چاودار (Secale cereal L.)
- شروع کننده موضوع Taimi
- تاریخ شروع
چاودار (Secale cereal L)
1-4- اهمیت :
چاودار یکی از غلاتی است که خصوصاً در اروپا به مقدار زیاد در تهیه نان مورد استفاده قرار می گیرد، اما در چند دههی اخیر سطح زیر کشت آن در دنیا کاهش پیدا کرده است. کاهش سطح زیر کشت آن به خاطر تولید محصول کمتر نسبت به گندم است و از طرف دیگر تقاضای مصرف کنندگان جهت داشتن نان سفیدتر، از اهمیت خاصی برخوردار است. در سالهای اخیر که کیفیت نان مورد اهمیت قرار گرفته است، باردیگر اهمیت غذایی چاودار جای خود را در مصرف نان باز کرده است. همانطور که از جدول (8-2) برمی آید ترکیبات اسیدهای آمینه چاودار نسبت به گندم تفاوت چندانی نشان نمی دهند، نان جاودار خوشمزه بوده وهمچنین، تازه بودن خود را نسبت به نان گندم تا چند روز حفظ می کند.
چاودار در تغذیه دام ها به صورت علوفه سبز، خشک و یا سیلو مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی مواقع، مخلوط با ماشک گل خوشه ای کشت می گردد. علوفه چاودار دارای قابلیت مصرف و هضم بسیار بالایی است، ولی از نظر پروتئین فقیر می باشد. دانه های چاودار نیز می توانند در تغذیه دام مورد استفاه قرار گیرند. مقدار لیزین و تریپتوفان در دانه های آن بیش از گندم می باشد. در مقایسه با دانه های یولاف و ذرت، دانه های چاودار از نظر چربی خیلی فقیر می باشند. از چاودار می توان الکل، نشاسته، دکسترین، گلوگز... تولید کرد. سطح زیرکشت آن در سال 1990 در دنیا 5/16 میلیون هکتار بوده است که 5/1 میلیون هکتار نسبت به سالهای80-1979، 12 میلیون هکتار نسبت به سالهای 65-1961 و 22میلیون هکتار نسبت به سالهای 52-1948 کاهش داشته است. بیشترین سطح زیر کشت آن در کشورهای مستقل مشترک المنافع می باشد(2/10میلیون هکتار)، کره (650هزار هکتار)، کانادا (514 هزار هکتار چک و اسلواکی (170 هزار هکتار)، ایالات متحده امریکا و ترکیه هر یک با 150 هزار هکتار در مکانهای بعدی قرار گرفته اند.
به طوری که ملاحظه می شود سطح زیر کشت آن از سال 1948 تا به امروز از 37 میلیون هکتار به حدود 17 میلیون هکتار کاهش یافته است. متوسط عملکرد جهانی چاودار در یک هکتار 2440 کیلوگرم می باشد. علت کاهش کاهش سطح زیرکشت چاودار بدین خاطر می باد که اولاً این گیاه ویژه نواحی سرد و اراضی فقیر یا مناطقی که دارای خاک های شنی است، می باشد و ثانیاً میزان تولید آن در واحد سطح پایین بوده و در ضمن اصلاح گونه ها در آن کمتر صورت گرفته است.
2-4- طبقه بندی و ویژگیهای گیاه شناسی :
چاودار گیاهی از تیره غلات و جنس Secale و با تعداد کروموزم مختلف 2n=14 و 2n=28 می باشد. این جنس دارای چند گونه است. مهمترین گونه آن که در نقاط مختلف دنیا کشت می گردد، چاودار زراعتی Secale cereal می باشد( شکل 1-4). چاودار دارای 13 رقم می باشد که تشخیص آنها از هم بر حسب شکنندگی محور سنبله، پوشینکها، رنگ سنبله، پرزدار یا صاف بودن سطح خارجی پالئا صورت می گیرد.واویلوف عقیده دارد که چاودار دارای دو مبداء اولیه است؛ یکی افغانستان و شرق ایران، ودیگری ارمنستان، روسیه و آسیای صغیر. مدت استراحت بذر بعد از برداشت برای جوانه زدن 35-30 روز می باشد. دانه های چاودار از نقطه نظرمورفولوژیکی مثل دانه های گندم جوانه می زنند و تولید چهار عدد ریشه جنینی می کنند. سیستم ریشه ای چاودار مشابه گندم افشان است. ریشه های جاودار توسعه بسیار زیاد در خاک می کند و قدرت بالایی در جذب عناصر از خاکهای فقیر دارند. ریشه های چاودار عمیق تر از گندم هستند، تا عمق 200 سانتیمتری خاک نفوذ می کنند و انشعابات بیشتری دارند (شکل 2-4).
بیشترین مقدار ریشه ها (60%-50%) در لایه های سطحی خاک دیده می شود.(30-0 سانتی متری). سیستم ریشه ای چاودار قوی تر از گندم و گستردگی و توسعه بسیار بیشتری دارد که مقدار آنها بیش از گندم و طول تر از آن می باشد. گره انشعاب در چاودار در مقایسه با گندم با فاصله نزدیکتری نسبت به سطح خاک تشکیل می گردد. پنجه زنی با توجه به تاریخ کاشت در پائیز صورت می گیرد. به طور معمول هر گیاه جاودار تولید 5-3 پنجه می نماید.
طول شدن ساقه در بهار بسیار زود و با سرعت خیلی شدیدی صورت می گیرد. و از این نقطه نظر، نسبت به گندم و جوپائیزه برتری دارد. این خصوصیات باعث می گردد که گیاه به خوبی از ذخیره رطوبت خاک استفاده نموده و با علفهای هرز رقابت نماید.
چاودار را می توان یک گیاه علوفه ای با ارزش معرفی کرد. ارتفاع ساقه جاودار تا 190-140 سانتیمتر متغیر می باشد. برگهای جاودار مثل گندم دراز و نوک تیز می باشند. لیگول آن کوتاهتر از گندم و گوشوارک آن بدون پرز می باشد. چاودار به مدت 15-10 روز قبل از گندم به سنبله می رود گل دادن آن 15-10 روز بعد از سنبله رفتن صورت می گیرد (در گندم بعد از 7-6 روز می باشد). باروری یک سنبه 4-3 روز و باروری یک گیاه کامل 14-8 روز طول می کشد. چاودار معمولاً 10-5 روز قبل از گندم پائیزه می رسد. تلقیح در چاودار غیر مستقیم و از نوع گیاهان دگرگشن می باشد. وزن هزار دانه چاودار در ارقام مختلف بین 20 تا 55 گرم متغیر است.
3-4- آب و هوا :
پراکندگی کشت چاودار برای تولید دانه بین 45 - 49˚ در نیمکره شمالی می باشد. برای تولید علوفه می توان آنرا در تمامی نواحی گندم خیز دنیا کشت نمود. طول دوره زندگی چاودار پائیزه 280-270 روز می باشد. از زمان کاشت تا برداشت نیاز به ˚2000-1750 واحد گرمایی دارد. حد اقل درجه حرارت برای جوانه زدن 1-2˚C می باشد. چاودار در درجات حرارت 14-12 (خاک) در مدت 6-5 روز جوانه می زند. در میان غلات پائیزه چاودار بیشترین مقاومت را نسبت به سرما ازخود نشان می دهد. چاودار سرمای ˚C180- تا ˚C20-را در سطح گره انشعاب تحمل می نماید و در بعضی مواقع تا C˚25- الی ˚C30- و حتی˚C 35- (در جه حرارت هوا) را نیز تحمل می کند. گلدهی هنگامی شروع می گردد که درجه حرارت به ˚C14- 12 برسد. حد اکثر درجه حرارت مورد نیاز در مرحله رسیدن 19 می باشد. برای تولید یک واحد ماده خشک نیاز به 634-353 واحد آب دارد، و در مناطقی که میزان بارندگی بیش از 650mm باشد تولید بالایی دارد. چاودار دارای عملکرد بسیار بالایی در اراضی حاصلخیز، عمیق با بافت متوسط، Ph بین 8-4 می باشد. چاودار اراضی شنی و فقیر را در نواحی مرطوب بهتر از گندم مورد استفاده قرار می دهد.
4-4- تناوب زراعی :
چاودار کشتهای متوالی را تحمل می نماید، و عملکردهای بسیار خوبی در سیستم تناوبی خواهد داشت. چاودار در نواحی مرطوب و سرد عملکردهای بسیار خوبی بعد از بقولات یکساله و چند ساله، سیب زمینی زودرس و جو می تواند داشته باشد، و بعد از گندم و ذرت علوفه ای نتایج بسیار خوبی می دهد. چاودار در راضی شنی بعد از لوپین که به عنوان کود سبز کشت می گردد و همچنین لوبیا و سیب زمینی زودرس که در آن کود دامی پخش می شود تولید بالایی خواهد داد. در نواحی مرطوب و سرد بعد از چاودار می بایست گیاهان بهاره و در اراضی شنی می توان ذرت، هندوانه یا گیاهان علوفه ای کشت نمود.
با افزایش در صد غلات در تناوب زراعی از 50 به 80 و 100 در اراضی سبک موجب کاهش عملکرد می گردد. هرچند با افزایش ازت اضافی به صورت کود سرک 1 و 2 تا حدی می توان کاهش محصول را جبران نمود، ولی جبران صد در صد کاهش عملکرد امکان پذیر نمی باشد (شکل 3-4).
5-4- کود :
چاودار برای تولید یک تن دانه و اندامهای هوائی می تواند عناصر غذایی با مقادیر تقریبی زیر را از خاک جذب نماید.
جذب شدید ازت، فسفر و پتاس بعد از سپری شدن فصل زمستان در بهار صورت می گیرد. چاودار واکنش بسیار خوبی نسبت به کودهای آلی و معدنی از خود نشان می دهد. کودهای دامی می بایست در اراضی شنی و فقیر به میزان 25-20 تن در هکتار قبل از کشت و یا در زراعت قبلی مورد استفاده قرار گیرد. ازت یکی از مواد بسیار مهم و ضروری برای چاودار به ویژه در مواقعی که در اراضی فقیر از مواد غذایی کشت می گردد، می باشد.
کمبود ازت تأثیر منفی بر روی سیستم ریشه ای گیاه می گذارد و سنبله رفتن را به تأخیر می اندازد. در صورتی که در زراعت جاودار کود از ته به کار برده نشود یا اینکه در اراضی فقیر کشت گردد برگها زرد و خشک می گردند و خواهند مرد. کودهای ازته باعث افزایش پنجه زنی گیاه می کردد. ازت آمونیاکی، مطلوب ترین فرم ازت برای چاودار می باشد. فسفر یک ماده کاملاً ضروری برای چاودار است. فسفر باعث توسعه سیستم ریشه ای گیاه می گردد، و صول دوره رویشی را کاهش داده و رسیدن را تسریع می نماید. فسفر در مراحل آخررشد گیاه هم اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا که کمبود این عنصر در این مرحله باعث می گردد که تعداد دانه ها در سنبله کاهش یابد. عدم پخش فسفر در مراحل اولیه تا سنبله رفتن موجب کاهش تولید خواهد گردید. پتاس یکی از عناصر بسیار ضروری برای گیاه است. پتاس بیشتر در اندامهای جوان مشاهده می شود، پتاس باعث افزایش فتوسنتز، سنتز آلبومین و نگهداری آب از طرف سلولها خواهد گردید. پتاس مقاومت گیاه نسبت به شرایط زمستانه را افزایش خواهد داد و کمبود پتاس تأثیر منفی بر روی پنجه زنی و مقاومت گیاه به بیماری ها خواهد گذاشت.
6-4- تهیه زمین :
عملیات تهیه زمین در چاودار مشابه گندم پائیزه است، ولی بستر بذر می بایست بهتر خرد شده و خاک بهتر نشست کرده باشد، زیرا بذور چاودار کوچکتر و در عمق کمتری کشت می شوند، و به علاوه گره انشعاب در چاودار در مقایسه با گندم در فاصله نزدیکتری نسبت به سطح خاک تشکیل می گردد.
7-4- عملیات کاشت و داشت :
بذور چاودار باید دارای درجه خلوصی حد اقل 98% و قوه نامیه حد اقل 85% باشند. برای جلوگیری از هجوم بیماریهای قارچی، بذور جاودار را باید قبل از کاشت همانند گندم ضد عفونی کرد. تاریخ کاشت بستگی بسیارزیادی به شرایط محیطی دارد. چاودار حدود دو هفته قبل از گندم پائیزه کشت می گردد، زیرا قبل از ورود به مرحله زمستانه باید زمان کافی برای پنجه زنی در اختیار داشته باشد.
چاودار باید طوری کشت گردد که بتواند سرمای زمستان را به خوبی تحمل کند. چنانچه تاریخ کاشت به تأخیر بیفتد، سیستم ریشه ای در گیاه در ابتدای ورود به فصل سرما توسعه ضعیفی می یابد، پنجه زنی بسیار ضعیف می شود و شرایط نامناسب مانع حصول به تولید بالایی خواهد گردید و در نتیجه تولید کاهش خواهد یافت؛ در صورتی که کشت بسیار زود صورت گیرد گیاهان در پائیز توسعه بسیار زیادی می یابند و شرایط برای گذراندن دوره زمستان نامطلوب می گردد. تراکم مناسب در نواحی مرطوب و سرد 550-400 دانه سبز کرده در یک متر مربع و در اراضی شنی 500- 400 دانه سبز کرده در یک متر مربع خواهد بود. میزان بذر مورد نیاز برای به دست آمدن تراکم فوق 180-140 کیلوگرم در هکتار می باشد. فواصل میان ردیفها در زراعتهای مکانیزه 15-10 سانتیمتر می باشد. عمق کاشت در اراضی سنگین و مرطوب 5-3 سانتیمتر و در اراضی سبک و خشک تر6-5 سانتیمتر است.
عملیات داشت در چاودار کمتر از گندم پائیزه است. در مناطقی که دارای زمستانهای بسیار سرد و یخبندان هستند، ریشه های جاودار از خاک بیرون می آید. در این نواحی در ابتدای بهار برای کاهش میزان صدمه، مزرعه را غلطک می زنند تا ریشه ها مجدداً با خاک تماس بیشتری برقرار نمایند. مصرف کودهای ازته به میزان 40-30 کیلوگرم در هکتار تا آنجا که ممکن است باید در ابتدای بهار صورت گیرد.
دفع علفهای هرزدر زراعت جاودار به وسیله علف کشهای مزارع گندم صورت می گیرد.
8-4- برداشت :
زمان برداشت بسته به نوع مصرف متغیر است. در صورتی که چاودار برای علوفه سبز کشت شده باشد، برداشت می بایست از موقعی که ارتفاع گیاه به 35-30 سانتیمتر رسیده شروع و تا قبل از سنبله رفتن پایان یابد. چنانچه برداشت به تأخیر بیفتد ساقه ها خشبی می گردند و قابلیت مصرف علوفه پایین می آید. مرحله رسیدن کامل دانه های چاودار معمولاً یک هفته قبل از رسیدن گندم پائیزه می باشد. تفاوتی که چاودار با سایر غلات پائیزه دارد در این است که دانه های آن همزمان می رسند، زیرا بیشترین ساقه هایی که تولید سنبله می نمایند از شاخه هایی هستند که در پائیز قبل از رسیدن زمستان به وجود آمده اند. خطر ریزش دانه ها درموقع رسیدن به دلیل اینکه لما و پالئا دانه را کاملاً نمی پوشانند بیشتر از گندم می باشد. برداشت در موقع رسیدن کامل با رطوبت 15-14 در صد دانه به وسیله کمباین صورت می گیرد. در سال 1978 متوسط تولید جهانی چاودار 2420 کیلوگرم در هکتار بوده است. (اروپا 2980کیلوگرم، اتریش 4180 کیلوگرم، چک و اسلواکی 4300 کیلوگرم، آلمان 4700کیلوگرم)، در این کشورها اولاً شرایط آب و هوائی مناسب و در ثانی مصارف کودهای شیمیایی در زراعت چاودار خیلی زیاد می باشد، زیرا چاودار بیشتر در اراضی فقیر و شنی کشت می گردد. نسبت دانه به کاه در چاودار 1 به 5/3-3 می باشد، یعنی 75-70 در صد کل تولید چاودار کاه می باشد.
1-4- اهمیت :
چاودار یکی از غلاتی است که خصوصاً در اروپا به مقدار زیاد در تهیه نان مورد استفاده قرار می گیرد، اما در چند دههی اخیر سطح زیر کشت آن در دنیا کاهش پیدا کرده است. کاهش سطح زیر کشت آن به خاطر تولید محصول کمتر نسبت به گندم است و از طرف دیگر تقاضای مصرف کنندگان جهت داشتن نان سفیدتر، از اهمیت خاصی برخوردار است. در سالهای اخیر که کیفیت نان مورد اهمیت قرار گرفته است، باردیگر اهمیت غذایی چاودار جای خود را در مصرف نان باز کرده است. همانطور که از جدول (8-2) برمی آید ترکیبات اسیدهای آمینه چاودار نسبت به گندم تفاوت چندانی نشان نمی دهند، نان جاودار خوشمزه بوده وهمچنین، تازه بودن خود را نسبت به نان گندم تا چند روز حفظ می کند.
چاودار در تغذیه دام ها به صورت علوفه سبز، خشک و یا سیلو مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی مواقع، مخلوط با ماشک گل خوشه ای کشت می گردد. علوفه چاودار دارای قابلیت مصرف و هضم بسیار بالایی است، ولی از نظر پروتئین فقیر می باشد. دانه های چاودار نیز می توانند در تغذیه دام مورد استفاه قرار گیرند. مقدار لیزین و تریپتوفان در دانه های آن بیش از گندم می باشد. در مقایسه با دانه های یولاف و ذرت، دانه های چاودار از نظر چربی خیلی فقیر می باشند. از چاودار می توان الکل، نشاسته، دکسترین، گلوگز... تولید کرد. سطح زیرکشت آن در سال 1990 در دنیا 5/16 میلیون هکتار بوده است که 5/1 میلیون هکتار نسبت به سالهای80-1979، 12 میلیون هکتار نسبت به سالهای 65-1961 و 22میلیون هکتار نسبت به سالهای 52-1948 کاهش داشته است. بیشترین سطح زیر کشت آن در کشورهای مستقل مشترک المنافع می باشد(2/10میلیون هکتار)، کره (650هزار هکتار)، کانادا (514 هزار هکتار چک و اسلواکی (170 هزار هکتار)، ایالات متحده امریکا و ترکیه هر یک با 150 هزار هکتار در مکانهای بعدی قرار گرفته اند.
به طوری که ملاحظه می شود سطح زیر کشت آن از سال 1948 تا به امروز از 37 میلیون هکتار به حدود 17 میلیون هکتار کاهش یافته است. متوسط عملکرد جهانی چاودار در یک هکتار 2440 کیلوگرم می باشد. علت کاهش کاهش سطح زیرکشت چاودار بدین خاطر می باد که اولاً این گیاه ویژه نواحی سرد و اراضی فقیر یا مناطقی که دارای خاک های شنی است، می باشد و ثانیاً میزان تولید آن در واحد سطح پایین بوده و در ضمن اصلاح گونه ها در آن کمتر صورت گرفته است.
2-4- طبقه بندی و ویژگیهای گیاه شناسی :
چاودار گیاهی از تیره غلات و جنس Secale و با تعداد کروموزم مختلف 2n=14 و 2n=28 می باشد. این جنس دارای چند گونه است. مهمترین گونه آن که در نقاط مختلف دنیا کشت می گردد، چاودار زراعتی Secale cereal می باشد( شکل 1-4). چاودار دارای 13 رقم می باشد که تشخیص آنها از هم بر حسب شکنندگی محور سنبله، پوشینکها، رنگ سنبله، پرزدار یا صاف بودن سطح خارجی پالئا صورت می گیرد.واویلوف عقیده دارد که چاودار دارای دو مبداء اولیه است؛ یکی افغانستان و شرق ایران، ودیگری ارمنستان، روسیه و آسیای صغیر. مدت استراحت بذر بعد از برداشت برای جوانه زدن 35-30 روز می باشد. دانه های چاودار از نقطه نظرمورفولوژیکی مثل دانه های گندم جوانه می زنند و تولید چهار عدد ریشه جنینی می کنند. سیستم ریشه ای چاودار مشابه گندم افشان است. ریشه های جاودار توسعه بسیار زیاد در خاک می کند و قدرت بالایی در جذب عناصر از خاکهای فقیر دارند. ریشه های چاودار عمیق تر از گندم هستند، تا عمق 200 سانتیمتری خاک نفوذ می کنند و انشعابات بیشتری دارند (شکل 2-4).
بیشترین مقدار ریشه ها (60%-50%) در لایه های سطحی خاک دیده می شود.(30-0 سانتی متری). سیستم ریشه ای چاودار قوی تر از گندم و گستردگی و توسعه بسیار بیشتری دارد که مقدار آنها بیش از گندم و طول تر از آن می باشد. گره انشعاب در چاودار در مقایسه با گندم با فاصله نزدیکتری نسبت به سطح خاک تشکیل می گردد. پنجه زنی با توجه به تاریخ کاشت در پائیز صورت می گیرد. به طور معمول هر گیاه جاودار تولید 5-3 پنجه می نماید.
طول شدن ساقه در بهار بسیار زود و با سرعت خیلی شدیدی صورت می گیرد. و از این نقطه نظر، نسبت به گندم و جوپائیزه برتری دارد. این خصوصیات باعث می گردد که گیاه به خوبی از ذخیره رطوبت خاک استفاده نموده و با علفهای هرز رقابت نماید.
چاودار را می توان یک گیاه علوفه ای با ارزش معرفی کرد. ارتفاع ساقه جاودار تا 190-140 سانتیمتر متغیر می باشد. برگهای جاودار مثل گندم دراز و نوک تیز می باشند. لیگول آن کوتاهتر از گندم و گوشوارک آن بدون پرز می باشد. چاودار به مدت 15-10 روز قبل از گندم به سنبله می رود گل دادن آن 15-10 روز بعد از سنبله رفتن صورت می گیرد (در گندم بعد از 7-6 روز می باشد). باروری یک سنبه 4-3 روز و باروری یک گیاه کامل 14-8 روز طول می کشد. چاودار معمولاً 10-5 روز قبل از گندم پائیزه می رسد. تلقیح در چاودار غیر مستقیم و از نوع گیاهان دگرگشن می باشد. وزن هزار دانه چاودار در ارقام مختلف بین 20 تا 55 گرم متغیر است.
3-4- آب و هوا :
پراکندگی کشت چاودار برای تولید دانه بین 45 - 49˚ در نیمکره شمالی می باشد. برای تولید علوفه می توان آنرا در تمامی نواحی گندم خیز دنیا کشت نمود. طول دوره زندگی چاودار پائیزه 280-270 روز می باشد. از زمان کاشت تا برداشت نیاز به ˚2000-1750 واحد گرمایی دارد. حد اقل درجه حرارت برای جوانه زدن 1-2˚C می باشد. چاودار در درجات حرارت 14-12 (خاک) در مدت 6-5 روز جوانه می زند. در میان غلات پائیزه چاودار بیشترین مقاومت را نسبت به سرما ازخود نشان می دهد. چاودار سرمای ˚C180- تا ˚C20-را در سطح گره انشعاب تحمل می نماید و در بعضی مواقع تا C˚25- الی ˚C30- و حتی˚C 35- (در جه حرارت هوا) را نیز تحمل می کند. گلدهی هنگامی شروع می گردد که درجه حرارت به ˚C14- 12 برسد. حد اکثر درجه حرارت مورد نیاز در مرحله رسیدن 19 می باشد. برای تولید یک واحد ماده خشک نیاز به 634-353 واحد آب دارد، و در مناطقی که میزان بارندگی بیش از 650mm باشد تولید بالایی دارد. چاودار دارای عملکرد بسیار بالایی در اراضی حاصلخیز، عمیق با بافت متوسط، Ph بین 8-4 می باشد. چاودار اراضی شنی و فقیر را در نواحی مرطوب بهتر از گندم مورد استفاده قرار می دهد.
4-4- تناوب زراعی :
چاودار کشتهای متوالی را تحمل می نماید، و عملکردهای بسیار خوبی در سیستم تناوبی خواهد داشت. چاودار در نواحی مرطوب و سرد عملکردهای بسیار خوبی بعد از بقولات یکساله و چند ساله، سیب زمینی زودرس و جو می تواند داشته باشد، و بعد از گندم و ذرت علوفه ای نتایج بسیار خوبی می دهد. چاودار در راضی شنی بعد از لوپین که به عنوان کود سبز کشت می گردد و همچنین لوبیا و سیب زمینی زودرس که در آن کود دامی پخش می شود تولید بالایی خواهد داد. در نواحی مرطوب و سرد بعد از چاودار می بایست گیاهان بهاره و در اراضی شنی می توان ذرت، هندوانه یا گیاهان علوفه ای کشت نمود.
با افزایش در صد غلات در تناوب زراعی از 50 به 80 و 100 در اراضی سبک موجب کاهش عملکرد می گردد. هرچند با افزایش ازت اضافی به صورت کود سرک 1 و 2 تا حدی می توان کاهش محصول را جبران نمود، ولی جبران صد در صد کاهش عملکرد امکان پذیر نمی باشد (شکل 3-4).
5-4- کود :
چاودار برای تولید یک تن دانه و اندامهای هوائی می تواند عناصر غذایی با مقادیر تقریبی زیر را از خاک جذب نماید.
K2O : 34-21 کیلوگرم، P2O5 : 15-10 کیلوگرم، N : 35-19 کیلوگرم
MgO : 5-3 کیلوگرم CaO : 10-5 کیلوگرمجذب شدید ازت، فسفر و پتاس بعد از سپری شدن فصل زمستان در بهار صورت می گیرد. چاودار واکنش بسیار خوبی نسبت به کودهای آلی و معدنی از خود نشان می دهد. کودهای دامی می بایست در اراضی شنی و فقیر به میزان 25-20 تن در هکتار قبل از کشت و یا در زراعت قبلی مورد استفاده قرار گیرد. ازت یکی از مواد بسیار مهم و ضروری برای چاودار به ویژه در مواقعی که در اراضی فقیر از مواد غذایی کشت می گردد، می باشد.
کمبود ازت تأثیر منفی بر روی سیستم ریشه ای گیاه می گذارد و سنبله رفتن را به تأخیر می اندازد. در صورتی که در زراعت جاودار کود از ته به کار برده نشود یا اینکه در اراضی فقیر کشت گردد برگها زرد و خشک می گردند و خواهند مرد. کودهای ازته باعث افزایش پنجه زنی گیاه می کردد. ازت آمونیاکی، مطلوب ترین فرم ازت برای چاودار می باشد. فسفر یک ماده کاملاً ضروری برای چاودار است. فسفر باعث توسعه سیستم ریشه ای گیاه می گردد، و صول دوره رویشی را کاهش داده و رسیدن را تسریع می نماید. فسفر در مراحل آخررشد گیاه هم اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا که کمبود این عنصر در این مرحله باعث می گردد که تعداد دانه ها در سنبله کاهش یابد. عدم پخش فسفر در مراحل اولیه تا سنبله رفتن موجب کاهش تولید خواهد گردید. پتاس یکی از عناصر بسیار ضروری برای گیاه است. پتاس بیشتر در اندامهای جوان مشاهده می شود، پتاس باعث افزایش فتوسنتز، سنتز آلبومین و نگهداری آب از طرف سلولها خواهد گردید. پتاس مقاومت گیاه نسبت به شرایط زمستانه را افزایش خواهد داد و کمبود پتاس تأثیر منفی بر روی پنجه زنی و مقاومت گیاه به بیماری ها خواهد گذاشت.
6-4- تهیه زمین :
عملیات تهیه زمین در چاودار مشابه گندم پائیزه است، ولی بستر بذر می بایست بهتر خرد شده و خاک بهتر نشست کرده باشد، زیرا بذور چاودار کوچکتر و در عمق کمتری کشت می شوند، و به علاوه گره انشعاب در چاودار در مقایسه با گندم در فاصله نزدیکتری نسبت به سطح خاک تشکیل می گردد.
7-4- عملیات کاشت و داشت :
بذور چاودار باید دارای درجه خلوصی حد اقل 98% و قوه نامیه حد اقل 85% باشند. برای جلوگیری از هجوم بیماریهای قارچی، بذور جاودار را باید قبل از کاشت همانند گندم ضد عفونی کرد. تاریخ کاشت بستگی بسیارزیادی به شرایط محیطی دارد. چاودار حدود دو هفته قبل از گندم پائیزه کشت می گردد، زیرا قبل از ورود به مرحله زمستانه باید زمان کافی برای پنجه زنی در اختیار داشته باشد.
چاودار باید طوری کشت گردد که بتواند سرمای زمستان را به خوبی تحمل کند. چنانچه تاریخ کاشت به تأخیر بیفتد، سیستم ریشه ای در گیاه در ابتدای ورود به فصل سرما توسعه ضعیفی می یابد، پنجه زنی بسیار ضعیف می شود و شرایط نامناسب مانع حصول به تولید بالایی خواهد گردید و در نتیجه تولید کاهش خواهد یافت؛ در صورتی که کشت بسیار زود صورت گیرد گیاهان در پائیز توسعه بسیار زیادی می یابند و شرایط برای گذراندن دوره زمستان نامطلوب می گردد. تراکم مناسب در نواحی مرطوب و سرد 550-400 دانه سبز کرده در یک متر مربع و در اراضی شنی 500- 400 دانه سبز کرده در یک متر مربع خواهد بود. میزان بذر مورد نیاز برای به دست آمدن تراکم فوق 180-140 کیلوگرم در هکتار می باشد. فواصل میان ردیفها در زراعتهای مکانیزه 15-10 سانتیمتر می باشد. عمق کاشت در اراضی سنگین و مرطوب 5-3 سانتیمتر و در اراضی سبک و خشک تر6-5 سانتیمتر است.
عملیات داشت در چاودار کمتر از گندم پائیزه است. در مناطقی که دارای زمستانهای بسیار سرد و یخبندان هستند، ریشه های جاودار از خاک بیرون می آید. در این نواحی در ابتدای بهار برای کاهش میزان صدمه، مزرعه را غلطک می زنند تا ریشه ها مجدداً با خاک تماس بیشتری برقرار نمایند. مصرف کودهای ازته به میزان 40-30 کیلوگرم در هکتار تا آنجا که ممکن است باید در ابتدای بهار صورت گیرد.
دفع علفهای هرزدر زراعت جاودار به وسیله علف کشهای مزارع گندم صورت می گیرد.
8-4- برداشت :
زمان برداشت بسته به نوع مصرف متغیر است. در صورتی که چاودار برای علوفه سبز کشت شده باشد، برداشت می بایست از موقعی که ارتفاع گیاه به 35-30 سانتیمتر رسیده شروع و تا قبل از سنبله رفتن پایان یابد. چنانچه برداشت به تأخیر بیفتد ساقه ها خشبی می گردند و قابلیت مصرف علوفه پایین می آید. مرحله رسیدن کامل دانه های چاودار معمولاً یک هفته قبل از رسیدن گندم پائیزه می باشد. تفاوتی که چاودار با سایر غلات پائیزه دارد در این است که دانه های آن همزمان می رسند، زیرا بیشترین ساقه هایی که تولید سنبله می نمایند از شاخه هایی هستند که در پائیز قبل از رسیدن زمستان به وجود آمده اند. خطر ریزش دانه ها درموقع رسیدن به دلیل اینکه لما و پالئا دانه را کاملاً نمی پوشانند بیشتر از گندم می باشد. برداشت در موقع رسیدن کامل با رطوبت 15-14 در صد دانه به وسیله کمباین صورت می گیرد. در سال 1978 متوسط تولید جهانی چاودار 2420 کیلوگرم در هکتار بوده است. (اروپا 2980کیلوگرم، اتریش 4180 کیلوگرم، چک و اسلواکی 4300 کیلوگرم، آلمان 4700کیلوگرم)، در این کشورها اولاً شرایط آب و هوائی مناسب و در ثانی مصارف کودهای شیمیایی در زراعت چاودار خیلی زیاد می باشد، زیرا چاودار بیشتر در اراضی فقیر و شنی کشت می گردد. نسبت دانه به کاه در چاودار 1 به 5/3-3 می باشد، یعنی 75-70 در صد کل تولید چاودار کاه می باشد.
منبع
کتاب:زراعت (غلات) جلد اول
انتشارات دانشگاه شهید چمران
انتشارات دانشگاه شهید چمران
تالیف:
1-دکتر قربان نورمحمدی
2- دکتر سید عطاءاله سیادت
3-دکتر علی کاشانی
1-دکتر قربان نورمحمدی
2- دکتر سید عطاءاله سیادت
3-دکتر علی کاشانی
گرد آورنده:
محمد تمیمی
محمد تمیمی
Similar threads
| Thread starter | عنوان | تالار | پاسخ ها | تاریخ |
|---|---|---|---|---|
|
همه چیز در مورد زراعت چاودار | زراعت | 5 |