هویت در معماری و شهرسازی

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
ابتدا ببینیم هویت به چه معناست:
فرهنگ لغت معین

(هُ و یَّ) [ ع . هویة ] شخصیت ، ذات ، حقیقت چیز.

انچه موجب شناسایی شخص باشد و باعث تمایز یکفرد از دیگری باشد
2چیز که در حقیقت و ذات یکی باشند هرچند در بعضی موارد بایکدیگر متفاوت باشند
حقیقت شی یا فرد که شامل صفات ذاتی اوست
در انتخاب مناظر با هویت جنبه های شناخت مکان بیش از سایر ابعاد هویت مکان
ارتباط دهنده معنا با انسان:معنا هویت دلبستگی به مکان
هویت از ارزش های فردی و جمعی نشات میگیرد با گذر زمان عمق وگسترش و تغییر می یابد


 
آخرین ویرایش:

masoud4566

عضو جدید
بازیابی عناصر هویت شهری

بازیابی عناصر هویت شهری

با سلام و تشکر از ایجاد این تاپیک.... شهر جایی است که تعاملات شهری در آن به وقوع می پیوندد و مردم حس شهروندی نسبت به شهر خود دارا می باشند. بعبارتی آنچه شهر را می سازد، ساختمانهای عظیم و پارکها نیستند بلکه مردم خود شهرند با تمام سلایق و ویژگیهای منحصر بفردشان و در حقیقت هویت شهری و شهروندیشان. بنابراین آن چیزی که از آن به عنوان هویت شهری نام مي‌بریم در حقیقت یافتن تناسب یا معیارهایی از آن میان نظام شهرسازی و معماری با شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهروندان است و البته ابعاد گوناگونی از هویت که بدان خواهیم پرداخت .1- تعریف هویت «هویت»..... ادامه مبحث را دنبال کنید http://www.injast.net/News/438
 

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
دلیل تناقض در هویت:
هویت چندگانه است یعنی افراد و گروه ها الزاما به یک هویت وابسته نیستند.
به طور همزمان دارای یک عنصر پویا و ایستا که از یک سو بیانگر تداوم و استمرار است و ازسوی دیگر در معرفی فرایند باز تعریف و باز تولید است.

هویت مکانی و محیطی چه هستند؟
هویت مکانی:
ارتباط طبیعی و منطقی بین فرد ومحیط حاصل شده
خصوصیتی از محیط که در شرایط تغییر نمیکند مثل تزیینات سبک ساختمان یا فعالیت های خاص و عملکرد های محیط
تفاوت هاست که باعث شناخت یک محیط می شود و حس دلبستگی را به محیط به وجود می اورد
هویت محیط:
ترکیب ظاهر و کالبد نماها
عملکردها و فعالیت های قابل مشاهده

از نظر الکساندر هویت در محیط هنگامی تجلی می کند كه ارتباط طبيعى و منطقى بين فردو محيط حاصل شده باشد. وى معتقد است كه بين فرد و محيط زندگى اش ارتباط و احساس تعلق خاطر به وجود نخواهد آمدمگر آنكه قادر به شناخت عميق و تشخيص آن باشد و توان درك تمايز آن نسبت به محيط هاى ديگر را نيز داشته باشد، و بداند در چه زمانى و به چه صورت پاسخ مناسبى به كنش هاى انجام يافته در آن محيط بدهد.

نسبت معماري با هويت چيست؟ و آيا مي توان معماري با هويت خلق كرد؟


دیدگاه اول نگاه عام است كه معماري را به معناي ساختن، تحديد فضا، ايجاد سرپناه و تعاريفي از اين دست در نظر مي گيرد كه جايي براي بحث هويت در معماري باقي نمي گذارد.
دیدگاه دوم
نگاه به چيستي و كيستي معماري- اگر به معماري به عنوان يك اثر هنري نگاه كنيم و انسان را خالق اثر هنري در نظر بگيريم از آن جهت كه انسان مدعي است كه مي تواند حقيقت هستي را كشف كند و آن را در اثر هنري متجلي سازد و به بيان آورد و اثر هنري حاصل فهم انسان و تجلي حقيقت كشف شده از سوي اوست، مي توان به بحث هويت در معماري پرداخت.


بحران هویت:
پس از ورود مدرنیته به معماری ایران تقابل دو معیار سنجش سنتی و مدرن برهم تاثیر گذاشت وبر سر یک دو راهی قرار گرفت وبرای عقب نماندن کورکورانه راه انرا پیش گرفت
ما از لحاظ هويتى و فرهنگى دچار بلاتكليفى و سردرگمي هستيم،شايد به اين دليل كه هنوز به درك درستى از مفهوم واقعىهويت دست نيافته ايم و يا به عبارتى آن را از ياد برده ايم،چرا كه پيشينيان ما به اين مسئله واقف بودند وآثارى به جا گذاشته اند كه هم اكنون بخشى از هويت فرهنگى ما را مي سازند. گذشتگان ما داراى نوعى معمارى بودند كه معمار حول آن به كار و خلاقيت مي پرداخت. در آن زمان، اصالت به معمارى بود نه به معمار و به عبارتى، معمارى داشتيم نه معمارى ها، بنابراين، تمايزى ايجاد نمي شد كه هويتى خلق شود چرا كه هويت زاده تمايزهاست.
"هويت بيش از آن كه معطوف به گذشته است با توقعات افراد مرتبط است، زمان حال را در بر مي گيرد و تقاضا براي بهرهمندي از آن، ريشه در نيازهاي فردي و جمعي شهروندان در محيط شهر دارد "

مطالب بیشتر را در مقاله زیر بخوانید
مفهوم هویت و معماری ایران:علی اکبر قطبی-مجله ایینه خیال



 

پیوست ها

  • mafhum.pdf
    4 مگایابت · بازدیدها: 0

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
چرا لازم است هویت را بشناسیم؟
دلیل بسیاری از مشکلاتی که در دوره معاصر در معماری مان داریم انست که درک درستی از هویت خودمان نداریم
همانطور که در تاپیک عمده ترین مشکل شما ، در "معماری" چیست ؟ بررسی شده در بعضی از ایتم ها مشکل از ان جهت است که دچار بی هویتی شده ایم
چطور؟
پس از ورود مدرنیته معماری ما برسر2راهی قرارمیگیره و برای عقب نماندن به صورت کورکورانه تقلید میکند ورو به زوال میرود بدون آنكه سازگار با فرهنگ واقلیم ما باشد،و بدون انکه انرا اموخته باشد ان را به نسل بعد اموزش میدهد در حالى كه همچنان به هويت اعتقاد داشتيم، نه به هويت ها و به نوعى هويت گذشته خود را اصيل مي دانستيم نه هويت هاى معاصررا. از اين رو براى اين كه به ظاهر به هويت هاى ايجاد شده اصالت ببخشيم شروع به تركيب كرديم و عناصرى شبيه به عناصر هويتى گذشته مان را با عناصرى شبيه به عناصر هويتى معاصرغرب تلفيق كرديم و آن را معمارى معاصر ايرانى نام گذاشتیم.در نتیجه چنین حالتی فراموشی فرهنگ عدم شناخت بر مبانی نظری معماری ملت ساختمان های بی قواره ای که به زور به مردم ونسل بعدش تحمیل شده و نگاه انها به زندگی را حدودی کدر کرده تقلید در همه امور از طراحی یک دانشجو گرفته تا مسائل اجرایی و....
ایا برای حفظ هویتمان لازم است راه گذشتگان را برویم؟
خیر
اصولاً ارزش يك معماري در هر دوره به اين است كه آن بنا بتواند پاسخ گوي واقعي نيازهاي زمان خود باشد. حال اگر قرار باشد ما در كنار يك اثر تاريخي بنايي احداث كنيم آيا براي احترام و ارزش گذاري و حفظ هويت آن بنا مي بايست ساختمان جديد مطابق همان معيارها به لحاظ فرم ، شكل و حتي استفاده از همان مصالح ساخته شود؟ در اين صورت يادمان هاي دوره ما براي آيندگان چه خواهد بود؟


حفظ هویت معماری چه تاثیری در زندگی ما دارد؟
معماري و زندگي آيينه تمام نماي يكديگرند. اگر امروز صحبت از تقليد در معماري مي كنيم به يقين در زندگي ما وجود دارد. اگر صحبت از فريب مي كنيم تجلي آن در زندگي اجتماعي ما مشهود است و اگر از سرگشتگي در معماري شكوه مي كنيم مگر در زندگي دچار آن نيستيم؟ معماري دروغ نمي گويد و انعكاس آرزوهاي جامعه و به خصوص صاحبان خود است. اين هويتي است كه به وجود آمده؛ خواه زشت باشد خواه زيبا، خوب باشد يا بد.

زیبایی و هویت مکان
بخش مهمی از ادراک زیبایی یعنی ادراک معنا، نشانه ها و نمادها، علاوه بر آنکه در ترجیحات زیبایی شناسی واجد اهمیت خاص اند، مشخص کننده خصوصیات ارتباط مردم با مکان نیز می باشند. هویت مکان به عنوان یکی از راه های ارتباط بین انسان و مکان از طریق فرهنگ، سابقۀ تاریخی، خاطرات جمعی، نوع و ماهیت فناوری ساخت، عملکردها، نشانه ها، فرم ها و نمادهای شهری و ویژگی های بصری و کالبدی ادراک می گردد بنابراین به لحاظ نظری با جنبه های زیبایی یک مکان ارتباط م ییابد.
پروشنسکی معتقد است هویت مکان زیرمجموعه ای از هویت خویش است. فرد تنها محیط را در ذهن خود ثبت نمی کند بلکه احساسات و ایده هایش را در مورد آن بسط م یدهد و با محیط خود از همان راهی ارتباط برقرار می سازد که هویتتش آن را مهم میداند
بنابراین میتوان مکان را به دو جنبه مختلف تقسیم نمود: ابعاد درونی و بیرونی ادراک مکان.
ابعاد درونی :شامل درک هویت مکان از طریق تعلق فرد به گروه یا اجتماع خاص (بعد شناخت اجتماعی مکان)، و ادراک هویت مکان از طریق تشابه با ارز شهای خویشتن خویش (مکان انعکاسی از شخصیت خود) می باشد.
بعد بیرونی: ادراک هویت مکان از طریق تمایز با دیگر مکان ها (بعد شخصیتی مکان چگونگی تضاد با زمینه) نمود می یابد.
...
هویت مکان از ارزش های فردی و جمعی نشأت میگیرد و با گذر زمان عمق، گسترش و تغییر می یابد
مجموعه ای از رخدادها، شکل ها، رنگ ها، و بافت ها شخصیت یک مکان یا هویت آن را شکل می دهد

زیبایی یک مکان با هویت آن ارتباط تنگاتنگی دارد
 
آخرین ویرایش توسط مدیر:

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
هویت معماری؛ تبیین معنای هویت در دوره های پیشامدرن، مدرن و فرامدرن

دکتر محمدجواد مهدو ی نژاد.نشریه هویت شهر
 

پیوست ها

  • 38413890712.pdf
    392.3 کیلوبایت · بازدیدها: 0

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
بررسی هویت از منظری دیگر
بازخوانی هویت معنوی و انگاره های قدسی در معماری مساجد شیعی
فریال احمدی.دکتر بمانیان.دکتر پورجعفر.علیرضا صادقی
فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی/سال 8م/شماره30/تابستان 89


معماری قدسی عالی ترین بستر تکامل و تعالی روح ادمیان است.اوج شکوه را می توان در مساجدکه واجد هویت معنوی هستند بررسی کرد.
در این مقاله ضمن مقدماتی در این باب
به تعریف و مفاهیم مرتبط با هویت اسلامی و تفکر معاصر غرب
هویت معنوی
معماری قدسی
بررسی مساجد امام وشیخ لطف الله
مقایسه تطبیقی مساجد به منظور دستیابی به اصول مشترک در طراحی انها
تدقیق انگاره های معماری (وحدت هم اوایی با طبیعت رازگونگی...)
عناصرنمادین و چگونگی تجلی انگاره های قدسی(کنبد صحن وشبستان منار...)
پرداخته..
در اخر نکات ضعف مساجد امروزی وپیشنهادهایی برای برنامه ریزی طراحی انها کرده است
 

پیوست ها

  • بازخوانی_هویت_معنوی_و_انگاره_های_قدسی_در_معماری_مساج?.pdf
    812.1 کیلوبایت · بازدیدها: 0
آخرین ویرایش توسط مدیر:

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
پدیدار شناسی هویت و مکان در بافت های تاریخی
دکتر پورجعفر و همکاران!
فصلنامه شهر ایرانی اسلامی

با نگاهی به بافت های تاریخی این نکته مشهود است که شکل گیری و حیات انها در تداومی تاریخی فرهنگی اجتماعی و محیطی به صورتی هماهنگ و منسجم بیان گرده است.ساکنان این بافت ها هویت خود را از طریق ارتباطات اجتماعی و مشارکت در ایجاد این فضاهای ماندگار در بافت می نموده اند.و......
رابطه هویت با محیط
رویکرد پدیدارشناسانه به هویت مکان
هویت مکان
,...

http://www.4shared.com/office/-uMBivB8/hoviat_dar_baft_tarikhidrporja.html?
 

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
هویت انسان ساز،انسان هویت پرداز
(تاملی در رابطه هویت و معماری)
نشریه هنرهای زیبا/شماره24
دکتر عیسی حجت

چکیده

انسان همواره در پی گوهری و هویتی بوده تا به کیستی و چیستی خویش راه یابد و هنر و معماری برانکه این هویت را جان مایه خویش قرار دهند.
دگرگونی نگرش انسان به جهان،دگرگونی هویت ها را در پی داشت.انسان سنتی جهان را برهه ای می دانست میان بودن ازلی و ماندن ابدی؛ان لله و انا الیه راجعون،وهویت خویش را از خارج از جهان مادی جستجو میکرد.
انسان مدرن امده بود تا خود را وجهان را انگونه که میخواست بسازد.
این مقاله به کنکاش در مفهوم هویت در 2نگاه سنتی و مدرن می پردازد و رمز بی هویتی معماری امروز را در گذر از هویت واحد الهی به هویت های کثیر انسانی می یابد.
 

پیوست ها

  • hoviyat.esaHojat.pdf
    450.2 کیلوبایت · بازدیدها: 0

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
معیارهای شناخت و ارزیابی هویت کالبدی شهرها
نشریه هنرهای زیبا شماره 19
مهندس مهنا میر مقتدایی

چکیده
هویت کالبدی به معنای صفات و خصوصیاتی است که جسم شهر را از غیر متمایز کزده و شباهتش را با خودی اشکار می کند.این صفات باید به گونه ای باشند که جسم شهر در عین حفظ تداوم زمانی در حال تحول و تکامل نیز باشد ونهایتا به پیدایش یک کل منجر شود.هویت کالبدی از نظر مفهومی با اصطلاحات شخصیت و حس مکان مترادف است
معیارهای ارزیابی هویت کالبدی به قرار زیرند:
1.تمایز/تشابه
2.تداوم/تحول
3.وحدت/کثرت
و....
 

پیوست ها

  • hoviyat kalbadi shahr.pdf
    591.6 کیلوبایت · بازدیدها: 0

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
در جستجوی هویت
نشریه ایینه خیال
چارتا کورنا/مترجم ابوالفضل توکلی شاندیز

هویت چیست اول از همه اینکه هویت یک فرایند است نه یک چیز یافت شدنی
دوم انکه هویت به سبب فرایند بودنش نمیتواند مصنوع باشد
سوم اینکه هویت امری خوداگاه نیست
و....




بحثی در چیستی معماری،حقیقت نهفته....هویت معماری

دکتر نادیه ایمانی
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر

بحران هویت اصاصا بحثیست متعلق به جامعه ای که تفکر مدرن یا تجدد گرایی در ان زاده شده وسپس پی امد هایی داشته با نام پس از مدرن
ودر چون و چرایی فلسفی بحران هویت نام گرفته است و...
 

پیوست ها

  • پرونده_هویت_در_معماری__حقیقت_نهفته_(بحثی_در_چیستی_معم?.pdf
    228.2 کیلوبایت · بازدیدها: 0
  • هویت_در_معماری__در_جست_و_جوی_هویت.pdf
    107.2 کیلوبایت · بازدیدها: 0

همراهی

مدیر بازنشسته
کاربر ممتاز
هویت معماری در شانگهای

هویت معماری در شانگهای

آیا معماری با بحران هویت مواجه شده است؟
دیدگاهی انسان‌شناسانه همراه با مطالعۀ موردی از شانگهای،چین


معماری و فضای شهری، مکانی برای بروز افکار مردم می‌‌سازند، دنیايی مرئی که از اندیشه‌ها‌‌ و تصورات شکل گرفته. همین، هویت مکانی به وجود می‌آورد که می‌تواند به طریق فردی یا جمعی، ساخته و یا منتقل شود. ایجاد یا انتقال هویت، فرایندی تکاملی بر اساس استمرار و انطباق است.
امروز روند جهانی شدن، توسعۀ سریع شهرنشینی، انقلاب اطلاعات، و گسترش مصرف‌گرايی، زمان انطباق را به شدت محدود می‌کنند، به خصوص در مناطقی که هنوز در جریان پر کردن یک شکاف اقتصادی‌اند. به واسطۀ واکنش متقابلِ توسعۀ محلی و تأثیرات فرامحلی، تضادهای ناشی از شکل‌گیری هویت، که درکشان دشوار است، در لایه‌ها‌‌ی زیر پراکنده می‌شوند. محیط ساخته شده وسیلۀ مهمی برای نمایاندن چنین فرآیندهايی از طریق تصاویر ونمادهاست.
عالمان اجتماعی و فرهنگی، دیر زمانی است که بر رویکرد میان‌رشته‌ای در بررسی پدیدۀ پیچیدة توسعۀ جهانی تأکید می‌کنند.
اما، معماران، برنامه‌ریزان شهری، و سازندگان عمدتاً درون محدودۀ امن رشته‌ها‌‌‌‌ی خود باقی می‌مانند و به جای جلب اطلاعات و حمایت رشته‌ها‌‌‌‌ی دیگر، بیشتر بر ساختار درونی خودشان تمرکز می‌کنند. علوم اجتماعی و فرهنگی، و انسان‌شناسی به ترتیب، برای مفهوم‌سازی فرهنگی، سازمان‌دهی اجتماعی و شکل‌گیری هویت، مجموعه‌ای غنی از ابزار روش‌شناسی گرد آورده‌اند که به خواسته‌ها‌‌‌‌ و انتظارات دریافت‌کنندگان اهمیت می‌دهد، این عنوان در معماری و طراحی فضا، به معنای کاربرانی است که هستۀ مرکزیِ هر پروژۀ متعهدی را تشکیل می‌دهند.
در انسان‌شناسی، واژۀ هویت، سنگ بنای این رشته، و کارآمدترین وسیله برای کارکردن با جوامع چند لایه است.
هویت و روابط اجتماعی، هستۀ اصلی مطالعات کلاسیک انسان‌شناسی دربارۀ آرایش فضايی است. بنابراین دیدگاه انسان‌شناختی به ما کمک می‌کند به شکل و هویت پیچیدۀ مکان از منظر متفاوتی نگاه کنیم. واژۀ هویت، بیان‌کنندۀ ادراک انسان از خود، و اختلاط نامتجانسی از فرهنگ، وابستگی‌های قومی، دین، جنسیت، موقعیت اجتماعی و ساختار اقتصادی است. به طور کلی دو روش برای مطالعۀ هویت وجود دارد: نخست درک هویت فردی، که هر فرد را از دیگری متمایز، و یگانه می‌کند. بر خلاف آن، و جالب‌تر در زمینۀ مطالعات فضايی، شکل‌های متنوع هویت‌های جمعی‌اند که مدام به وسیلۀ گروه‌ها‌‌‌‌ی مختلف، بازتعریف و بازسازی می‌شوند.

هویت را همواره باید به دو روش بررسی کرد: از یک سو احساس قویِ تعلق به یک گروه، یک جامعه، یک محله و غیره، از سوی دیگر تفاوت، و تمایز از دیگران که به همان اندازه مهم است. هویت همواره وابسته به ارتباط، و ناتمام است، یعنی باید به عنوان یک فرایند به آن نگاه شود. محیط ساخته شده، به‌خصوص در بافت شهری، بیان فیزیکی هویت جمعی است.



توریست‌ها در شهر خودشان: اهالی شانگهای شاهد رشد سریع شهر خود هستند.


رود هوانگ پو: مرکز شانگهای (راست) را از بخش تجاری جدید (چپ) که در بیست سال اخیر رشد کرده جدا می‌کند




تصاویر یک مکان واحد در سال 1983 و 2004: حتی بخش های حمل و نقل از مکان به نامکان تغییر شکل یافته است.


هویت مکان
چرا امروز، به خصوص در زمینۀ مکان، توجه به اشکال و مراحل مختلف هویت اهمیت دارد؟ با شتاب ارتباطات، هویت‌ها خود به نحو فزاینده‌ای روان و نامشخص می‌شوند، و نه جغرافیا و نه قومیت، نمی‌تواند محدودشان کند. هویت‌ها در شهر معاصر به دلیل نیاز تلفیق می‌شوند، و با گذشتن از مرزهای سنتی پذیرفته شده، در سیستم‌های اقتصادی و سیاسی جهانی شرکت می‌کنند.
در بحث بررسی مکان‌ها، جستجو، یا بیان هویت یک مکان، اساس تحلیل یک برنامه‌ریزی موفق را تشکیل می‌دهد. از دیرباز، برای پیگیری هدف‌های اقتصادی، سیاسی، یا اجتماعی ـ روان شناختی، نیاز به مکان‌هايی با هویت مستقل، و متمایز از هم احساس می‌شده. تلاش آگاهانۀ حکومت‌ها برای شکل دادن به یک هویت مکانی خاص و ترویج آن در بازارهای مشخص، تقریباً به اندازۀ خود حکومت‌های مدنی قدمت دارد. اما، یکی از دلایل تشدید بازاریابی برای شهر یا مکان، یا رواج علائم تجاری، که در دهۀ90 آغاز شد، قطعاً رقابت روزافزون بین مکان‌هايی است که با جهانی‌شدن بازارها به وجود آمده‌اند.
از سوی دیگر، از آنجا که تصاویر شهری روز به روز یکنواخت‌تر می‌شوند، تمایز داشتن به نحو فزاینده‌ای به موضوعی اساسی تبدیل شده است.
تشخیص هویت خاص یک مکان، یک محله، یا کل یک شهر، هر روز دشوارتر می‌شود، چون هر یک به طور مداوم و تحت تأثیرات جهانی، در حال دگرگونی‌اند. رابطۀ بین بومی و جهانی، برای معمار یا برنامه‌ریز بسیار مهم است چون مکان و محل، همیشه یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای برنامه‌ریزی بوده. شناخت مکان، که تا چند دهۀ پیش مفهومی کاملاً نظری بود، روز به روز تغيير مي‌كند، و دشوارتر می‌شود.
مارک اوژه[1]، انسان‌شناس فرانسوی، که مفاهیم زمان و فضا را بررسی می‌کند، در نظریۀ فوق مدرن خود در سال 2008، فضاها را به مکان و نامکان تقسیم کرده او این دو واژه را چنین تعریف می‌کند: مکان، یا ـ آن‌طور که تعریفی خالص‌تر می‌داند ـ مکان‌های انسانی، مکان‌هايی‌اند که کاربرانش با هم، و با دیگران، و با پیشینۀ مشترکی ارتباط دارند. این مکان‌ها دارای هویت‌اند.برعکس، نامکان‌ها، مکان‌هايی‌اند که هیچگونه رابطه، تاریخ، و هویتی درونشان شکل نمی‌گیرد. به عقیدۀ اوژه، این مکان‌ها مشخصۀ دنیای امروز ما هستند. نمونۀ آن‌ها، فضاهای ارتباطی ( فکس، تلفن، تلویزیون و...)، و فضاهای زیربنايی مثل جاده‌ها‌‌‌‌، فرودگاه‌ها‌‌‌‌، یا مراکز خرید بزرگ است، در واقع مکان‌هايی که مورد استفادۀ افرادی ـ مسافران، مصرف‌کننده‌ها‌‌‌‌ ـ قرار می‌گیرند که در کنار هم‌اند، اما باهم زندگی نمی‌کنند و روابط متقابل ندارند.

تجربۀ شانگهای
برخی از بارزترین نمونه‌ها‌‌‌‌ی این سردرگمی دربارۀ مکان‌ها و نامکان‌ها در آسیا دیده می‌شوند. در شانگهای، شهرِ به سرعت شکوفا شدۀ چین، بحران اخیر هویت در خصوص استفاده از فضا، که در سیمای فیزیکی چند لایۀ آن متجلی شده، نشان‌دهندۀ نیاز فوری به دخالت بیشتر معماران و برنامه‌ریزان برای حل مشکل است. برای اروپايی‌ها، نیروهای محرک، و سرعت ساخت و ساز در این شهر چندان قابل درک نیست. به دلیل قدرت اقتصادی فزاینده و استانداردهای بهتر زندگی، جذابیت شهر، به عنوان مکانی برای زندگی و کار روز به روز بیشتر می‌شود.
همچون بسیاری دیگر از شهرهای آسیا ـ پکن، سنگاپور، و بانکوک، تنها به عنوان چند نمونه ـ سرعت ساخت و ساز مجالی برای تأمل دربارۀ میراثِ ساخته شده باقی نگذاشته. محله‌ها‌‌‌‌ی سنتی مسکونی، مکان‌های نمادین مهم، و مکان‌های یادمانی سیاسی یا مذهبی، مرتباً تخریب می‌شوند و ساخت و سازهای عظیم جدید جای آن‌ها را می‌گیرند. این گسست ناگهانی در استمرار تاریخی، مکان‌های انسانی را به نامکان‌ها تغییر شکل داده که غیرقابل جبران است. این توسعه، شکافی تاریخی ایجاد می‌کند که چگونگی پرکردن آن هنوز روشن نیست.



لیلونگ‌ها: محله های مسکونی سنتی شانگهای

لیلونگ‌ها[2]، مکان‌های انسانی

در شانگهای تعداد اندکی از محله‌ها‌‌‌‌ی سنتی مسکونی، که لیلونگ نامیده می‌شوند، به شکل اصلی باقی مانده‌اند. لیلونگ‌ها محیط‌های اجتماعی محصور در خیابان‌ها و مغازه‌ها‌‌‌‌ و کسب و کارهای کوچک‌اند که به ساکنانشان اجازه می‌دهند در کنار محل زندگی‌شان کار کنند. ویژگی آن‌ها خیابان‌های باریک و نداشتن میدان عمومی است. ردیف خانه‌ها‌‌‌‌ دو یا سه طبقه‌اند، نماها کوچک ولی عمق خانه‌ها‌‌‌‌ زیاد است و در برخی موارد حیاط‌های کوچکی برای تأمین نور دارند. ارتباطات و زندگی اجتماعی در کوچه‌ها‌‌‌‌ی بین ردیف خانه‌ها‌‌‌‌، بازارها و مکان‌های عمومی اطرافشان شکل می‌گیرد. بنابراین کل لیلونگ حقیقتاً می‌تواند یک مکان انسانی شمرده شود، با ساکنانی که روابط اجتماعی، و تاریخ جمعی آن‌ها را به هم می‌پیوندد. روابط اجتماعی و تاریخ مشترک گروه‌ها‌‌‌‌ نشانۀ هویت آن‌هاست که در ارتباط با مکان، نمایان می‌شود. به عقیدۀ مارک اوژه این هویت می‌تواند هویت مشترک (درکل یک گروه)، هویت خاص (متعلق به یک گروه یا فرد در ارتباط با دیگران) و هویت یگانه (آنچه فرد یا گروهی از افراد را از بقیه متمایز می‌کند) باشد. این هویت‌ها بر پایۀ فرایند فرهنگی و همچنین اجتماعی شکل گرفته‌اند، و در این مورد، قطعاً مربوط به مکان‌اند.
ساخت و سازهای جدید یا نامکان؟

حالا که از مکان‌های انسانی گفتیم، به معنای جدید نامکان بپردازیم. مکان‌های انسانی با مقولات اجتماعی تعريف مي‌شوند و نامکان‌ها، متروك‌اند. بنابراین مکان/ نامکان، وسیله‌ای برای اندازه‌گیری میزان اجتماعی بودن و معياري براي نشان‌دار كردن يك فضاست.
فرودگاه‌ها‌‌‌‌، ایستگاه‌ها‌‌‌‌ی قطار، بزرگراه‌ها‌‌‌‌ و خطوط آهن، هتل‌های زنجیره‌ای، مکان‌هایِ مدام در حال دگرگونی‌اند. درون این محیطِ همیشه در حال تغییر، امکان شکل‌گیری هیچ نوعی از هویت جمعی وجود ندارد. بخشی از ارتباطات بدون تعامل اجتماعی، و تنها از طریق نشانه‌ها‌‌‌‌ و نمادها برقرار می‌شوند. به نظر اوژه، اما نامکان‌های واقعیِ سوپر مدرنیسم، این ویژگی را دارند که به وسیلۀ واژه‌ها‌‌‌‌ و متن‌هايی که ارائه می‌دهند معنا می‌شوند: با دستورالعمل‌های چگونگی استفاده از آن‌ها ...اما الگوی نامکان، می‌تواند در فضاهای سنتی اجتماعی، مثل مناطق مسکونی هم نقشی داشته باشد؟ در حالی که لیلونگ‌ها واقعاً مکان‌های انسانی هستند، می‌توان همین تعریف را برای محله‌ها‌‌‌‌ی جدید شانگهای که طی 20سال اخیر در عمق حومه‌ها‌‌‌‌ی شهر گسترش یافته‌اند به کار برد؟ صدها هزار نفر را به مناطق مسکونی جدید، به ویژه در حاشیۀ شهر انتقال داده‌اند. به دلیل نبود وسايل حمل و نقل عمومی، دسترسی به مرکز شهر دشوار است و مردم برای این رفت و آمد طولانیِ هرروزه برای رفتن به محل کارشان مجبورند از اتومبیل‌های شخصی استفاده کنند. هیچ‌گونه خدمات فرهنگی یا اجتماعی که بتواند جاذبه‌ای برای این حومه‌ها‌‌‌‌ی پراکندۀ بی‌پایان و بی‌شکل ایجاد کند وجود ندارد. ساختمان‌های بلند و برج‌های مسکونی بر منظره تسلط دارند، جهت همۀ آن‌ها هم رو به جنوب است، هم به دلیل مقررات ساختمانی چین، و هم باور عمومی چینی‌ها که آپارتمان رو به جنوب را مطلوب می‌دانند.نکتة قابل توجه اینکه روابط همسایگی در خانه‌های جدید هم به سرعت برقرار می‌شود. اغلب این واحدهای مسکونی، شکلی پیدا کرده‌اند که دیتر‌هاسنفلاگ[3]آن را فضاهای محصور می‌نمد: محوطه‌ها‌‌‌‌ی معین مرزبندی شده، با دروازۀ ورودی، فضای سبز، و مسیرهای دسترسی اختصاصی، که فضای درونی محصور را از فضای باز بیرون جدا می‌کند، همراه با نهادهای اجتماعی و کمیته‌ها‌‌‌‌ی محلی خودشان. آیا این تعبیری تازه و امروزی از نظام لیلونگ‌هاست؟به نظر مارک اوژه، مکان انسانی ...مجموعۀ منابعی را در اختیارمان می‌گذارد و به ما تحمیل می‌کند که ممکن است کاملاً مطابق میل ما، یا همان بهشت گمشده‌مان نباشند، اما جای خالی‌شان، زمانی که از بین می‌روند، به آسانی پر نخواهد شد. لیلونگ‌ها بهشت گمشده نیستند، زندگی در آنها دشوار، و شرایط بهداشتی مخاطره‌آمیز بودند. به همین دلیل، پاکیزگی و عملکرد تسهیلات بهداشتی محله‌ها‌‌‌‌ی جدید، بیش از همه مورد توجه مردمی قرار گرفته که به این محله‌ها منتقل شده‌اند. به هر حال، فقدان منابع، تاریخ، تجارب، و روابط مشترک است که شکل‌گیری هویت مکانی را تضعیف می‌کند.



فرودگاه و بزرگراه‌های شانگهای به عنوان «نامکان»: جهت یابی تنها به وسیلۀ علائم ممکن است.

جستجوی دوبارۀ هویت

نبود هویت احساس فقدانی به وجود می‌آورد که معماران و سازندگان را سردرگم و حیران می‌کند. گرچه آگاهی از مشکل تعیین هویت روز به روز بیشتر می‌شود، اما راهکارهای مقابله با آن، که در نمونه‌ها‌‌‌‌ی شانگهای به خوبی دیده می‌شوند، قابل تردید و گاه مبهم‌اند.
نخستین گام‌ها برای ترمیم برخی از معدود لیلونگ‌هایِ به جا مانده در مرکز شهر، شامل بهبود شرایط بهداشتی و رنگ کردن نماها، برداشته شده، گرچه این کار امروز تنها قطره‌ای در دریاست که اگر حداقل 20 سال زودتر و در مقیاس وسیع عملی شده بود، می‌توانست نتیجه‌بخش باشد.بخش قدیمی شانگهای، که طی چندین هفته تخریب شد، اخیراً به شیوۀ شِبه سنتی از نو ساخته شده. گرچه اهمیت تاریخی، سیاسی و مذهبی آن، به عنوان کانون اصلی خاطرات جمعی، در بخش‌هايی از منطقه هنوز احساس می‌شود، اما استمرار تاریخی آن به طرز ظالمانه‌ای از هم گسیخته و فقدان اصالت، دروغ را فاش می‌کند. آنچه به جا مانده، چیزی بیش از یک مرکز خرید بزرگ، همراه با جمعیت انبوه نیست؛ مکانی برای تصور دائمی شادی و سرگرمی، جایگزینی تقلبی برای زندگی اجتماعی واقعی و حقیقی. نماهای قدیمی این حقیقت را فاش می‌کنند که ریشۀ یک مکان مردمی دیگر هم از بیخ و بن کنده شده.یک تلاش دیگر برای تسهیل جهت‌یابی یا تعیین هویت در این دورنمای شهریِ ظاهراً بی‌پایان، ایجاد چشم‌اندازی وسیع از بام‌هاست. اغلب ساختمان‌های مسکونی یک کلاه چینی به سر دارند، که ارزشی بسیار فراتر از یک عنصر صرفاً تزئینی دارد. بام به عنوان وسیله‌ای برای معرفی، دارای معنايی قوی در فرهنگ ساختمانی چین است. تعداد بام‌های روی یک پاگودا[4]، ارتفاع بام، و ظرافت حکاکی‌های آن، بیان‌کنندۀ سلسله مراتب و موقعیت اجتماعی است. امروز داشتن یک بام خاص و متمایز، عامل مهمی در بازاریابی و شناسايی یک محله است، به آن تشخص می‌بخشد و حس تعلق ساکنان را تقویت می‌کند.




تسلط آسمان‎خراش‌ها و برج‌های مسکونی بر حومه‌های بی‌پایان شهری

دروازة ورودي يك مجتمع مسکوني جديد




محلة نمونةلیلونگ


شهر قدیمی بازآفرینی شدۀ شانگهای
اختراع هویت: یک شهر، 9 شهرک
از آنجا که در دراز مدت به سختی می‌توان تراکم شهر را بیش از این افزایش داد، برنامه‌ریزان شانگهای ایدۀ یک شهر، 9 شهرک را مطرح کرده‌اند. این طرح جامع 9 شهرک اقماری در حاشیۀ شانگهای مستقر خواهدکرد تا از فشار جمعیت بر مرکز شهر بکاهد.
برای متقاعد کردن طبقۀ متوسط شانگهای به انتخاب مکانی پیرامونی برای زندگی، بازاریابی به نحوی برنامه‌ریزی شد تا هر شهرک خصوصیات متفاوتی داشته باشد. این کار با استفاده از تصاویر آماده و سرفصل‌های شناخته شده امکان‌پذیر شد.این شهرک‌های اقماری به نام‌هايی همچون شهرک آلمانی، شهرک تیمز[5]، شهرک هلندی، و شهرک ایتالیايی نامیده می‌شوند. این نام‌ها و تصاویر مربوط به آن‌ها، پیشاپیش در ذهن ساکنان ذخیره شده‌اند، بنابراین به ساختن تصاویر نيازي نیست، فقط باید آن‌ها را فعال کرد. با این کار، یگانه بودن محیط زندگی، و اینکه هیچ کس محله را با محلۀ همسایه اشتباه نمی‌گیرد، تضمین می‌شود، و در میان این دریای بیکرانِ ساختمان‌های مسکونی، احساس تعلق برمی‌آنگیزد.سبک زندگی اروپايی، با کیفیت و مد روز است، اما ویژگی‌های دیگری نیز دارد. با نگاهی به شهرک آلمانی و شهرک تیمز می‌بینیم که می‌توان از راه‌ها‌‌‌‌ی متفاوتی به این هدف‌ها رسید.شهرک آلمانی، که به نام شهرک آنتینگ[6 ]هم شناخته می‌شود، حدود 25 کیلومتری شمال غربی شانگهای واقع شده. چون مرکز کارخانه‌ها‌‌‌‌ی اتومبیل‌سازی است به نام شهرک اتومبیل آلمانی هم خوانده می‌شود. اما علاوه بر آن، معماران آلمانی دفتر آلبرت اسپیر[7]و شرکا، یک محوطۀ کاملاً مسکونی با گنجایش سه هزارنفر در آن طراحی کرده و ساخته‌اند که هنوز تکمیل نشده.تصور سازندگان چینی از ساخت چنین شهرهايی چیست؟ آن‌ها عمدتاً می‌کوشند معماری سنتی آلمان را تقلید کنند، با نماهايی به سبک هایدلبرگ یا روتنبرگ، شهرهای خوشایند قدیمی، که بهترین تأثیر را بر بازاریابی می‌گذارند. اما دفتر آلبرت اسپیر نمی‌خواست درگیر این طرز تفکر copy/paste شود، در عوض سعی داشت ساختار یک شهرک آلمانی، و اصول طراحی شهری متوسط اروپايی را کپی کند و آن را به زبان معمارانۀ معاصر برگرداند. پس با الهام از روش اروپايی برای استفاده از فضای عمومی، نقشه در مقياس سطوح پياده طراحي شده، میدان به عنوان تکیه‌گاه اجتماعی، و عناصر عمودی، مثل برج کلیسا یا ساختمان شورای شهر، همچون عناصر سازندۀ مرکز شهر در نظر گرفته شده‌اند.



نقشۀ شهر: یک شهر 9، شهرک
شهرک آلمانی شانگهای، میدان وایمار
این آزمایش جالبی بود، گرچه از دو دیدگاه کاملاً متضاد مردود شده: نخست، طرح جامع شهرک جدید بیش از حد آلمانی است، دوم، تأثیر بصری شهرک و معماریش به حد کافی آلمانی نیست.آلبرت اسپیر و شرکا، آنچه را دیتر هاسنفلاگ نشانه‌ها‌‌‌‌ی شهری چینی می‌نامد، درک نکرده‌اند. سازمان‌دهی فرهنگی و اجتماعی شهر چینی، با الگوهای شهر اروپايی کاملاً متفاوت است. از نظر روابط اجتماعی، در چین حتی اََبَرشهرها همچون توده‌ای از روستاها به نظر می‌آیند. طبقۀ متوسط چین خواهان محله‌ها‌‌‌‌ی مسکونیِ شبه محصوری است که براساس یک نظام همگانی و با ابعاد قابل درک شکل گرفته باشند. در این محوطه‌ها‌‌‌‌، امنیت، به اندازۀ محله‌ها‌‌‌‌ی سنتیِ دروازه‌دار در امریکا مهم نیست، دروازه و محوطۀ محصور از نظر تاریخی بر پایۀ سلسله مراتب، طبقه و رتبة اجتماعی مشخصی بنا می‌شده. ارتفاع دیوار، دقت و ظرافت دروازۀ ورودی آن، پایتخت سلطنتی را از یک شهرک معمولی، و کاخ امپراتور را از خانۀ اشراف و حیاط کشاورزان متمایز می‌کرده. تا امروز، یک محیط محصور، شرط لازم برای رفاه اجتماعی خانواده، گروه یا محله بوده.بنابراین، گرایش اسپیر به ایدۀ شهرک بازِ اروپايی از ابتدا محکوم به شکست بود. در مرحلۀ اجرا تغییراتی داده شد تا این نقص جبران شود. از جمله تفکیک شهر به بخش‌های مشخص، و در جايی که کار دیگری امکان‌پذیر نبود، ساخت خانه‌ها‌‌‌‌ی کوچک دروازه‌دار، به عنوان نمادی از محله‌ها‌‌‌‌ی محصور. گرچه این ابتکارات را نمی‌توان نادیده گرفت اما این خانه‌ها‌‌‌‌ی دروازه‌دار، نه به دروازه و راه ورودِ پُرکارِ مرسوم درشهر‌های چین، و نه به مفهوم آلمانی آن شباهت دارند.
جدا از دسترسی ضعیف به مرکز شهر، شهر آلمانی برای شهروندان چینی جذابیتی ندارد، چون از یک سو مطابق با سبک زندگی اجتماعی‌شان نیست و از سوی دیگر ردیف خانه‌ها‌‌ی سنتوری‌دار، با چند نشانۀ آلمانی، آن‌چنان که سازندگان امیدوار بودند، معرف تصویر آلمان نیست.
در شهرک تیمز، کپی برابر اصلِ شهرهای کوچک انگلیسی، وضعیت متفاوت، و طرح کمی موفق‌تر است. اين شهرک را که در غرب شانگهای و با فاصله‌ای حدود یک ساعت از آن واقع شده، معماران دفتر انگلیسی اتکینز[8]و شرکا طراحی کرده‌اند، با همۀ چیزهايی که یک شهر کوچک خوش‌منظرۀ انگلیسی باید داشته باشد. برج‌های کلیسا، ساخته شده از ماسه سنگ، (المثنای کاتدرال بریستول[9])، خیابان‌های سنگ‌فرش منتهی به مرکز شهر، خانه‌ها‌‌ی شهری با ستون و نماهای ویکتوریايی، تیرهای چدنی چراغ خیابان‌ها، و البته، کابین‌های قرمز تلفن عمومی.

شهرک تیمز در شانگهای

اتکینز در دامی که اسپیر گرفتار شد، نیفتاد: او یک شهر انگلیسی نساخت، آنچه او ساخته شهرکی چینی با قیافۀ انگلیسی است. زمین شهرک به محله‌ها‌‌ی کاملاً مشخص تقسیم، و با توجه به سیستم‌های مرسوم امنیتی و فضای محصور از هم جدا شده. طرح جامع پیشنهادی اتکینز دقیقاً مطابق سفارش کارفرماست: یک شهرک انگلیسی افسانه‌ای، مطابق با روش چینی‌ها در استفاده از فضای شهری. این ایده در بسیاری از جنبه‌ها‌‌ موفق به نظر می‌رسد، شهرک تیمز در تعطیلات آخر هفته به تصرف جشن‌های عروسی درمی‌آید تا همه در این صحنه عکس بگیرند، و قیمت آپارتمان‌ها هم رو به افزایش است.وجه مثبت این حومه‌نشینی جدید چینی، ارائۀ سبک تازه‌ای برای زندگی (خوب) است؛ متمایز از طرح‌های منسوخ و غیر عملی آرمان‌گرایانۀ سوسیالیستی. سازندگان با تصور چشم‌اندازی شبیه‌سازی شده، و اغلب تقلیدی، در حال شکل دادن به افسانۀ جدید حومه‌ها‌‌ی چینی‌اند. سازندگان جامعه تلاش دارند تخیل یک طبقۀ متوسطِ در حال ترقی را به کنترل خود درآورند.اما مکان‌ها، ناگهان، و به لطف تصاویر، نام‌ها یا شعارهای به یاد ماندنی، صاحب هویت تازه نمی‌شوند، ممکن است این‌ها ابزار مفیدی برای نشان‌دارکردن یک مکان باشند، اما مفهوم هویت، پیش از هرچیز، در فکر مردم ساخته می‌شود. هستۀ اصلی هویت چیزی است که مردم دربارۀ شهرشان باور دارند، افکار، احساسات، آرزوها و غیره.آنچه در همۀ این شهرهای اقماری جدید مشترک است، جستجويی تازه برای یافتن مکانی انسانی، ویژه، شخصی، دارای تاریخ، وابستگی و هویت است. از آنجا که این نوع حومه‌ها‌‌ فاقد تاریخ مشترک‌اند، و تاریخ هم بخشی مهم از هویت را تشکیل می‌دهد، جستجو برای یافتن گذشتۀ مشترک تداوم پیدا می‌کند و چون چنین گذشته‌ای را نمی‌توان به آسانی جعل کرد، آن را بدون هیچ محدودیتی از دیگر بخش‌های دنیا وارد می‌کنند، ترجیحاً از اروپا، که انواع تاریخ را به وفور عرضه می‌کند.تاریخ، ارتباط، هویت، از دیرباز بر پایۀ استمرار و روند تکاملی شكل گرفته‌اند. از آنجا که یکی از ویژگی‌های مهم جهانی شدن سرعت فوق‌العادۀ توسعه است، بنابراین دیگر فرصتي برای استمرار یا تطابق باقی نمی‌ماند. بنابراین تاریخ، ارتباط و هویت باید از پیش ساخته و آماده، و همراه با دستورالعمل چگونگی استفاده، تحویل داده شوند. اما آیا مکان‌های انسانی می‌توانند مصنوعاً ساخته شوند؟ آیا این شکلِ جهانی شدۀ جعل هویت خاص موقعيتي است که سرعت وقایع از سرعت توسعه بیشتر می‌شود؟ این کار حداقل می‌توانست با تأکید بر خصوصیت فرايندي هویت انجام شود: انتقال هویت با تاریخ انقضا! کاملاً قابل تصور است که شهرک‌های اقماری شانگهای 20 سال کار کنند، تا وقتي که منهدم شوند و ایده‌ها‌‌ی جدید جایگزین آن‌ها شوند. بنابراین، چنان که مارک اوژه معتقد است: تمام روابطی که در فضا حک مي‌شوند مشمول زمان هم مي‌شوند، و شکل‌های سادۀ فضايی که اشاره کردیم، تنها در زمان، و به مرور زمان عینیت می‌یابند.

منبع:معمار نت
 
بالا