اضافه در مراتع چرا می کنند یا به زبان دیگر میتوان گفت از مراتع موجود 3 تا 5/3 برابر ظرفیت مجازبهره برداری می شود که این باعث تخریب و کاهش مراتع می گردد.
 

رامین قاسم نتاج

اخراجی موقت
اثر چرا بی رویه بر گیاهان

چرای دام بر خاک مرتع تأثیر داشته، ‌مخصوصاً در اوایل بهار و یا مواقع دیگر که خاک مرتع مرطوب است باعث سفت شدن آن می شود. در نتیجه علاوه بر اینکه قابلیت نفوذ خاک نسبت به نزولات کاهش خواهد یافت، ‌نگهداری خاک نسبت به آب نیز کاهش می یابد. در نتیجه گیاهان به علت جریان سطحی آبها و هدر رفتن سریع رطوبت خاک از نسبت کمتری از رطوبت و بارندگی منطقه استفاده خواهند کرد. به علت فشرده شدن خاک، ریشه گیاهان به مقدار کمتری در خاک نفوذ می نمایند. از طرف دیگر در چنین شرایطی سبز شدن بذور گیاهان مرتعی مشکل خواهد بود(معایب ). البته باید در نظر داشت که طبق نتایج به دست آمده در مراتعی که اصلاً چرا نشده باشد، رشد گیاهان کمتر از مراتعی خواهد بود که به مقدار کمتری مورد چرا واقع شده اند. گیاهان در حالت اخیر قوی تر از حالت اول خواهند بود. بخصوص در مورد گراس ها انواع چراشده بوته های پهن به وجود خواهند آورد در صورتی که در انواع چرا نشده قطر تاج گیاه کمتر خواهد بود. در مناطق خشک در اثر چرا مقداری از اندامهای گیاه برداشت شده و در نتیجه در مدت خشکی به علت کم شدن سطح تبخیر کننده، گیاه بهتر خواهد توانست در مقابل خشکی مقاومت از خود نشان دهد. همچنین دام ضمن چرا با افزودن کود باعث حاصلخیزی خاک می شود(محاسن ). بیشتر مراتع کشور قبل از فصل مساعد و زمان مناسب و بلافاصله پس از ذوب شدن برف ها (اوایل بهار) یعنی درست زمانی که چرای دام بیشترین خسارت و صدمات را به پوشش گیاهی و خاک مرتع می زند، مورد هجوم دام قرار می گیرد.چرای بی رویه و قبل از موعد مقرر باعث کاهش جمعیت گونه های خوش خوراک و سیر قهقرایی مراتع می گردد. در صورتی که عده ای از گیاهان بی ارزش و سمی از چرای بی موقع سود برده و رقابت گیاهی برای آنها کم می شود.مراحل سیر قهقرایی مرتع در اثر چرای شدید دام :تشخیص بعضی از مراحل سیر قهقرایی که به وسیله ی چرای نامناسب دام در مرتع حادث می شود آسان است. در اکثر مناطق سیر قهقرایی در اثر چرای بی رویه صورت می گیرد و بایستی مرتعداران این سیر قهقرایی را به موقع تشخیص داده و مراحل آن را به خوبی بشناسند. مراحل سیر قهقرایی در اثر چرای مفرط و بهره برداری نامناسب عبارت است از:الف) تخریب فیزیولوژی گیاهان خوشخوراکگیاهان خوش خوراک در اثر فشار چرای دام، قدرت گیاهی خود را از دست داده و در نتیجه رشد سالیانه و تجدید حیات طبیعی آنان کاهش می یابد.ب) تغییر در ترکیب گیاهیادامه ی بر هم زدن فعالیت فیزیولوژیکی گیاه موجب از بین رفتن آن می شود. از بین رفتن بیشتر گیاه بیشتر ناشی از کاهش عملیات فتوسنتز، رقابت گیاهی، سن زیاد و خشکسالی که موجب کاهش رشد می گردد، است. تغییر در ترکیب گیاهی تدریجی بوده و توام با تقلیل گیاهان مرغوب و کاهش عملیات فیزیولوژیکی است. همراه با کاهش تعداد گیاه در واحد سطح، رقابت گیاهی کاهش می یابد در نتیجه گیاهان نامرغوب و مقاوم وارد می شوند. در این حالت دام هایی که در مرتع چرا می نمودند به ناچار بایستی اشتهای خود را از گیاهان مرغوب به گیاهان نامرغوب تغییر دهند.ج) هجوم گونه های جدیدهمراه با تغییر ترکیب گیاهی، گیاهان جدیدی که قبلاً در ترکیب کلیماکس وجود نداشته وارد می شوند. اولین هجوم آورنده ها گیاهان یکساله هستند و سپس گیاهان چندساله بوته ای که دارای ارزش علوفه ای نیستند. اکثر گیاهان چندساله هجوم آورنده، برای چرای دام مناسب نیستند. این مراحل جایگزینی بیشتر موجب تقلیل کیفیت گیاهی می شود.د) ناپدید شدن گیاهان خوشخوراکمرحله ی بعدی سیر قهقرایی در اثر بهره برداری بی رویه و چرای مفرط دام در مرتع، کم شدن شدید گونه های خوش خوراک و باارزش و در نهایت ناپدید شدن آن ها در مرتع است. به جای گونه های خوب مرتعی، گیاهان یکساله و گونه های چندساله غیرخوشخوراک در مرتع ظاهر می شوند.هـ) کاهش پوشش گیاهان مهاجمادامه ی چرای بی رویه سرانجام درصد پوشش نباتی را هم کاهش می دهد. در این صورت گیاهان خوشخوراک از بین می روند و به تدریج جای آنها را گیاهان یکساله غیر خوشخوراک می گیرند. اگر چرای مفرط همچنان ادامه یابد از مقدار پوشش گیاهان نامرغوب هم به تدریج کاسته می شود.
 

رامین قاسم نتاج

اخراجی موقت
مدیریت چرا در مرتع
مقدمه: منابع طبیعی به عنوان بستر حیات ، عامل اصلی در جهت رسیدن به
توسعه پایدار ، در بخش کشاورزی می باشد . پوشش گیاهی از جنبه های مختلف بر جوامع انسانی ، دامی و محیط زیست آنها تاثیر گذاشته و نقش ارزنده و زیر بنایی دارد و باعث حفاظت خاک ، جلوگیری از پر شدن سدها و بروز سیلابها ، نفوذ پذیری آب و افزایش منابع آبهای زیر زمینی ، تولید علوفه مرتعی ، رونق دادن به دامداری و افزایش تولیدات دامی ، توسعه زنبور داری ، حفاظت محیط زیست ، حیات وحش و تولید گیاهان دارویی و صنعتی می شود . اثرات چرا بر پوشش گیاهی مرتع میزان چرای مطلوب به پوشش گیاهی مراتع وابسته است هر چه تعداد دام و مدت زمان چرا متناسب با میزان علوفه موجود مرتع باشد بهره دهی دام و مرتع بیشتر خواهد شد . مزایای چرای کم اگر دام به نسبت سطحی از مرتع که در اختیار دارد کمتر از حد معمول از علوفه آن تغذیه نماید و مابقی غذای دام از طریق مصرف علوفه خشک تامین شود چرای کم اطلاق می گردد در این حالت به دلیل استفاده بیشتر از علوفه خشک و صرف زمان و انرژی کمتر توسط دام موجب افزایش وزن ، تولید مو و پشم خواهد شد . تغذیه مناسب دام باعث زیاد شدن آبستنی در گله و بیشتر شدن درصد به دنیا آمدن گوساله ، بره ، بزغاله ، بهبود شرایط بدنی و سلامت دام می شود .از دیگر مزایای چرای کم، داشتن کیفیت خوب تولیدات دامی و داشتن علوفه به حد کافی در شرایط خشکی می باشد . همچنین با رشد گیاهان خوش خوراک از میزان گیاهان سمی کاسته شده و خسارت آن نیز کاهش خواهد یافت . معایب چرای زیاد اگر دام به نسبت سطحی از مرتع که در اختیار دارد بیشتر از حد معمول از علوفه آن تغذیه نماید در این حالت با توجه به استفاده کمتر از علوفه خشک و صرف زمان و انرژی بیشتر توسط دام برای پیدا کردن علوفه باعث کاهش وزن و تولید مو و پشم خواهد شد به دلیل تغذیه نامناسب ، درصد آبستنی و تولید مثل کاهش خواهد یافت و روز به روز شرایط بدنی دامها ضعیف شده و کیفیت تولیدات نیز کاهش خواهد یافت . از دیگر معایب چرای زیاد کم بودن علوفه در شرایط خشکی و زیاد شدن گیاهان سمی می باشد که این امر باعث مسمومیت و تلف شدن دامها می شود . استفاده صحیح از علوفه مرتع برای استفاده مداوم و اقتصادی از مرتع باید در انتخاب تعداد دام دقت کافی به عمل آید تا متناسب با ظرفیت مرتع باشد . اگر تعداد دام بیش از ظرفیت مرتع باشد گیاهان خوش خوراک از بین رفته و تولیدات دامی کاهش خواهد یافت و مرتع ارزش خود را از دست خواهد داد .کاهش پوشش گیاهی مراتع ممکن است1. اثر برخورد قطرات باران به خاک را افزایش دهد .2. بر اثر روان آب به وجود آمده خاک مراتع را شسته و مواد آلی آن را کاهش دهد . 3. سله خاک را افزایش دهد .4. مقدار نفوذ آب در خاک را کاهش دهد . برای جلوگیری از تخریب و نابودی مراتع باید موارد زیر را رعایت کنیم 1. جلوگیری از چرای زود رس 2. نکندن بوته های مرتعی 3. خوداری از چرای مفرط 4. جلوگیری از ورود دام مازاد به مرتع5. جلوگیری از سوزاندن بوته های مرتعی 6. رعایت فصل چرا 7. جلوگیری از ورود دام به مراتع قرق شده 8. عدم چرا در مواقعی که خاک مرتع زیاد مرطوب است9. چرای گیاهان مرتعی بعد از مرحله گل دهی
 

Similar threads

بالا