آناتومی کاربردی و مکانیسم آسیب لیگامنت صلیبی قدامی
آناتومی کاربردی و مکانیسم آسیب لیگامنت صلیبی قدامی
لیگامنت صلیبی قدامی ازلیگامنت های مهم زانوست. این لیگامنت در عقب به لبه خلفی داخلی کوندیل خارجی ران اتصال دارد سپس در داخل کپسول مفصل ران به سمت پائین, جلو و داخل رفته کمی پهنترشده و به حفرهای در جلو و خارج استخوان درشت نی یا تیبیا اتصال مییابد. این لیگامنت دو نوار دارد. نوار جلویی داخلی که در هنگام خم شدن زانو کشیده و در هنگام باز شدن زانو شل است و نوار خلفی خارجی که در هنگام باز شدن زانو کشیده و در هنگام خم شدگی زانو شل است. لیگامنت ACL ازشاخه خلفی عصب مربوط به درشت نی عصب میگیرد و سبب ایجاد حس عمقی در زانو میشود.
85% از مقاومت در مقابل حرکت به جلوی استخوان درشت نی نسبت به استخوان ران را در محل مفصل زانو ACL تامین میکند و سبب پایداری زانو در هنگام ایست ناگهانی میشود. حداکثر مقاومت ACL زمانی است که زانو در حالت کاملاً باز باشد. همچنین لیگامنت صلیبی قدامی در محدود کردن میزان چرخش درشت نی هم نقش دارد و هنگامی که زانو کاملاً باز است در مقابل نیروهای وارد به زانو از داخل و خارج زانو را محافظت میکند و پایداری آنرا به کمک لیگامنتهای جانبی زانو حفظ میکند. هنگامی که ترکیبی از حالت حرکت به جلوی درشت نی نسبت به ران و چرخش به خارج و داخل بیش از حد استخوان درشت نی رخ دهد ACL آسیب می بیند. متوسط قدرت لیگامنت صلیبی قدامی در برابر کشش حدود 2160 نیوتن میباشد که این مقدار به طور قابل ملاحظهای کمتر از متوسط توان لیگامنت صلیبی خلفی و تقریباً نصف لیگامنت جانبی ( طرفی ) داخلی زانو است.
فرکانس آسیب
در آمریکا سالیانه 200000 آسیب ورزشی مرتبط با لیگامانت صلیبی یا متقاطع زانو رخ می دهد که تنها 95000 مورد از آنها پارگی لیگامنت صلیبی قدامی زانو است. همچنین سالیانه حدود 100000 بازسازی و جراحی ارتوپدی لیگامنت صلیبی قدامی زانو توسط جراحان اورتوپد یا متخصص پزشکی ورزشی آمریکا انجام میشود. این نوع آسیب بیشتر در ورزشهای که دارای حرکات محوری هستند مانند؛ فوتبال, بسکتبال, نت بال و ساکر و هندبال و بیسبال رخ می دهد. میزان شیوع پارگی ACL در در سطح یکسانی از فعالیت در زنان ورزشکار 4/2 تا 7/9 برابر بیشتر از مردان ورزشکار است. پارگی ACL ممکن است به صورت مجزا یا همراه با آسیبهای دیگر به ویژه آسیبهای چون مینیسک، غضروف مفصلی و یا MCL روی دهد که از شایعترین دلایل غیبطهای طولانی مدت از ورزش میباشند.
معاینه بالینی
اکثر ورزشکاران مبتلا به پارگی ACL بعد از 24 تا 48 ساعت به مراکز پزشکی ورزشی مراجعه میکنند.در این مرحله تست نمودن زانو به دلیل افیوزن (همارتروز)بیش از اندازه مشکل است. بهترین زمان برای تست نمودن فرد ساعات اول بعد از آسیب و خونریزی میباشد. بعد از چند روز هنگامی که تورم شروع به توقف کرد و درد کمتر شد نیز میتوان تست را اجرا نمود. بعد از پارگیACL مشاهدات زیر وجود دارد: ورزشکار دچار محدودیت حرکت خصوصا در اکستنسن زانو میشود. در حالی که زانو کشیده میشود بخش خارجی کپسول مفصلی دچار نیمه دررفتگی شده و اغلب حساسیت و درد در بخش خارجی مفصل وجود دارد. قابل ذکر است که اگر این وضعیت همراه با آسیب مینیسک داخلی باشد، ممکن است حساسیت و درد در خط مفصلی داخلی وجود داشته باشد.
مشاهدهدقیق زانو برای بررسی تجمع مایع در مفصل زانو یا تغییر شکل استخوانی(شکستگی احتمالی ) : طبق تحقیقات انجام شده در آسیب استخوانی تجمعسریع مایع در مفصل 72% ارتباط با آسیب لیگامنت صلیبی قدامی دارد.
معاینه دامنه حرکات مفصل زانو، به خصوص اکستنشن کامل زانو که اگر انجام نشود امکان آسیب دیدگی منیسک های زانو را مطرح میکند.
لمس ساختارهای استخوانی توسط متخصص طب ورزشی یا متخصص ارتوپد: امکان داردمنجر به شناسایی شکستگی استخوان مخفی مثل شکستگی استخواندرشت نی یا آسیب ران و شکستگی استخوان ران شود.
لمس خطوط مفصلی زانو، برای ارزیابی آسیب احتمالی منیسک ها لازم است. همچنین باید لیگامنتهای جانبی زانو معاینه شوند.
تست های مورد استفاده برای ارزیابی لیگامنت صلیبی قدامی
تست لاکمن(lachman test ): بهترین تست برای این وضعیت بوده و بعد از رفع یا کاهش درد بیمار باید برایارزیابی لیگامنت ACL صورت گیرد به این صورت که فرد روی تخت خوابیده و زانو رادر وضعیت خم شدگی 20 تا 30 درجه قرار میدهیم با دست چپ ران را میگیریم وبا دست راست پشت قسمت فوقانی ساق را به جلو و طرف خود میکشیم. چنانچه درسمت آسیب دیده مقدار جابجا شده به جلو نسبت به سمت سالم در پای دیگر بیش از 3 میلی متر باشد غیر عادی است و نمایانگر آسیب است.
تست کشویی قدامی(Anterior drawer test) : به خاطر اسپاسم عضلات پشت ران ( عضلاتهمسترینگ) که تست را تحت تاثیر قرار داده دارای ویژگی کمی است. لذا این تست باید با سمت مقابل مقایسه شود تا مقدار شلی که قبل از آسیب وجود داشته است مشخص شود. برای انجامتست بیمار به پشت خوابیده و زانوها را در وضعیت خم شدگی 90 درجه قرار میدهد. معاینه گر جلوی وی نشسته و با دو دست پشت قسمت زیر زانو را میگیرد وساق را به سمت خود میکشد و در آسیب دیدن لیگامنت صلیبی قدامی زانو استخواندرشت نی جلو میآید.
تست تغییر محور یا تست جرکPivot shift or jerk test : در این تست لازم است که فرد دارای لیگامنت جانبی داخلی و نوار ایلئوتیبیال سالمی باشد. در موارد آسیب حاد ACL خصوصا زمانی که این آسیب با یک آسیب دیگر همراه باشد (مثلا آسیب مینیسک)انجام تست تغییر محور مشکل میباشد به این خاطر که بیمار برای رلکس شدن کافی ناتوان است.
فاکتورهای خطر خارجی: تعامل کفش-سطح تمرینی
تعامل کفش- سطح به عنوان یک فاکتور خطر آسیب ACL ، در ورزش های متفاوتی مورد مطالعه قرار گرفته است. یک مطالعه بر روی ورزشکاران فوتبالیست استرالیا گزارش نموده است که خطر تحمیل آسیب های غیر تماسی ACL در طی دوره های کم بارانی و بسیار شرجی افزایش پیدا می کند. مطالعات مربوط به ورزشکاران فوتبالیست نشان داده اند که رقابت بر روی چمن مصنوعی خطر آسیب های زانو را در مقایسه با چمن طبیعی افزایش نمی دهد. در مقابل مطالعات اخیر بر روی فوتبالیست های حرفه ای آمریکا پیشنهاد نموده است که شیوع آسیب های ACL ممکن است در چمن های مصنوعی جدید در مقایسه با چمن های مصنوعی قدیمی تر بیشتر باشد. نشان داده شده است که، در ورزش هندبال اروپایی خطر آسیب ACL ،هنگامی که رقابت بر روی سطوح مصنوعی (با یک ظریب اصطکاک بیشتر) انجام می شود در مقایسه با سطوح چوبی ، 4/2 برابر بیشتر است. مطالعات اولیه بر روی ورزشکاران فوتبالیست آمریکا نشان داده است که، استفاده از میخ های بلندتر در ته کفش، در هنگامی که پا با زمین تماس پیدا می کند مقاومت پیچشی بیشتری را به همراه داشته که این ورزشکاران را در معرض خطر بالاتری از آسیب های زانو قرار می دهد. در مورد توجه به اثر تعاملی کفش-سطح بازی، در هنگام توسعه استراتژی های مداخله ای برای کاهش میزان شیوع آسیب های جدی زانو، شک و تردید کمی وجود دارد.
Blade cleats Screw-in cleats – wet grass Moulded cleats – dry grass
فاکتورهای خطر درونی: آسیب قبلی زانو
مطالعات اخیر پیشنهاد نموده اند که، وجود آسیب قبلی ممکن است فاکتور خطری برای آسیب بعدی باشد. یک مطالعه نیز نشان داده است که زنان پارگی دوباره ACL را دوبرابر بیشتر از مردان تجربه می کنند.
سن
اگرچه یک توافق عمومی در مورد این وجود دارد که، خطر آسیب ACL برای زنان ورزشکار در طی جهش رشدی آنها افزایش می یابد، تحقیقی وجود ندارد که سن را به عنوان یک فاکتور خطر بلقوه در آنالیز آسیب های جدی زانو، در ورزشکارانی از لحاظ اسکلتی بالغ، در نظر گرفته باشد. به طور مشابه ، تحقیقی درمورد اثر سن بر روی احتمال آسیب زانو در ورزشکاران از لحاظ اسکلتی غیر بالغ نیز وجود ندارد.
ترکیب بدنی
نشان داده شده است که در زنان دانشجوی دانشگاه افسری آمریکا، افزایش شاخص توده بدنی(BMI) همراه با افزایش خطر آسیب های ACL است. با این وجود مطالعات دیگر چنین ارتباطی را نشان نداده اند. با توجه به اینکه در مورد BMI اطلاعات متناقضی وجود دارد، لذا نتیجه گیری معتبر را مشکل می سازد.
گرایش خانوادگی و وراثت
دو مطالعه موردی گزارش نموده اند که، گرایش خانوادگی یک فاکتور خطر برای آسیب ACL است. ورزشکارانی که از پارگی ACL رنج می برند دوبرابر احتمال خیشاوندی دارند. در یک مطالعه گروهی 4 ساله که اخیرا انجام شده است مشاهده شده است که، ورزشکاران آمریکایی اروپایی سفید پوست در مقایسه با گروه های قومیتی دیگر، 6/6 برابر بیشتر مستعد پارگی ACL می باشند.
فاکتورهای آناتومیکی
زاویه کیو زانو به عنوان یک توجیه ممکن برای تفاوت جنسیتی در میزان آسیب ACL مطالعه شده است، با این منطق که زاویه کیو بالا ممکن است با افزایش بارگیری والگوسی زانو همراه باشد. در یک مطالعه موردی که اخیرا انجام شده گزارش شده است، که میانگین زاویه کیو در ورزشکاران مستعد آسیب های زانو، به طور معنی داری بزرگتر از میانگین زاویه کیو ورزشکارانی است که آسیب ندیده اند(14 در مقابل 10 درجه). در مقابل محققان دیگر گزارش نموده اند که خطر آسیب زانو با اختلافات راستای آناتومیکی، مانند؛ زاویه کیو مرتبط نیست. یک مطالعه گزارش نموده است که، نسبت عرض لگن خاصره به طول ران، نه زاویه کیو، زاویه دار شدن والگوسی دینامیک زانو را در هنگام اسکات تک پایی باعث می شود. همچنین نشان داده شده است که نسبت بالای طول ران به ساق پا نیز ممکن است یک فاکتور خطر برای آسیب های ACL در اسکی بازان آلپاین رقابتی باشد.
یک فاکتور که در مورد آسیب ACL بسیار مطالعه شده است، عرض شیار بین کندیلی ران است. محققان زیادی فرض نموده اند که شیار بین کندیلی یا شاخص عرض شیاری تنگ (یعنی نسبت عرض شیار رانی به عرض کندیل های رانی هنگامی که از طریق عکس رادیولوژیکی در یک نمای صفحه کرونال مشاهده می شود) ممکن است ورزشکاران را در معرض افزایش خطر آسیب ACLقرار دهد. یکی از دلایل می تواند این باشد که، شیار رانی تنگ تر همراه با ACL ضعیف تر و کوچکتر است. این فرضیه، به وسیله تحقیقات اخیر که از MRI برای بررسی ارتباط اندازه ACL و اندازه شیار بین کندیلی استفاده کرده اندرد شده است. احتمال دیگر این است که، گیرافتادگی ACL در شیار بین کندیلی ران ، وقتی که این شیار باریک است غالب باشد و این در طی مشارکت در ورزش ها منجر به ریزپارگی لیگامنت شده که متعاقبا به پارگی های بزرگ پیشرفت کرده که لیگامنت را ضعیف ساخته و آن را در معرض خطر بالای پارگی کامل قرار می دهد. برای مشخص سازی نقش گیرافتادگی شیاری به عنوان یک فاکتور خطر برای آسیب ACL، نیاز به تحقیق است.
ویژگی های ترکیبی لیگامنت و شلی مفصلی
اندازه و ویژگی ترکیبی ACL، فاکتورهای هستند که ممکن است خطر پارگی این لیگامنت را تحت تاثیر قرار دهند. نشان داده شده است، هنگامی که با توجه به وزن بدنی نرمال سازی صورت گیرد،ACL ها در زنان کوچک تر از مردان می باشد. علاوه بر این، گزارش شده است که لیگامنت های زنان در نقطه شکست دارای استرین و چگالی انرژی استرینی پایین تری و همچنین 5/22% ضریب الاستیسیتی پایین تر هستند. با این وجود در این برهه از زمان، مطالعه ای در مورد فاکتور خطر وجود ندارد که این متغیرها را مورد توجه قرار داده باشد. از جهت دیگر، مطالعاتی وجود دارد که شلی قدامی زیاد زانو،شلی لیگامنتی و عمومی مفصل را نیز به عنوان فاکتور های خطر برای آسیب های لیگامنت زانو پیشنهاد کرده اند.
الگوهای حرکتی
تفسیر دیگر برای تفاوت جنسیت در میزان آسیب ACL این است که، زنان ممکن است حرکاتی معین را متفاوت از مردان انجام دهند. بارگیری با زانوهای راست تر، PTTSA بزرگتری را به کار گرفته و به این وسیله مولفه نیروی برشی را در جهت قدامی بر روی درشت نی افزایش می دهد. با وجود اینکه چندین مطالعات بررسی نموده اند که آیا زنان در مقایسه با مردان با زانوهای راست تر بر روی زمین فرود می آیند، توافق کلی در تحقیقات در این مورد وجود ندارد.
مطالعه ای مشابه نشان داد که حرکت والگوسی که هنگام فرود از پرش تولید می شود، آسیب های ACL را با حساسیت 78% و ویژگی 73% پیشگویی می کند. پای غالب نیز مطالعه شده است، اما این فاکتور نیز با خطر آسیب ACL مرتبط نبوده است. قابل ذکر است که تنها 9 آسیب ACLدر این مطلعه شرکت داشته اند، لذا باید نتایج با احتیاط تفسیر شوند تا اینکه در دیگر مطالعات تصدیق شوند.
پرونیشن پا
پیشنهاد شده است که پرونیشن پا ممکن است که منجر به انتقال قدامی درشت نی شده و به نوبت منجر به استرین ACL شود؛ اگرچه نتایج متناقض است.
فاکتورهای هورمونی
مرور مطالعاتی که از اندازه گیری غلظت هرمونی مربوط به ادرار و سروم خون استفاده کرده اند آشکار می سازد که خطر آسیب غیربرخوردی ACL می تواند در طی مرحله پیش تخمک گذاری چرخه قاعده ای در مقایسه با مرحله پس تخمک گذاری سه برابر بیشتر باشد.
زاویه تاندون کشککی –تنه درشت نی و شیب پلاتیو
زاویه تاندون کشککی –تنه درشت نی (PTTSA) زاویه ای است در سطح ساجیتال، بین درشت نی (مفصل مچ پا تا زانو) و خط عمل تاندون کشککی. وقتی که زانو نزدیک به اکستنشن قرار دارد، افزایش PTTSA، تولید مقدار نیروی بیشتری در جهت قدامی بر روی درشت نی می کند و بارهای منتقل شده به ACL را افزایش می دهد. نشان داده شده است که زنان در مقایسه با مردان در طول دامنه حرکتی فلکشن زانو دارای PTTSA بزرگتری بوده و اینکه هنگامی که زانو نزدیک به اکستنشن کامل است، این زاویه بزرگتر است. با این وجود، مطالعه ای در مورد فاکتور خطر وجود نداشت که PTTSA را در بررسی خود وارد کرده باشد. مشابه با این وضعیت نیز، برای شیب پلاتیو درشت نی در سطح ساجیتال برقرار بود. افزایش شیب پلاتیو منجر به تولید نیروی بیشتری در جهت قدامی بر روی درشت نی می شود.
شاخص های عصبی عضلانی دیگر
شاخص های عصبی عضلانی متعددی به عنوان فاکتورهای خطر احتمالی آسیب ACL پیشنهاد شده اند. چهارسر غالب، زمان عکس العمل عضله، زمان نیروی اوج، سفتی عضلانی و قدرت و خستگی عضلانی تمام فاکتورهای هستند که ممکن است بر روی خطر ورزشکار آسیب ACLتاثیرگذار باشند.
نشان داده شده است که زنان در مقایسه با مردان، غالب چهارسری بزرگتر را نشان داده و اینکه آنها سفتی عضلانی و قدرت عضلانی کمتری دارند. با این وجود هیچ یک از این فاکتورها، به عنوان فاکتورهای خطر آسیب ACL، مطالعه نشده و در نتیجه ممکن نیست اهمیت نسبی این فاکتورها را در این نقطه از زمان تعیین کرد.
مکانیسم های آسیب
توصیف ساده ای از وضعیت آسیب های غیربرخوردی ACL در ورزشهای تیمی/توپی:
در طی اغلب ورزش های المپیکی، معمولا آسیب های ACL ماهیتا غیربرخوردی بوده و در طی مانورهای برشی و کاشتی اتفاق می افتد، اما نسبت بالای از این آسیب ها در طی فرود نیز اتفاق می افتند. در بسکتبال، فرودها به طور مکرر به عنوان مکانیسم آسیب های ACL گزارش می شوند.
مهم است بدانیم که؛ در حالی که یک ورزشکار ممکن است فرود بر روی هر دو پا با توضیع برابر وزن بر روی پاها را نشان دهد، در نقطه تماس ممکن است کل نیروی عکس العمل زمین به وسیله پایی که از آسیب رنج می برد حمایت شود. در مطالعات اخیر که از آنالیزهای ویدئویی بسیار حرفه ای با زوایای دوربینی متعدد استفاده کرده اند، نشان داده شده است که زانو وقتی آسیب می بیند که در وضعیت فلکشتنی بیشتر باشد. اگرچه، اغلب آسیب های ACL که در ورزشهای المپیکی اتفاق می افتند، از لحاظ تعریفی غیربرخوردی هستند، معمولا الگوهای حرکتی که منجر به این آسیب ها می شوند شارژ کردن به وسیله حریف است(به عنوان مثال، تماس بدنی قبل از آسیب).
بارگیری والگوسی ( Valgus loading)
مطالعات نشان داده اند که چرخش خارجی درشت نی همراه با چرخش والگوسی زانو در یک وضعیت بازشده یا نسبتا خم شده ، استرین ACL را تحریک می کند، به این خاطرکه لیگامنت با بخش داخلی کندیل خارجی زانو برخورد کرده و سپس دچار گیرافتادگی می شود.
قابل ذکر است، مطالعات آنالیز حرکتی در آزمایشگاه نشان داده اند که زنان در هنگام فرود در مقایسه با مردان، مقادیر بزرگتری از گشتار والگوسی و خارجی را در زانو توسعه می دهند، همچنین پیشنهاد شده است که حداقل در این بخش، بارگیری والگوسی زانو ممکن است میزان شیوع بالاتر آسیب های ACL دیده شده در زنان در مقایسه با مردان شرکت کننده در همان ورزش و همان سطح از رقابت را شرح دهد.
کشوی قدامی القاء شده بوسیله چهارسر (Quadriceps-induced anterior tibial Drawer)
مطالعات متعدد انجام شده بر روی جسد نشان داده اند که؛ هنگامی که زانو نزدیک به اکستنشن است بارگیری چهارسر، لیگامنت صلیبی قدامی را دچار استرین می کند. فرض شده است که انقباض شدید چهارسر، هنگام فرود بر روی یک زانوی باز، می تواند تولید مقادیر بالای از فشار بر روی لیگامنت صلیبی قدامیکند. در این تئوری انقباض گروه عضلانی چهارسر و بکارگیری متعامل مفصل کشککی رانی تولید یک بار بر روی تاندون کشککی، که هنگامیکه زانو نزدیک به اکستنشن باشد یک زاویه در جهت قدامی نسبت به درشت نی دارد، کرده و این تولید یک مولفه نیروی در جهت قدامی بر روی درشت نی می کند. هنگامیکه زانو از وضعیت اکستنشن به سمت فلکشن حرکت می کند، جهت گیری تاندون کشککی نسبت به درشت نی از جهت قدامی به جهت خلفی حرکت می کند و مطابق با آن جهت نیروی تولید شده توسط مکانیسم اکستنسور چهار سر ران تغییر می کند.
چرخش داخلی درشت نی ( Internal tibial rotation)
فاکتورهای متعددی وجود دارند که حاکی از آن است که چرخش داخلی درشت نی نسبت به استخوان ران در یک زانوی نسبتا باز می تواند مکانیسم بلقوه آسیب های غیربرخوردی لیگامنت صلیبی قدامی باشد.